1. ΠΔΡΙΛΗΦΗ ΚΔΙΜΔΝΟΤ : Θεσξία -
Παξαδείγκαηα
Πεξίιεςε γξαπηνύ Λόγνπ
Ση είλαη ε πεξίιεςε;
Δίλαη ε συνοπτική θαη πεξηεθηηθή απόδνζε, ζε ζπλερή ιόγν, ελόο θεηκέλνπ.
Δίλαη έλα λέν θείκελν, πνπ, ρσξίο λα πξνδίδεη ην αξρηθό, πεξηιακβάλεη ηα
ζεκαληηθόηεξα ζεκεία ηνπ, θαηάιιεια ζπλδεδεκέλα.
Η έθηαζε ηεο πεξίιεςεο
Σπλήζσο είλαη ην 1/3 ηνπ αξρηθνύ θεηκέλνπ. Σηηο εμεηάζεηο, ν αξηζκόο ησλ
ιέμεσλ θαζνξίδεηαη. Γελ πξέπεη λα ππεξβαίλνπκε ην όξην πάλσ από 15-20
ιέμεηο.
Ι. Η εθηελήο πεξίιεςε βαζίδεηαη:
• Σην ζεκαηηθό θέληξν ηνπ θεηκέλνπ.
• Σηνπο πιαγηόηηηινπο ησλ παξαγξάθσλ.
• Σηηο ζεκαληηθέο ιεπηνκέξεηεο ηεο θάζε παξαγξάθνπ.
II. Η ζπλνπηηθή πεξίιεςε βαζίδεηαη:
-Σην ζεκαηηθό θέληξν ηνπ θεηκέλνπ.
• Σηνπο πιαγηόηηηινπο ησλ παξαγξάθσλ.
ΙΠ. Η πνιύ ζύληνκε πεξίιεςε βαζίδεηαη:
• Σην ζεκαηηθό θέληξν ηνπ θεηκέλνπ.
• Σηνπο πιαγηόηηηινπο ησλ επξύηεξσλ ελνηήησλ.
Πνξεία ζύλζεζεο κηαο πεξίιεςεο:
1) Γηαβάδνπκε πξνζεθηηθά ην θείκελν πνπ καο δόζεθε θαη πξνζπαζνύκε λα
ζπιιάβνπκε ην ζεκαηηθό/λνεκαηηθό ηνπ θέληξν . Σηε ζπλέρεηα
θαηαγξάθνπκε ην ζεκαηηθό θέληξν πνπ εληνπίζακε ζην πξόρεηξό καο ,δηόηη
απηό κπνξεί λα απνηειέζεη ζηε ζπλέρεηα αθόκε θαη ηε ζεκαηηθή πεξίνδν
ηεο πεξίιεςήο καο ,αλ βέβαηα επηιέμνπκε ηελ παξαγσγηθή κέζνδν

2. αλάπηπμεο. Σηελ πξνζπάζεηα εληνπηζκνύ ηνπ ζεκαηηθνύ θέληξνπ ηνπ
θεηκέλνπ, ζα καο βνεζήζεη θαη ν ηίηινο ηνπ, αλ ππάξρεη.
2) Δξγαδόκαζηε αλά παξάγξαθν εληνπίδνληαο ηα κέξε ηεο (ζεκαηηθή
πεξίνδνο, ιεπηνκέξεηεο, πξόηαζε- θαηαθιείδα ) θαη ππνγξακκίδνπκε ηηο
ιέμεηο -θιεηδηά ή ηηο θξάζεηο-θιεηδηά. Οη ιέμεηο (ή θξάζεηο θαηά
πεξίπησζε) απηέο απνδίδνπλ ηα βαζηθά ζηνηρεία -ζέζεηο , απόςεηο, ζθέςεηο
θ.ά. – ηνπ ζπγγξαθέα.
Έλαο ηξόπνο γηα λα θαηαιάβνπκε όηη έρνπκε ππνγξακκίζεη ηηο ζσζηέο
ιέμεηο -θιεηδηά, είλαη λα ηηο δηαβάζνπκε ηε κηα κεηά ηελ άιιε, κεηά ηελ
ππνγξάκκηζή ηνπο ,απνκνλσκέλεο δειαδή από ην ππόινηπν γισζζηθό
πεξηβάιινλ ηεο παξαγξάθνπ. Αλ απνδίδνπλ ην βαζηθό λόεκα ηεο
παξαγξάθνπ, ηόηε νη επηινγέο καο είλαη ζσζηέο ή ηνπιάρηζηνλ
ηθαλνπνηεηηθέο . Η επηινγή ηνπο επίζεο, είλαη απζηεξή θαη ζα πξέπεη λα
απνθεύγεηαη ε θαηά…βνύιεζε ππνγξάκκηζε . Αλάινγα πάλησο κε ην
θείκελν θαη κε νδεγό ηε ζπιινγηζηηθή πνξεία ηνπ ζπγγξαθέα ,κπνξνύκε λα
ηηο εληνπίζνπκε ππνβάιινληαο ζύληνκα εξσηήκαηα ηνπ ηύπνπ : πνηνο, πνύ,
πόηε, ηί , πώο ,γηαηί, κε πνην ζθνπό , κε πνην απνηέιεζκα ,κε πνηα
πξνϋπόζεζε θ.ν.θ.
3) Σηε ζπλέρεηα , «θξαηάκε» ζεκεηώζεηο από θάζε παξάγξαθν ή
λνεκαηηθή ελόηεηα ρσξηζηά, ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ιέμεηο -θιεηδηά σο νδεγό
ή θαηαγξάθνπκε ηνλ πιαγηόηηηιν ηεο παξαγξάθνπ ή ηεο ζεκαηηθήο
ελόηεηαο.
Γηα λα γίλεη απηό επθνιόηεξα , ρξεζηκνπνηνύκε σο ππνθείκελν ηεο
ζεκείσζεο ηε ζεκαληηθόηεξε λνεκαηηθά έλλνηα (ηελ έλλνηα κε ηε
βαξύλνπζα ζεκαζία) πνπ ππνγξακκίζακε θαη ζπλήζσο –αιιά όρη
πάληα-βξίζθεηαη ζηε ζεκαηηθή πεξίνδν ηεο παξαγξάθνπ.
Οη ζεκεηώζεηο απηέο ζα απνηειέζνπλ ην βαζηθό πιηθό ηεο πεξίιεςήο καο,
ζε ζπλδπαζκό βέβαηα θαη κε ην ζεκαηηθό θέληξν πνπ ήδε έρνπκε εληνπίζεη
θαη θαηαγξάςεη.
4) ΢πλζέηνπκε θαη γξάθνπκε ηελ πεξίιεςε κε δηθά καο ιόγηα
,ρξεζηκνπνηώληαο ην ζεκαηηθό θέληξν, ηηο ιέμεηο -θιεηδηά ,ηηο ζεκεηώζεηο
πνπ θξαηήζακε από θάζε παξάγξαθν ή ζεκαηηθή ελόηεηα ή ηνπο
πιαγηόηηηινπο πνπ έρνπκε θαηαγξάςεη . Η ζύλδεζε απηώλ ησλ ζπζηαηηθώλ
κεξώλ γίλεηαη κε ηε ρξήζε δηαξζξσηηθώλ ιέμεσλ ,πνπ ζηνρεύνπλ ζην
δέζηκν κεηαμύ ηνπο ησλ κεξώλ ηεο πεξίιεςεο.
