2. Վագր
Հայկական սովետական
հանրագիտարանից
Վագրը կատվազգիների
ընտանիքի կաթնասուն
կենդանի է: Ժամանակակից
ամենախոշոր գիշատիչներից
է: Մարմնի երկարությունը
մինչև 3 մ է, պոչինը՝ 1,1 մ
է, մնդավի բարձրությունը՝
մինչև 1,2 մ, քաշը՝ 227-272
կգ: Մեջքը և կողքերը
կարմրաշիկավուն են, ստորին
մասը՝ սպիտակ, լայնական
նեղ, սև շերտերով: Ունի 7
աշխարհագրական ձև:
Տարածված է հիմնականում
Հվ-Արլ.
Ասիայում, Պակիստանում, Հնդ
կաստանում, Հնդկաչինում, Մ
ալայան
Արշիպելագում, նախկինում՝
նաև Անդրկովկասում և
միջին Ասիայում: Մոտ 150
անհատ ապրում է
Պրիմորիեում: Գլխաքանակի
խիստ անկման պատճառով
Վ. Գրանցած է բնության
պահպանության Միջազգային
3. միության Կարմիր գրքում:
Հնդկաստանում 1970-ական թթ.
Կազմակերպվ ել է Վ-ի 12
արգելոց: Վ. Ապրում է եղեգնի,
հնդկեղեգի մացառուտներում,
թփուտներում , լեռնային
անտառներում: Սնվում է
գլխավորապես վայրի
սմբակներով: Երբեմն հարձակվում
է ընտանի կենդանիների, շների,
արջերի, հազվադեպ՝ մարդկանց
վրա: Մարդակեր են սովորաբար
ծեր և հիվանդ Վ-ները, որոնք
ի վիճակի չեն որսալ
սմբակավորներին: Ակտիվ է
գլխավորապես գիշերները:
Տեղաշարժվում է քայլելով,
սակայն լավ լողում է,
ցատկում: Բազմանում է 2-3
տարին մեկ: Հղիությունը մոտ
150 օր է: Ունենում է 2-4
(երբեմն՝ 6) ձագ: Ապրում է 20 և
ավելի տարի: Վ. եղել եղել է
սպորտային որսորդության և
արդյունագործության (արժեքավոր
է մորթին) օբյեկտ:
4. Վայրի բնություն. Սիբիրյան կամ
ամուրյան վագր
Վագրերն այսօր դասվում են
հազվագյուտ Կատվազգիների
թվին: Նրանց 11
ենթատեսակներից հատկապես
սիբիրյան կամ ամուրյան վագրն է
(Panthera tigris altaica), որ
համարվում է
ամենահազվագյուտը: Ասեմ, որ
այս փառահեղ ու զորեղ
վագրը, որն անչափ գեղեցիկ ու
փարթամ մորթի
ունի, Կատվազգիների ընտանիքի
ամենախոշոր ներկայացուցիչն է
և բնության մեջ իր չափսերով
զիջում է միայն արջին: Վայրի
բնության մեջ սիբիրյան վագրի
հանդիպելն այսօր դժվար է: Այդ
իսկ պատճառով աշխարհի շատ
կենդանաբանական այգիներ և
բնապահպանական կենտրոններ
փորձում են պահպանել ու
բազմացնել սիբիրյան վագրին:
5. Չինացիներն այս հարցում
հետաքրքիր առաջընթաց ունեն:
Բանն այն է, որ Չինաստանի
Հեյլոնգյանգ կենտրոնում
պահվող ավելի քան 200
սիբիրյան վագրերի հետ
գիտական լուրջ
փորձարկումներ են
արվել, որոնք գլխավորապես
վերաբերվում են վագրերի ԴՆԹ-
ի (դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու)
կառուցվածքի
ուսումնասիրությանը, որը նոր
լույս կարող է սփռել հարցի
լուծման ուղղությամբ: Հույսը
մեկն է` գտնել տեսակի
պահպանման, բազմացման և
այդ բազմացումն ապահովող
եղանակները: 1986
