.

1. De impact van Pensioenen op de inkomens en
vermogensongelijkheid in Nederland
Arbeidsvorm neutraal pensioen
Herman Kappelle www.aegonadfis.nl
www.hermankappelle.nlDirecteur Aegon Adfis, Adviesgroep juridische en fiscale zaken
Bijzonder hoogleraar Fiscaal Pensioenrecht, VU Amsterdam
@HermanKappelle
Flevum, Den Haag, 16 maart 2015

2. 2
Agenda
 Drie pijler systeem
 Pensioen voor ZZP-ers
 Verschillen in tweede en derde pijler
- juridische basis
- verzekeringsvormen
- kring van gerechtigden
- uitkeringsvormen
- premies
 Arbeidsvorm neutraal, een voorstel
 Samenvatting en conclusies

3. 3
Drie pijler systeem
AOWOverheid
omslagstelsel
SVB
Pensioen-
regelingen
Werkgevers en
werknemers
Kapitaaldekking
Pensioenfondsen/
Verzekeraars/PPI
LijfrentenParticulieren Kapitaaldekking
Verzekeraars/banken

4. 4
Pensioen voor ZZP’ers
 Onderzoek 2013 SZW, Financiën, EZ; zelfstandigen bouwen beperkt
pensioen op.
 400.000 ZZP’ers (> 15 uur per week)
 55.000-60.000 bouwen helemaal geen pensioen op
 17-25% na pensionering < 50% van huidig bruto jaar inkomen
 25% heeft pensioensituatie die aanzienlijk slechter is dan werknemers
 Zelfstandigen benutten huidige fiscale mogelijkheden niet maximaal
 Fiscale faciliteiten voor oudedagsvoorzieningenvormen qua omvang en
vormgeving geen beperking voor de pensioenopbouw van
zelfstandigen
 Ook niet vergeleken met die van werknemers

5. 5
ZZP Barometer (2014)
 < 50% van ZZP’ers heeft naar eigen zeggen pensioen goed geregeld
 > 50% van ZZP’ers bouwt helemaal geen pensioen op
 Grootste knelpunten: hoge kosten en gebrek aan financiële middelen
 ZZP’er die wel pensioen opbouwt besteedt hieraan gemiddeld € 4.711

6. 6
Loyalis (2014)
 Onderzoek onder 3.700 leden van Zelftandigen Bouw, Stichting ZZP
Nederland, PZO-ZZP en FNV Zelfstandigen
 Uitgangspunt: zzp-pensioenfonds met;
- vrijwillige deelname
- collectief beheer ingelegde gelden
- flexibele inleg
- hoogte uitkering afhankelijk van beleggingsresultaten minus uitvoeringskosten
 60% gaat vrijwel zeker deelnemen aan deze regeling
 10% weet het helemaal zeker
 66% wil jaarlijks flexibel bedrag storten afhankelijk van omzet
 17% wil jaarlijks volledig bedrag fiscale ruimte storten
 12% stort jaarlijks vast bedrag naar keuze
 Gemiddeld verwacht te storten bedrag € 4.200 per jaar
 25% denkt meer in te leggen
 Gemiddeld jaarlijkse uitkering € 31.000; i.c.m. andere vormen € 42.000

7. 7
Verschillen tweede en derde pijler
 Overeenkomst: beide onderhoudsvoorziening. D.w.z. voorziening
voor oude dag of nabestaanden
 Verschillen: Fiscale ruimte, Vorm, Voorwaarden
 Tweede pijler (pensioen): Wet LB 1964
- ouderdomspensioen
- partner- en wezenpensioen
- arbeidsongeschiktheidspensioen
 Derde pijler (lijfrente): Wet IB 2001
- oudedagslijfrente
- nabestaandenlijfrente
- tijdelijke oudedagslijfrente

