TẢI FREE ZALO: 093 457 3149. Quy định pháp luật về chia di sản thừa kế

1. BÀI THU HOẠCH
KẾT THÚC HỌC PHẦN
NĂM HỌC 2020-2021
MÔN HỌC: ……………….
CHỦ ĐỀ:
Sinh viên thực hiện: …………………………….
MSSV: …………………………………………..
Lớp: ……………………………………………..
Năm 2021

2. MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1
NỘI DUNG.................................................................................................................2
1. Quy định pháp luật về chia di sản thừa kế..........................................................2
1.1. Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, yêu cầu giải
quyết việc dân sự .................................................................................................................3
1.2. Thời điểm bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự ................................3
1.3. Kéo dài thời hiệu ................................................................................................3
1.4. Xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu và thời hiệu yêu cầu chia di sản
thừa kế là bất động sản........................................................................................................4
2. Thực trạng và bất cập............................................................................................5
3. Giải pháp và kiến nghị ..........................................................................................7
3.1. Giải pháp..............................................................................................................7
3.2. Kiến nghị .......................................................................................................... 14
KẾT LUẬN.............................................................................................................. 15
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................. 16

3. 1
MỞ ĐẦU
Thừa kế là một chế định quan trọng trong pháp luật dân sự và tranh chấp thừa
kế rất khó khăn, phức tạp, xuyên suốt lịch sử quá trình lập pháp Việt Nam ta từ khi
có Pháp lệnh Thừa kế năm 1990, các BLDS năm 1995, năm 2005 và năm 2015 đều
có qui định về thừa kế. Nếu như vụ án thừa kế mà có thời điểm mở thừa kế xảy ra ở
thời điểm BLDS 2015 hiện hành đang có hiệu lực thì việc xác định còn thời hiệu hay
không tương đối đơn giản. Tuy nhiên sẽ là phức tạp trong việc xác định thời hiệu thừa
kế, khi thời điểm mở thừa kế ở trước hoặc sau Pháp lệnh thừa kế, nhưng hiện bây giờ
lại có tranh chấp, do pháp luật qua các thời kì có sự quy định khác nhau và có các
Nghị quyết hướng dẫn ở các thời kỳ nhất định, sẽ rất khó xác định còn hay hết thời
hiệu khởi kiện. Trong phạm vi bài viết, tác giả sẽ đánh giá tình hình thực tế về nội
dung chia tài sản thừa kế thông qua các bản án liên quan, đồng thời đưa ra những ưu
điểm, hạn chế, lý giải nguyên nhân và đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện quy
định này trong thời gian tới.

4. 2
NỘI DUNG
1. Quy định pháp luật về chia di sản thừa kế
Theo quy định BLDS 2015, thời hạn yêu cầu chia di sản 30 năm đối với bất
động sản, 10 năm đối với động sản. Đối với các di sản mà thời điểm mở thừa kế trước
khi BLDS 2015 có hiệu lực thì có áp dụng thời hiệu mới theo luật dân sự mới, theo
điểm d khoản 1 Điều 688 BLDS 2015 “Thời hiệu được áp dụng theo qui định của Bộ
luật này”1. Đồng thời, theo giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ – TANDTC, ngày 05 tháng
01 năm 2018 của TANDTC tại Mục I. Dân sự “Trường hợp người để lại di sản thừa
kế chết trước năm 1987 mà hiện nay Tòa án mới thụ lý, giải quyết tranh chấp thì thời
hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là bất động sản được xác định như thế nào?
Kể từ ngày Bộ luật Dân sự năm 2015 có hiệu lực thi hành, theo quy định
tại điểm d khoản 1 Điều 688 Bộ luật Dân sự năm 2015, khoản 4 Điều 4 Nghị quyết
số 02/2016/NQ-HĐTP ngày 30-6-2016 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân
tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Nghị quyết số 103/2015/QH13 ngày
25-11-2015 của Quốc hội về việc thi hành Bộ luật Tố tụng dân sự và Nghị quyết số
104/2015/QH13 ngày 25-11-2015 của Quốc hội về việc thi hành Luật Tố tụng hành
chính thì từ ngày 01-01-2017.
Tòa án áp dụng khoản 1 Điều 623 Bộ luật Dân sự năm 2015 về thời hiệu thừa
kế để thụ lý, giải quyết vụ án dân sự "Tranh chấp về thừa kế tài sản”. Theo đó, thời
hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản kể từ thời
điểm mở thừa kế … 2”
Như vậy, nếu một trong các người thừa kế di sản, có yêu cầu chia di sản thừa
kế thì có quyền yêu cầu Tòa án chia di sản trong thời hạn Luật quy định, tuy nhiên
thực tế thời hiệu này có thể kéo dài ra thêm, bởi các quy định cho phép “kéo dài” thời
gian khởi kiện được quy định trong BLDS và một số văn bản của UBTVQH, cùng
với Án lệ, khi cơ quan tài phán xét xử, họ có thể kết hợp các qui định trên.
1 BLDS 2015
2 Giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ – TANDTC, ngày 05 tháng 01 năm 2018 của TANDTC