թվականին, երբ հիմնադրվեց
այդ գիտական
կենտրոնը, այնտեղ կար 8 վագր:
Այսօր նրանց թիվը հասնում է
270-ի: Սիբիրյան վագրերն իրոք
տխուր պատմությու ունեն:
6. Ընդհամենը մեկ
հարյուրամյակում նրանց
թիվը 100.000-ից հասավ 400-
ից 500-ի: Վայրի բնության
մեջ այսօր նրանց թիվն
ավելի քիչ է, տարածված են
հիմնականում Չինաստանի
և Ռուսաստանի հեռավոր-
արևելյան շրջանների
անտառներում:
Ռուսաստանում սիբիրյան
վագրերը բնակվում են
Պրիմորյեի և Խաբարովսկու
շրջաններում: Այս գեղեցիկ
կենդանին գրանցված է
Բնության պահպանության
միջազգային միության
Կարմիր ցուցակում, ՌԴ
Կարմիր գրքում` որպես
խիստ հազվագյուտ
ենթատեսակ:
7. Այժմ չինական կենտրոնում
մանրակրկիտ ուսումնասիրություններ
են ընթանում: Վագրերի արյան և մաշկի
բաղադրության անալիզը
հնարավորություն է տալիս հստակ
կերպով պատկերացնելու
յուրաքանչյուր վագրի ԴՆԹ-ի
անհատական կառուցվածքը, ինչպես
նաև տարբերակող այլ
առանձնահատկություններ, որոնք
բնորոշ են այս կամ այն առանձնյակին:
Իհարկե, վագրերը կամավոր չեն
ենթարկվում գիտական
փորձարկումներին, և հարկ է լինում
դիմել քնաբերի կամ թմրեցնող այլ
նյութերի օգնությանը, որոնք սակայն
ինչպես հայտնի է, վնասակար
են կենդանիների առողջության համար:
Գիտնականներն ու կենտրոնի
աշխատակիցները ստիպված են դիմում
քնաբերի կիրառությանը, քանի
որ, որքան էլ որ առաջին հայացքից այդ
վագրերն անվնաս են, հանգիստ ու ինչ-
որ չափով
ընտելացված, այնուամենայնիվ, նրանց
գենի մեջ իշխում է վայրի, ազատատենչ
գազանը: 113 վագրերի հետ
փորձարկումներ անցկացնելուց հետո
պարզ դարձավ, որ այս տեսակի
պահպանմանն ուղղված ջանքերը
տալիս են ցանկալի արդյունք:
8. Փորձարկողները հույս ունեն նաև, որ
կկարողանան Չինաստանում ապրող
վագրերի թիվը կարճ
ժամանակահատվածում
քառապատկել: Այս
կենտրոնում, մարդկանց
անշահախնդիր ջերմությամբ ու
գորովանքով լեցուն ջանքերը
վագրերի պահպանման
ուղղությամբ, հույս են ներշնչում, որ
ջունգլիների վեհ, բարեկազմ ու զորեղ
տիրակալ` վագրը, միշտ կապրի
մոլորակի վրա: Ամեն դեպքում այսօր
անհետացումը սիբիրյան
վագրին, բարեբախտաբար, այլևս չի
սպառնում: Մնում է գործադրել բոլոր
ջանքերը, որպեսզի բնության մեջ այս
կենդանին վերագտնի իր երբեմնի
տարածվածությունը: Ուրախալի է, որ
նշված կենտրոնը միակը չէ, և
սիբիրյան վագրերի պահպանության
ու բազմացման խնդով այսօր
մտահոգ են բազմաթիվ կենտրոններ
ու կազմակերպություններ: Վագրը
բնության բացառիկ գեղեցիկ
արարածներից մեկն է և մենք`
մարդիկ, պետք է անենք ամեն ինչ`
նրանց ապրելու
իրավունքը ապահովելու
համար: Սիրենք բնությունը, և այն
կպարուրի մեզ նույն սիրով ու
հոգատարությամբ:
