Kansrijke beroepen in de diverse sectoren

1. SBB Barometer
In dit nummer
• Jeugdwerkloosheid
en het aanbod van
stages
• Peiling maart 2013
• Trends arbeidsmarkt
• Trends stagemarkt
van de stageplaatsen- en leerbanenmarkt maart 2013

2. Jeugdwerkloosheid en
het aanbod van stages
Hoewel de beroepsbevolking vergrijst, Ook op de stage- en leerbanenmarkt is Stage- en leerbanenoffensief
het lastig. Het aantal bbl-studenten is in werkt al
stromen jongeren moeizaam de arbeids- het schooljaar 2012-2013 fors gedaald van SBB draagt met het stage- en leerbanenof-
158.000 naar 147.000. Ruim 10 procent van fensief actief bij aan het verminderen van
markt op. Ongeveer 30.000 jongeren tot de bbl-studenten heeft in maart 2013 nog de jeugdwerkloosheid. Op verzoek van de
geen bpv-overeenkomst. Een deel daarvan minister van OCW is het stage- en leerba-
27 jaar staan op dit moment bij UWV schrijft zich alsnog voor een bol-opleiding nenoffensief eind 2012 geïntensiveerd. De
in. samenwerkende kenniscentra en SBB zijn
ingeschreven bij als werkzoekend. Het de drijvende kracht achter dit offensief
Het aantal bol-studenten is licht gegroeid. dat aansluit op sectorale initiatieven voor
aantal werkzoekende jongeren met een De meeste studenten vinden nog steeds het behoud van de arbeidsmarktpositie
een geschikte stageplaats, maar in som- van jongeren. Het stage- en leerbanenof-
mbo-opleiding op niveau 3 of 4 is sterk toe- mige sectoren en regio’s zorgt de econo- fensief bestaat uit diverse activiteiten.
mische crisis voor problemen. De ken- Het actief benaderen van leerbedrijven is
genomen: in één jaar van 7.000 naar 16.000 niscentra signaleren in de bouw en infra, een belangrijke maatregel om de terug-
transport en logistiek, dierverzorging en gang van het aantal leerplaatsen te
jongeren. Daarmee is de jeugdwerkloosheid welzijn knelpunten. Verderop in deze SBB beperken.
Barometer leest u er meer over. Het aantal
nu hoger dan in de periode 2009-2011. leerplaatsen neemt niet alleen af door de In het kader van stage- en leerbanenoffen-
economische teruggang maar ook door sief worden een aantal concrete maatre-
overheidsbezuinigingen. gelen genomen:
Foto SBB
2

3. • Diverse sectoren (o.a. administratie, regio wijkleerbedrijven opgezet. wijsinstelling drie dagen aanvullende
mobiliteit, handel en verkoopberoepen) > De opleidingsadviseurs in de mobili- praktijk en twee theoriedagen. Ook zijn
roepen leerbedrijven op om meer sta- teitssector helpen bbl-studenten om er varianten van enkele weken aaneen-
geplaatsen beschikbaar te stellen. KC een plek te vinden. gesloten werken afgewisseld met enkele
handel roept ook oud-leerbedrijven op weken theorie en aanvullende praktijk. Zo
om weer leerbedrijf te worden. wordt optimaal gebruik gemaakt van de
Aanpak Jeugdwerkloosheid beschikbare leerbanen in de bouw en val-
• ECABO roept bedrijven op om ook in de De overheid heeft begin maart 2013 een len studenten niet onnodig uit.
beginfase van de opleiding stageplaat- nieuwe aanpak voor de jeugdwerkloos-
sen beschikbaar te stellen. Het is voor heid uitgebracht. Voor deze gezamenlijke
opleidingen vaak lastig om hiervoor aanpak van regio’s, sociale partners en Ruim baan voor de dokters-
stageplekken te vinden. onderwijs is en 2013 en 2014 in totaal 50 assistent in Noord-Nederland
miljoen euro beschikbaar. Het kabinet De doelgerichte samenwerking tussen
• Kenniscentra in de richtingen transport maakt in samenwerking met sociale part- Noorderpoort, Lifelines, UMC Groningen
en uiterlijke verzorging geven voorlich- ners afspraken om de instroom van jon- en kenniscentrum Calibris maakt het
ting om de reeds beschikbaar gestelde geren op de arbeidsmarkt te bevorderen. mogelijk om 40 extra studenten op te lei-
bpv-plaatsen optimaal te benutten. In samenwerking met mbo-instellingen den tot doktersassistent. Studenten van
Het gaat dan om de verwijzing naar de worden jongeren gestimuleerd te kiezen de opleiding tot doktersassistent (niveau
226.000 leerbedrijven die op de website voor kansrijke opleidingen. Er wordt een 4) van het Noorderpoort in Groningen,
Stagemarkt.nl zijn opgenomen. Stage- hernieuwde aanpak in het verlengde van volgen tijdens hun stage de theorie en de
markt.nl wordt via white label op de School-Ex-programma uitgevoerd. Verder praktijk van de opleiding in het UMCG of
eigen internetomgeving van onderwijs- krijgt de bestrijding van jeugdwerkloos- bij LifeLines.
instellingen toegankelijk gemaakt. Het heid in de arbeidsmarktregio’s een impuls.
aantal zoekacties via White Label Sta- Hieronder worden een aantal regionale Docenten van het Noorderpoort verzor-
gemarkt.nl is in 2012 met 500 procent projecten uitgelicht. gen de theorie en materiedeskundigen van
toegenomen ten opzichte van 2011. LifeLines en UMCG ondersteunen hen. De
docenten zijn naast het lesgeven regelma-
• Andere initiatieven zijn: Werving jongeren voor de tig aanwezig in de leerbedrijven voor het
> In de bouwsector bezetten twee techniek in regio Twente (mede) begeleiden van de studenten en
stagiaires samen een opleidingsplaats. In de regio Twente loopt het project ‘Ga ondersteunen van de praktijk- en werkbe-
> In de welzijnssector worden in de voor techniek’ als onderdeel van het geleiders van LifeLines en UMCG.
