Şantuk / Slub mukavmet ilişkisi

1. 1
Mithat ÖZTEKİN
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ADANA
ŞUBAT- 2009
ŞANTUK KALINLIKLARININ
İPLİK MUKAVEMETİNE ETKİSİ

2. 2
ÖZET
ŞANTUK KALINLIKLARININ
İPLİK MUKAVEMETİNE ETKİSİ
Yük. Müh. Mithat ÖZTEKİN
Ç.Ü. Tekstil Mühendisliği Bölümü
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
DANIŞMAN: Doç. Dr. Nihat ÇELİK
Kahramanmaraş MATESA iplik işletmelerinde , ring işletme içerisinde
çalışılmakta olan pamuk özellikleri ve proses değerleri ne göre şantuklu iplik elde
edilmiştir. Elde edilen Şantuklu ipliklerin , şantuk kalınlığı ile iplik mukavemeti ve
büküm ilişkisini saptamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır.
Çalışmada , şantuk kalınlıklarının , iplik mukavemet değerlerini olumlu veya
olumsuz yönde etkilediği ve iplik büküm değerinin sabit kalarak , büküm sabit
değeri ( alfa) ve iplik numarasının değiştiği saptanmıştır..
Anahtar Kelimeler: Şantuk, Şantuk kalınlığı, Şantuk mukavemeti, Büküm

3. 3
ABSTRACT
EFFECT OF SLUB THİCKNESS
ON YARN STREGTH
Yük. Müh. Mithat ÖZTEKİN
Ç.U. Textile Engineering Dep.
DEPARMENT OF TEXTILE ENGINEERING
UNIVERSITY OF ÇUKUROVA
ADVISER: Doç. Dr. Nihat ÇELİK
Thıs study was carried out to determine relatıon between slub thickness with
yarn stregth and twist in Kahramanmaraş Matesa .We created different slub
programs. According theses programs we produced slub yarn with cotton and
process specifications
In the study , yarn stregth were effected by slub thickness in positively or
negatively and twist value is fixed but twist constant ( α ) and yarn count were
changed.
Key Words: Slub, Slub Thickness, Slub stregth, Twist

4. MİTHAT ÖZTEKİN
4
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZET.......................................................................................................... 2
ABSTRACT............................................................................................... 3
ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................ 5
ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................. 6
1. GİRİŞ ..................................................................................................... 7
1.1. FANTAZİ İPLİĞİN TANIMI 8
1.2. ŞANTUK APARATLARININ VEYA SİSTEMİN ÇALIŞMA
ŞEKLİ …………………………………………………………….
8
1.2.1. MULTİCOUNT İPLİK ÇEŞİTİ ……………………………… 9
1.2.2. MULTİTWİST İPLİK ÇEŞİTİ ………………………………. 10
1.3. RİNG İPLİK MAKİNASI ………………………………………. 11
1.3.1. BÜKÜM ………………………………………………………… 11
1.4. İPLİK EFEKT PROGRAMININ OLUŞTURULMASI ………. 13
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR .................................................................... 14
3. MATERYAL VE METOT .................................................................. 15
3.1. Materyal ......................................................................................... 15
3.2. Metot ............................................................................................... 16
3.2.1. PAMUK ELYEFININ ÇALIŞMA DEĞERLERİ................. 16
3.2.2. MAKİNA ÖZELLİKLERİ VE ŞANTUK PROGRAMI…. 17
3.2.3. ŞANTUK PROGRAM KODLAMASI ……………………. 20
4. BULGULAR VE TARTIŞMA .......................................................... 21
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 25
KAYNAKLAR 26
TEŞEKKÜR............................................................................................... 27
ÖZGEÇMİŞ 28

5. MİTHAT ÖZTEKİN
5
ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Adı Sayfa No
Çizelge 3.1.1. Pamuk Elyaf değerleri 15
Çizelge 3.2.1. Şantuklu iplik üretiminde kullanılan makine tipi
Ve işlevleri 16
Çizelge 3.2.2.1 Ne.10 ve T/m 542 ‘e makine ayarları 18
Çizelge 3.2.2.2 Ne.10 ve T/m 606 ‘e makine ayarları 18
Çizelge 3.2.3 Test 11 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.1 Test 12 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.2 Test 13 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.3 Test 14 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.4 Test 15 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.5 Test 16 program kodlaması 19
Çizelge 3.2.3.6 Test 17 program kodlaması 19
Çizelge 4.1 T’’ 13,8 bükümlü iplik test sonuçları 21
Çizelge 4.2 T’’ 15,4 bükümlü iplik test sonuçları 22
Çizelge 4.3 T’’ 13,8 için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri 24
Çizelge 4.4 T’’ 15,4 için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri 24