5. 3
1.1. Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự, yêu cầu giải
quyết việc dân sự
Điều 156 BLDS 2015 quy định nếu trong khoảng thời hạn được phép yêu cầu
chia thừa kế mà xuất hiện một trong các sự kiện ở Điều luật như trên thì khoảng thời
gian này không tính vào thời hiệu khởi kiện.
1.2. Thời điểm bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự
Điều 157BLDS 2015quy định nếu trong vụ án thừa kế đã gần hết thời hiệu, mà
có xảy ra các trường hợp như bên có nghĩa vụ đã thừa nhận một phần hoặc toàn bộ
nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện; bên có nghĩa vụ thừa nhận hoặc thực hiện
xong một phần nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện; các bên đã tự hòa giải với
nhau, thì theo khoản 2 Điều 157, thời hiệu bắt đầu lại kể từ ngày tiếp theo sau ngày
xảy ra các trường hợp trên.
1.3. Kéo dài thời hiệu
Quy định kéo dài thời hiệu còn được quy định trong các Nghị quyết của Quốc
hội, UBTVQH như: Nghị quyết không số, của Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 8 thi
hành BLDS 1995, ngày 28/10/1995; Nghị quyết số 58/1998/NQ-UBTVQH của
UBTVQH, ngày 20/8/1998;Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 của UBTVQH,
ngày 1/9/2006. Theo đó, Điều 4 Nghị quyết không số, của Quốc hội khóa IX, kỳ họp
thứ 8 thi hành BLDS 1995, ghi nhận “Đối với giao dịch dân sự về nhà ở được xác
lập trước ngày 1/7/1991, thì sẽ được thực hiện theo quy định Quốc hội”3, như vậy
nếu thời điểm mở thừa kế trước ngày 1/7/1991 ta cần phải lưu ý. Nếu giao dịch này
không có người Việt Nam định cư ở nước ngoài, thì ta vận dụng theo khoản 2 Điều
17 của Nghị quyết số 58/1998/NQ-UBTVQH của UBTVQH, ngày 20/8/1998 “ thời
gian từ ngày 1/7/1996 đến ngày Nghị quyết này có hiệu lực (ngày 1/1/1999) không
tính vào thời hiệu trong thủ tục giải quyết các vụ án dân sự, đối với giao dịch dân dân
sự về nhà ở được xác lập trước ngày 1/9/19914”. Trường hợp nếu có người Việt Nam
định cư ở nước ngoài ta vận dụng theo Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 của
UBTVQH, ngày 1/9/2006,đối với các giao dịch dân sự (có cả thừa kế) thì theo khoản
2 Điều 39 của Nghị quyết này quy định “Thời gian từ ngày01/7/1996đếnngày Nghị
3 Nghị quyết không số, của Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 8 thi hành BLDS 1995
4 Nghị quyết số 58/1998/NQ-UBTVQH của UBTVQH, ngày 20/8/1998

6. 4
quyết này có hiệu lực không tính vào thời hiệu trong thủ tục giải quyết các vụ án dân
sự đối với giao dịch dân sự về nhà ở xác lập trước ngày 01 tháng 07 năm 1991 có
người Việt Nam định cư nước ngoài tham gia”5.
1.4. Xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu và thời hiệu yêu cầu chia di
sản thừa kế là bất động sản
Kết hợp với quy định tại Án lệ số 26/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán
TANDTC thông qua ngày 17/10/2018 và được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-
CA ngày 06/11/2018 của Chánh án TANDTC, cùng với Điều 623, Điều 688 của
BLHS 2015, Điều 36 Thời hiệu khởi kiện về thừa kế của Pháp lệnh Thừa kế, số 44-
LCT/HD9NN8, ngày 30/8/1990.6
Theo Án lệ 26 ghi nhận ở phần “Tình huống án lệ: Người để lại di sản thừa
kế là bất động sản chết trước ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế ngày 30-8-1990. Tại
thời điểm Tòa án xét xử sơ thẩm, Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 đang có hiệu lực
pháp luật. Trường hợp này, phải xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu yêu cầu
chia di sản thừa kế là ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế ngày 30-8-1990. Thời hiệu
yêu cầu chia di sản thừa kế được xác định theo quy định của Bộ luật Dân sự số
91/2015/QH13”.7 Dựa trên Án lệ sẽ áp dụng thời hiệu 30 năm đối với bất động sản
mà thời điểm mở thừa kế trước ngày BLDS 2015có hiệu lực (ngày 1/1/2017),và thời
điểm bắt đầu tính thời hiệu thừa kế là ngày công bố Pháp lệnh thừa kế (ngày
10/9/1990). Như vậy, tính lại thời điểm bắt đầu là ngày công bố pháp lệnh ngày
10/9/1990, theo quy định tại khoản 1 Điều 623 BLDS năm 2015 (có hiệu lực thi hành
từ ngày 01/01/2017), thì thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối
với bất động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế.
Qua phân tích trên ta thấy, nếu thực tế xảy ra một vụ việc thừa kế mà có người
để lại di sản chết trước ngày công bố Pháp lệnh thừa kế ngày 30/8/1990, có sự kiện
bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, và có chủ thể tham gia vụ việc thừa kế rơi
vào Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH của UBTVQH, ngày 20/8/1998 hoặc Nghị
quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 của UBTVQH, ngày 1/9/2006, về vấn đề áp dụng
5 Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 của UBTVQH, ngày 1/9/2006
6 BLHS 2015
7 Án lệ số 26/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán TANDTC thông qua ngày 17/10/2018 và
được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06/11/2018 của Chánh án TANDTC