provinciale project ‘Jongerenbanen in de
techniek’. Schoolverlaters zonder werk
worden geworven voor de technische Project ‘Aanvallen bij
richtingen. Sectorale opleidingsfondsen, schemerlicht’ in de zorg
provincie Overijssel, kenniscentra Kenteq in Groningen en Drenthe
en Innovam en de regio Twente helpen Vaak lopen studenten van de beroepsop-
met dit initiatief ruim 200 jongeren tot leidingen helpende en zorghulp van de
27 jaar in de regio (Twente-Apeldoorn- ochtend tot in de middag stage. Ken-
Zwolle) aan een baan, leerplaats en of een niscentrum Calibris heeft met zorg- en
opleiding in de techniek. onderwijsinstellingen in Groningen en
Drenthe stages op andere tijdstippen
Het project richt zich op de metaal, georganiseerd.
elektro en installatietechniek. Partijen
bemiddelen tussen jongeren en bedrij- Zorginstellingen bieden in het kader van
ven en vinden zo een geschikte plaats. het project ‘Aanvallen bij schemerlicht’
Daarnaast krijgen jongeren ondersteuning van de namiddag tot in de avonduren leer-
bij het solliciteren. Bedrijven krijgen activiteiten aan. In dit project worden de
advies over passende trainingen en of bbl- middag- en avonduren actief ingezet voor
opleidingen. Ook ontvangen zij informatie het lopen van stage. Dit project leverde in
over subsidies en middelen om jongeren in het eerste jaar 200 extra stageplaatsen
dienst te nemen en op te leiden. op.
Duo-leerbaan in de bouw in
regio West
Opleidingsbedrijven, onderwijsinstel-
lingen, bouwbedrijven en kenniscentrum
Fundeon ontwikkelden een systeem van
duo-leerbanen in de bouw. In dit systeem
delen twee studenten één leerbaan. De
studenten werken om de week bij het
bouwbedrijf. In de andere week organi-
seren het opleidingsbedrijf en de onder-
3

4. deel van de kwalificaties in de richting
Stage- en economisch administratief, ICT en veilig-
heid voldoende tot ruim voldoende. Dat
leerbanenmarkt geldt niet voor de bedrijfsadministratief Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek
medewerker (2),particulier digitaal onder- Ten opzichte van 2011 is het aantal mbo-
De crisis heeft in sterke mate invloed zoeker (4), medewerker ICT (2), coördina- studenten in Kenteq-kwalificaties met
op het aanbod van stages en leerbanen. tor beveiliging (3) en assistent toezicht en een halve procent verminderd. Dat komt
Onderwijs en bedrijfsleven zijn daarom veiligheid (1). Voor deze kwalificaties zijn vooral doordat het aantal bbl’ers is afge-
gezamenlijk in actie gekomen om knelpun- er meer studenten dan er stagemogelijk- nomen met ruim drie procent. Het aantal
ten op de stage- en leerbanenmarkt in het heden zijn. Daarnaast blijft er een aantal bol-studenten neemt iets toe. Opvallend
mbo op te lossen. Het doel is om ook in deze opleidingen qua perspectief wat achter bij is dat het aantal studenten in de metaal-
economisch moeilijke tijd de ruim 500.000 de rest, namelijk telefonist/receptionist techniek licht is gestegen. In de elektro-
mbo’ers voldoende stages en leerbanen te (2), secretarieel medewerker (2), mede- techniek was de afname het sterkst. Het
bieden. In het kader van het stage- en leer- werker beheer ICT (3) en de niveau 4 oplei- aanbod van leerplaatsen is voor de meeste
banenoffensief nemen kenniscentra teza- dingen assistent accountant, medewerker kwalificaties voldoende. Het minst ruim is
men met onderwijsinstellingen verschil- evenementenorganisatie, contactcenter het in de installatietechniek.
lende maatregelen om meer leerplaatsen teamleider, bibliotheekmedewerker,
te creëren. Voorbeelden zijn het opstellen medewerker sociale zekerheid en juridisch
van een convenant van een aantal bedrij- medewerker openbaar bestuur.
ven met een onderwijsinstelling, waarin
bedrijven zich verplichten studenten tij- Het aanbod van leerplaatsen staat nog
dens het tweede jaar van de opleiding een steeds onder druk door de economische Handel, Textiel en Mode
stageplaats te bieden en in het laatste jaar teruggang, reorganisaties en bezuinigin- Door de economische crisis is het voor
van de opleiding een arbeidsovereenkomst. gen. Leerbedrijven stellen hogere eisen bbl-studenten moeilijker geworden om een
Verder worden in regionale netwerken en geven daarom doorgaans de voorkeur leerbaan te vinden. Voor bol-studenten
van bedrijven en onderwijsinstellingen aan stagiairs van de hogere niveaus, ook zijn er wel voldoende stageplaatsen
afspraken gemaakt met leerbedrijven wanneer de werkzaamheden geschikt zijn beschikbaar. Alleen voor studenten van
over wensen ten aanzien van leerplaatsen voor de lagere niveaus. Leerplaatsen op de opleiding interieuradviseur blijft het
met als ‘tegenprestatie’ het structureel de lagere niveaus staan verder onder druk lastig om een stageplaats te vinden. In
beschikbaar stellen van plaatsen. door automatisering. Bij enkele opleidin- de groothandel komen bol-studenten in
gen op niveau 4 is sprake van verdringing niveau 4 opleidingen doorgaans moeilijk
door hbo’ers. Op de lagere niveaus is er aan een stageplaats. Dit geldt vooral voor
een relatief grote groep studenten die bol-studenten van de opleidingen (junior)
specifieke begeleiding nodig heeft. Deze accountmanager en vestigingsmanager
groep kampt met motivatie- of gedrags- groothandel. Voor bol-studenten in de
Zorg, Welzijn en Sport problemen en is lastig te plaatsen. In het opleidingen op niveau 1, 2 en 3 zijn er
De onzekerheid over de gevolgen van kader van het stage- en leerbanenoffen- over het algemeen wel voldoende stage-
het kabinetsbeleid heeft invloed op sief heeft Ecabo verschillende maatrege- plaatsen. Het aantal bbl-studenten in
het aanbod van leerwerkplaatsen. De len genomen die succesvol zijn. groothandelsopleidingen is het afgelopen
aandacht van Calibris gaat vooral uit naar jaar toegenomen. Dit komt vooral door de
opleidingen met een goed arbeidsmarkt- Tezamen met onderwijsinstellingen keuze van bedrijven om eigen medewer-
perspectief en een tekort aan plaatsen. benadert ECABO onder andere erkende kers op te leiden en niet zozeer door het
De crisis heeft een merkbaar effect op de leerbedrijven voor de opleidingsrichtin- aantrekken van nieuw personeel (in oplei-
keuze van studenten na het behalen van gen waarin een tekort aan plaatsen is. ding). In de mode- en interieurindustrie is
hun mbo-diploma. In de afgelopen jaren Binnen regionale netwerken van bedrijven de vraag naar leerplaatsen groter dan het
hebben meer mbo’ers gekozen voor een en onderwijsinstellingen wordt optimaal aanbod. Vooral voor medewerker mode en
vervolgopleiding dan in vorige jaren. Dit afgestemd met bedrijven ten aanzien maatkleding worden er op alle niveaus te
heeft geleid tot stageknelpunten voor van leerplaatsen met als ‘tegenprestatie’ veel studenten opgeleid in verhouding tot
met name niveau 4 verpleegkundigen. het beschikbaar stellen van structurele het aantal beschikbare leerplaatsen en de
In de richting welzijn is het in de meeste leerplaatsen. In sommige regio sluiten geringe vraag op de arbeidsmarkt. In de
opleidingen lastig een stageplaats te onderwijsinstellingen een convenant. tapijt- en textielindustrie wordt slechts
vinden. Het aantal studenten in de oplei- een kleine groep (voornamelijk bbl) studen-
dingen tot doktersassistent en tand-
artsassistent is de afgelopen twee jaar
gestegen. Leerbanen en stageplaatsen
Waar in de barometer de term leerbaan wordt gebruikt wordt de beroepsprak-
tijkvorming bedoeld zoals die vorm krijgt in bbl-opleidingen: meestal vier dagen
werkend leren met een arbeidsovereenkomst en één dag naar school. Waar stage-
plaats wordt gebruikt wordt de beroepspraktijkvorming bedoeld zoals die vorm
Economisch Administratief, ICT wordt gegeven in de bol-opleiding: een periode van een aantal weken tot een half
en Veiligheid jaar onafgebroken werkzaam in een bedrijf, maar zonder arbeidsovereenkomst op
Op landelijk niveau zijn de vooruitzichten enig moment tijdens de opleiding. Waar leerplaats wordt gebruikt, wordt beide
op een stageplaats voor het grootste bedoeld: een beschikbare plaats bij een bedrijf voor een leerling.

5. ten opgeleid. Zij blijven vaak werkzaam in branche. Vooral bbl’ers kunnen nauwelijks denten liep dit schooljaar terug. Ondanks
het bedrijf waar ze hun opleiding volgen. worden geplaatst. een afname zijn er voldoende leerbedrij-
In het kader van het stage- en leerbanen- ven. Het werkaanbod bij deze bedrijven
offensief heeft KC Handel verschillende is beperkt. Onderwijsinstellingen bie-
maatregelen genomen om meer leerplaat- den daarom bol-opleidingen aan om de
sen te werven. Zo is in samenwerking met mogelijkheden een opleiding te volgen, te
MKB-Nederland het bestand van de Kamer vergroten. Voor studenten van de schil-
van Koophandel benut om leerbedrijven te Bouw en Infra dersopleidingen is het lastig voldoende
werven en zijn oud-leerbedrijven benaderd Op de infra- en bouwarbeidsmarkt is er in leerplaatsen te vinden. In de sector schil-
om opnieuw op te leiden. het hele land een tekort aan leerplaatsen. deren en onderhoud zijn de salarissen van
Doordat er minder productie is, worden bbl’ers aangepast om het voor bedrijven
minder studenten opgeleid. Het aantal aantrekkelijker te maken leerbanen aan
werknemers en het aantal studenten in te bieden. In de sector afbouw is er een
de bouw en infra neemt verder af omdat tekort aan leerplaatsen. Dit geldt ook voor
herstel van de productie uitblijft. In de de opleidingen in de sector schilderen en
Voedsel, Natuur en Leefomgeving kabinetsvoorstellen is het btw-tarief onderhoud, daar speelt het probleem met
In de richting voedsel en leefomgeving verlaagd, maar dat zal weinig invloed name op de niveaus 1 en 2. Voor studenten
neemt het aantal leerbanen af. Vooral hebben op een toename van het aantal in de bol-opleidingen is het tekort iets
de niveau 2 studenten hebben moeite leerplaatsen. De instroom van studenten minder groot. Steeds meer studenten
een leerbaan te vinden. Bedrijven zijn nu in kwalificaties in de bouwopleidingen is kiezen voor een opleiding in de schoon-
afwachtend met het bieden van leerba- in 2012 ten opzichte van 2008, meer dan maakbranche. Met name voor de oplei-
nen. In de nabije toekomst zullen bedrij- gehalveerd. Actueel in opleiding laat een dingen op niveau 1 is veel belangstelling.
ven meer leerplaatsen aanbieden, gezien daling van 28 procent zien. Op termijn zal Het aantal erkende leerbedrijven in deze
de aanmoedigingssubsidie en de lagere de behoefte aan jonge goed gemotiveerde richting sector neemt toe en veel bedrijven
loonkosten. De beschikbaarheid van vakmensen weer toenemen om de uitge- bieden meerdere leerwerkbanen aan. In de
stageplaatsen is stabiel en ondervindt stelde productie uit te kunnen voeren. richting reclame en presentatie zijn er vol-
nauwelijks invloed van de crisis. doende leerplaatsen. Het aantal erkende
leerbedrijven en het aantal studenten is
gestegen. De meeste studenten en leerbe-
drijven bevinden zich in de regio zuidoost
en oost. Door het grote aantal studenten
Creatieve industrie kan de stage- en leerbanenmarkt onder
Uiterlijke verzorging In de creatieve industrie zijn over het druk komen te staan. In sommige regio’s is
In de richting schoonheidsspecialist zijn er algemeen voldoende leerplaatsen er sprake van concurrentie vanuit het hbo.