6. MİTHAT ÖZTEKİN
6
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Adı Sayfa No
Şekil 1.2 Çekim silindirlerinde beslemenin artması ile çıkış
Silindir sonrası şantuk oluşması
Şekil 1.2.2 Şantuk,Multicount,Multitwist iplik üretimi için büküm
Ve çekim silindirlerine motor tahriki
Şekil 1.2.3 O.E. iplik de besleme miline program kontrollü motor
Tahriki ile şantuklu iplik oluşması
Şekil 1.3 Çekim sistemi
Şekil 1.3.1 iplik üretiminde alfa açısı
Şekil 1.4 Şantuk program gösterimi
RESİM DİZİNİ Resim Adı Sayfa No
Resim 1. UT4 uster test cihazı 20
Resim 2. Tensojet Mukavemet cihazı 20
Resim 3. İplik numara kontrol cihazı 20
Resim 4. İplik büküm test cihazı 20
GARAFİK DİZİNİ Grafik Adı Sayfa No
Grafik 4.1 Alfa – Ne Grafiği 20
Grafik 4.2 Alfa – Ne Grafiği 20
Grafik 4.3 Alfa – Rkm grafiği 20

7. MİTHAT ÖZTEKİN
7
1. GİRİŞ
Tekstil ürünlerinin kalitesi , üretim proseslerinde ki uygulamalarından ziyade iplik
kalitesine bağlıdır. Bu nedenle ülkemizin dünya pazarlarında güçlü rekabeti için kaliteli
iplik üretimi daha fazla önem kazanmaktadır.
İpliğin kalitesi , iplik üretiminde kullanılan hammaddenin yanı sıra işletme çalışma
şartlarına ve çalışanlarına da bağlıdır.
Tekstil endüstrisin gelişimi, yıllar boyu insanları daha farklı tekstil dokulara elde
etmeye, itmiştir. Daha çok görsel özelliği ön planda olan kumaşlar elde etmek için ise
normal ipliklerle kıyaslanmayacak kadar değişik yapıları olan fantezi iplikler
geliştirilmiştir.
Son yıllarda iplik üretim tesislerine çok fazla yatırımlar yapılmıştır. Bu nedenle bir
çok normal iplik üreticisi işletmelerini kapatmak zorunda kalmıştır. Fakat katma değeri
yüksek iplik ve fantezi iplik üreticileri üretimlerine yoğun olarak devam etmektedir.
Fantezi iplikler özel siparişler üzerine üretilmektedir. Rekabet ortamının getirdiği
yenilikler fantezi iplik sektöründe atılım yapmasında önemli rol oynamıştır. Gelişmekte
olan bu endüstri dalı yeni ilgi görmeye başlamıştır. Bu nedenle eskiden mevcut makineler
üzerinde modifikasyonlarla fantezi iplikler elde edilirdi. Şimdi ise yeni jenerasyon iplik
makinelerin tamamında şantuklu iplik üretim opsiyonu bulunmaktadır.
Ring ve Open-End iplik eğirme sistemlerinde kontrollü üretilen efektli iplikler ,
Almanca ‘’ Flamme’’ , İngilizce ‘’ Slub’’ ve Türkçe ‘’ Şantuk ‘’ olarak
adlandırılmaktadır.

8. MİTHAT ÖZTEKİN
8
1.1. FANTEZİ İPLİĞİN TANIMI
Tekstil endüstrisinin geneline bakıldığında fantezi iplik, dokuma, boya-apre ile
kıyaslandığında daha küçük çaplı görünmektedir.
Fantezi iplik ticaretinde kullanılan teknoloji yeni standartlaşmaya başlamıştır , fakat
halen fantezi iplik çeşitlerinde kavram karışıklığı mevcuttur. Fantezi iplik
tanımlamalarından bazıları şöyledir:
* İpliğin şeklinde, renginde , parlaklığında , hammadde kalitesinde v.b karakteristik
özellikler gösteren , kumaş bitim işlemi ile belirli bir kumaş estetiğini sağlayan ipliklerdir.
* Normal düz ipliğin iç yapısında , lif kompozisyonunda ve renginde sapma olarak
nitelendirilir.
* Fantezi iplik, tesadüfi ve periyodik olarak dağılan düzgünsüzlükleri bünyesinde
bulunduran ipliktir. Bu düzgünsüzlükler , iplik kalınlığını , materyal tipini ve benzer
özellikleri değiştirerek veya bunların kombinasyonu ile oluşturulmaktadır.
* Şantuklu iplik, program kontrolü ile düz ipliğin yapısında oluşturulan kalınlık
değişiklikleri olarak adlandırılır.
* İplik üzerinde bir program dahilinde istenen uzunluk ve istenen kalınlıklar oluşturulur
ve bu oluşturulan kalın yerler ‘’slub – Flamme - Şantuk’’ şeklinde adlandırılır.Şantuk diye
adlandırılan kalın yerlerin büküm karakteristiği ,normal iplikten farklılıklar gösterir.
1.2. ŞANTUK APARATLARININ VEYA SİSTEMİN ÇALIŞMA ŞEKLİ
Normal iplik üretiminde; Motordan gelen hareket dişliler yardımı ile çekim
silindirlerine hareket vererek üretim yapılır. Şantuklu iplik ise; Sabit hızla dönen bu
motorların, program dahilinde hızlarının artması ile silindirlerin hızları artar ve çekim
silindirlerinde elyaf beslemesinin artışı ile sağlanır.
Kısaca, Şantuk ünitelerinin çalışma prensibi , Ring iplik makinelerin de ön , orta , arka
silindirlerin hızlarının kontrolüdür. Open End makinelerinde ise besleme silindirinin
kontrolü dür. Şantuk Aparatlarını kendi içinde sınıflamak gerekir.
1- Temel Şantuk Üniteleri
2- Multicount Üniteleri
3- Mutitwist Üniteleri
4- Short Slub Üniteleri ( Kısa şantuk veya XSS ( Extreme Short Slub) )
5- Injected Yarn Üniteleri
Ground Flamme = Basic Slub = Temel Şantuk , aynı anlamda kullanılmaktadır.
Temel şantuk iplik de, şantuk boyları kısadır, Büküm sabit ve iplik numarası ( Ne )
değişkendir.
Üretilecek iplik çeşidine göre makine programı ve iplik efekt programı kontrol
ünitesinden sistemin hafızasına yüklenir.

9. MİTHAT ÖZTEKİN
9
Sistemin çalışma şekli; çekime ( Arka ve Orta silindir ) müdahale etmektir. Yani arka
ve orta silindir hızları motor vasıtası ile artırılır.
Temel şantuk iplik de, Ring için önerilen minimum şantuk boyu;
Minimum şantuk boyu = Elyaf boyu + % 10 Elyaf boyu olmalıdır.
ee NT a=/" formülü üzerinden, temel şantuklu ipliği açıklayacak olursak;
Büküm ( T’’) sabit, Alfa ( α ) değişken, İplik numarası ( Ne ) değişkendir.
Şekil 1.2: Çekim silindirlerinde Beslemenin artması ile çıkış silindir (ön silindir)
sonrası şantuk oluşması
1.2.1 MULTICOUNT İPLİK ÇEŞİTİ
Multicount ( MC ) iplik, numara (Ne) ve büküm varyasyonu olan iplik çeşididir.
İplik numara ve büküm değişkenliği çekim ve büküm motorları tarafından
sağlanmaktadır. Bu iplik üretiminde her üç silindirin hızları değişmektedir.
Multicount iplik de önerilen minimum şantuk boyu;
Minimum şantuk boyu = 2 metre olmalıdır.
ee NT a=/" formülü üzerinden, multicount ipliği açıklayacak olursak;
Büküm ( T’’) değişken , Alfa ( α ) sabit , İplik numarası ( Ne ) değişkendir.

10. MİTHAT ÖZTEKİN
10
1.2.2 MULTITWIST İPLİK ÇEŞİTİ
Multitwist ( TC ) iplik, büküm varyasyonu olan ve iplik numarası aynı kalan ( Ne )
iplik çeşididir. Büküm değişkenliği, büküm motoru sağlanmaktadır.
Multitwist iplik de önerilen minimum şantuk boyu;
Minimum şantuk boyu = 2 metre olmalıdır.
ee NT a=/" formülü üzerinden, multitwist ipliği açıklayacak olursak;
Büküm ( T’’) değişken, Alfa ( α ) değişken, İplik numarası ( Ne ) sabittir.
Şekil 1.2.2 : Şantuk, Multicount, Multitwist iplik üretim için Büküm ve Çekim
Silindirlerine Motorların tahriki

11. MİTHAT ÖZTEKİN
11
Şekil 1.2.3: O.E. İplik ’de Besleme Miline program kontrollü motor tahriki ile
şantuk
İplik oluşması
1.3. RİNG İPLİK ( Vater ) MAKİNASI
Vater makinasının temel görevleri:
1) Fitili istenen iplik numarasına uygun çekim uygulayarak inceltmek.
2) İpliğe büküm vererek mukavemet sağlamak.
3) İpliği masura üzerine sarmak.
Vater makinası çekim işini şu şekilde yapar: cağlıktan gelen fitil bir dizi silindirler
arasından geçer. Üç adet olan silindirin, fitilin giriş yönüne göre yukarıdan üstteki ve
ortadaki silindirin oluşturduğu bölgeye ön çekim bölgesi, ortadaki ve alttaki silindirin
oluşturduğu bölgeye de ana çekim bölgesi denir. Silindirlerden Arka ve ortadaki
birbirine akuple olarak, dişlilerle belirlenmiş oranda farklı hızlarla çalışırlar. Ön
silindir ise bağımsız olarak ve üstteki iki tanesinden daha hızlı çalışır. Arka silindir
ve orta silindirin devrinin değişmesiyle fitil beslemesi artar ve şantuk adı verilen
iplik de kalın yerler oluşturulur.
Şekil 1.3: Çekim Sistemi
1.3.1. BÜKÜM
İplik karakteristiği büküm katsayısıyla belirlenir. Bükümün artırılması ipliğin
mukavemetini artırır. Bir ipliğe verilecek büküm miktarı, o ipliğin daha sonraki
kullanım yerine göre seçilir. Bükümün derecesi genellikle ikiye ayrılır:

12. MİTHAT ÖZTEKİN
12
Açık büküm: Triko(örme) ipliklerine verilir. Örme makinesinde ipliklerin
karşılayacağı direnç nispeten düşük olduğu için triko ipliği üzerindeki büküm
düşüktür.
Kapalı büküm: Dokuma ipliklerine verilir, dokuma tezgahında özellikle çözgü
ipliklerinin üzerine binen yük oldukça fazla olduğu için dokuma ipliklerine, yüksek
büküm verilir.
Büküm aşağıdaki formülle hesaplanır:
T/m: metredeki tur sayısı, T/inch: inchteki büküm sayısı
αm:metrik büküm katsayısı, αe: ingiliz büküm katsayısı
‘α ‘ = Alfa = Büküm sabit değeridir. Alfa değeri numara metrik veya inç
cinsinden ifade edilir. İpliğin metredeki veya inç’ deki tur sayısını belirtmektedir.
Alfa değerinin dar açıdan geniş açıya büyümesi ipliğin metredeki tur sayısının
artması anlamına gelmektedir.
Şekil 1.3.1: İplik üzerindeki ‘α ‘ Açısı
T/m= αm x √Nm veya T/inch=αe x √Ne T/m= 39,4 x T/inch

13. MİTHAT ÖZTEKİN
13
1.4. İPLİK EFEKT ( ŞANTUK ) PROGRAMININ OLUŞTURULMASI
Efekt program; kumaş veya iplik numunesi üzerinden veya numune olmadan
istenen özelliklere göre; Normal iplik uzunluğu, Şantuk uzunluğu,Şantuk kalınlığı
belirlenerek yapılır.
Yapılan program ( Kodlama ) iki haneden oluşmaktadır.
X X
Şekil 1.4.Şantuk programı gösterimi
X1,X2,X3,...........= Normal iplik uzunluğudur.
Y1,Y2,Y3,...........= Şantuk Uzunluğudur.
Z0........................= Normal iplik kalınlığıdır. Program içinde ‘’ 0 ‘’ ile belirlenir. (kodlanır)
Z1,Z2,..................= Şantuk Kalınlığıdır.
Adres Uzunluk Kalınlık
0 X1 Z0
1 Y1 Z1
2 X2 Z0
3 Y2 Z2
4 X3 Z0
X1 X2 X3
Y1 Y2
Z2Z1
Z0
Uzunluk Kalınlık

14. MİTHAT ÖZTEKİN
14
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Materyal
MATESA iplik işletmesinde Çizelge 3.1.1 de özellikleri verilen pamuk elyafı
kullanılmıştır. Bu değerler demet elyaf değerleri olup HVI 900 test cihazı ile elde
edilen değerlerdir.
Elyaf Cinsi USA
Pamuk
Çırçır Şekli Sawgin
Pamuk rutubeti 6 %
SCI 139
Microner 4,4
Mukavemet ( gr/tex) 29,7
Uzunluk ( mm ) 29,25
Uniformite ( % ) 82,5
SFI 8,5
Elastikiyet 8,1
CG 11-1
RD 31,7
+b 9,4
Çizelge 3.1.1. Pamuk Elyaf Değerleri
3.2. Metot
Materyal temini ,balya seçimi ve tarak ,cer ,fitil ile iplik aşamaları ile ilgili
yöntemler aşağıda verilmiştir.
Çizelge 3.1.2 de şantuklu iplik üretiminde kullanılan makineler çalışmanın
prosesini oluşturmuştur.

