МХТС-ЕЕ нандин-эрдэнэ

2. Агуулга
 Зорилго
 Сэргээгдэх эрчим хүчний ерөнхий
ойлголт
 Нарны эрчим хүч гэж юу вэ?
 Нарны эрчим хүч монгол оронд
 Нарны эрчим хүчний давуу ба сул тал
 Нарны зайн гол хүчин зүйлс
 Дүгнэлт

3. Зорилго
Нарны цахилгаан
тэжээлийн үүсгүүрийг
монгол орны хэмжээнд
ашигладаг болон цаашид
ашиглах талаар
нарывчилан судалсан
байдал.

4. Сэргээгдэх эрчим хүч гэдэг
нь нар, салхи, бороо, био
энерги, далайн давалгаа,
газрын гүний дулаан зэргээс
гарган авдаг, тасралтгүй
нөхөн сэргээгддэг энергийг
хэлнэ

5. Нарны эрчим хүч гэж юу вэ?
Нарны гэрлийг шууд цахилгаан эрчим
хүчинд хувиргах зориулалттай хатуу
биеийн нарийн технологиор хийсэн
хэсэглэлийг нарны элемент гэнэ. Нарны
элементүүдийг мөн микро электроникийн
нарийн технологиор хооронд нь цуваа ба
зэрэгцээ холбон тусгай аргаар битүүмжлэн
хийсэн хэрэгслийг нарны зай буюу модуль
гэх ба хэрэглэгчидэд тохируулан хийсэн
цахилгаан тэжээлийн цогцолборыг “нарны
зайн систем” гэнэ.

6. Малчдын уламжлалт нүүдлийн соёл иргэншилд харшлахгүй сайн
талтай. Тиймээс манай хөдөө орон нутагт хамгийн эдэлгээтэй,
ашиглахад тохиромжтой цахилгааны эх үүсвэр нь нарны зайн
систем юм.

7. Монгол оронд яагаад нарны эрчим хүч
ашиглах шаардлагатай вэ?
Учир нь дэд бүтэц манай орны эрчим
хүчний төвлөрсөн системээс алслагдсан
бага чадлын хэрэглэгчдийг
цахилгаанжуулахад нарны зайг ашиглахад
эдийн засгийн хувьд ашигтай. Монгол
орны салхины эрчим хүч нарийн
судалгаагаар инпортоор ирсэн салхин
сэнсэнд төдийлөн тохирохгүй байдаг
талтай. Түүнчлэн салхин сэнс нь их дуу
шуугиан үүсгэдэг байна.

8. Малчид гэлтгүй төв суурин газар
оршин суугчид цахилгаан станцаас
хийгээд нарны зайн хавтан ашиглаж
цахилгаан гарган авч болох ч Монгол
орны хувьд тийм ч их дэлгэрээгүй
байна. Учир нь энэ нь багагүй хөрөнгө
мөнгө шаардлагатай байдаг.
Монгол орны газарзүйн
байршил, цаг агаарын нөхцөл
нь нарны зайг ашиглахад
тохиромжтой болох нь:
•Монголд жилд 2600-3300 цаг
нартай байдаг
•Жилд дөнгөж 7 – 21 хоног наргүй
байдаг ба дарааллан 2 –оос
дээш хоног наргүй байх
тохиолдол наргүй байх тохиолдол
маш ховор.
•Нутаг дэвсгэр далай тэнгисээс
алслагдсан, өндөрлөг учир агаар
мандал нэн тунгалаг, нарны шууд
цацрагийн эрчим их.
•Цаг уур хуурай, сэрүүвтэр байдаг
нь нарны зайн эдэлгээнд сайнаар
нөлөөлж, нарны зайн гаралтын
чадлыг нэмэгдүүлдэг байна.
Өөрөөр хэлбэл хүйтэн байх тусам
нарны зайн гарах гүйдлийн чадал
ихэсдэг.
•Манай орны хамгийн хүйтэн
болон хамгийн халуун
температурт ч тэсвэртэй учир
жилийн 4 улиралд алинд ч

9. Нарны зайн системийн Нарны зайн системийн
гол давуу талууд сул талууд
• Түлш шатахуун болон
мэргэжлийн ажиллах хүн,
байнгын арчилгаа тосолгоо
шаардлагагүй.
• Хүрээлэн байгаа орчинд хор
хөнөөл учруулдаггүй, экологийн
цэвэр эрчим хүчний үүсгүүр
• Дэд бүтэц сул хөгжсөн орон
нутагт хэрэглэхэд тохиромжтой
• Ажиллах жил 20 -30 жил
• Цахилгаан тоног төхөөрөмжийн
чадал, хөрөнгийн чадвартаа
тохируулан хэрэглэх сонголт
хийх боломжтой
• Том хэрэглэгчдийг бус
зөвхөн бага чадлын
хэрэглэгчдийг
хангахад
зориулагдсан учир нь
том хэрэглэгчдэд
энэн системийг
тавихад өндөр үнэтэй
болно.
• Ихэнх түүхий эдээ
гадаадаас
импортолдог.

10. Нарны зайн гол хүчин зүйлс
1. Нарны гэрэл: Энэ нь зайн
системийн гол түлш юм.
2. Нарны модуль: Цахилгааны
хэрэглээг нарны гэрлээр шууд
хангадаг.
3. Цэнэг тохируулагч: Цэнэг
хураагуурыг хэт
цэнэглэгдэхээс хамгаална.
4. Цэнэг хураагуур: Нарны
модулиар ирэх энергийг
хуримтлуулдаг.
5. Инвертер: Тогтмол гүйдлийг
хувьсах гүйдэлд хувиргахаас
гадна хүчдлийн хэмжээг
нэмдэг төхөөрөмж юм.
6. Угсралтын хэлбэр: Дээвэр
газар баганан дээр болон нар
дагадаг хөдөлгөөнтэй
суурилуулдаг.

11. Дүгнэлт
Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдал, эрчим хүчний
найдвартай тасралтгүй ажиллагааг хангах, салбарын
бүтэц зохион байгуулалт, хууль эрх зүйн орчнийг
сайжруулах чадавхийг нь дээшлүүлэх, техник
технологийн шинэтгэл хийх зорилтыг хэрэгжүүлэх
шаардлагатай гэж үзэж байна.
Монгол орны хувьд төв суурингаас алслагдсан сум орон
нутаг олон байдаг боловч бид дотооддоо цахилгаанаар
хангах хангамж дутмаг учраас нарны цахилгаан
тэжээлийн үүсгүүрийн ашиглах эдийн засгийн хувьд
болоод ашиглалтын хувьд нэн чухал юм. Сэргээгдэх
эрчим хүчний чиглэлэээр үндэсний үйлдвэрүүдийг
байгуулж, сэргээгдэх эрчим хүчний ашиг тусыг мэдсэн,
сонирхсон, ашиглах хүсэлтэй хүмүүсийн тоо ч нэмэгдэж
байна. Нарны энергийг гайхалтай зохицуулан ашиглаж
байгаа нь улс орны хөгжил дэвшилд тун ихээр нөлөөлж
байгаад миний хувьд маш бахархууштай санагддаг.

12. • http://hesperian.org/wp-
content/uploads/pdf/mn_cgeh_2010/mn_cgeh_201
0_23.pdf
• https://mn.wikipedia.org
• http://news.gogo.mn/r/16588
• http://www.slideshare.net/naelism1/mongolian-
energy-sector-bayarbaatar
• http://tonogtuhuurumj.khas.mn/
• http://ankhaalesson.blog.gogo.mn/read/entry33599
5

13. Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа