2. Ընդանուր բնութագիրը
Ընձառյուծը (լատ.՝ Panthere pardus) կատվազգիների ընտանիքի գիշատիչ
կաթնասուն կենդանի է։
Արտաքին հատկանիշներ
Մարմնի երկարությունը՝ մինչև 165 սմ, պոչինը՝ 75–110 սմ, քաշը՝ 60 կգ։
Մարմինը ձգված է, մկանոտ, ոտքերը համեմատաբար կարճ են։ Մեջքը
դեղին է կամ դեղնակարմրավուն՝ մոխրագույն երանգով, համաչափ ցրված
վարդանախշաձև սև բծերով, կան նաև լրիվ սև մորթով հովազներ։
Ականջները կարճ են ու կլորավուն։ Ապրում է անտառներում, սարերում։
Լավ մագլցում է ծառերը։ Ունի սուր տեսողություն, լավ լսողություն, թույլ
հոտառություն։
3. Ընդանուր բնութագիրը
• Սննդառությունը
Սնվում է եղջերուներով, այծյամներով, վայրի խոզերով,
նապաստակներով, մկնանման կրծողներով, նաև
ձկներով ու լեշերով։
• Տարածվածությունը
Ընձառյուծներն ամենատարածված վայրի
կատվազգիներն են, բնակվելով արևելյան և
կենտրոնական Աֆրիկայում, որոշ խմբեր կան մերձ-
սահարյան Աֆրիկայում, Հնդկաստանում,
Ինդոնեզիայում, Արաբական թերակղզում,
Ռուսաստանում, Կորեայում, Չինաստանում, Կովկասում,
Թուրքմենստանում, Իրանում, Հնդկաչին թերակղզում,
Ցեյլոն կամ Շրի Լանկա կղզում։ Նրանք անհետացել են
մայրցամաքային Եվրոպայից:
Գրանցված է Բնության պահպանության միջազգային
միության և ՀՀ Կարմիր գրքերում:
4. Տարածվածությունը
Հայաստանում
Հայաստանում, մարդիկ և ընձառյուծները ապրում են
կողք-կողքի վաղ Հոլոցենից։ 20-րդ դարի կեսերին
ընձառյուծները տարածված էին ողջ երկրի
տարածքով: Սակայն տարածքի կրճատումը, որսը իջեցրել են
ընձառյուծների թվաքանակը մինչև 10-13 անհատների։
Ներկայումս ընձառյուծը տարածված է Խոսրովի
անտառ արգելանոցում, որ գտնվում է Երևանից հարավ-
արևելք, Գեղամա լեռնաշղթայի հարավ-արևմուտքում, որտեղ
2000 թ. հոկտեմբերից մինչև 2002 թ. հուլիսը 10 ընձառյուծ է
նկատվել: Ընձառյուծները տարածված են նաև Մեղրիի
լեռնաշղթայի մոտակայքում, Հայաստանի ծայր հարավում,
որտեղ սակայն 2006 թ. օգոստոսից մինչև 2007 թ. ապրիլը
միայն մեկ ընձառյուծ է նկատվել։
5. Ընձառյուծի տեսակները
Հեռավորարևելյան ընձառյուծ
Հեռավորարևելյան ընձառյուծ կամ ամուրյան
ընձառյուծ կատվազգիների ընտանիքի գիշատիչ
կաթնասուն, ընձառյուծի ենթատեակներից մեկը։ Մարմնի
երկարությունը՝ 107-136 սմ. էգ առանձնյակների քաշը՝
մինչև 50կգ, արուներինը՝ 70 կգ։ Ապրում է Հեռավոր Արևելքի
լեռնային
անտառներում՝ Ռուսաստանի, Չինաստանի ևՀյուսիսային
Կորեայի սահմանի շրջանում:
Աֆրիկյան ընձառյուծ
Աֆրիկյան ընձառյուծ, ընձառյուծի առավել
տարածված ենթատեսակը։ Մարմնի երկարությունը 200-
250 սմ, պոչը՝ 75-110 սմ։ Արու առանձնյակների քաշը
կազմում է 60 կգ, էգերինը՝ 40 կգ։
6. Ընձառյուծի տեսակները
Առաջավորասիական ընձառյուծ
Առաջավորասիական ընձառյուծ,
Առաջավոր Ասիայում բնակվող ընձառյուծի ենթատեսակ:
Նախկին ԽՍՀՄ տարածքում այն հաճախ անվանվում էր Panthera
pardus tulliana կամ Panthera pardus ciscaucasica, իսկ Panthera
pardus saxicolor տերմինը օգտագործում էին
արևմտյանմասնագետները:
Հնդկական ընձառյուծ
Հնդկական ընձառյուծ, ընձառյուծի ենթատեսակ, որը բնակվում
էՀնդուստան թերակղզում: Չափով նման է աֆրիկյան
ընձառյուծին: Տարբերվում է նրանից մորթու ավելի վառ
գունավորմամբ։ Դեմքը լայն է, ականջմերը՝ երկար։
հանդիպումէ Նեպալում, Բութանում, Բանգլադեշում, Չինաստան
ում,Պակիստանում և հյուսիսային Հնդկաստանում:
7. Ընձառյուծի տեսակները
Ցեյլոնյան ընձառյուծ
Ցեյլոնյան ընձառյուծ, ընձառյուծի ենթատեսակ,
որը հանդիպում է բացառապես Շրի
Լանկայում: Ցեյլոնյան ընձառյուծը արտաքինից
նման է հնդկական ընձառյուծին, բայց չափերով
ավելի փոքր է։ Մորթին շագանակագույն-դեղին է։
Արու առանձնյակների քաշը միջինը 56 կգ,
հասնում է մինչև 77 կգ։ Էգ առանձնյակների միջին
քաշը 29 կգ է:
8. Կարմիր գրքում տեղ գրավելու
պատճառը
Ընձառյուծը վերացող կենդանի դարձավ քանի որ շատ
էին որսում ընձառյուծներ:
Դեռ անցյալ դարի 1972-ին խորհրդային իշխանությունները
արգելեցին բնության շղթայի կարևորագույն օղակ`
ընձառյուծի որսը, իսկ կենդանաբանները, Հայաստանի
տարածքում 1978-1987-ին հաշվառելով ավելի քան 20
առանձնյակ, առաջարկեցին այս կենդանատեսակն ընդգրկել
1989 թվականին լույս տեսած «ՀՍՍՀ Կարմիր գրքի»`
կաթնասունների բաժնում:
9. Լուծումներ
• Ընձառյուծների թվաքանակը կայունացնելու համար պետք է
իրագործվի երկու կարևոր նախապայման: Դրանք են՝
1. Դադարեցնել ընձառյուծների որսը
2. Պատրաստել համապատասխան բնակավայրեր իրենց
բնակության համար
