literatura galega

1. SÉCULOS ESCUROS
(séculos XVI, XVII e XVIII)

2. CAUSAS HISTÓRICAS E
SOCIAIS
 loita pola coroa de Castela entre Isabel a Católica e Xoana a Beltranexa: a
nobreza galega apoiou a Xoana, que foi derrotada. os nobres galegos que lle
foran afíns foron enviados ás guerras da Reconquista ou axustizados.
 substitución das clases dirixentes galegas: os altos cargos da
administración e da Igrexa foron ocupados por xente de fóra que utilizaban o
castelán.
 aparición da fidalguía, clase social que actuaba de intermediaria no cobro
das rendas entre os labregos e os nobres e eclesiásticos donos das
propiedades.
 emigración a outras partes da Península: os emigrantes galegos asumen
traballos mal pagados e xérase a asociación de galego=pobre, atrasado,
inculto, rudo (Quevedo, Góngora, Lope de Vega).

3. A LINGUA NESA ÉPOCA
 os altos cargos eclesiásticos e da administración son foráneos e falan
castelán, lingua que van introducindo na escrita.
 a fidalguía substitúe o galego polo castelán.
 DIGLOSIA:
 castelán: lingua das elites.
 galego:
 excluído dos ámbitos administrativo e cultural.
 asociado ás clases baixas.
 non se elaborou un patrón lingüístico, como si ocorreu nesa época con
outras linguas romances.
 vocabulario reducido á vida cotiá, sen ser posible o desenvolvemento de
léxico especializado.
 castelanización de topónimos, antropónimos e vocabulario específico.

4. DECADENCIA DA LÍRICA MEDIEVAL.
ESCOLA GALEGO-CASTELÁ.
 causas da decadencia da lírica galego-portuguesa:
- desaparición dos mecenas.
- consolidación de estados como Castela e Portugal que necesitan
fortalecer as súas linguas.
- difusión de novas formas poéticas de influencia italiana.
 poetas: Macías o Namorado, o Marqués de Santillana, Afonso
Álvarez de Villasandino, o ardediago de Toro e Garci Fernández de
Gerena.

5. LITERATURA NOS SÉCULOS XVI E
XVII
 poesía de circunstancias, inspirada por distintos acontecementos:
 “Pranto da Frouseira”: a fortaleza do mariscal Pardo de Cela chora a súa morte.
 “Saqueo de Cangas polos turcos”.
 “Décimas ao Apóstolo Santiago” de Martín Torrado: presentan a polémica de proclamar ca santa
Tareixa de Ávila copatroa de España xunto co apóstolo.
 poesía académica, ligada a iniciativas institucionais:
 poemas con motivo das exequias da raíña dona Margarida de Austria: “Soneto con falda” de Juan
Gómez Tonel e soneto “Respice finem”Pedro Vázquez de Neira.
 9 romances do certame das Festas Minervais da Universidade de Santiago de Compostela.
 panxoliñas: ata ben entrado o século XIX en toda a Península e mesmo en América cantábanse
vilancicos de Nadal e Reis en galego. Galeguizan a escena do nacemento de Xesús
(Galicia/Galilea, Ourense/Oriente) e emparellan a pobreza que rodeou ese nacemento coa
situación que viven os galegos. Aínda que moitas son anónimas, tamén hai autores coñecidos
como Carlos Patiño.
 teatro:
 Entremés famoso sobre a pesca no río Miño, de Gabriel Feijoo de Araújo, trata o enfrontamento entre
os veciños de ambas marxes do río pola pesca na súa desembocadura.
 Diálogo de Alberte e Bieito: dous labradores critican a situación económica e social da época.

6. O SÉCULO XVIII (Ilustración)
 Frei Martín Sarmiento: é considerado o pai da filoloxía galega xa que recolleu moito material lingüístico
procedente de enquisas e de documentos que consultou en arquivos dos mosteiros. A partir destas
investigacións, escribiu en galego o Coloquio de 24 gallegos rústicos, que consta de máis de 1200 coplas
populares que o autor atribúe ao personaxe Marcos da Portela, co correspondente glosario de voces e
fraseoloxía.
Defendeu o emprego do galego no ensino, pois facilita o entendemento do latín, recomendou o uso do galego na
relixión e na administración e remarcou a necesidade de elaborar un estándar culto do noso idioma.
El foi o primeiro en referirse a un pasado lírico medieval en lingua galega, pois os cancioneiros que a transmitían non
foron descubertos ata o século XIX.
 Padre Feijoo: defendeu que o galego proviña do latín e que non era un dialecto do castelán.
 Diego de Cernadas e Castro, cura de Fruíme: combateu a mala imaxe e os insultos dos que era obxecto
a sociedade galega.
 Xosé Cornide Saavedra: elaborou memorias de viaxes, mapas e escribiu tres poemas en galego, entre
eles o soneto “A Filida”.
 Padre Sobreira: traballou durante anos nun dicionario que non deu rematado.