7. 5
hai nghị quyết này đã được nhắc đến trong giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ – TANDTC
của TANDTC, ngày 05/01/2018 tại mục I Dân sự. Cùng với sự kết hợp với Án lệ 26
và Điều 623 BLDS 2015 thì khả năng thời hiệu thừa kế sẽ rất dài trên thực tế.8
2. Thực trạng và bất cập
Để phản ánh thực trạng thời hiệu khởi kiện về thừa kế trên thực tế thông qua
công tác xét xử của Tòa án, qua các bản án liên quan đến thừa kế, tác giả lựa chọn
bản án số 28/2020/DS-ST, ngày 14/12/2020, về việc “Tranh chấp di sản thừa kế và
yêu cầu hủy giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất” của TAND tỉnh Quảng Bình để
phân tích.
Tóm tắt bản án: Cụ Cao Ngọc C qua đời năm 1982, cụ Dương Thị Ch qua đời
năm 2008, hai cụ khi qua đời không có di chúc, hai cụ có 7 người con, di sản là một
thửa đất có diện tích 2.130m2, trong đó có 200m2 đất ở, còn lại là vườn, trên đất có
căn nhà cấp 4, diện tích 50m2, trong vụ án trên bà Cao Thị B là nguyên đơn yêu cầu
chia di sản thừa kế, ông Cao M Kh là bị đơn không đồng ý yêu cầu chia di sản, vì đã
hết thời hạn 30 năm đối với nhà, đất, tính từ lúc cụ Cao Ngọc C qua đời 1982 tới ngày
khởi kiện ngày 5/8/2019 đã là 37 năm. Như vậy, đối chiếu về mặt pháp luật tại Điều
623 BLDS 2015, thời hiệu chia di sản đối với bất động sản là 30 năm của cụ Cao
Ngọc C đã hết, thời hiệu chia di sản của cụ Dương Thị Ch vẫn còn .
Tuy nhiên, quan điểm của TAND tỉnh Quảng Bình lại không đồng ý với yêu
cầu của bị đơn, tại phần nhận định của Tòa án trong Bản án, mục 1.2 về thời hiệu
khởi kiện Tòa án cho rằng: “Tại giải đáp một số vấn đề về nghiệp vụ số 01/GĐ-
TANDTC ngày 05/01/2018 của Toà án nhân dân tối cao đã hướng dẫn: “Đối với
trường hợp thừa kế mở trước ngày 10/9/1990, thì thời hiệu khởi kiện chia thừa kế là
bất động sản được thực hiện theo quy định tại Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế năm
1990và hướng dẫntại Nghị Quyết số 02/HĐTP ngày 19/10/1990củaHội đồng Thẩm
phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh
Thừa kế, cụ thể là thời hiệu khởi kiện được tính từ ngày 10/9/1990”. Tại Án lệ số
26/AL/2018 ghi rõ: đối với những trường hợp mở thừa kế trước ngày 10/9/1990 thì
từ thời điểm Bộ luật Dân sự năm 2015 có hiệu lực thi hành, thời hiệu để người thừa
8 Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH của UBTVQH, ngày 20/8/1998

8. 6
kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản tính từ ngày 10/9/1990. Cụ
Cao Ngọc C qua đời vào năm 1982 không để lại di chúc, do đó thời hiệu khởi kiện
chia thừa kế là 30 năm tính từ ngày 10/9/1990.Bà B khởi kiện yêu cầu chia thừa kế
di sản cụ C ngày 5/8/2019 nên còn thời hiệu khởi kiện.Cụ Dương Thị Ch mất năm
2008 không để lại di chúc. Tại khoản 1 Điều 623 của Bộ luật dân sự 2015 quy định:
“Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10
năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế”.Bà Cao Thị B khởi kiện yêu cầu
chia di sản thừa kế của cụ Ch vào ngày 05/8/2019 còn trong thời hiệu khởi kiện.”9
Qua phần phân tích của Tòa án, đối với phần di sản của cụ Cao Ngọc C, cụ
qua đời 1982, tính tới lúc khởi kiện là 37 năm, Tòa án đã vận dụng pháp luật như sau:
Thứ nhất, căn cứ tính thời điểm bắt đầu thời hiệu thừa kế Tòa án không căn
cứ vào năm 1982, năm mất của cụ Cao Ngọc C, mà Tòa án lấy thời điểm bắt đầu thời
hiệu thừa kế là ngày 10/9/1990. Tòa vận dụng sự tương tự của vụ án đang giải quyết,
để áp dụng Án lệ số 26/2018/AL về xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu và thời
hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là bất động sản đã được Hội đồng Thẩm phán
TANDTC thông qua ngày 17/10/2018 và được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-
CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án TANDTC, cùng với khoản 4 Điều 36
Pháp lệnh Thừa kế và hướng dẫn tại phần số 10 Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 19-10-
1990 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC. Theo Án lệ, người để lại di sản thừa kế là
bất động sản chết trước ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế ngày 30-8-1990. Trường
hợp này, phải xác định thời điểm bắt đầu tính thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là
ngày công bố Pháp lệnh Thừa kế ngày 30-8-1990, ngày công bố pháp lệnh là ngày
10/9/1990.10
Thứ hai, do di sản là bất động sản cho nên thời hạn là 30 năm, căn cứ theo
điểm d khoản 1 Điều 688 BLDS năm 2015 “Thời hiệu được áp dụng theo quy định
của Bộ luật này”, khoản 4 Điều 4 Nghị quyết số 02/2016/NQ-HĐTP ngày 30-6-2016
của Hội đồng Thẩm phán TANDTC “Từ ngày 01-01-2017, Tòa án áp dụng quy định
của Bộ luật tố tụng dân sự số 92/2015/QH13, Bộ luật dân sự số 91/2015/QH13 và
9 Bản án số 28/2020/DS-ST, ngày 14/12/2020, về việc “Tranh chấp di sản thừa kế và yêu
cầu hủy giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất” của TAND tỉnh Quảng Bình
10 Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng 11 năm 2018 của Chánh án TANDTC