Η πεξίιεςε γξάθεηαη ζην πιαίζην κηαο εθηελνύο παξαγξάθνπ θαη
γηα ην ιόγν απηό έρεη ηε δνκή κηαο θαλνληθήο παξαγξάθνπ. Η
ζεκαηηθή πεξίνδνο αληηζηνηρεί ζην ζεκαηηθό/ λνεκαηηθό θέληξν ηεο

3. πεξίιεςεο , νη ιεπηνκέξεηεο αληηζηνηρνύλ ζηηο ζεκεηώζεηο ή ηνπο
πιαγηόηηηινπο θαη ε πξόηαζε-θαηαθιείδα αληηζηνηρεί ζην
ζπκπέξαζκα πνπ ελδερνκέλσο θαηαιήγεη ν ζπγγξαθέαο ηνπ θεηκέλνπ
πνπ δόζεθε γηα πεξίιεςε.
Οξηζκέλεο ζπλεζηζκέλεο δηαξζξσηηθέο ιέμεηο άλάινγα κε ηε ζεκαζία
ηνπο είλαη νη αθόινπζεο :
α) αίηην -απνηέιεζκα : επεηδή ,δηόηη, γηαηί, κε απνηέιεζκα ,επνκέλσο, άξα
θ.ά.
β)ρξνληθή ζρέζε : ύζηεξα, πξνεγνπκέλσο, ελησκεηαμύ, ζηε ζπλέρεηα θ.ά.
γ) όξνο ,πξνϋπόζεζε : αλ, εάλ, εθηόο θη αλ, ζε πεξίπησζε , κε ηελ
πξνϋπόζεζε ,κε ηνλ όξν θ.ά.
δ) αληίζεζε :αιιά, όκσο, αληίζεηα, σζηόζν, εμάιινπ, από ηελ άιιε
πιεπξά, εληνύηνηο θ.ά.
ε) επεμήγεζε : δειαδή, κε άιια ιόγηα, γηα λα ην πσ απιά θ.ά.
ζη) έκθαζε : είλαη αμηνζεκείσην/ αμηνπξόζεθην όηη …, ζα ήζεια λα ηνλίζσ
ην εμήο , λα επηζηήζσ ηελ πξνζνρή θ.ά.
δ) παξάδεηγκα : γηα παξάδεηγκα ,π.ρ., ι.ρ. θ.ά.
ε) απαξίζκεζε επηρεηξεκάησλ : πξώην, δεύηεξν ,ηξίην … θαηαξρήλ
,ηειηθά, ζηε ζπλέρεηα θ.ά.
ζ) δηάξζξσζε ηνπ θεηκέλνπ : ην άξζξν/ ε κειέηε/ ε εηζήγεζε /ε νκηιία /ε
επηθπιιίδα /ην θείκελν … θ.ά.
η)ζπκπέξαζκα/ αλαθεθαιαίσζε: ζπκπεξαίλνληαο, αλαθεθαιαηώλνληαο,
ζπκπεξαζκαηηθά ζα ιέγακε , ζην ηέινο θ.ά.
Γεληθέο νδεγίεο
1) Απνθεύγνπκε ηελ ππεξβνιηθή αθαίξεζε θαη γελίθεπζε δίλνληαο ηα
επηρεηξήκαηα θαη ηηο ζθέςεηο ηνπ ζπγγξαθέα ζε ζσζηή αλαινγία.
2)Γελ πξνζπαζνύκε λα κηκεζνύκε ην ύθνο ηνπ θεηκέλνπ θαη
απνθεύγνπκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε απηνύζηεο ηηο ιέμεηο/ θξάζεηο ηνπ
θεηκέλνπ ,παξά κόλν αλ είλαη εληειώο απαξαίηεην. Σε απηή ηελ πεξίπησζε
ρξεζηκνπνηνύκε εηζαγσγηθά.

4. 3) Γε ζρνιηάδνπκε ηηο απόςεηο ηνπ ζπγγξαθέα ,νύηε επηδνθηκάδνπκε ή
απνδνθηκάδνπκε ηηο ζέζεηο ηνπ. Παξαθνινπζνύκε θαη θαηαγξάθνπκε ηε
ζπιινγηζηηθή ηνπ πνξεία κε -όζν ην δπλαηό- αληηθεηκεληθό ηξόπν.
4)Παξαιείπνπκε : ηηο επεμεγήζεηο ,όπνπ είλαη δπλαηό, ηα παξαδείγκαηα ,
ηηο θαιινινγηθέο εθθξάζεηο ,ηα ζρήκαηα ιόγνπ .
5) Μεηαηξέπνπκε ηηο κεηαθνξέο ζε θπξηνιεμίεο ή απιά ηηο παξαιείπνπκε.
6)Δπηιέγνπκε από ηελ αξρή ηε ζύληαμε (ελεξγεηηθή ή παζεηηθή) πνπ ζα
ρξεζηκνπνηήζνπκε θαη ηε δηαηεξνύκε σο ην ηέινο ηεο πεξίιεςεο.
7) Χξεζηκνπνηνύκε θαηά θαλόλα ην ηξίην πξόζσπν .
8) Καηαγξάθνπκε ηα βαζηθά ζεκεία ηνπ θεηκέλνπ θαη δελ ηα ζρνιηάδνπκε
γηαηί δελ θάλνπκε δηαζθεπή .
9) Σε πεξίπησζε πνπ ε έθηαζε ηεο πεξίιεςεο είλαη αξθεηά κεγάιε
,κπνξνύκε λα εθαξκόζνπκε θαη ηερληθέο πύθλσζεο :
ΒΑ΢ΙΚΔ΢ ΣΔΥΝΙΚΔ΢ ΠΤΚΝΧ΢Η΢
α) απαινηθή νλνκαηηθώλ ή άιισλ πξνζδηνξηζκώλ ( π.ρ. ε όκνξθε πόιε
= ε πόιε )
β) απόδνζε ελλνηώλ ηεο ίδηαο νηθνγέλεηαο κ’ έλαλ πεξηεθηηθό όξν (π.ρ. νη
εθεκεξίδεο, ηα πεξηνδηθά , ε ηειεόξαζε, ην ξαδηόθσλν= ηα κέζα καδηθήο
ελεκέξσζεο)
γ) αληηθαηάζηαζε κηαο ζεηξά ελεξγεηώλ από κηα θξάζε πνπ ζπλνςίδεη
ηελ όιε πξάμε (π.ρ. μύπλεζε, ζεθώζεθε από ην θξεβάηη, ληύζεθε, πιύζεθε
,έθαγε γξήγνξα ην πξσηλό ηνπ ,πήξε ηε ηζάληα ηνπ θη έθπγε γηα ην ζρνιείν
= εηνηκάζηεθε θαη πήγε ζην ζρνιείν)
δ) αληηθαηάζηαζε κηαο πεξηόδνπ από ηε ιεθηηθή πξάμε πνπ δειώλεη
(π.ρ. Η κεηέξα ηνπ Νίθνπ είπε ζηνλ θαζεγεηή ηεο ηάμεο όηη ζην γην ηεο
έηπρε κηα νηθνγελεηαθή ππνρξέσζε ,θνηκήζεθε αξγά θαη γη’ απηό δελ ήξζε
ζην ζρνιείν ηε Τξίηε = Η κεηέξα ηνπ Νίθνπ δηθαηνιόγεζε ηηο απνπζίεο ηνπ
γηνπ ηεο )
ε) ε ζύκπηπμε ζηελ ίδηα πεξίνδν ησλ λνεκάησλ δύν ή πεξηζζόηεξσλ
παξαγξάθσλ ,ζηηο νπνίεο παξαηεξείηαη ζπλάθεηα σο πξνο ην πεξηερόκελν
,κέζσ δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ.