relatief veel erkende leerbedrijven. Toch beschikbaar. Zelfs het aantal beschikbare
is de verwachting dat het in de toekomst leerplaatsen in de richting artiest is op
relatief moeilijk wordt voor studenten om zich voldoende. De beroepspraktijkvor-
een bpv-plaats te bemachtigen. Het aantal ming in deze richting wordt verzorgd door
zzp’ers in de branche is groot. Het aandeel productiehuizen en impresariaten. Vooral
bedraagt 91 procent van het totaal aantal de reguliere leerbedrijven artiest hebben Gezondheids-, Creatieve en
bedrijven. Het is voor zzp’ers lastig om sta- last van de huidige economische situatie Ambachtelijke techniek
geplaatsen aan te bieden. Bij de kappers en overheidsbezuinigingen. Leerbedrijven In de kleinschalige specialistische opleidin-
zijn er voldoende leerplaatsen beschikbaar. in de av-productie en in de podium- en eve- gen zijn er over het algemeen voldoende
Het aantal erkende leerbedrijven neemt nemententechniek zijn vaak op meerdere leerplaatsen en is de leerbanenmarkt in
toe en het aantal studenten neemt af. niveaus geaccrediteerd. Hierdoor vindt evenwicht. In deze richtingen zijn veel
Tegen de achtergrond van de economische concurrentie plaats op de stage- en leer- zzp’ers werkzaam. Dat maakt het vinden
crisis vormt het uitbetalen van stagever- banenmarkt. Studenten in de lagere oplei- en organiseren van leerplaatsen lastig. SOS
goedingen aan bol-studenten conform dingsrichtingen worden vaak verdrongen. Vakmanschap en SVGB kenniscentrum bou-
CAO een belemmerende factor, met name Het aantal studenten in de richting game wen op dit moment aan duurzame onder-
bij zzp’ers. Bij de schoonheidsspecialisten artiest neemt toe. Het aantal beschikbare wijsoplossingen voor dit soort problematiek
verloopt het vinden van leerplaatsen moei- leerplaatsen bij gamebedrijven staat daar- en onderzoeken wat er voor deze kleine
zaam, mede door de sterke stijging van het door onder druk. Veel studenten vinden specialistische opleidingen nodig is om stu-
aantal studenten op niveau 4. Bij pedicures vaak nog een leerplaats bij een bedrijf in denten in de praktijk op te kunnen leiden.
zijn er vooralsnog ruim voldoende leerbe- een aanpalende branche.
drijven beschikbaar om in de vraag naar
leerplaatsen te voorzien.
Proces-, Laboratoriumtechniek
Afbouw en Onderhoud, Schoonmaak, en Fotonica
Presentatie en Communicatie Er zijn in de procestechniek over het
Hout en Meubel Door de crisis is de opleidingscapaciteit algemeen nog voldoende stageplaatsen,
Door de economische crisis is het aantal bij leerbedrijven in de bouwgerelateerde
leerplaatsen mager in de hout- en meubel- sectoren afgenomen. Ook het aantal stu- Lees verder op pagina 8.
5

6. Kans op stage- en leerbanen in de verschillende
regio’s in Nederland maart 2013
Middenwest
Branche
Noordwest
Nederland
Zuidwest
Zuidoost
Noord
Oost
Zorg
Welzijn
Dokter-, Apotheek-, Tandartsassistenten
Sport
Economisch Administratief
ICT
Veiligheid
Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek
Detailhandel Food en Non Food
Groothandel Food en Non Food
Textielindustrie
Mode-industrie
Groene ruimte
Bloemen en Tuincentra
Voedingsindustrie
Plantenteelt
Dierverzorging
Veehouderij en Paardenhouderij
Kapper
Schoonheidspecialist
Pedicure
Bouw en Infra
Hout en Meubel
Uitgeven, Vormgeven en Printmedia
AV, Multimedia en Gaming
Artiesten, Theater en Evenementen
Gezondheidstechniek
Creatieve en Ambachtelijke techniek
Afbouw en Onderhoud
Reclame en Presentatie
Schoonmaak en Glazenwassen
Carrosserie
Mobiliteit
Procestechniek
Laboratoria
Fotonica
Transport en Logistiek
Scheepvaart
Horeca
Bakkerij
Reizen
Recreatie
Facilitaire dienstverlening
Versdetailhandel, -groothandel en -industrie
6

7. Kenniscentrum Aantal waarvan Gemiddelde situatie van kans op stage- en leerbanen
leerbedrijven buitenlands per regio in Nederland
per kennis-
centrum*
1
Calibris 56.867 998
1: Regio Noord
4
2: Regio Oost
ECABO 44.276 851
3: Regio Middenwest
3
Kenteq 18.873 114 2 4: Regio Noordwest
KC Handel 36.212 630
5 : Regio Zuidwest
6 : Regio Zuidoost
Aequor 23.192 495 5
6
KOC 10.517 181
Legenda tabel
Fundeon 9.919 61
SH&M 3.201 34 Er zijn meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen
GOC 9.736 243 t.o.v. het aantal studenten.
Over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen
SVGB 3.854 53 en leerbanen, bij sommige opleidingen is er evenwicht.
Savantis 11.513 117 Over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen
zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen.
VOC 1.917 5 De vraag naar en het aanbod aan stageplaatsen en leerbanen
Innovam 10.555 6 zijn in evenwicht.
PMLF 4.087 58
Over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen
en leerbanen, in sommige opleidingen is er een tekort.
VTL 7.260 71
Over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen
Kenwerk 20.128 2.335 is er een tekort aan stageplaatsen en leerbanen.
Over het algemeen is er een tekort aan stageplaatsen en
leerbanen, in sommige opleidingen is er evenwicht.
SVO 3.388 4 Er is een tekort aan stageplaatsen en leerbanen t.o.v.
het aantal studenten.
Totaal 275.495 6.256
* In dit aantal zijn de leerbedrijven die bij meerdere
kenniscentra erkenningen hebben vaker meegeteld.
Het totaal aantal unieke leerbedrijven in maart 2013
is 225.906.