15. MİTHAT ÖZTEKİN
15
Makine Adı Makine Tipi Makine İşlevi
Harman Hallaç Rieter Pamuğun harmanlanması, gevşetilmesi
açılması , karıştırılması ve temizlenmesi .
Tarak Rieter Elyaf kütlelerinin tek elyaf haline
gelinceye kadar açılması, yabancı madde
ve tozların uzaklaştırılması kısa elyaf ve
nopelerin giderilmesi , elyafın daha iyi
karışımının sağlanması.
Cer Rieter Taranmış elyaf grubunu çekerek düzgün
(parelel) konuma getirmek , inceltmek ve
homojenlik sağlamak.
Fitil Rieter Cer şeritlerinin çok az bir bükümle yeterli
mukavemetin sağlandığı, ön eğirme işlemi
yaparak fitil şeridi haline getirmek.
Vater Rieter Fitil formundaki elyaflara çekim ve büküm
vererek iplik elde etmek.
Bobin Schlafhorst İplik elde edildikten sonra bobinleme
işleminin yapılması.
Çizelge 3.2.1. Şantuklu iplik üretiminde kullanılan Makine Tipi ve İşlevleri

16. MİTHAT ÖZTEKİN
16
3.2.1. Pamuk elyafının çalışma değerleri
Pamuk’ un işletme içerisindeki makineler de çalışma değerleri; şerit numarası
düzgünsüzlük değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Test
Sayısı
Tarak
Ne
Cer 1
Ne
Cer 2
Ne
Fitil
Ne
1 0,11 0,112 0,111 0,51
2 0,111 0,113 0,11 0,503
3 0,112 0,112 0,11 0,505
4 0,109 0,111 0,111 0,518
5 0,11 0,113 0,11 0,52
6 0,11 0,112 0,11 0,52
7 0,11 0,112 0,109 0,52
8 0,111 0,113 0,111 0,52
9 0,11 0,111 0,11 0,516
10 0,11 0,11 0,11 0,514
11 0,113 0,11 0,109 0,509
12 0,11 0,112 0,11 0,511
13 0,111 0,112 0,11 0,512
14 0,112 0,113 0,11 0,513
15 0,111 0,112 0,109 0,51
ORT. 0,111 0,112 0,11 0,513
RANGE 0,004 0,003 0,002 0,011
CV % 1,1 0,9 0,5 0,9
U % 3,8 3,2 2,8 2,5
Çizelge 3.2.1.1. Tarak, Cer, Fitil Şerit Numaraları
3.2.2 Çalışmayı oluşturacak makinenin özellikleri ve şantuk programı
Ring iplik makinesinde çalışmalar yapılmış olup. Çizelge de verilen değerler
iplik makinesinde sabit olarak ayarlanmıştır. Sadece makinede, iki farklı büküm ve
şantuk programları değiştirilerek üretim elde edilmiştir. İlk denemelerde iplik büküm
değeri 542 T/m olarak seçilmiştir. Bu büküm değeri ile şantuk kalınlıkları
değiştirilerek üretim yapılmıştır.
İkinci denemelerde ise büküm değeri 12 % artırılarak 606 T/m alınmış ve tekrar
şantuk kalınlıkları artırılarak üretim yapılmıştır.

17. MİTHAT ÖZTEKİN
17
İplik Numarası ( Ne) 10
Büküm ( T/m) 542
Alfa 4,4
Çekim 20
Fitil Numarası 0,50
Fitil Bükümü 35,50
Kırıcı çekim 1,14
Klips ( mm) 5
Makine Hızı ( d / dak ) 8000
Kopça 11
Bilezik çapı ( mm) 54
Çizelge 3.2.2.1. Ne:10 ve T/m 542 ‘ e göre makine ayarları
İplik Numarası ( Ne) 10
Büküm ( T/m) 606
Alfa 4,4
Çekim 20
Fitil Numarası 0,50
Fitil Bükümü 35,50
Kırıcı çekim 1,14
Klips ( mm) 5
Makine Hızı ( d / dak ) 8000
Kopça 11
Bilezik çapı ( mm) 54
Çizelge 3.2.2.2. Ne:10 ve T/m 606 ‘ e göre makine ayarları
3.2.3 Şantuk programı kodlaması
Şantuk programının kodlaması iki hanede kodlanmıştır. Birinci hane
Uzunluk, ikinci hane kalınlık olarak alınmıştır. Elde edilen üretim her
seferinde kalınlıklar bir adım artırılarak yapılmıştır. Yapılan program
kodlamaları aşağıdaki çizelgelerde verilmiştir.
Test11 program kodlaması ile Normal iplik üretimi elde edilmiştir.
Test12 program kodlaması ile Kalınlık % 20 artırılmıştır.
Test13 program kodlaması ile Kalınlık % 43 artırılmıştır.
Test14 program kodlaması ile Kalınlık % 66 artırılmıştır.
Test15 program kodlaması ile Kalınlık % 89 artırılmıştır.
Test16 program kodlaması ile Kalınlık % 111 artırılmıştır.
Test17 program kodlaması ile Kalınlık % 134 artırılmıştır.