ζη) αληηθαηάζηαζε δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ από κεηνρέο (π.ρ. Σπρλά
νη πνιηηηθνί ζπλδένληαη κε δηαπιεθόκελα ζπκθέξνληα ,γεγνλόο πνπ

5. ηξνθνδνηεί αθνξκή γηα πνηθίιεο αληηδξάζεηο = πξνθαιώληαο πνηθίιεο
αληηδξάζεηο)
Παξαγξαθνπνίεζε ηεο πεξίιεςεο
* Σπλήζσο γξάθεηαη ζε κηα παξάγξαθν.
* Μπνξεί λα γξαθεί ζε πεξηζζόηεξεο, αθνινπζώληαο ηε δνκή ηνπ θεηκέ-
λνπ.
Π.ρ. πξώηε ελόηεηα αίηηα, δεύηεξε απνηειέζκαηα θηι.
΢ύληαμε ηεο πεξίιεςεο
1. Η πξώηε πεξίνδνο:
• αξρίδεη κε ηε θξάζε: «ο σσγγραυέας/ αρζρογράυος τολ θεηκέλοσ
αλαυέρεη /ταη, παροσσηάδεη, προβάιιεη, προβιεκατίδεταη, τολίδεη,
επησεκαίλεη θτι…»
• αθνινπζεί ην ζεκαηηθό θέληξν ηνπ θεηκέλνπ, κε ην νπνίν νινθιεξώλεηαη ε
πεξίνδνο.
2. Η δεύηεξε πεξίνδνο:
• Απνηειεί ηελ πεξηιεπηηθή δηαηύπσζε ηεο πξώηεο παξαγξάθνπ.
« Σπλδέεηαη κε ηελ πξώηε πεξίνδν κε ηε ρξήζε κηαο δηαξζξσηηθήο ιέμεο ή
θξάζεο π.ρ. αρτηθά θηι.
3. Αθνινπζνύκε ηελ ίδηα δηαδηθαζία γηα όιεο ηηο επόκελεο παξαγξάθνπο, κε
βάζε ηνλ πιαγηόηηηιν θαη ηηο ζεκεηώζεηο θάζε παξαγξάθνπ.
4. Ο ιόγνο πξέπεη λα είλαη ζπλερήο θαη λα δηαζθαιίδεηαη ε αιιεινπρία θαη
ε ζπλνρή ησλ λνεκάησλ κε ηηο θαηάιιειεο δηαξζξσηηθέο ιέμεηο ή θξάζεηο.
Π.τ. Επίσες τολίδεη, παράιιεια επησεκαίλεη, προσζέτεη αθόκα, αλτίζετα
προβάιιεη, επηπιέολ σποστερίδεη θτι.
5. Τελ ηειεπηαία παξάγξαθν ηνπ αξρηθνύ θεηκέλνπ ηε δηακνξθώλνπκε ζε
πξόηαζε θαηαθιείδα ηεο πεξίιεςεο, αξρίδνληαο κε ηελ θαηάιιειε έθθξα-
ζε.
Π.τ. Ο σσγγραυέας τοσ θεηκέλοσ θαταιήγολτας, σσκπεραίλεη… θτι.
Ση πξνζέρνπκε ζηελ πεξίιεςε / Απνθεύγνπκε

6. 1. Τελ ππεξβνιηθή αθαίξεζε θαη γελίθεπζε.
2. Τε κίκεζε ηνπ ύθνπο ηνπ ζπγγξαθέα.
3. Τελ επηδνθηκαζία ή απνδνθηκαζία ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπ.
4. Τε ρξήζε ιέμεσλ/ θξάζεσλ ηνπ θεηκέλνπ. Όηαλ ηηο ρξεζηκνπνηνύκε, ηηο
βάδνπκε ζε εηζαγσγηθά.
Δπηδηώθνπκε:
1. Τελ αληηθεηκεληθή θαη ζσζηή απόδνζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κε δηάθνξεο
ηερληθέο πύθλσζεο (γελίθεπζε, αλαδηαηύπσζε, ππεξώλπκα θηι.).
2. Τε ρξήζε νπδέηεξνπ πιεξνθνξηαθνύ ύθνπο.
3. Τε ζσζηή δνκή: ελόηεηα ιόγνπ, αιιεινπρία λνεκάησλ, ζπλνρή
θεηκέλνπ.
4. Τελ επηινγή ηεο θαηαιιειόηεξεο ζύληαμεο, ελεξγεηηθήο ή παζεηηθήο.
Ρήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύκε ζηελ πεξίιεςε
Ο ζπγγξαθέαο, αξζξνγξάθνο θιπ.:
1. Αλαθνξηθήο όςεο:δηαηππώλεη ηε γλώκε, πξνηείλεη, δειώλεη, εηζεγείηαη,
αλαθνηλώλεη, αλαθέξεη, κλεκνλεύεη, παξαζέηεη απηνιεμεί (έλα άιιν
θείκελν), ζρνιηάδεη, εξκελεύεη, ζπδεηά (έλα άιιν θείκελν), παξαηεξεί,
δηαπηζηώλεη, νξίδεη κε αθξίβεηα, πξνζδηνξίδεη, θαζνξίδεη, απνζαθελίδεη,
δηεπθξηλίδεη, επεμεγεί, εμεγεί, αηηηνινγεί, νλνκάδεη, απνθαιεί, ραξαθηεξίδεη,
ζπγθξίλεη, αληηζέηεη, αληηπαξαζέηεη, αληηπαξαβάιιεη, επηρεηξεκαηνινγεί
(ππέξ ή θαηά), ππεξαζπίδεηαη, ππνζηεξίδεη, ππεξακύλεηαη, ζπλεγνξεί,
ζπκθσλεί κε, ηαπηίδεηαη κε, δηθαηνινγεί, αλαζθεπάδεη, απνξξίπηεη,
αληηθξνύεη, αληηηείλεη, αληηπξνηείλεη, ηεθκεξηώλεη, ζηεξίδεη (ηελ άπνςε
ηνπ), απνδεηθλύεη, δείρλεη, θξίλεη, αμηνινγεί, απνηηκά, δηαβεβαηώλεη,
βεβαηώλεη, ηζρπξίδεηαη, απνθαίλεηαη, ππνζηεξίδεη, επηκέλεη (όηη), πξνβιέπεη,
ιέεη, ζεκεηώλεη, ηνλίδεη, επηζεκαίλεη, ππνγξακκίδεη, πξαγκαηεύεηαη,
εμεηάδεη, ζπδεηά, αζρνιείηαη (κε), αλαθέξεηαη (ζε), αλαιύεη, αλαπηύζζεη,
νξίδεη, δηαηξεί, ηαμηλνκεί, πεξηγξάθεη, απαξηζκεί, ζπκπιεξώλεη, πξνζζέηεη,
αθεγείηαη, δηεγείηαη, αλαξσηηέηαη, απνξεί, ξσηά, ππνδεηθλύεη, πξνηείλεη,
αληηπξνηείλεη, ζπκβνπιεύεη, ζπζηήλεη, απνινγείηαη, εύρεηαη, εμεγείξεηαη,
αγαλαθηεί, εθθξάδεη ηελ έθπιεμε ηνπ.
2. Πνζνηηθήο όςεο:πξνζπεξλά βηαζηηθά, κε ζπληνκία, απνζησπά,
παξαιείπεη, δελ αλαθέξεη/ αλαθέξεηαη, ζίγεη πιαγίσο, έκκεζα, επηθαλεηαθά,
εμεηάδεη δηεμνδηθά, αλαιπηηθά, πξνζεθηηθά, ζπδεηά δηεμνδηθά, αλνίγεη –

7. θιείλεη – ηεξκαηίδεη ηε ζπδήηεζε, εμαληιεί ην ζέκα, ζπκπεξαίλεη,
πξνζζέηεη, ππνγξακκίδεη, επηζεκαίλεη.