7

8. Vervolg van pagina 5. De instroom van jongeren op de arbeids-
markt kan hierdoor stagneren. Daarom is
hoewel er soms wat meer moeite gedaan de verwachting dat de jeugdwerkloosheid
moet worden om een plaats te verkrijgen. Mobiliteit in 2013 verder stijgt. Ook binnen diverse
Voor studenten van de opleidingen Analist Het is voor studenten in de motorfietsen sectoren signaleren kenniscentra zorge-
Pathologie en Microbiologisch Analist is en scooterbranche lastig om een stage- of lijke ontwikkelingen.
het lastig om een stageplaats te vinden in leerbaan te vinden. Dit heeft onder andere
de regio’s Midden-West en Zuid-Oost. In te maken met tegenvallende verkoopcijfers
de overig regio’s zijn nog wel voldoende in deze richting. De verwachting is dat het
plaatsen.Voor studenten fotografie zijn er aanbod weer aan zal trekken onder invloed
minder stageplaatsen. Er zijn naar verhou- van de verkoop van lichte motorfietsen
ding meer studenten dan leerplaatsen. Dit onder de nieuwe regels voor het motorrij- Zorg, Welzijn en Sport
komt mede door het toenemende aantal bewijs. In het kader van het stage- en leer- In de afgelopen jaren valt een toenemende
studenten uit particuliere mbo-opleidin- banenoffensief vindt er meer afstemming terughoudendheid waar te nemen bij werk-
gen. Er zijn nog wel voldoende leerplaat- plaats tussen het roc en de lokale adviseurs gevers om personeel aan te trekken. Dit is
sen bij video- en rtv-bedrijven. van Innovam om studenten een leerbaan het gevolg van de onzekerheid over de effec-
te bieden. Het resultaat is dat studenten ten van het overheids-/crisisbeleid. Zelfs in
die niet zelfstandig een leerbaan konden de ouderenzorg, waarvoor het kabinet extra
vinden, geplaatst zijn en hun opleiding middelen (intensiveringsgelden) ter beschik-
kunnen vervolgen. king heeft gesteld is nauwelijks sprake van
een toename van de werkgelegenheid. De
Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen crisis verlamt op dit moment niet alleen de
en Facilitaire dienstverlening woningmarkt, maar ook de arbeidsmarkt
In sommige regio’s is er een tekort aan zorg en welzijn. Verwacht wordt dat de
leerbanen in de richting bakkerij. Door effecten van het Regeerakkoord de situatie
de crisis bieden bakkerijen nauwelijks Carrosserie er niet beter op zullen maken. Het scheiden
plaatsen aan. Daarentegen is het aantal Sectoraal en bovensectoraal zijn initia- van wonen en werken zal leiden tot het
studenten in de banketbakkersopleidin- tieven genomen om de instroom via vmbo overhevelen van taken naar de WMO. De
gen toegenomen, waardoor de druk op de instellingen en roc’s te bevorderen. Leerbe- voorgenomen extra-muralisering in de GHZ,
stagemarkt toeneemt. In de richting rei- drijven worden aangesproken op het gevaar de GGZ en de V&V (overheveling Zorgzwaar-
zen is het aantal studenten de afgelopen van een verminderde instroom. De carrose- tepakket 1 t/m 4 naar de WMO) zal grote
jaren gedaald. Hierdoor is de druk op de riebouw is een minder bekende richting en gevolgen hebben voor de werkgelegenheid
stagemarkt afgenomen en is in veel regio’s onbekend maakt onbemind. VOC spant zich binnen deze branches. Hierbij zijn vele
evenwicht tussen vraag en aanbod van in om het beroepsbeeld te verbeteren. medewerkers betrokken, die voor een deel
leerplaatsen. In sommige regio’s is het nog weer aan de slag kunnen, maar wel via een
lastig om studenten van niveau 4 te plaat- andere financiering. Kortom na een jaren-
sen. Dit heeft onder andere te maken met lange groei zal de sector zorg en welzijn wor-
de kerntaak leidinggeven die in de praktijk den geconfronteerd met een krimp van de
vaak lastig vorm te geven is. In sommige werkgelegenheid. Dit raakt vooral de lagere
regio’s is een tekort aan leerplaatsen voor Verssectoren opleidingsniveaus (meeste studenten stu-
de opleiding leisure & hospitality niveau 2. In deze richtingen zijn er voldoende leer- deren door!), maar ook niveau 3 en 4. In de
Bedrijven geven de voorkeur aan studen- banen beschikbaar. Van de 3600 erkende kinderopvang, de jeugdzorg en welzijn is al
ten in de hogere niveaus die hun taken leerbedrijven leiden er ongeveer 30% op, langer sprake van een dalende werkgelegen-
zelfstandig uit kunnen voeren. Daarnaast dat betekent dat meer dan voldoende heid. Verwachting is dat in de komende jaren
is de recreatiebranche sterk seizoensge- potentiële leerbanen beschikbaar zijn. een overschot van 14.000 gediplomeerden in
bonden. Tenslotte dreigt er een tekort te SVO heeft erkende leerbedrijven twee de kinderopvang zal ontstaan als gevolg van
ontstaan aan leerplaatsen voor de oplei- keer aangeschreven om de beschikbare vraagvermindering en de als gevolg daarvan
ding frontoffice. Het aantal studenten leerbanen bij het kenniscentrum te noodzakelijke bezuinigingen.
in deze opleidingen is de afgelopen jaren melden. Met name de detailhandel heeft
fors gestegen. hierop gereageerd door het aanmelden
van nieuwe leerbanen. In 2013 zullen we
de mogelijkheden voor het aanmelden van
leerbanen nogmaals breed communiceren
met versdetailhandel en versindustrie. Economisch-Administratief, ICT
en Veiligheid
Transport, Logistiek en Scheepvaart De kans op werk in het verlengde van de
In de sector transport en logistiek worden gevolgde opleiding is binnen de econo-
minder leerplaatsen aangeboden. In het Arbeidsmarkt misch-administratieve kwalificatierichtin-
kader van het stage- en leerbanenoffen- gen over het algemeen (ruim) voldoende tot
sief neemt VTL initiatief om studenten en Het Centraal Planbureau geeft in de goed. De perspectieven voor de niveau 3 en
leerbedrijven te koppelen. ramingen van maart 2013 aan dat de 4 opleidingen zijn doorgaans gunstiger dan
omvang van de werkzame beroepsbevol- voor opleidingen op niveau 1 en 2. Uitzon-
king in 2013 nog krimpt en dat de werk- dering vormen de directiesecretaresse/
loosheid groeit naar 575.000. managementassistent, assistent communi-
8

9. catiemedewerker en medewerker evene- meestal makkelijker een baan dan lagere
mentenorganisatie (allen niveau 4), waar- niveaus. In het algemeen is er nog steeds
voor het aanbod vanuit het onderwijs naar voldoende vraag naar gekwalificeerde
verwachting groter zal zijn dan de vraag op Handel, Textiel en Mode arbeidskrachten op niveau 3 en 4. Met name
de arbeidsmarkt. Binnen de economisch- Ondanks dat de detailhandel erg onder in de primaire productie zijn er kansen. In de
administratieve richtingen gelden de beste druk staat en de verwachtingen voor 2013 veehouderij ziet men nieuwe uitbreidingen.