18. MİTHAT ÖZTEKİN
18
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 0
1 500 0
Çizelge 3.2.3: Test11 program kodlaması ( Normal iplik üretimi )
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 1,20
1 500 1,20
Çizelge 3.2.3.1: Test12 program kodlaması ( Kalınlık % 20 artırılmıştır.)
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 1,43
1 500 1,43
Çizelge 3.2.3.2: Test13 program kodlaması ( Kalınlık % 43 artırılmıştır.)
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 1,66
1 500 1,66
Çizelge 3.2.3.3: Test14 program kodlaması ( Kalınlık % 66 artırılmıştır.)
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 1,89
1 500 1,89
Çizelge 3.2.3.4: Test15 program kodlaması ( Kalınlık % 89 artırılmıştır.)
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 2,11
1 500 2,11
Çizelge 3.2.3.5: Test16 program kodlaması ( Kalınlık % 111 artırılmıştır.)
Adres Uzunluk Kalınlık
0 500 2,34
1 500 2,34
Çizelge 3.2.3.6: Test17 program kodlaması ( Kalınlık % 134 artırılmıştır.)

19. MİTHAT ÖZTEKİN
19
3.2.4. Şantuklu İplik laboratuar değerlerinin elde edilmesi
Elde edilen şantuklu iplikler USTER test cihazlarında mukavemet ve büküm
kontrolü yapılmıştır. Bu kontroller her bir test için 10 ‘ar adet kopstan yapılmıştır.
Her bir kopstan iplik numara kontrolü, mukavemet kontrolü ve uster düzgünsüzlük
testleri yapılmıştır.
Test yapılan cihazlar aşağıdaki resimlerle gösterilmiştir.
Resim 1: UT4 uster test cihazı Resim 2: Tensojet mukavemet cihazı
Resim 3: İplik numara kontrol cihazı Resim 4: iplik büküm test cihazı

20. MİTHAT ÖZTEKİN
20
4. BULGULAR VE TARTIŞMA
İplik mukavemetini , elyaf değerlerinin yanı sıra ipliğe verilen büküm değeri
de etkilemektedir.
Çizelge 3.2.2.1 ‘e göre makine çalıştırılmıştır ve Çizelge 4.1. ‘de 548 T/m
büküm değerini ve Ne: 10 ‘a göre makine değerleri sabit olarak alındıktan sonra
sadece şantuk kalınlıklarını oranı program ile makineye yüklenerek üretim yapılmış
ve elde edilen sonuçlar Çizelge 4.1 ‘ de verilmiştir. Bu test değerleri içerisinde iplik
numarası Ne 9.797 normal iplikten başlayarak kalınlık artıkça Ne 3,363’e kadar
üretim elde edilmiştir. Kalınlık artırıldıkça iplik numarası değişiyor. İplik Elastikiyet,
Mukavemet, Rkm değerlerinin artışı gözlenmiştir.
Büküm
( T’’ - T/m )
13,8 - 542
Testin Adı Test11 Test12 Test13 Test14 Test15 Test16 Test17
Kalınlık
kodu
0 1 2 3 4 5 6
Kalınlık
Oranı
1 1,2 1,43 1,66 1,89 2,11 2,34
Alfa @e 4,44 4,91 5,46 6,00 6,47 7,05 7,57
Ne 9,797 8,001 6,474 5,36 4,615 3,88 3,363
Ne CV% 0,63 1,26 1,68 1,27 2,15 1,87 1,54
Elas. 6,86 7,91 9,06 10,69 11,06 12,46 13,24
Elas CV% 6,6 5,8 6 6,7 7,7 6,7 7,3
Muk. 1123 1408 1660 1953 2204 2380 2540
Muk. CV% 6,2 5,6 6,5 6,3 6,1 6,2 6,2
Rkm 19,02 23,84 28,11 33,07 37,33 40,3 44,27
Rkm. CV% 6,2 5,6 6,5 6,3 6,1 6,2 6,2
U % 10,06 8,8 8,38 7,92 7,88 7,53 7,21
CVm % 12,93 11,17 10,65 10 9,99 9,57 9,39
İnce - 40 % 47,5 5,5 3,5 7,5 0,5 0 0
İnce - 50 % 7 1,5 0 0 0 0 0
Kalın + 35
%
505,5 195 141,5 70 77 53 48
Kalın + 50
%
91 13,5 21 6,5 13,5 17 14
Neps %200 18 3 2 3 17,5 11,5 5
Tüylülük 7,89 8,49 8,69 9,11 8,7 9,25 9,27
Çizelge 4.1. T’’ 13,8 bükümlü İplik Test Sonuçları