3.Μεηαγισζζηθήο όςεο: επεμεγεί, ζπγθεθξηκελνπνηεί (γηα άιιν θείκελν),
παξαθξάδεη (γηα άιιν θείκελν).
4. Γηνξζσηηθήο όςεο:ηξνπνπνηεί, αιιάδεη (ηε δηαηύπσζε), δηνξζώλεη (ηνλ
εαπηό ηνπ/ηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ), αλαζθεπάδεη ηα επηρεηξήκαηα, αλαηξεί
όζα είπε.
5. Γηαινγηθήο όςεο: απεπζύλεη ην ιόγν, δίλεη ην ιόγν, δεηά ην ιόγν,
παίξλεη, πθαξπάδεη ην ιόγν, δηεθδηθεί ην ιόγν, παξεκβαίλεη, δηαθόπηεη,
απαληά, δεπηεξνινγεί, απεπζύλεηαη.
6. Οξγαλσηηθήο όςεο: αξρίδεη, πξνινγίδεη, ζπλερίδεη, κεηαβαίλεη (ζε άιιν
ζέκα), παξεθβαίλεη, ηειεηώλεη, θαηαιήγεη, ζπκπεξαίλεη, αλαθεθαιαηώλεη.
(Σν ιεμηιόγην είλαη από ηελ ηζηνζειίδα ηνλ ΚΟΜΒΟΤ)
1ν Παξάδεηγκα Πεξίιεςεο
Σν βηβιίν ζθπξειαηεί ην αίζζεκα ηεο ειεπζεξίαο
1. Τν βηβιίν, αλακθίβνια απνηειεί αζηείξεπηε πεγή γλώζεο. Δίλαη ν
θηλεηήξηνο κνριόο ζηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο κέζα ζηνλ ζρνιηθό
ρώξν. Τα βηβιία, θαιύπηνπλ έλα επξύ θάζκα απνδειηησκέλσλ γλώζεσλ,
πνπ έρνπλ ζρέζε κε θάβε ηνκέα ηνπ επηζηεηνύ. Όκσο, απ’ ό,ηη θαίλεηαη, ε
αμία ηνπ έρεη ππνβαζκηζηεί, ηόζνλ απ’ ηνλ ώξηκν άλζξσπν, όζν θη απ’ ηνλ
καζεηόθνζκν. Τν θαηλόκελν πνπ παξαηεξείηαη ηηο ηειεπηαίεο εκέξεο ηνπ
ζρνιηθνύ έηνπο, όπνπ νη καζεηέο θπξηνιεθηηθά «θαηαθξενπξγνύλ» ηα
βηβιία ηνπο, κεηαηξέπνληαο ηα πξναύιηα ησλ ζρνιείσλ ζε αιάλεο κε
ζθνππηδόραξηα, πξέπεη λα καο πξνβιεκαηίζεη όινπο. Τν πξόβιεκα είλαη
πνιύ ζνβαξό θαη θαλεξώλεη πσο θάπνπ ζην θνηλσληθό-εθπαηδεπηηθό
ζύζηεκα ππάξρνπλ «ζηεγαλά», πνπ σζνύλ«βάλδαιε» ζπκπεξηθνξά. ζ’ απηή
ηε
2. Δμεηάδνληαο βαζύηεξα ηελ όιε θαηάζηαζε, κπνξνύκε λα εληνπίζνπκε
κεξηθέο αηηίεο, πνπ εμεγνύλ απηή ηε ζπκπεξηθνξά. Ξεθηλάεη απ’ ηε ζρνιηθή
ειηθία ηνπ παηδηνύ, πνπ πεγαίλεη ζην ζρνιείν «επεηδή έηζη ζπκβαίλεη κ’ όια
ηα παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπ». Γελ ην πείζνπλ νη κεγαιύηεξνη, νη ππεύζπλνη γηα
ηελ αγσγή ηνπ, όηη έρεη θαη κπαιό πνπ πξέπεη λα ην θαιιηεξγήζεη, γηα λα
γίλεη ζσζηόο άλζξσπνο.’ Δηζη ην κηθξό παηδί, ν κεηέπεηηα λεαξόο έθεβνο,
δε ζπλεηδεηνπνηεί ηελ αμία ηεο κόξθσζεο ζηε δηαδηθαζία ηεο δσήο. Έηζη ε
εθπαίδεπζε, πνπ θαηαθηηέηαη θαηά θύξην ιόγν κέζα απ’ ην βηβιίν,

8. ζεσξείηαη «αλαγθαίν θαθό», πνπ ζεκαίλεη θαηαπίεζε θαη όρη ύςηζηε πξάμε
ειεπζεξίαο.
3. Σπρλά ν δάζθαινο ζεσξείηαη απ’ ηνπο καζεηέο «θξαηνύζα θνηλσληθή»
αξρή, θαη ηίζεηαη πξόβιεκα επηθνηλσλίαο αλάκεζα ηνπο. Ο καζεηήο
ελδόκπρα ηνλ θνβάηαη θαη δελ αθήλεηαη ειεύζεξα ζηελ θαζνδήγεζε ηνπ.
Δπεηδή ηνλ ζεσξεί θαηαπηεζηή ηεο ειεπζεξίαο ηνπ, θξαηάεη απόζηαζε απ’
απηόλ, θάπνηε γίλεηαη επηζεηηθόο ή αληηδξαζηηθόο ζηηο νπνηεζδήπνηε
παξνηξύλζεηο πνπ γίλνληαη απ’ ην δάζθαιν. Σ’ απηή ηε θάζε δεκηνπξγείηαη
έλα ηεξάζηην ράζκα, κε απνηέιεζκα ε λεαληθή ςπρή λα θζείξεηαη ζε
κηθξνζπγθξνύζεηο θαη αληαγσληζκνύο πνπ έρνπλ ζνβαξό θόζηνο ζηε
κειινληηθή εμέιημε ηνπ λένπ.
4. Τν πξόβιεκα δηνγθώλεηαη θαη απ’ ηε λννηξνπία ηεο θνηλσλίαο καο, όηη ηα
βηβιία παξέρνπλ ηε γλώζε θαη όηη ε γλώζε εμαζθαιίδεη ζπνπδαία
επαγγεικαηηθή θαηνρύξσζε. Απηή ε άπνςε, δελ ελζαξξύλεη ηελ αγάπε γη’
απηή θαζεαπηή ηε γλώζε, ζαλ ζηνηρείν αλαγθαηόηαην γηα ηελ αλάπηπμε ηεο
πξνζσπηθόηεηαο θαη ηελ νινθιήξσζε ηνπ ραξαθηήξα, αιιά δίλεη θίλεηξα
γηα ηε «ρξεζηκνζεξία» ηεο κ’ νπνηνδήπνηε θόζηνο γηα ηνλ λεαξό έθεβν.
Φπζηθό επαθόινπζν είλαη, ε ςπρηθή θαηαπίεζε θαη ην άγρνο λα
δεκηνπξγνύλ ζύγρπζε ζηελ ηξπθεξή λεαληθή ςπρή. Οη καζεηέο εμαηηίαο ηεο
αλσξηκόηεηαο ηεο ειηθίαο, δελ κπνξνύλ λα θαηαιάβνπλ ηηο πξαγκαηηθέο
αηηίεο πνπ ηνπο απσζνύλ απ’ ηε γλώζε θαη μεζπνύλ ζηα βηβιία, ζηνπο
αλππεξάζπηζηνπο θίινπο κηαο νιόθιεξεο ρξνληάο.