perspectieven voor assistent accountant (vooral voor non-food) niet positief zijn, is Hierbij hoort een vraag naar meer perso-
(4), salarisadministrateur (4), commercieel er nog altijd vraag naar nieuw personeel. neel bijvoorbeeld: de melkveehouderij en
medewerker bank- en verzekeringswezen Er is een duidelijke vervangingsvraag door varkenshouderij. Deze richtingen hebben op
(4), commercieel medewerker binnendienst verloop en het opnieuw invullen van tijde- termijn behoefte aan personeel en vervan-
(3) en contactcenter medewerker (3). Bin- lijke contracten. Vaste dienstverbanden ging van bedrijfshoofden.
nen de kwalificatierichting ICT en media worden nauwelijks aangegaan. Er is een ruim
gelden de gunstigste vooruitzichten voor aantal vacatures beschikbaar voor onder
de applicatieontwikkelaar (4), terwijl de andere gediplomeerden van de opleidingen
perspectieven voor netwerkbeheerder (4) aankomend verkoopmedewerker (niveau 1)
met matig worden getypeerd. De ver- en verkoper (niveau 2). Ook gediplomeerden
wachte kans op een baan in het verlengde van de niveau 4 opleidingen afdelingsma- Uiterlijke verzorging
van de ICT-opleidingen op niveau 2 en 3 nager en filiaalmanager hebben over het De jarenlange stijging van de werkgelegen-
en particulier digitaal onderzoeker (4), is algemeen nog een goede kans op het vinden heid in de uiterlijke verzorging lijkt af te
gering: het aanbod van mbo’ers vanuit deze van passend werk. In de groothandel neemt nemen, met name bij kappers en schoon-
opleidingen overtreft de vraag vanuit werk- het totaal aantal vacatures af. Er is verhou- heidsspecialisten. Bij de kappers lijken de
gevers. Binnen de kwalificatierichting orde dingsgewijs nog wel veel vraag naar logistiek kansen op werk nog redelijk in tact te blijven
en veiligheid zijn de vooruitzichten over- medewerkers (niveau 2) en commercieel door de lichte daling van het aantal studen-
wegend voldoende. De opleidingen binnen medewerkers binnendienst en buitendienst ten en gediplomeerden. Bij de schoonheids-
het domein Defensie springen er gunstig (niveau 3). Ook voor gediplomeerde junior specialisten lijken zich meer knelpunten op
uit. De ruim voldoende kans op werk voor accountmanagers (niveau 4) en assistent de arbeidsmarkt voor te doen door de sterke
de coördinator beveiliging in Noordwest managers internationale handel buiten- stijging van het aantal studenten en gedi-
geldt alléén voor de juiste kandidaten met dienst (niveau 4) zijn de arbeidsmarktkan- plomeerden. In de uiterlijke verzorging is
ervaring binnen de beveiliging. Binnen het sen relatief gunstig.In de mode- en interi- over de gehele linie het aandeel van zzp’ers
domein Toezicht en veiligheid zijn de per- eurindustrie zijn er weinig vacatures. Een toegenomen. Schoonheidsspecialist en
spectieven op werk in het verlengde van de groot deel van de gediplomeerde mbo’ers pedicure zijn beroepen die vrijwel volledig
gevolgde opleiding gering tot matig. zal (moeten) doorstromen naar het hbo of door zzp’ers worden beoefend. Het aantal
binnen een andere sector een baan zoeken. bedrijven met personeel is zeer beperkt en
Gediplomeerden van de opleiding medewer- daarmee ook de vervangingsvraag.
ker styling hebben wel een goede kans op
werk. De tapijt- en textielindustrie is een
relatief kleine bedrijfstak. Het aanbod van
Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek (recent gediplomeerde) werkzoekenden is
Sinds mei 2012 is het aantal jonge werk- navenant, waardoor de arbeidsmarktkansen
loze mbo’ers dat een baan zoekt in de voor hen goed zijn. Hout en Meubel
elektro-, installatie- en metaaltechniek De hout- en meubelbranche heeft zwaar
voortdurend gestegen. Zo sterk zelfs dat te lijden onder de economische crisis.
het nu ruim boven het peil van begin 2010 Bedrijven werken met het huidig perso-
ligt. De stijging was de afgelopen drie neel en nemen niemand aan.
maanden sterker voor de elektro en instal-
latie dan voor de metaal. In die periode Voedsel, Natuur en Leefomgeving
zijn de verwachtingen die bedrijven in de In de paardenhouderij, dierverzorging,
metaal- en elektrotechnische industrie paraveterinaire ondersteuning, dierenspe-
hebben van de ontwikkeling van de werk- ciaalzaken, bloemenbranche wordt moeilijk
gelegenheid ongunstiger geworden. Het een baan gevonden en gediplomeerden Bouw en Infra
aantal bedrijven dat een afname verwacht wijken dan uit naar andere sectoren. In de De recessie in de bouw en infra blijft aan-
overtreft het aantal dat groei voorziet. Op sectoren voeding, plantenteelt, veehouderij houden, zo blijkt uit de jongste cijfers van
langere termijn blijft het perspectief voor en milieu is het minder lastig alhoewel er het Economisch Instituut voor de Bouw van
gekwalificeerd personeel gunstig, omdat minder vacatures zijn. Er komen relatief wei- 31 januari 2013. De nog altijd strenge eisen
de instroom beperkt is en er veel werkne- nig gediplomeerden van deze opleidingen
mers moeten worden vervangen. de arbeidsmarkt op. Hogere niveaus vinden Lees verder op pagina 11.