21. MİTHAT ÖZTEKİN
21
Grafik 4.1. Alfa – Ne grafiği ( 13.8 sabit bükümde )
Büküm
( T’’ – T/m )
15,4 - 606
Testin Adı Test21 Test22 Test23 Test24 Test25 Test26 Test27
Kalınlık 0 1 2 3 4 5 6
Kalınlık
Oranı
1 1,2 1,43 1,66 1,89 2,11 2,34
Alfa @e 4,92 5,44 6,07 6,69 7,31 7,88 8,43
Ne 9,808 7,997 6,423 5,288 4,436 3,814 3,337
Ne CV% 1,57 1,38 1,59 1,75 1,49 1,87 1,48
Elas. 6,4 7,59 8,91 10,47 13,11 14,3 15,1
Elas CV% 7 7,6 8,7 7,6 7,9 7,2 7,5
Muk. 1127 1358 1595 1829 2089 2240 2470
Muk. CV% 5,8 6,8 7,2 7 6,7 6,6 6,9
Rkm 19,08 23 27,01 30,97 35,37 39,06 44,01
Rkm. CV% 5,8 6,8 7,2 7 6,7 6,6 6,9
U % 9,64 9,43 8,65 8,21 8 7,86 8,12
CVm % 12,21 12,01 10,98 10,45 10,55 10,06 11,38
İnce - 40 % 13,5 19,5 4,5 1,5 0,5 0 3
İnce - 50 % 0 1,5 0 0 0 0 0
Kalın + 35
%
393 329,5 181,5 116 235 114 604
Kalın + 50
%
38 40,5 24 28,5 162 65 549
Neps %200 14 5,5 4,5 17 189 82 600
Tüylülük 7,5 7,75 8,28 8,56 9,16 9,33 10,34
Çizelge 4.2. T’’ 15,4 bükümlü İplik Test Sonuçları

22. MİTHAT ÖZTEKİN
22
Grafik 4.2. Alfa – Ne grafiği ( 15.4 sabit bükümde )
Grafik 4.3. Alfa – RKM grafiği
Grafik 4.1 ve 4.2 de İplik numarası ve büküm sabit değeri arasındaki ilişki doğrusal
bir artış olduğunu göstermektedir. Fakat burada bük değerinin sabit olduğu unutulmamalıdır.
Grafik 4.3 de de büküm sabit değeri ile kopma Rkm arasında doğrusal artış vardır.
yine burada da büküm tek bir değer olarak sabittir.

23. MİTHAT ÖZTEKİN
23
Çizelge 4.3 ve Çizelge 4.4 de iki farklı bükümde, büküm değerlerinin sabit kalması ve
şantuk kalınlık değerlerinin artırılması ile iplik numarası (Ne) ve büküm sabit (Alfa)
değerinin değiştiği gözlenmiştir.
Çizelge 4.3. 542 T/m için şantuk iplik üretimi çalışma değerleri
Çizelge 4.4. 606 T/m şantuk iplik üretimi çalışma değerleri