9. 7
luật khác có liên quan về thời hiệu khởi kiện, thời hiệu yêu cầu để thụ lý, giải quyết
vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động”, đồng thời
Án lệ 26 phần Giải pháp pháp lý “Thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế được xác
định theo quy định của Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13”.Qua sự kết hợp trên thời
hiệu yêu cầu chia di sản của cụ Cao Ngọc C trên thực tế rất dài, thời điểm bắt đầu là
10/9/1990, thời hiệu hết vào năm 2020, và như vậy nguyên đơn nộp đơn khởi kiện
ngày 5/8/2019 là còn thời hiệu.
Đối với phần di sản là quyền sử dụng đất, bản án nhận định là do cụ Cao Ngọc
C và cụ Dương Thị Ch tạo lập, nhưng không nói tạo lập từ khi nào, nhưng từ lời khai
của các bên có thể quyền sử dụng đất do hai cụ tạo lập từ khoảng năm 1952, nếu theo
Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP, ngày 10/8/2004, thì kể từ ngày 1/7/2004 quyền sử
dụng đất đó cũng là di sản, không phụ thuộc vào thời điểm mở thừa kế, như vậy có
khả năng di sản là quyền sử dụng đất thì thời hiệu bắt đầu đối với loại di sản này tính
từ ngày 1/7/2004 (thời điểm Luật Đất đai năm 2004 có hiệu lực), nếu vận dụng thời
hiệu thừa kế sẽ kéo dài hơn nữa, thời điểm kết thúc sẽ muộn hơn.
Qua phân tích về thời hiệu thừa kế như trên, nếu như thời điểm mở thừa kế
diễn ra ở thời điểm BLDS 2015 có hiệu lực thì việc xác định thời hiệu không khó
khăn, tuy nhiên nếu có thời điểm mở thừa kế mở trước ngày BLDS 2015 có hiệu lực
thì còn tùy thời điểm người quá cố mất, thời hiệu còn có thể kéo dài hơn. Việc vận
dụng các quy định pháp luật để kéo dài thời hiệu còn nằm tản mạn rời rạc rất nhiều
trong các văn bản khác nhau từ Nghị quyết của UBTVQH, Án lệ, các công văn giải
đáp của Tòa án, làm cho việc xác định trở nên rắc rối, tồn tại nhiều bất cập khi giải
quyết các vụ việc cụ thể.
3. Giải pháp và kiến nghị
3.1. Giải pháp
Trên cơ sở đó, để góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của pháp
luật về thời hiệu chia di sản thừa kế cần nâng cao trình độ, kỹ năng và trách nhiệm
của cán bộ trong việc giải quyết các vụ tranh chấp về thừa kế
Trong thực tế muốn xác định đúng thời hiệu chia di sản thừa kế không phải là
một việc dễ dàng, bởi vì hiện nay có rất nhiều văn bản quy định và việc hiểu, vận
dụng đúng các văn bản đó vào giải quyết vụ án chia di sản thừa kế là cực kỳ khó