SBB Barometer
Vier keer per jaar brengt SBB de partijen in het veld van arbeidsmarkt en beroeps-onderwijs op de hoogte van de actuele
stand van zaken op de stageplaatsen- en leer-banenmarkt. Alle SBB Barometers kunt u vinden op Kansopwerk.nl. Ruim 800
medewerkers van de zeventien kenniscentra verzamelen de informatie die leidt tot 264 branche-regioscores van 44 branches
in zes districten. De vorige rapportage was in december 2012. De volgende SBB Barometer komt uit in juni 2013.
9

10. Kansrijke beroepen Tekorten aan leerplaatsen
Beroep Niv. Sector Beroep Niv. Sector
Verzorgende 3 Zorg Persoonlijk begeleider specifieke
Mbo verpleegkundige 4 Zorg doelgroepen 4 Welzijn
Doktersassistent 4 Zorg Medewerker maatschappelijke
Commercieel medewerker zorg 3 Welzijn
binnendienst 3 Economisch-administratief Verpleegkundige 4 Zorg
Contactcenter medewerker 3 Economisch-administratief Medewerker ICT 2 Economisch-administratief
Salarisadministrateur 4 Economisch-administratief Bedrijfsadministratief
Servicemonteur installatietechniek 3 Techniek medewerker 2 Economisch-administratief
Servicemonteur elektrotechniek 3 Techniek Medewerker sociale zekerheid 4 Economisch-administratief
Servicetechnicus werktuigbouw 4 Techniek Medewerker styling 4 Mode- & Interieurindustrie
Verkoopspecialist (wonen) 3 Detailhandel Specialist mode/maatkleding 4 Mode- & Interieurindustrie
Commercieel medewerker Commercieel medewerker fashion 4 Mode- & Interieurindustrie
buitendienst 3 Groothandel Manager natuur en recreatie 4 Groene ruimte
(Junior) accountmanager 4 Groothandel Natuur en vormgeving 3,4 Bloemen en tuincentra
Vakbekwaam medewerker teelt 3 Plantenteelt Medewerker dierverzorging 2 Dierverzorging
Dierverzorger hokdieren 3 Veehouderij Schoonheidsspecialist 3,4 Schoonheidsspecialist
Allround operator en manager Kapper 2 Kapper
voeding 3,4 Voedingsindustrie Timmerman 2,3 Bouw en infra
Monteur data/elektra 2 Bouw & Infra Allround timmerman 3 Bouw en infra
Monteur gas/water/warmte 2 Bouw & Infra Metselaar 2 Bouw en infra
Werkvoorbereider 4 Bouw & infra Meubelmaker (scheeps)interieur-
Interieurbouwer 2 Hout en Meubel bouwer 2 Hout en Meubel
Allround machinaal houtbewerker 3 Hout en Meubel Montagemedewerker
Mediadeveloper 4 AV, Multimedia en gaming timmerindustrie 2 Hout en Meubel
Opticien 4 Gezondheidstechniek Allround meubelmaker/(scheeps)
Audicien 4 Gezondheidstechniek interieurbouwer 3 Hout en Meubel
Schoenhersteller 2 Gezondheidstechniek Game artist 4 AV, Multimedia en gaming
Carrosseriebouwer 2 Carrosserie Medewerker DTP 2 Uitgeven, vormgeven en
Autoschadetechnicus 3 Carrosserie printmedia
Verkoopadviseur 3 Mobiliteit Medewerker Podium- en 2 Uitgeven, vormgeven en
Serviceadviseur 3 Mobiliteit Evenemententechniek printmedia
Eerste Bedrijfsautotechnicus 3 Mobiliteit Stukadoor 2 Afbouw en onderhoud
Chemisch-fysisch analist 4 Laboratoria Schilder 2 Afbouw en onderhoud
Analist Klinische Chemie 4 Laboratoria Gezel stukadoor, gezel schilder 3 Afbouw en onderhoud
Analist Pathologie 4 Laboratoria Autoschadehersteller 2 Carrosserie
Operator C 4 Procestechniek Autospuiter 2 Carrosserie
Allround Operationeel Technicus 4 Procestechniek Motorfietstechnicus/
Operator B 3 Procestechniek Scootertechnicus 2 Mobiliteit
Chauffeur goederenvervoer 2 Transport en logistiek Werkplaatsmanager 4 Mobiliteit
Logistiek medewerker 2 Transport en logistiek Autotechnicus 2 Mobiliteit
Planner wegtransport 3 Transport en logistiek Microbiologisch Analist 4 Laboratoria
Gastheer/gastvrouw 2,3 Horeca Chauffeur goederenvervoer 2 Transport en logistiek
Kok 2,3 Horeca Logistiek medewerker 2 Transport en logistiek
Medewerker fastservice 3 Horeca Leisure & hospitality assistant 2 Recreatie
Verkoopmedewerker Manager verkoop reizen 4 Reizen
versspeciaalzaak 2 Verssector Zelfstandig werkend
Productiemedewerker banketbakker 3 Bakkerij
versdetailhandel 2 Verssector
Productiemedewerker
versindustrie/ voedingsoperator 2 Verssector
Kijk op barometer.s-bb.nl voor het volledige (regionale) overzicht. Kijk op barometer.s-bb.nl voor het volledige (regionale) overzicht.