5. Γεληθόηεξα, ε έιιεηςε ηεο αγάπεο γηα γλώζε απ’ ηελ πιεπξά ηνπ καζεηή,
νθείιεηαη ζηε βαζηά έιιεηςε πλεπκαηηθόηεηαο ηεο επνρήο καο θαη ζηελ
αιινηξίσζε ηεο αλζξώπηλεο ύπαξμεο. Τν πξόβιεκα κπνξεί λα ιπζεί κόλν
αλ γίλεη κηα αλζξσπηζηηθή ζηξνθή ζηνλ ηξόπν δσήο ηνπ ζύγρξνλνπ
αλζξώπνπ. Αλ ν καζεηήο δειαδή θαηαιάβεη όηη ε κόξθσζε είλαη αλαγθαία
γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ κπαινύ ηνπ, όζν ε ηξνθή γηα ην ζώκα ηνπ, ζα
αγαπήζεη ηε γλώζε, ζα εθηηκήζεη ηελ πνιύηηκε πξνζθνξά ηνπ βηβιίνπ,
νπόηε ζα ην ζέβεηαη θαη ζα πάςεη λα ην θαηαζηξέθεη.
6. Όινη νη άλζξσπνη πνπ είλαη ππεύζπλνη γηα ηελ αγσγή ηνπ παηδηνύ,
θπξηόηεξα νη γνλείο, νη δάζθαινη θαη νη αξκόδηνη θξαηηθνί θνξείο, κπνξνύλ
– θαη επηβάιιεηαη – λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηε δηάζεζε ηνπ λένπ γηα
έξεπλα θαη κειέηε ηνπ θόζκνπ, κέζα απ’ ηνπεξηερόκελν ηνπ βηβιίνπ θαη λα
δώζνπλ νη ίδηνη θίλεηξα γηα δηάβαζκα. Πξέπεη νη λένη άλζξσπνη λα
θαηαιάβνπλ όηη ην βηβιίν βγάδεη ην άηνκν απ’ ηα ζθνηάδηα ηεο ακάζεηαο,
αλνίγεη δξόκνπο ζηε δσή ζίγνπξνπο θαη αζθαιείο θαη ζθπξειαηεί ην
αίζζεκα ηεο ειεπζεξίαο. Δπίζεο είλαη αλαγθαίν λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη
ηα βηβιία θαηαζηξέθνληαη, επεηδή ζεσξνύληαη επηθίλδπλα, κόλν από ηα
νινθιεξσηηθά θαζεζηώηα (Χηηιεξηθή Γεξκαλία), θαη όηη ζπκπεξηθέξνληαη
θαζηζηηθά όηαλ ηα θαηαζηξέθνπλ ελώ δνπλ ζε κηα ειεύζεξε ρώξα κε

9. πινύζηα πλεπκαηηθή θιεξνλνκηά, πνπ νθείινπλ λα ζπλερίζνπλ κε αγάπε,
«ππνκνλή θαη πεξεθάλεηα». πνιύηηκν
Γηάλλα Κνπηξνκάλνπ , 19 Ινπιίνπ 1987
Θεκαηηθό/ Ννεκαηηθό Κέληξν : Τν παηδί απνκαθξύλεηαη από ην βηβιίν,
παξόιν πνπ ζθπξειαηεί ηελ ειεπζεξία , γηα ιόγνπο θνηλσληθνύο θη
εθπαηδεπηηθνύο.
Οη ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο-θιεηδηά θάζε παξαγξάθνπ , αλ δηαβαζηνύλ
κόλεο ηνπο – ε κηα κεηά ηελ άιιε- ζα δηαθαλεί εύθνια όηη απνηεινύλ ηε
ξαρνθνθθαιηά ησλ επηκέξνπο παξαγξάθσλ. Απηό απνηειεί ηελ θαιύηεξε
απόδεημε όηη νη ιέμεηο -θιεηδηά πνπ επηιέρηεθαλ είλαη νη ζσζηέο , εθόζνλ
θαηαθέξλνπλ λ’ απνδώζνπλ ηα θύξηα ζεκεία ησλ παξαγξάθσλ ,ρσξίο
λνεκαηηθά ράζκαηα.
Πιαγηόηηηινη Παξαγξάθσλ :
1 ε Παξάγξαθνο : «Η ππνβάζκηζε ηεο αμίαο ηνπ βηβιίνπ».
2 ε Παξάγξαθνο : «Τα εθπαηδεπηηθά αίηηα ζύλδεζεο ηνπ βηβιίνπ κε ηελ
θαηαπίεζε ηνπ καζεηή»
3 ε Παξάγξαθνο : «Οη αξλεηηθέο επηδξάζεηο ησλ ζπγθξνύζεσλ αλάκεζα
ζην καζεηή θαη ζην δάζθαιν»
4 ε Παξάγξαθνο : «Η θαιιηέξγεηα από ηελ θνηλσλία ηεο ζρέζεο γλώζε-
επάγγεικα δεκηνπξγεί άγρνο θη απέρζεηα γηα ην βηβιίν».
5 ε Παξάγξαθνο : «Η αλζξσπηζηηθή ζηξνθή νδεγεί ζηελ αγάπε γηα ην
βηβιίν»
6 ε Παξάγξαθνο : «Οη ππεύζπλνη νθείινπλ λα πείζνπλ όηη ην βηβιίν είλαη
πεγή ειεπζεξίαο θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο»
΢εκεηώζεηο Παξαγξάθσλ :
1 ε Παξάγξαθνο : Τν βηβιίν ππνβαζκίδεηαη γηα ιόγνπο θνηλσληθνύο θη
εθπαηδεπηηθνύο.
2 ε Παξάγξαθνο : Ιδηαίηεξα ν καζεηήο δελ πείζεηαη γηα ηελ αμία πνπ έρεη
(ην βηβιίν) γηα ηε κόξθσζή ηνπ θαη ην ζεσξεί κόλν κέζν θαηαπίεζεο .
3 ε Παξάγξαθνο : (Ο καζεηήο ) Θεσξεί ην δάζθαιν θαηαπηεζηή ηεο
ειεπζεξίαο ηνπ, γίλεηαη αληηδξαζηηθόο θαη αλαιώλεηαη ζε άθαξπνπο
αληαγσληζκνύο.

10. 4 ε Παξάγξαθνο : Η θνηλσλία θαιιηεξγεί ηε ρξεζηκνζεξηθή γλώζε γηα ηελ
επαγγεικαηηθή επηηπρία, αιιά ε γλώζε απηή γελλά κόλνλ άγρνο θαη
θαηαπίεζε.
5 ε Παξάγξαθνο : Η απνπζία ηεο πλεπκαηηθόηεηαο θαη ε αιινηξίσζε ηνπ
ζύγρξνλνπ αλζξώπνπ απαμηώλεη ην βηβιίν θαη ε ιύζε βξίζθεηαη ζηνλ
αλζξσπηζκό θαη ζηελ αλάγθε γηα γλώζε.
6 ε Παξάγξαθνο : Όζνη επζύλνληαη γηα ηελ αγσγή ησλ λέσλ νθείινπλ λα
ηνπο δώζνπλ θίλεηξα, ώζηε ληθώληαο ηελ ακάζεηα λα θαηαθηήζνπλ ηελ
ειεπζεξία θαη λα δηαηεξήζνπλ ηελ πνιηηηζκηθή ηνπο θιεξνλνκηά.
-Δλώλνπκε ην Θεκαηηθό Κέληξν κε ηνπο Πιαγηόηηηινπο ή ηηο ΢εκεηώζεηο
ρξεζηκνπνηώληαο δηαξζξσηηθέο ιέμεηο. Η έλσζε απηή γίλεηαη κε ηξόπν
ειεύζεξν. Γελ είλαη απαξαίηεηε ε ρξήζε ηεο αθξηβνύο ζπληαθηηθήο δνκήο
ηνπο. (Αλ ην Θεκαηηθό Κέληξν είλαη ζρεδόλ ην ίδην κε ηηο πξώηεο
ζεκεηώζεηο , είηε ην δηαθνξνπνηνύκε , είηε ην παξαιείπνπκε. Σε θάζε
πεξίπησζε δελ ην ππνβαζκίδνπκε ,γηαηί απνηειεί ηνλ ππξήλα ηνπ θεηκέλνπ).