10. 8
khăn, không phải bất kỳ cán bộ nào cũng có thể nắm và hiểu hết được. Vì vậy lực
lượng khi tiếp nhận vụ án cần nghiên cứu, nắm vững các quy định và vận dụng đúng
các văn bản pháp luật, các văn bản hướng dẫn, giải thích pháp luật qua từng thời kỳ.
Đặc biệt, cần lưu ý đến các văn bản liên quan đến việc đăng ký quản lý tài sản nói
chung và bất động sản nói riêng bởi các đối tượng tranh chấp trong án thừa kế chủ
yếu là bất động sản.
Khi nghiên cứu hồ sơ các vụ án xảy ra có tranh chấp về quyền thừa kế, cần phải
làm rõ những vấn đề sau:
Thứ nhất, cần xác định chính xác thời điểm mở thừa kế. Đây là vấn đề có vai trò
đặc biệt quan trọng trong việc giải quyết loại án này bởi vì trên thực tế thời điểm mở
thừa kế cũng là thời điểm di chúc của người để lại di sản có hiệu lực.
Trong đó thời điểm mở thừa kế là căn cứ xác định người được hưởng di sản thừa
kế. Theo quy định tại khoản 1 Điều 611 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì “thời điểm mở
thừa kế là thời điểm người có tài sản chết”. Trong trường hợp Tòa án tuyên bố một
người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được Tòa án xác định là ngày chết
của người đó. Mặt khác theo Điều 613 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì “người thừa kế
là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống
sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết.
Trường hợp người thừa kế theo di chúc không là cá nhân thì phải tồn tại vào thời
điểm mở thừa kế. Như vậy, chỉ có người còn sống vào thời điểm mở thừa kế mới
được hưởng thừa kế. Việc xác định thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa quan trọng trong
việc xác định di sản của người chết để lại, xác định người được hưởng thừa kế, thời
hiệu khởi kiện và pháp luật áp dụng để giải quyết tranh chấp về thừa kế...
Trên cơ sở đó cần áp dụng chính xác theo quy định tại Điều 184 Bộ luật Tố tụng
dân sự năm 2015 và khoản 2 Điều 149 Bộ luật Dân sự năm 2015: Tòa án chỉ áp dụng
quy định về thời hiệu khởi kiện theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các
bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản
án, quyết định giải quyết vụ án. Trường hợp thời hiệu khởi kiện không còn nhưng
không có đương sự nào yêu cầu áp dụng thời hiệu hoặc đưa ra yêu cầu không phù
hợp quy định của pháp luật thì Tòa án vẫn tiếp tục giải quyết vụ án.

11. 9
Trường hợp đương sự yêu cầu áp dụng thời hiệu đúng quy định thì cần làm rõ
thời điểm mở thừa kế (thời điểm bắt đầu thời hiệu khởi kiện) và ngày khởi kiện để
xác định còn thời hiệu khởi kiện hay đã hết. Khi xác định thời hiệu khởi kiện về thừa
kế, cần lưu ý các quy định về thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện (trường
hợp sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan), quy định bắt đầu lại thời hiệu khởi
kiện vụ án trong Bộ luật dân sự.
Ngoài ra, để xác định thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế cần nắm
vững quy định về thời hiệu khởi kiện tại Điều 184 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015,
Điều 149 và Điều 623 Bộ luật Dân sự năm 2015, Điều 4 Nghị quyết số 02/2016/NQ-
HĐTP ngày 30/6/2016 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Án lệ số
26/2018/AL của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và tham khảo mục 1,
2 Phần III Giải đáp vướng mắc số 01/GĐ-TANDTC ngày 25/7/2016 và Phần I Giải
đáp vướng mắc số 01/GĐ-TANDTC ngày 05/01/2018 của Tòa án nhân dân tối cao.
Theo đó, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động
sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản
thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Đối với trường hợp thừa kế mở trước
ngày 10/9/1990 thì thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là bất động sản được thực
hiện theo quy định tại Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế 1990 và hướng dẫn tại Nghị
quyết 02/HĐTP ngày 19/10/1990 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh Thừa kế, cụ thể là: Thời hiệu khởi
kiện yêu cầu chia di sản thừa kế được tính từ ngày 10/9/1990.
Đối với trường hợp thừa kế mở từ ngày 10/9/1990 đến trước ngày 01/01/2017
(ngày BLDS năm 2015 có hiệu lực), thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế
là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản được tính từ thời điểm
mở thừa kế. Trường hợp thừa kế mở trước ngày 01/7/1991 mà không có người Việt
Nam định cư ở nước ngoài tham gia và di sản thừa kế là nhà ở thì thời hiệu khởi kiện
được xác định theo quy định tại Nghị quyết 58/1998/NQ-UBTVQH10 ngày
20/8/1998của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo đó thời gian từ ngày 01/7/1996đến
ngày 01/01/1999 (ngày Nghị quyết 58/1998 có hiệu lực), không tính vào thời hiệu
khởi kiện (khoản 2 Điều 17 Nghị quyết 58/1998).

12. 10
Trường hợp thừa kế mở trước ngày 01/7/1991 mà có người Việt Nam định cư
ở nước ngoài tham gia và di sản thừa kế là nhà ở thì thời hiệu khởi kiện được xác
định theo quy định tại Nghị quyết 1037/2006/NQ-UBTVQH11 ngày 27/7/2006 của
Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo đó, thời gian từ ngày 01/7/1996 đến ngày
01/9/2006 (ngày Nghị quyết 1037/2006 có hiệu lực) không tính vào thời hiệu khởi
kiện (khoản 2 Điều 39 Nghị quyết 1037/2006).
Như vậy, thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác định
quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, thời
hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết
để lại là 03 năm. Thời điểm mở thừa kế cũng là thời điểm di chúc của người để lại di
sản có hiệu lực.
Thứ hai, xác định đúng, đầy đủ di sản thừa kế: Để giải quyết vụ án chia thừa kế,
cán bộ phụ trách vụ án cần xác định rõ di sản thừa kế gồm những gì. Nguồn gốc di
sản, quá trình biến đổi, thực trạng từng loại di sản.
Việc xác định di sản thừa kế trêncơ sở quy định của pháp luật bao gồm: Tài sản riêng
của người chết và phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người
khác. Phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác có thể là
phần tài sản nằm trong khối tài sản thuộc sở hữu chung hợp nhất của vợ chồng hoặc
nằm trong khối tài sản thuộc sở hữu chung theo phần với người khác phụ thuộc vào
cách thức và căn cứ xác lập nên các hình thức sở hữu đó. Cụ thể:
- Đối với di sản thừa kế nằm trong khối tài sản chung vợ chồng: Trong trường
hợp này cán bộ kiểm sát cần nghiên cứu vận dụng Luật hôn nhân gia đình năm 1959,
1986, 2000 và 2014; Nghị quyết số 35/2000/NQ-QH10 ngày 09/6/2000 của Quốc
hội, các Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Án lệ số
03/2016 để xác định giá trị tài sản chung của vợ chồng, từ đó xác định di sản của
người chết.
- Đối với di sản thừa kế có liên quan đến tài sản chung của hộ gia đình: Trong
trường hợp này cần phải kiểm tra, xem xét tài liệu, chứng cứ về quá trình tạo lập, thời
gian sử dụng và công sức đóng góp của người chết vào khối tài sản chung đó, để xác
định phần di sản của người chết.