24. MİTHAT ÖZTEKİN
24
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Türkiye’de fantezi iplik üretimi 1985 li yıllarda başlamış olup günümüz kadar
pazarın İstek ve ihtiyaçları doğrultusunda gelişmeler göstererek günümüzün teknolojisini
yakalamıştır. Bu teknoloji kullanılarak üretime devam edilmektedir.
Şantuklu iplik pazarının önde gelen şirketleri üretiminin büyük bölümünü kendi
ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu pazara giren üretici firmalar zamanla Pazar da ki olan
gelişmeyi de göz önüne alarak kapasite ve üretimlerini artırmışlardır. Bunun doğrultusunda
çeşitlilik de artmıştır. Normal iplik satışı yanında talep nedeniyle şantuklu iplik satışı da
yanında olmaktadır.
Şantuklu iplik üretimi gün geçtikçe artmıştır ve daha çok kullanılmıştır. Önceleri
şantuklu iplikler üretim makinelerine parça eklenerek yapılırken günümüzde yeni çıkan
makine modellerinde bu sistemler opsiyonel olarak verilmektedir.
Şantuklu iplik üretimine ilk başlandığı yıllara oranla günümüzde daha teknolojik ve
daha hızlı yöntemler kullanılarak üretimleri yapılmaktadır. Yaygın olarak Denim dokuma
ve örme alanlarında kullanılan şantuklu iplik üretimi ev tekstilinde de kullanılmaktadır.
İplik üretiminde işletme parametreleri de kaliteyi etkileyen faktördür ve büyük
ölçüde ürün kalitesini belirler. İplik bükümü ve seçilen kalınlık değerleri sonraki işlemlerle
düzeltilemez. Şantuklu iplik de kalınlık değeri artıkça iplik numarası ve büküm sabit değeri
değişmektedir. Şantuklu iplik üretiminde, şantuk kalınlıklarına göre büküm ve büküm sabit
değeri iyi ayarlanması gereklidir.
Gün geçtikçe gelişen bu sektör daha da büyüyecek ve teknik gelişmeleri takip
edecektir. Şantuklu iplik çok çeşitli alanlarda kullanıldığı için üretimi devam edecektir.
Yaygın kullanılan hali temel şantuk sistemleridir. Multicount ,Multitwist gibi diğer iplik
çeşitlerinin kullanımı yaygın değildir.
Tekstil sektöründe istenen kaliteyi elde etmek , hammadde seçimi ile başlar ve sıkı
bir proses kontrolü , personel know-how’u , ürün mühendisliği ve ürüne yönelik kalite
güvencesini içine alır. Hammaddeden bitmiş ürüne ve onun kullanımına kadar genel
bilgiye sahip mükemmel eğitilmiş personele ihtiyaç vardır.
Sonuç itibariyle, Türkiye’nin, Çin karşısında olduğu gibi, Hindistan ile rekabetinde
de, kaliteli ürünlere yönelmesi, moda ve tasarım içeren ürünlere ağırlık vererek marka
oluşturması gereklidir. Rekabet edebilecek alanlara yönelerek pazar payını korumak ve
arttırmak, hem de daha fazla şantuklu iplik gibi katma değeri yüksek ürünleri yaratmak
mümkün olabilecektir.

25. MİTHAT ÖZTEKİN
25
KAYNAKLAR
AMSLER Tex. A.G., 2008 Fantezi iplik donanımları satıcı firma notları
AMSLER, B., ‘’ Fancy yan opportunities in spinning Process’’, international textile
Bulletin, Şubat 2004 , İsviçre
Duru Baykal, P., Babaarslan, O., ve İlhan, İ., Şantuklu iplik üretim teknolojisi ve iplik
özellikleri üzerine bir çalışma, 2007
T.K.A.M. Tekstil ve konfeksiyon araştırma merkezi yayınları, cilt :6
Lou, Y.Z., Gao, W.D., Xie, C.P. , ‘’Twist distribution of ring spun slub and its
influence on yarn strength’’, journal of textile research, sayı 27,2006
Rameshkumar,C,Anbumatli,N. ‘’fanc yarns for fashion ‘’, 2007
Tarakçıolu, I., ‘’Tekstil sanayi gelecekte nerede üretcek’’ Uluslar arası tekstil
sempozyumu,2004
ANONİM 2000 , İ.T.K.İ.B.
ANONİM , 1998 - 1990 yıllarda Türk Tekstil ve konfeksiyon sektörü . İstanbul
tekstil ve konfeksiyon İhracatcı Birlikleri. I. 65
TEKSTİL ARAŞTIRMA Eylül / 1988 , İplik Teknolojileri
YAKARTEPE M. ; GENEL TEKSTİL 1998 ,T.K.A.M. Tekstil ve Konfeksiyon
Araştırma Merkezi Yayınları
ERCAN, N, M., 1998, Pamuk İplikçiliğinde İplik Özelliklerini Etkileyen Faktörler.
1.Türkiye Pamuk, Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu.S.123-124 Ankara
www.tekstilisveren.com
www.iplikonline.com
www.tzob.org.tr
www.fibre2fashion.com
www. Vizyon2023.tubitak.gov.tr
www.tekstil.gantep.edu.tr
www.kalder.org.tr
www.rieter.us
www.tekstikteknik.com
www.pintersa.com
www.pinteks.com
www.tekstikportal.org
www.tekstilisveren.org