Meldpunt Stagetekorten
www.stagetekorten.nl
10

11. Vervolg van pagina 9. zekerheid dat ze langere tijd voor een klant
kunnen werken (steeds meer aanbeste-
van banken met betrekking tot de hypo- dingen). In de logistieke dienstverlening
theekverstrekking, de verhuurderheffing Gezondheids-, Creatieve en wordt al vooruit gekeken en is behoefte
voor woningcorporaties en de teruglopende Ambachtelijke techniek aan medewerkers op niveau 3 en 4. Ken-
bestedingsruimte bij burgers en bedrijven Deze veelal kleinschalige specialistische merkend voor deze groep medewerkers zijn
door lastenverzwaringen als gevolg van opleidingen zijn van groot belang voor de benodigde competenties om het logis-
kabinetsmaatregelen zal op korte termijn Nederland. Met name in de gezondheids- tieke proces aan te sturen. Voor haven en
niet leiden tot herstel van de bouwproduc- techniek is de vraag naar gekwalificeerde binnenvaart zit er groei in de bedrijvigheid
tie. Het aantal faillissementen steeg in 2012 vakmensen groter dan het aanbod. Dit is van deze sectoren. Binnenvaart groeit licht
t.o.v. 2011 in de bouw met 35 procent en het bijvoorbeeld het geval bij schoenherstellers, door de stijging van het aantal inland ter-
aantal uitkeringen steeg in de bouw in 2012 opticiens en audiciens. De verwachting is minals en milieuconvenanten die worden
met 70 procent, sinds het uitbreken van dat de vraag naar gekwalificeerde vakmen- afgesloten. De haven maakt een groei door,
de crisis zijn 50.000 werknemers ontsla- sen de komende jaren blijft stijgen door heeft tekorten aan technisch personeel,
gen in de bouw en infra. Als gevolg van de de vergrijzing en daarmee een verhoogde overslag stijgt licht, al is daarvan een groot
vergrijzing ontstaat er vervangingsvraag. behoefte aan medische hulpmiddelen. In de deel vloeibaar of massa. Er is behoefte aan
De infra kent een meer gematigder ontwik- meeste creatieftechnische- en ambachtelijke goede havenlogistieke mensen.
keling. Maar ook die wordt getroffen door beroepen, waar veel zzp’ers werkzaam zijn,
overheidsbezuinigingen. Lichtpunten zijn bestaat een kleine arbeidsmarkt voor gekwa-
het verlaagde btw-tarief van 6 procent op lificeerde vakmensen. Door de vergrijzing en
onderhoud voor woningen en de toezegging ontgroening in deze beroepen zijn er kansen
door enkele provincies uitgestelde infrawer- voor goed opgeleide creatieve vakmensen,
ken over te willen nemen. met name voor (jonge) ondernemers. Mobiliteit
De verkoopcijfers voor motorvoertuigen
dalen en doordat bedrijven te maken
hebben met het uitstellen van onderhoud
en reparatie door bedrijven en particu-
lieren, zijn er op korte termijn minder
Creatieve industrie Proces-, Laboratoriumtechniek banen beschikbaar voor studenten in de
Het is voor gediplomeerde schoolverlaters en Fotonica motorvoertuigenbranche. Op de (midden)
nu niet gemakkelijk een baan te vinden in In de procestechniek is er voldoende tot lange termijn zijn er nog steeds kansen
de branches/beroepen binnen de crea- ruim voldoende kans op werk, zeker voor op de arbeidsmarkt voor gemotiveerde,
tieve industrie. Met name de richtingen gediplomeerden op niveau 3 en 4. De geschoolde vakmensen.
printmedia, mediavormgeving, AV-pro- arbeidsmarkt voor basisoperators (niveau
ductie, podium- en evenemententechniek 1) is minder gunstig. Ook de arbeidsmarkt
en artiest hebben last van de huidige voor laboranten en analisten is nog steeds
economische situatie en overheidsbezui- redelijk. Hoewel ook hier geldt dat er
nigingen wat zich vertaalt in een lastige vooral vraag is naar gediplomeerden op
arbeidsmarkt. niveau 4. Het werkaanbod voor fotografen Carrosserie
loopt terug, zowel in de zakelijke als de Er is een structurele terugloop van het
consumentenmarkt. Dit geldt ook voor aantal gereden schade in Nederland, hier-
video- en rtv-bedrijven. door hebben veel bedrijven minder werk.
Vaak net genoeg om het huidige perso-
neelsbestand ‘aan het werk’ te houden.
Schilderen, Afbouw, Onderhoud en
Reclame en Presentatie
Door de economische recessie neemt het
aantal bedrijven in de sector schilderen Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen en
en onderhoud af. Met name in de afbouw Facilitaire dienstverlening
neemt het aantal bedrijfssluitingen toe als Er is een tekort aan vakbekwaam personeel Verssectoren
gevolg van de crisis. Gezien de vergrijzing in de bediening. Daarnaast is er een grote In de voedingssectoren industrie en
in de sector zijn er de komende jaren veel behoefte aan personeel in de fastservice. groothandel zien wij de vraag naar gekwa-
vakbekwame schilders nodig. Het vergro- Bijvoorbeeld bij pizzeria’s, lunchrooms en lificeerd personeel, met name op niveau
ten van de instroom in de schildersoplei- snackbars. In beide gevallen heeft dit te 2 toenemen. Er wordt veelal gestuurd
dingen is daarom belangrijk. Op moment maken met het imago van het beroep. op inzet van flexibele arbeidskrachten.
is het nergens gemakkelijk om een baan Kansen op de arbeidsmarkt zijn er in de
te vinden. Traditioneel is het voor bbl’ers verssector voldoende vanwege een tekort
wel gemakkelijker om na de opleiding aan aan personeel. De vergrijzing en opvol-
werk te komen omdat zij veelal bij het gingsproblemen in de versdetailhandel
opleidingsbedrijf kunnen blijven werken. spelen hierbij een rol.
In de afbouw en onderhoud en schoonmaak Transport, Logistiek en Scheepvaart
volgen de meeste studenten een bbl- De marges staan onder druk, bedrijven
opleiding. moeten steeds meer en beter presteren
voor minder en hebben ook niet altijd
11

12. Bedrijfsleven en beroepsonderwijs
vormen de stichting Samenwerking
Beroepsonderwijs Bedrijfsleven
(SBB). Samen werken ze aan thema’s
als kwalificatiestructuur, examens,
beroepspraktijkvorming en oplei-
dingsaanbod. Daarmee optimaliseert
SBB de aansluiting van onderwijs op
de arbeidsmarkt. Met als doel:
voldoende en deskundige vakmensen.
Postbus 7259
2701 AG Zoetermeer
079 329 40 00
www.s­­–bb.nl
Uitgave
© SBB, Zoetermeer,
december 2013, jaargang 7
Redactie en vormgeving
SBB, Zoetermeer
Drukwerk
Bestenzet, Zoetermeer
Foto’s
SBB, Zoetermeer
ISSN
1879-7911
Voor meer informatie
over stage- en leerbanenmarkt:
Tamara Schellings (SBB)
079 329 40 21
over de arbeidsmarkt:
Ruud Baarda (SBB)
079 329 40 32