13. 11
Đối với tranh chấp chia di sản thừa kế là quyền sử dụng đất: Trường hợp đất đã
có giấy tờ chứng minh về quyền sử dụng đất thì phải kiểm tra các giấy tờ về đất đai
kèm theo các tài liệu hồ sơ quản lý đất và tài sản trên đất (nếu có) để xem xét, đánh
giá đất thuộc quyền sử dụng của ai, diện tích cụ thể như thế nào. Khi nghiên cứu hồ
sơ cần phải lưu ý đến các tài liệu như chứng cứ về nguồn gốc và quá trình sử dụng
đất do các bên tranh chấp đưa ra; các biên bản hòa giải ở xã, phường; thực tế diện
tích đất đương sự đang sử dụng; quá trình kê khai, đóng thuế sử dụng đất và ý kiến,
quan điểm của các bên trong quá trình sử dụng đất hàng năm như thế nào. Có phản
đối hay đồng ý khi phía bên kia sử dụng đất mà họ cho là không thuộc quyền sử dụng
của người đó. Sự phù hợp của hiện trạng đất đang có tranh chấp với quy hoạch sử
dụng đất chi tiết đã được xét duyệt...
Thứ ba, xác định những người thuộc diện thừa kế được hưởng di sản theo di
chúc hoặc theo pháp luật (các hàng thừa kế), người thừa kế bắt buộc, người bị truất
quyền thừa kế, người từ bỏ quyền thừa kế, thừa kế thế vị
Do đặc điểm của Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều của chế độ phong kiến, sau đó
đất nước bị chia cắt, đến năm 1975 mới thống nhất đất nước, vì vậy tồn tại trường
hợp có nhiều vợ, nhiều chồng trước ngày 13/1/1960 ở Miền Bắc, trước ngày
25/3/1977 ở Miền Nam, cán bộ Miền Nam tập kết ra Bắc (trong khoảng thời gian từ
năm 1954 đến 1975) lấy vợ, lấy chồng khác và kết hôn song không bị Tòa án hủy
bằng bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật thì vợ hoặc chồng còn sống vẫn là
người thừa kế ở hàng thừa kế thứ nhất của người chết. Việc xác định rõ, đầy đủ người
thuộc diện thừa kế là vấn đề quan trọng bởi thực tế có trường hợp khi giải quyết tranh
chấp thừa kế toà án xác định không đầy đủ người thuộc diện thừa kế làm ảnh hưởng
đến quyền, lợi ích hợp pháp của những người này.
Đặc biệt đối với những vụ án tranh chấp thừa kế có người thuộc diện thừa kế ở
nước ngoài, nếu Tòa án đã thực hiện ủy thác tư pháp, thu thập chứng cứ theo đúng
quy định của pháp luật nhưng vẫn không xác định được địa chỉ của những người đó
thì vẫn giải quyết yêu cầu của nguyên đơn; nếu xác định được di sản thừa kế, hàng
thừa kế và người để lại di sản thừa kế không có di chúc thì giải quyết việc chia thừa
kế cho nguyên đơn theo quy định của pháp luật, phần tài sản thừa kế của những người