Πεξίιεςε κε πιαγηόηηηινπο
Η ζπγγξαθέαο ππνζηεξίδεη όηη ην παηδί απνκαθξύλεηαη από ην βηβιίν,
παξόιν πνπ ζθπξειαηεί ηελ ειεπζεξία , γηα ιόγνπο θνηλσληθνύο θη
εθπαηδεπηηθνύο.. Αξρηθά αλαθέξεη πσο ε εθπαίδεπζε κέζα από ην βηβιίν
ζεσξείηαη θαηαπίεζε θαη όρη πξάμε ειεπζεξίαο. Δπηπιένλ, γελληνύληαη
αξλεηηθέο επηδξάζεηο από ηηο ζπγθξνύζεσλ αλάκεζα ζην καζεηή θαη ζην
δάζθαιν. Παξαθάησ επηζεκαίλεη όηη ε θαιιηέξγεηα από ηελ θνηλσλία ηεο
ζρέζεο γλώζε- επάγγεικα δεκηνπξγεί άγρνο θη απέρζεηα γηα ην βηβιίν.
Ωζηόζν, ε αλζξσπηζηηθή ζηξνθή ζα ζηακαηήζεη ηελ θαηαζηξνθή ηνπ
βηβιίνπ. Οινθιεξώλεη ηνλίδνληαο όηη νη ππεύζπλνη νθείινπλ λα πείζνπλ όηη
ην βηβιίν είλαη πεγή ειεπζεξίαο θαη δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζκηθήο
θιεξνλνκηάο.
(97 ιέμεηο)
Πεξίιεςε κε ζεκεηώζεηο
Η ζπγγξαθέαο ππνζηεξίδεη όηη ην παηδί απνκαθξύλεηαη από ην βηβιίν,
παξόιν πνπ ζθπξειαηεί ηελ ειεπζεξία , γηα ιόγνπο θνηλσληθνύο θη
εθπαηδεπηηθνύο. Αξρηθά αλαθέξεη πσο ηδηαίηεξα ν καζεηήο δελ πείζεηαη γηα
ηελ αμία πνπ έρεη (ην βηβιίν) γηα ηε κόξθσζή ηνπ θαη ην ζεσξεί κόλν κέζν
θαηαπίεζεο. Δπηπιένλ, ζεσξεί ην δάζθαιν θαηαπηεζηή ηεο ειεπζεξίαο ηνπ,
γίλεηαη αληηδξαζηηθόο θαη αλαιώλεηαη ζε άθαξπνπο αληαγσληζκνύο.
Παξαθάησ πξνζζέηεη όηη ε θνηλσλία θαιιηεξγεί ηε ρξεζηκνζεξηθή γλώζε
γηα ηελ επαγγεικαηηθή επηηπρία, αιιά ε γλώζε απηή γελλά κόλνλ άγρνο θαη

11. θαηαπίεζε. Δπίζεο, ε απνπζία ηεο πλεπκαηηθόηεηαο θαη ε αιινηξίσζε ηνπ
ζύγρξνλνπ αλζξώπνπ απαμηώλεη ην βηβιίν θαη ε ιύζε βξίζθεηαη ζηνλ
αλζξσπηζκό θαη ζηελ αλάγθε γηα γλώζε. Τέινο, ηνλίδεη όηη όζνη
επζύλνληαη γηα ηελ αγσγή ησλ λέσλ νθείινπλ λα ηνπο δώζνπλ θίλεηξα,
ώζηε ληθώληαο ηελ ακάζεηα λα θαηαθηήζνπλ ηελ ειεπζεξία θαη λα
δηαηεξήζνπλ ηελ πνιηηηζκηθή ηνπο θιεξνλνκηά.
(138 ιέμεηο)
2ν Παξάδεηγκα Πεξίιεςεο
(Κείκελν από ην ΢ρνιηθό βηβιίν ηεο Β’ Λπθείνπ, ζει. 253)
ΚΡΑΣΟ΢ ΚΑΙ ΝΔΟΛΔΛΛΗΝΔ΢
Ηιηθησκέλνο άλζξσπνο πνπ επί ρξόληα πνιιά εξγάζηεθε ζηε δηνηθεηηθή
ππεξεζία ηνπ Κξάηνπο θαη αλέβεθε όιεο ηηο βαζκίδεο ηεο, ζπλόςηζε θάπνηε
ηα δηδάγκαηα ηεο καθξάο πείξαο ηνπ κε κηα παξαηήξεζε άμηα λα καο βάιεη
ζε πνιιέο ζθέςεηο.
Τν Κξάηνο, έιεγε, όρη σο αθεξεκέλε ηδέα, αιιά σο ζπγθεθξηκέλν βίσκα,
ζαλ έλα θνκκάηη από ηελ ίδηα ηε δσή καο, ιείπεη από ηνπο ζεκεξηλνύο
Έιιελεο. Τν αηζζάλνληαη ζαλ μέλν, όρη δηθό ηνπο, θαη δελ ην πνλνύλ. Τε
ρώξα ηνπο ηελ αγαπνύλ κε πάζνο. Γηα κηα ρνύθηα από ην ρώκα ηεο είλαη
άμηνη λα πεζάλνπλ κε ηελ πην κεγάιε επθνιία. Άιιν Παηξίδα όκσο θαη
άιιν Πνιηηεία. Με ηελ Παηξίδα είκαζηε ζηελόηαηα δεκέλνη. Τελ έρνπκε
βάιεη κέζν, ζην αίκα καο, γηαηί θαη κε ην αίκα καο ηελ έρνπκε θξαηήζεη.
Τελ Πνιηηεία όκσο, δειαδή απηό ηνλ νξηζκέλν ηξόπν κε ηνλ νπνίν έρεη
νξγαλσζεί θαη δηνηθείηαη ν ηόπνο, απηήλ ηελ απξόζσπε δύλακε πνπ
ιεηηνπξγεί ζην όλνκα όισλ γηα λα εμαζθαιίδεη κε ηα όξγαλα θαη ηνπο
ζεζκνύο ηεο ηε δσή θαη ηελ ειεπζεξία καο, δελ κπνξνύκε λα ηε ληώζνπκε
ζαλ θάηη εληειώο δηθό καο. Δίλαη μέλν ζώκα. γηα ην αίζζεκα καο.
Απόδεημε όηη δελ πνλνύκε, νύηε αηζζαλόκαζηε ελζηηγκαηηθά ηελ αλάγθε λα
πξνζηαηέςνπκε ό, ηη αλήθεη ζην Κξάηνο, ην δεκόζην θηήκα. Απέλαληη ηνπ
δείρλνπκε αδηαθνξία θαη θάπνηε κηαλ απίζηεπηε ερζξόηεηα θαη καλία
θαηαζηξνθήο. Από παηδηά ζην ζρνιείν θαθνπνηνύκε βάξβαξα ηα ζξαλία θαη
ηνπο ηνίρνπο ηνπ ζρνιείνπ -«αλήθεη ζην δεκόζην, δελ είλαη δηθό καο». Τελ
ίδηα αζηνξγία δείρλνπκε ζηα δηθαζηήξηα, ζηα άιια δεκόζηα γξαθεία, αθόκε
θαη ζηνπο πάγθνπο ηνπ πάξθνπ ή ζηηο δεκόζηεο θξήλεο, ζε ό,ηη ηέινο
πάλησλ είλαη θξαηηθή πεξηνπζία. Μόιηο αληηιεθζνύκε όηη θάηη ηη αλήθεη ή
κε θάπνην ηξόπν βξίζθεηαη ζηελ θπξηόηεηα απηήο ηεο απξόζσπεο δύλακεο,
αλ δελ κπνξνύκε λα ην νηθεηνπνηεζνύκε, κε επραξίζηεζε ην θζείξνπκε. Με
ηελ ίδηα επθνιία πξνζπαζνύκε λ «απνθεύγνπκε ηηο ππνρξεώζεηο καο πξνο
ην Κξάηνο ή λα θαηαζηξαηεγνύκε ηνπο λόκνπο ηνπ. Δίλαη ν «άιινο», όρη ν

12. εαπηόο καο. Καη ηνλ μεγεινύκε ή ζεθώλνπκε ην όπιν ελαληίνλ ηνπ, ρσξίο
λα θαηαιαβαίλνπκε όηη θαηά βάζνο ηνλ εαπηό καο απαηνύκε ή πιεγώλνπκε.
Καη από ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ απηέο ν πνιύπεηξνο άλζξσπνο έβγαδε ην
ζπκπέξαζκα όηη ίζσο νη Έιιελεο λα κελ είλαη νξγαληθά ηθαλνί λα
πνηηζηνύλ από ηελ ηδέα ηνπ Κξάηνπο. Όηη πηζαλόλ κέζα ζηελ ίδηα ηε θπζηθή
ηνπο πθή λα ππάξρεη θάπνηα ηάζε αλαξρηζκνύ…
Έρεη αξθεηά δηαδνζεί απηή ε αληίιεςε θαη ζπρλά αθνύγεηαη. Ωζηόζν κνπ
θαίλεηαη πνιύ παξαθηλδπλεπκέλε θαη άδηθε ζηελ απαηζηνδνμία ηεο. Γελ
ακθηζβεηώ ηα γεγνλόηα, όπνπ ζηεξίδεηαη (ηα πεξηζζόηεξα είλαη δπζηπρώο
πξαγκαηηθά, είηε καο αξέζνπλ είηε όρη). Αιιά. ηελ εξκελεία πνπ δίλεηαη ζ’
απηό, ηα γεγνλόηα.
Όηη δελ πνλνύκε, ή όηη δελ πνλνύκε αξθεηά ηελ Πνιηηεία ζαλ θάηη εληειώο
δηθό καο, είλαη βέβαην. Από αλαξρηζκό όκσο ηελ αληηζέζνπκε πξνο ηα
αηζζήκαηα θαη ηα ζπκθέξνληα καο ή από άιινπο ιόγνπο; Καη πώο είλαη δπ-
λαηόλ απηόο ν δήζελ αλαξρηζκόο λα ζεσξεζεί έκθπηε ηδηόηεηα ξηδσκέλε
κέζα ζηε δηθή καο θπιή; Μπνξεί ν Έιιελαο λα είλαη πεξηζζόηεξν από άι-
ινπο ιανύο αηνκηζηήο, λα κελ πεηζαξρεί ηόζν εύθνια ζην ζπιινγηθό ζώκα
θαη πλεύκα ηεο νκάδαο. Αιιά από ην ζεκείν ηνύην σο ην ζεκείν λα ηνλ
πνύκε από ηε θύζε ηνπ αλαξρηθό, ε απόζηαζε είλαη πνιύ κεγάιε. Οξζό-
ηεξε θαίλεηαη κηα άιιε εμήγεζε. Όηη απηή ε αδηαθνξία ή ε ιαλζάλνπζα
ερζξόηεηα πξνο ην Κξάηνο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ είλαη απνηέιεζκα ηζην-
ξηθώλ αηηίσλ θαη κηαο θαθνδαηκνλίαο πνπ αηπρώο δηαησλίδεηαη. Αο κε ιε-
ζκνλνύκε όηη επί καθξνρξόληα θαη θαηά δηαζηήκαηα δελ ππήξρε γη’ απηόλ
εδώ ηνλ πνιπβαζαληζκέλν ιαό ζύκπησζε Πνιηηείαο θαη Έζλνπο. Η θξαηηθή
εμνπζία ζηηο δηάθνξεο πεξηόδνπο ηεο δνπιείαο δελ ήηαλ κνλάρα μέλε αιιά
θαη ερζξηθή πξνο ηελ εζληθή καο ππόζηαζε. Καη επνκέλσο γελεέο γελεώλ,
γηα λα βεβαηώζνπλ ηελ εζληθή ηνπο ηδηνηππία, ηε ρσξηζηή ηνπο ύπαξμε,
ήηαλ αλαγθαζκέλεο λα κηζνύλ, λα απαηνύλ θαη λα πνιεκνύλ ηα όξγαλα, θαη
ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ ζηα κάηηα ηνπο εθπξνζσπνύζαλ ην Κξάηνο θαη
ζάξθσλαλ ηελ ηδέα ηεο Πνιηηείαο. Τν θξπθό κίζνο κε ηα ςπρηθά
επαθόινπζα, ηνπ είλαη πνιύ πην επηθίλδπλν από ηε θαλεξή αληίζεζε, ηνλ
αλνηρηό πόιεκν. Σπκπληγόκελν από ην θόβν ηξέθεηαη από ηελ θαηαπίεζε
ηνπ θαη αθήλεη ζηα ζθνηεηλά ζηξώκαηα ηεο ςπρήο ιαζπεξά θαηαθάζηα πνπ
δελ εμαιείθνληαη. Αθόκε θη όηαλ ιεπηεξσζεί από ην δπγό, δελ κπνξεί εύ-
θνια έλαο ιαόο λα αγαπήζεη ηελ Πνιηηεία κε ηνπο πεξηνξηζκνύο ηεο, έζησ
θαη αλ είλαη ηώξα δηθή ηνπ, αθνύ σο πξνρηέο αθόκε ην Κξάηνο ήηαλ ε ζέ-
ιεζε θαη ε βία ηνπ δπλάζηε ηνπ.
Καηά έλα παξάδνμν κάιηζηα κεραληζκό, πνπ καο ηνλ εμεγεί ζήκεξα ε
Ψπρνινγία, όηαλ έλαο πνιίηεο κε ηέηνηεο ππνζπλείδεηεο θαθώζεηο από
αξρόκελνο γίλεηαη άξρσλ, παίξλεη ηηο δηαζέζεηο θαη ηνπο ηξόπνπο πνπ ν ίδηνο
πξώηα κηζνύζε. Παίδεη δειαδή ην ξόιν ηνπ εηδώινπ πνπ σο ηώξα ην

13. θνβόηαλ θαη ην αληηπαζνύζε, γηαηί έηζη λνκίδεη πσο κπνξεί λα ιεπηεξσζεί
από ηνλ εθηάιηε ηνπ. Ίζσο γη’ απηό ην ιόγν ζπκβαίλεη, όπνηνο παίξλεη θαη
κηα παξακηθξή αθόκε εμνπζία ζηελ Διιάδα, λα κεηαβάιιεηαη ακέζσο ζε
ζαηξάπε…
Γηα λα εμεγήζνπκε όκσο ην θαηλόκελν πνπ εμεηάδνπκε, πξέπεη λα
αλαθέξνπκε αθόκε έλα ιόγν πνιύ ζνβαξό. Όηαλ ιεπηεξώζεθε από ηνλ
ηνπξθηθό δπγό απηή ε κηθξή ειιεληθή γσληά, ε Πνιηηεία καο δελ
ζεκειηώζεθα νύηη: αλαπηύρζεθε νξγαληθά απάλσ ζε θάπνηεο απηόρζνλεο
κνξθέο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο, βγαικέλεο από ηηο δηθέο καο ςπρνινγηθέο
θαη ά/άεο αλάγθεο θαη από ηελ ηζηνξηθή θίλεζε ηεο δσήο ηνπ Έζλνπο, αιιά
καο επηβιήζεθε απέμσ από μέλνπο θαη κε μέλνπο πνπ θπζηθά δε λνηάζηεθαλ
λα εμεηάζνπλ αλ ην θόξεκα ηνύην ήηαλ θνκκέλν ζην κέηξα καο, νύηε
πξνζπάζεζαλ λα ην ηαηξηάζνπλ θάπσο απάλσ ζην δηθό καο θνξκί. Έηζη
εθαξκόζηεθαλ θη εμαθνινπζνύλ λα εθαξκόδνληαη πεηξακαηηθά ζηε ρώξα
καο δηνηθεηηθνί θαη πνιηηηθνί ζεζκνί πνπ δελ κίιεζαλ πνηέ βαζηά ζηελ ςπρή
ηνπ ιανύ καο. Ούηε ίζσο αληαπνθξίλνληαη εληειώο ζηηο πξαγκαηηθέο ηνπ
αλάγθεο.
Δίλαη γλσζηέο νη κειέηεο ηνπ Κώζηα Καξαβίδα γηα ηελ θνηλνηηθή νξ-
γάλσζε. Μπνξεί λα κε ζπκκεξίδεηαη θαλείο ηελ αηζηνδνμία θαη ηελ πίζηε
ηνπ όηη θαη ηώξα είλαη δπλαηόλ λα γίλεη εθείλν πνπ δελ έγηλε άιινηε, ζηελ
ώξα ηνπ ηε θπζηνινγηθή. Ωξηζκέλσο όκσο ζα αλαγλσξίζεη όηη ζα ήηαλ
πνιύ δηαθνξεηηθή, ηειεηόηεξε, ε θξαηηθή καο νξγάλσζε θαη πνιύ ζηελόο,
νξγαληθά ζπλεθηηθόο, ν δεζκόο ηνπ πνιίηε κε ηελ Πνιηηεία ζηνλ ηόπν καο,
αλ απηό ην ζαπκαζηό θύηηαξν, ε θνηλόηεηα, πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ην αίκα
ηνπ ιανύ καο από παλάξραηα ρξόληα θαη ιεηηνύξγεζε ηόζν ιακπξά ζηνπο
ρξόλνπο ηεο δνπιείαο, αθελόηαλ λα αλαπηπρζεί θπζηνινγηθά ζε έλα
γεληθόηεξν, πινύζηα δηαθιαδσκέλν θαη ππξγσηά δηαξζξσκέλν δηνηθεηηθό
ζύζηεκα. Τν. μελνθεξκέλα θαζεζηώηα ζθόησζαλ ην θύηηαξν ηνύην θαη καο
επέβαιαλ ζεζκνύο θαη ηύπνπο, κέζα ζηνπο νπνίνπο κάηαηα σο ηώξα
πξνζπαζνύκε λα βξνύκε ηνλ εαπηό καο.
Βάιεηε καδί κ ‘ απηέο ηηο αηηίεο ηελ θαθνδηνίθεζε πνπ είλαη ελδεκηθό θαθό
ζηνλ ηόπν καο, ηε δηαθζνξά ηεο πνιηηηθήο καο εγεζίαο πνπ ηα αλνκήκαηά
ηεο πιήξσζαλ αθόκε θαη κε ην αίκα ηνπο νη ιίγεο θσηεηλέο κνξθέο ηεο
λεόηεξεο ηζηνξίαο καο, πξνζζέζεηε ηέινο θαη ηε βαζύηεξε θξίζε πνπ
πεξλάεη εδώ θαη θάκπνζα ρξόληα ε έλλνηα ηνπ Κξάηνπο κέζα ζηηο θνβεξέο
αληηλνκίεο ηεο δσήο όισλ ησλ ζεκεξηλώλ ιαώλ θαη ζα. εμεγήζεηε γηαηί νη
βαζαληζκέλνη άλζξσπνη απηνύ ηνπ ηόπνπ, ηνπ πνιππαηεκέλνπ από μέλνπο
θάζε ινγήο, δελ αηζζάλνληαη αθόκε εληειώο δηθό ηνπο ην Κξάηνο. Αο κελ
ηνπο θαηαινγίδνπκε αλαξρηζκό, αθνύ ε κνίξα ηνπο έγξαθε λα κελ είλαη
λνηθνθπξαίνη ζην ζπίηη ηνπο θαη λα κελ αθήλνληαη ήζπρνη λα θηηάρλνπλ κε
ηε δηθή ηνπο δσή θαη κέ;ζ’ από ηε δηθή ηνπο ηζηνξία ηνπο θνηλσληθνύο ησλ
ζεζκνύο.

14. 22 Ινπιίνπ 1948
(Δ.Π. Παπαλνύηζνο, Δθήκεξα-Δπίθαηξα-Αλεπίθαηξα, εθδ. Ίθαξνο,
Αζήλα 1980, α. 160-63)
ΔΝΓΔΙΚΣΙΚΗ ΠΔΡΙΛΗΦΗ
(Από ην Βηβιίν ηνπ Καζεγεηή «Έθθξαζε- Έθζεζε», ηεύρνο Β’, ΟΔΓΒ)
Σην θείκελν «Κξάηνο θαη Νενέιιελεο», ν ζπγγξαθέαο κεηαθέξεη ζηελ αξρή
ηε ζέζε θάπνηνπ δεκόζηνπ ππαιιήινπ, ν νπνίνο ππνζηεξίδεη όηη ην θξάηνο,
σο ζπγθεθξηκέλν βίσκα, ιείπεη από ηνπο Νενέιιελεο. Αηηηνινγεί ηε ζέζε
ηνπ (ν δεκόζηνο ππάιιεινο) αλαθεξόκελνο ζηελ αδηαθνξία θαη ζηελ
ερζξόηεηα πνπ δείρλνπλ νη πνιίηεο απέλαληη ζην θξάηνο θαη δίλεη ηελ
πξνζσπηθή ηνπ εξκελεία, όηη δειαδή πηζαλόλ λα ππάξρεη κηα ηάζε
αλαξρηζκνύ ζηνπο Έιιελεο. Αληίζεηα, ν ζπγγξαθέαο δηαηππώλεη ηελ άπνςε
όηη ε εξκελεία γηα ηνλ αλαξρηζκό δελ επζηαζεί. Παξαζέηεη κηα ζεηξά από
αίηηα, γηα λα εμεγήζεη ηελ ερζξόηεηα ησλ Νενειιήλσλ πξνο ην θξάηνο:
αίηηα ςπρνινγηθά, θνηλσληθά, ηελ θαθνδηνίθεζε πνπ πθίζηαληαη, ηνπο με-
λόθεξηνπο δηνηθεηηθνύο θαη πνιηηηζηηθνύο ζεζκνύο πνπ δελ
αληαπνθξίζεθαλ ζηηο αλάγθεο ηνπο θ.ά. Πξνζζέηεη ζηνλ πξνβιεκαηηζκό ηνπ
θαη ηελ παγθόζκηα θξίζε πνπ πθίζηαηαη ε έλλνηα ηνπ θξάηνπο. Καηαιήγεη
όηη, εμαηηίαο ησλ ιόγσλ πνπ πξναλέθεξε, νη Έιιελεο αηζζάλνληαη μέλνη
ζηνλ ηόπν ηνπο, κε απνηέιεζκα λα εθδειώλνληαη αξλεηηθά, ρσξίο νη
εθδειώζεηο απηέο λα δειώλνπλ δηάζεζε αλαξρηζκνύ.