8. 8
Juridische basis
 Pensioen is onderdeel arbeidsvoorwaarden tussen werkgever en
werknemer
 Geen dienstverband, geen pensioen
 Werkgever is contractant met pensioenfonds of pensioenverzekeraar
en is de premie verschuldigd
 Uitvoerders: pensioenfondsen, pensioenverzekeraars of PPI-en
 Lijfrente is particulier contract en heeft niets te maken met
arbeidsverhouding
 Particulier is zelf contractant en betaalt zelf de premie
 Uitvoerders: verzekeraars, banken of beleggingsinstellingen

9. 9
Verzekeringsvormen
 Ouderdomspensioen en oudedagslijfrente zijn levenslange uitkeringen
ter verzorging van de oude dag
 Tijdelijke oudedagslijfrente, lijfrentespaarrekening of
lijfrentebeleggingsrecht niet levenslang
 Tijdelijke oudedagslijfrente ten minste vijf jaar
 Lijfrentespaarrekening of lijfrentebeleggingsrecht tot de pot leeg is
 Nabestaandenpensioen is inkomensvoorziening, opvangen verlies uit
werk  alleen t.g.v. overlijden deelnemer
 Nabestaandenlijfrente t.g.v. overlijden deelnemer of diens partner

10. 10
Kring van gerechtigden
 Pensioen: verzorgingsgedachte  uitkering voor;
- (ex-)werknemer
- (ex-)partner
- pensioengerechtigde kinderen
 Lijfrente uitkering t.g.v. overlijden aan elke willekeurige begunstigde
 Dus niet per definitie alleen ter compensatie inkomensverlies door
overlijden deelnemer
 Lijfrente is op dit punt ruimer dan pensioen

11. 11
Premies
 Fiscaal maximale premie voor pensioen is afhankelijk van leeftijd
 Uitgangspunt in 40 jaar 75% gemiddelde salaris ingaande op 67
 Eindloon (1,657%), middelloon (1,875%) of beschikbare premie
(staffel)
 Premie stijgt met de leeftijd
 Fiscaal maximaal aftrekbare lijfrentepremie is onafhankelijk van
leeftijd
 2015: 13,8% box 1 inkomen, rekening houden met AOW en pensioen
 Jongere heeft in derde pijler meer ruimte dan oudere en oudere heeft
meer ruimte in tweede pijler
 Omslagpunt rond 45-jaar

12. 12
 Beschikbare premie 2e pijler
25 jr. € 1.600
30 jr. € 1.887
35 jr. € 2.297
40 jr. € 2.789
45 jr. € 3.418
50 jr. € 4.212
55 jr. € 5.169
60 jr. € 6.455
65 jr. € 7.576
Voorbeeld: Man inkomen € 40.000  OP middelloon = € 513 per jr.
• Jaarruimte 3e pijler
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873
€ 3.873

13. 13
 Uitgangspunt: zelfde ruimte in tweede en derde pijler voor
werknemer en zelfstandige
 Basis: systematiek middelloon tweede pijler  1,875%
pensioenopbouw per jaar.
 Middelloon bepaalt fiscale ruimte op meer zuivere wijze dan
beschikbare premie staffels.
 80% deelnemers in tweede pijler heeft een middelloonregeling.
 Eén systeem voor de bepaling van de fiscale ruimte, die bij gelijke
leeftijd bij zowel tweede als derde pijler gelijk is.
Arbeidsvorm neutraal

14. 14
 1,875% opbouw per jaar, ingaande op 67.
 Jaarruimte = P * 1,875% * factor.
 P = premiegrondslag als bedoeld in 3.127, lid 3.
 Factor vertaalt pensioenopbouw in een jaar naar fictieve premie.
 Omgekeerde van factoren van artikel 15, lid 2, onderdeel a, UBIB 2001 (ter
berekening van factor a bij beschikbare premieregelingen).
Methodiek, opbouwfase