14. 12
vắng mặt, không xác định được địa chỉ sẽ tạm giao cho những người sống trong nước
quản lý để sau này giao lại cho người thừa kế vắng mặt.
Thứ tư, giải quyết án thừa kế theo di chúc trước hết phải xem xét tính hợp pháp
của từng loại di chúc theo quy định của Bộ luật Dân sự, di chúc có hiệu lực toàn bộ
hay có hiệu lực một phần
Trường hợp tranh chấp chia di sản thừa kế theo di chúc cần xác định trước khi
chết, người để lại di sản có lập di chúc không. Đó là di chúc miệng hay di chúc bằng
văn bản (không có người làm chứng; có người làm chứng; có công chứng hoặc chứng
thực; lập tại cơ quan công chứng hoặc tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn ...) và
xác định tính hợp pháp của di chúc. Di chúc hợp pháp là di chúc tuân thủ đầy đủ các
điều kiện pháp luật quy định. Di chúc không phát sinh hiệu lực, nếu di sản để lại cho
người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa
kế chỉ còn một phần thì di chúc về phần di sản còn lại vẫn phát sinh hiệu lực. Khi di
chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn
lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực pháp luật. Khi một người để lại nhiều bản di
chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực pháp luật. Nếu di
chúc phù hợp với pháp luật, được chấp nhận thì phải chú ý trường hợp được hưởng
thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
Nếu xác định di chúc là hợp pháp thì phải chú ý đến trường hợp được hưởng
thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
Thứ năm, xác định rõ nguyên nhân dẫn đến tranh chấp; điều kiện, hoàn cảnh và
nguyện vọng của các đương sự để phân chia di sản cho phù hợp
Trên thực tế có nhiều vụ án bị hủy vì phân chia di sản không phù hợp với thực
tế và nhu cầu của đương sự như: Tài sản có thể chia bằng hiện vật nhưng chỉ giao cho
một bên sở hữu, sử dụng khi người này không có khả năng trích trả giá trị cho các
thừa kế khác trong khi có đương sự khác cũng có yêu cầu được phân chia hiện vật
(hiện vật có thể chia được mà không làm mất đi giá trị sử dụng) dẫn đến khó khăn,
vướng mắc khi thi hành án. Vì vậy cần phải đặc biệt lưu ý đến việc thẩm định, định
giá di sản thừa kế, tránh việc định giá quá thấp hoặc định giá quá cao, hoặc việc vẽ
sơ đồ di sản không chính xác dẫn đến việc ảnh hưởng đến việc không thi hành án

15. 13
được. Khi phân chia di sản cần lưu ý đến quy định về hạn chế phân chia di sản tại
Điều 661 Bộ luật Dân sự năm 2015.
Thứ sáu, xác định rõ các căn cứ pháp luật có liên quan để đề nghị đường lối
giải quyết vụ án
Đối với những vụ án tranh chấp chia di sản thừa kế liên quan đến quyền sử dụng
đất cần xem xét một số điều kiện như: Đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất,
chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không có tranh chấp quyền sử
dụng đất với người khác; quyền sử dụng đất không bị kê biên. Khi đánh giá chứng cứ
và áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp, cần lưu ý không chỉ xem xét nguồn
gốc đất mà phải xem xét, nghiên cứu cả quá trình sử dụng đất, kê khai xin cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất của đương sự; xem xét những quy định về bảo đảm
của Nhà nước đối với người sử dụng đất.
Khi giải quyết yêu cầu chia thừa kế của nguyên đơn, bị đơn... phải đảm bảo cả
quyền lợi của người liên quan trong vụ kiện (ngân hàng, chủ nợ, tài sản chung liên
quan đến quyền lợi của người thứ ba....).
Thứ bảy, về từ chối nhận di sản
Khi chia thừa kế cần lưu ý đến ý chí của người thừa kế, người thừa kế có quyền
định đoạt nhận di sản hay không nhận di sản. Khi người được hưởng thừa kế từ chối
nhận di sản, cần xem xét việc từ chối di sản có nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa
vụ của người từ chối với người khác hay không. Việc từ chối nhận di sản phải được
lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người
được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết; Việc từ chối nhận di sản phải được thể
hiện trước thời điểm phân chia di sản (Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015).
Thứ tám, về thứ tự ưu tiên thanh toán
Các nghĩa vụ tài sản và các khoản chi phí liên quan đến di sản thừa kế của người
chết được thanh toán theo thứ tự:
- Di sản thừa kế được phân chia cho những người thừa kế là phần di sản còn lại
sau khi thực hiện xong nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại.
- Xác định hiện trạng của di sản thừa kế, nguồn gốc, quá trình biến đổi và thực
trạng từng loại di sản; công sức của người duy trì phát triển tài sản là di sản; công sức

16. 14
của người chăm sóc người để lại di sản; việc ma chay, giỗ, tết... liên quan đến người
để lại di sản; di sản đang được ai quản lý và được sử dụng như thế nào.
Tuy nhiên, trong chi phí cho việc bảo quản di sản có những chi phí thực tế và
người quản lý di sản phải bỏ chi phí để sửa chữa, bảo quản di sản thì có quyền yêu
cầu người thừa kế thanh toán chi phí cần thiết đó. Đối với công sức quản lý di sản,
hiện nay chưa có hướng dẫn cụ thể, nên khi xem xét công sức quản lý di sản cần căn
cứ vào việc người quản lý di sản thực hiện tốt các nghĩa vụ quản lý di sản, thời gian
quản lý di sản, có được hưởng lợi hay không được hưởng lợi từ việc quản lý di sản...
để đề xuất cho phù hợp.
3.2. Kiến nghị
- Về nguồn nhân lực
Cần tiếp tục quan tâm tăng cường biên chế cho đội ngũ cán bộ thuộc Viện kiểm
sát các cấp, trang bị thiết bị phục vụ công tác, động viên, khen thưởng kịp thời đối
với cán bộ có thành tích xuất sắc trong công việc.
Khi được phân công giải quyết vụ án tranh chấp thừa kế phải nâng cao tinh thần
trách nhiệm, xác định rõ vai trò, nhiệm vụ công tác, phải cónhiệt huyết, bản lĩnh nghề
nghiệp, trong nghiên cứu hồ sơ vụ án, bản án, quyết định của Tòa án thì mới phát
hiện vi phạm và thực hiện quyền kháng nghị đạt kết quả cao; Học hỏi nâng cao nghiệp
vụ, nắm vững các quy định của Luật, Bộ luật dân sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật
đất đai, pháp lệnh và văn bản hướng dẫn có liên quan.
- Về tập huấn nghiệp vụ, tăng cường hướng dẫn, kiểm tra thực hiện công tác
các vụ án dân sự chia thừa kế
Cần thường xuyên hướng dẫn nghiệp vụ, thông báo rút kinh nghiệm, tổng hợp
các dạng vi phạm thường gặp của Tòa án nhằm giúp cán bộ kiểm sát tham khảo, vận
dụng vào việc nghiên cứu hồ sơ, bản án, quyết định phát hiện vi phạm để kiến nghị,
kháng nghị theo thẩm quyền đối với loại án này.
Tổ chức các buổi tổng kết, hội nghị, chuyên đề, tập huấn về việc kiểm sát giải
quyết án tranh chấp thừa kế để đánh giá những ưu, khuyết điểm, đưa ra giải pháp và
thực hiện đồng bộ.
- Về tăng cường quan hệ phối hợp với Tòa án nhân dân cùng cấp

