3. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Aanleiding
• Opdracht van de gemeente Arnhem
• Overzicht en verspreiding van stadsvogels
• Gebruik voor intern meetnet
• Mogelijkheden MUS
• Communicatie en voorlichting
4. Sovon Vogelonderzoek Nederland
MUS
Meetnet Urbane Soorten
• Een nieuw, langjarig monitoring-
programma voor alle (algemene)
vogelsoorten in bebouwde gebieden
Doelstellingen:
• Het monitoren van trends in de aantallen en
verspreiding van alle broedvogelsoorten
• Uitvoering door ervaren vogeltellers en door
beginners
5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Waarom nieuw nationaal stadsvogelmeetnet?
• We weten te weinig van vogels in bebouwd
gebied
• Stadsvogelen niet populair
• Stadsvogels wel populair
• 16% van Nederland is reeds verstedelijkt
• Typische stadsvogels gaan hard achteruit.
Huismus op de Rode Lijst en Spreeuw en
Kuifleeuwerik bijna uitgestorven
6. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Telmethode MUS is eenvoudig
• Waarnemers kiezen zelf een postcodegebied
• 12 willekeurige telpunten
• 5 minuten alles tellen
• 3 telrondes:
1e: 1-30 april (bij zonsopkomst)
2e: 15 mei-15 juni (bij zonsopkomst)
3e: 15 juni-15 juli (zomeravondtelling,
speciaal voor Gierzwaluwen)
8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Welke vogels tellen mee?
• Alle vogels met terreinbinding (jagende Sperwer en foeragerende meeuwen wel)
• Geen onderscheid maken tussen zang, foerageren, geslacht of leeftijd
• Bij Gierzwaluw niet alleen de laag vliegende vogels maar ook die hoog vliegen;
wordt dezelfde hoog vliegende groep op meerdere telpunten gezien, noteer
deze dan slechts één keer.
Niet noteren
• Overtrekkende vogels (bv. overtrekkende Sperwer, ganzen, Graspiepers niet)
• Slaaptrek (bv. bij meeuwen, kraaien en Spreeuw).
9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
MUS groeit nog steeds
aantal jaarlijks ingevoerde tellingen per ronde
700
600
500
400 MUS 1
MUS 2
300 MUS 3
200
100
0
2007 2008 2009 2010 2011 2012
10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Postcodegebieden Arnhem
post wijk of gebied SOVON-teller MUS-teller nieuw
code of al voor 2012
6811 Centrum, Utrechtsestraat X
6812 Klingelbeek, Lombok X X
6813 Hoogkamp, Heijenoord eo X
• Via een 6814 Burgemeesterswijk, Gulden Bodem X X
informatieavond 6815 Alteveer-Cranevelt X
6816 Schaarsbergen X
werden alle tellers 6821 Hazegrietje, Sonsbeek-Noord, St Marten X
geïnstrueerd 6822 Klarenbeek en Klarendal X
• 8 postcodegebieden 6823 Monnikenhuizen en Geitenkamp X
werden al voor 2012 6824 Molenhoek, Plattenburg, Angerenstein en Paasberg X
6825 Elsweide, Over het lange Water, Ijsseloord X
geteld 6826 Presikhaaf X
• Nieuwe tellers hadden 6827 Industrie Westervoortsedijk, Driepoortenweg, Haven X
de mogelijkheid om 6828 Spijker- en Statenkwartier, Het Broek X
met een Sovon- 6831 Kronenburg, Overmaat X
6832 Middelgraaflaan, Eimersweide, Immerloo X
medewerker 6833 Malburgen en Bakenhof X X
telervaring op te doen 6834 Immerloo II, Het Duifje X
6835 Vredenburg, Holthuizen X
6836 Rijkerswoerd X X
6841 Malburgen-West, Meinerswijk X
6842 Elden X
6843 Elderveld-Noord en -Zuid X
6844 De Laar-West X
6845 De Laar-Oost X
6846 Schuytgraaf X X
11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
• 95 vogelsoorten samen 23.151 ex.
• 17 soorten van de Rode Lijst
• 8 zoogdieren samen 216 ex.
16. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten: N is Arnhem-Noord boven de Rijn/Ijssel hoog oudste deel; Z laag meest >= jaren 60
Grauwe Gans opvallend aanwezig in Arnhem-Z; Nijlgans enige
watervogel die meer voorkomt in N
18. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Scholekster vooral op industrieterrein en nieuwbouw, Kleine Mantel
kleine kolonie Kleefsche Waard (grote stip), rest foeragerende vogels
19. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Kauw hoogste aantallen in het oudste deel van N en oudste deel
(Malburgen)in Z. Stadsduif geconcentreerd vooral in winkelcentra
20. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Gierzwaluw ook in MUS een lastige soort (vliegende vogels tellen) maar
vertoont (verrassende) gelijkenis met Huismus. Huismus hoogste aantallen
in Z!! en wordt gezien als kwartiermaker van Gierzwaluw
21. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Huismus
50
aantal/postcodegebied
40
30 ronde 1
ronde 2
20
ronde 3
10
0
grote verschillen tussen steden, in A’dam en Den Haag zijn grote delen
Huismusloos. Arnhem springt er uit, net als ook Almere een nieuwe stad.
22. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Huismus
grote verschillen tussen
steden, in A’dam en
Den Haag zijn grote
delen Huismusloos.
Arnhem (rechtsonder)
springt er uit, net als
Almere, een nieuwe
stad!
23. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
vooral industrieterrein en nieuwbouw; ruderaal, korte vegetatie en
grote platte daken zijn ook belangrijk voor voedsel (insecten)
24. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Oudste bomen in N, Grote Bonte Specht is de kwartiermaker voor de
Boomklever en andere holenbroeders in Z
25. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
De groene wijken (bomen) springen er uit bij Vink. Merel is minder
kritisch en broedt vooral in struiken e.d en ook belangrijk gazons
voor regenwormen
26. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
De groene en oudste wijken springen er uit bij Houtduif. Turkse
Tortel doet het opvallend beter in Z en mijdt de wijken met veel
oude bomen. De Turkse Tortel ook wat kritischer.
27. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Groenling vooral in de parkachtige wijken. Ekster beter in Z en
afwezig in versteende wijken en met veel bomen
28. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Zwartkop vooral in de groene wijken. Tuinfluiter heeft ook meer een
voorkeur voor struwelen (en vochtiger bodem) en opvallend is dat de
cluster samenvalt met belangrijkste cluster Zwartkop.
29. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
Grasmus vooral langs de randen van de stad, een overhoek
treinsporen in N (Presikhaaf) is ook geschikt. Kleine Karekiet in
waterrijke Z waar ook riet staat
30. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Resultaten
In Arnhem 1 kolonie Roek en mooi te zien waar ze rondom in het
stedelijk gebied foerageren. Konijn bijna alleen in Z, Schuytgraaf en
Rijkerswoerd jongste wijken ontbreekt de soort.
31. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Verschillen tussen N en Z
N Z
Stadsduif 2,5 3,9
Opvallende verschillen: Houtduif 25,0 20,3
Weergegeven is het Turkse Tortel 5,7 13,8
Gierzwaluw 52,6 40,9
gem.aantal/postcodegebied tijdens de
Grote Bonte Specht 1,7 1,1
1e, 2e of Gierzwaluw 3e telling. Roodborst 4,1 1,1
Merel 31,4 37,0
Zanglijster 3,6 3,7
Zo’n vergelijking kan natuurlijk ook Zwartkop 5,9 7,1
gemaakt worden per Tjiftjaf 9,2 6,3
wijk/buurt, bouwperiode of type Pimpelmees 15,2 5,3
bebouwing. Koolmees 18,6 15,2
Boomkruiper 2,4 1,4
Ekster 9,1 15,1
Kauw 38,0 17,2
Spreeuw 5,9 14,4
Huismus 32,0 46,9
Vink 9,9 2,4
Groenling 3,9 3,5
totaal 273,6 313,1
soorten 69 76
32. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Benchmark voor MUS
huizenbroeders geteld aantal per punt
Voorbeeld
Stadsvogelindicator
Zoetermeer
Weergegeven is het
aantal/punt per
soortgroep hier de
huizenbroeders zoals
Huismus, Gierzwaluw, Sp
reeuw en Kauw.
Soortgroepen naar
broedplek, habitat of
voedsel geven een beter
beeld van de kwaliteit
van de
leefomgeving, dan bij
één soort.
33. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Score/index t.o.v. vergelijkbare
wijken in NL
rood en roze: onder gemiddeld, geel: gemiddeld en blauw boven gemiddeld
In de Stadsvogelindicator wordt
een vergelijk gemaakt per punt
met dezelfde (bouwjaar, type)
wijken/buurten in de rest van NL.
Er komt een score of index uit in
5 klassen.
De vergelijking kan ook gemaakt
worden alleen van de wijken in de
stad zelf.
34. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Benchmark per buurt
huizenbroeders
Alle punten per buurt
(CBS-indeling) of wijk
krijgen dan samen een
score voor de soortgroep.
Blauw & geel (boven)
gemiddeld en roze & rood
onder gemiddeld.
Extra voorzieningen en
beheer gericht op
huizenbroeders moet
vooral gedaan worden in
de rode en roze wijken.
35. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Conclusie
• 1 jaar MUS geeft een verrassend (goed)
beeld
• Nog beter is meerdere jaren geteld zodat
trefkans en weersomstandigheden
uitgekristalliseerd worden
• Een toename in getelde MUS-plotjes
• Een opstap voor monitoring van trends
• Een aantal plotjes zijn weer beschikbaar
36. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Vacante postcodegebieden Arnhem
aanmelden via www.sovon.nl Telprojecten-MUS
ook is er een internet MUS-cursus voor slechts €12,50
post wijk of gebied
code
6811 Centrum, Utrechtsestraat
6813 Hoogkamp, Heijenoord eo
6816 Schaarsbergen
6825 Elsweide, Over het lange Water, Ijsseloord
6827 Industrie Westervoortsedijk, Driepoortenweg, Haven
6831 Kronenburg, Overmaat
6832 Middelgraaflaan, Eimersweide, Immerloo
6834 Immerloo II, Het Duifje
6835 Vredenburg, Holthuizen
6841 Malburgen-West, Meinerswijk
6842 Elden
6844 De Laar-West