15. 15
Indien de belastingplichtige bij het begin van het
kalenderjaar = factor
15 jaar of ouder, doch jonger dan 20 jaar is 2,32
20 jaar of ouder, doch jonger dan 25 jaar is 2,77
25 jaar of ouder, doch jonger dan 30 jaar is 3,33
30 jaar of ouder, doch jonger dan 35 jaar is 4,16
35 jaar of ouder, doch jonger dan 40 jaar is 5,00
40 jaar of ouder, doch jonger dan 45 jaar is 5,88
45 jaar of ouder, doch jonger dan 50 jaar is 7,14
50 jaar of ouder, doch jonger dan 55 jaar is 9,09
55 jaar of ouder, doch jonger dan 60 jaar is 11,11
60 jaar of ouder, doch jonger dan 65 jaar is 12,50
Factor

16. 16
 Formule bepaalt jaarlijkse maximale fiscale ruimte voor tweede en
derde pijler, vertaald in een eenmalige premie (inkoopsom).
 Ruimte in derde pijler is de jaarlijkse maximale fiscale ruimte
verminderd met de in dat jaar gebruikte ruimte in de tweede pijler.
 Ruimte = aanspraak, hoe deze wordt gefinancierd (doorsneepremie)
is niet relevant.
 In enig jaar niet benutte ruimte gaat nooit verloren en kan tot uiterlijk
de pensioendatum vooruit worden geschoven in de tijd.
 Oprenten met 4%
 Anticumulatie blijft gehandhaafd.
Methodiek, opbouwfase

17. 17
 Leeftijd 40, P = € 40.000, Franchise = € 12.642.
 Premiegrondslag = € 27.358.
 1,875% = € 513.
 Factor bij 40 is 5,88
 Jaarruimte = € 3.016.
Voorbeeld 1

18. 18
 In tweede pijler 1,75% per dienstjaar, met franchise o.b.v. AOW-
ongehuwd € 18.489.
 Opbouw in tweede pijler:
1,75% (€ 40.000 - € 18.489) = € 376
 Op basis van 1,875% en AOW-gehuwd: € 512
 Ruimte in derde pijler (€ 512 - € 376) * 5,88
= € 800.
Voorbeeld 2

19. 19
 Premieovereenkomst met 10,2% pensioengrondslag als beschikbare
premie (= percentage bij 40 jaar).
 Franchise AOW-ongehuwd € 18.489.
 Premie 10,2% (€ 40.000 - € 18.489) = € 2.194
 Totale ruimte € 3.016; ruimte in de derde pijler
€ 822.
Voorbeeld 3

20. 20
 Belastingdienst moet bijhouden hoeveel niet benutte ruimte
belastingplichtige nog heeft (cf nu oudedagsreserve).
 Pensioenuitvoerders moeten de daarvoor benodigde gegevens
(opbouw c.q. beschikbare premie in tweede pijler) renseigneren.
 Pensioenuitvoerders moeten jaarlijks aan belastingplichtigen opbouw
c.q. beschikbare premie in tweede pijler opgeven (cf. nu factor a).
Uitvoeringsaspecten

21. 21
 Regelgeving voor oudedagsvoorziening voor werknemers verschilt
van die voor ZZP’ers; zowel civiel juridisch als fiscaal juridisch
 ZZP’ers bouwen minder pensioen op dan werknemers
 Enerzijds door minder financiële mogelijkheden, maar anderzijds
omdat fiscale ruimte voor ZZP’ers vanaf ongeveer 45 jaar minder is
dan die voor werknemers
 Voor zover ZZP’ers al voldoende financiële middelen hebben om een
adequate oudedagsvoorziening op te bouwen, zal dit doorgaans het
geval zijn op latere leeftijd.
 Door invoering van arbeidsvormneutraal pensioen krijgt de ZZP’er in
ieder geval dezelfde financiële ruimte om pensioen op te bouwen als
de werknemer.
 Of en in hoeverre hij daar gebruik van maakt, is zijn eigen afweging.
Daar is het tenslotte ondernemer voor!
Samenvatting en conclusies

22. 22
•….. Vragen???