17. 15
Tăng cường quan hệ phối hợp với Tòa án nhân dân cùng cấp thực hiện nghiêm
túc các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và Thông tư hướng dẫn để hoàn thành
tốt chức năng, nhiệm vụ của mỗi ngành. Để thực hiện tốt mối quan hệ phối hợp giữa
Viện kiểm sát và Tòa án nhân dân cùng cấp định kỳ hàng quý hoặc 6 tháng họp giao
ban lãnh đạo để thống nhất giải quyết những vướng mắc giữa hai ngành trong quá
trình giải quyết các vụ án thừa kế.
- Về các quy định của pháp luật
Cần tổng hợp các khó khăn, vướng mắc qua việc thực hiện các quy định, hướng
dẫn về công tác giải quyết án tranh chấp thừa kế lên Viện kiểm sát cấp trên để được
hướng dẫn, sửa đổi, bổ sung nội dung các văn bản pháp lý kịp thời.
Tranh chấp thừa kế là một vấn đề xảy ra thường xuyên, việc giải quyết vấn đề
này thường có tác động, ảnh hưởng đến quyền lợi của những người có liên quan đến
thừa kế. Chính vì vậy, Có thể nói công tác giải quyết các tranh chấp thừa kế là một
vấn đề hết sức khó khăn, phức tạp đòi hỏi người làm công tác này phải tâm huyết,
say mê không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, chịu khó nghiên cứu các văn bản
pháp luật, thông tư mới ban hành hướng dẫn thực hiện; Có tư duy khoa học để vận
dụng, đánh giá, đề xuất quan điểm, đường lối giải quyết vụ án được chính xác.

18. 16
KẾT LUẬN
Tranh chấp thừa kế diễn ra khá phổ biến ở Việt Nam, một vấn đề rất được chú
trọng trong các vụ án thừa kế là thời hiệu, việc xác định một di sản còn thời hiệu yêu
cầu chia di sản hay không tác động rất lớn đến quyền lợi của các người thừa kế. Bởi
vậy, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng thông qua bản án là đặc biệt quan
trọng để rút ra những kinh nghiệm và đề xuất thực hiện cho hiệu quả.

19. 17
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hội đồng Nhà nước (1990), Pháp lệnh Thừa kế 1990.
2. Nguyễn Trần Ngà (2021), Thời hiệu thừa kế theo pháp luật dân sự và thực
trạng vận dụng pháp luật của Tòa án, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 10/2021.
3. Quốc hội (2015), Bộ luật Dân sự 2015
4. Quốc hội (2015), Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015
5. Quốc hội (2015), Bộ Luật Hình sự 2015
6. Quốc hội, Luật hôn nhân gia đình năm 1959, 1986, 2000 và 2014.
7. Quốc hội (2000), Nghị quyết số 35/2000/NQ-QH10 ngày 09/6/2000 của
Quốc hội.
8. Toà án nhân dân tối cao (2018), Án lệ số 26/2018/ALđược Hội đồng Thẩm
phán TANDTC thông qua ngày 17/10/2018 và được công bố theo Quyết định số
269/QĐ-CA ngày 06/11/2018 của Chánh án TANDTC.
9. Toà án nhân dân (2020), Bản án số 28/2020/DS-ST, ngày 14/12/2020, về
việc “Tranh chấp di sản thừa kế và yêu cầu hủy giấy Chứng nhận quyền sử dụng
đất” của TAND tỉnh Quảng Bình.
10. Toà án nhân dân tối cao (2018), Giải đáp nghiệp vụ số 01/GĐ – TANDTC,
ngày 05 tháng 01 năm 2018.
11. Toà án nhân dân tối cao (2018), Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06 tháng
11 năm 2018 của Chánh án TANDTC.
12. Toà án nhân dân tối cao (2016), Nghị quyết số 02/2016/NQ-HĐTP ngày
30/6/2016 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
13. Toà án nhân dân tối cao (1990), Nghị quyết 02/HĐTP ngày 19/10/1990
của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy
định của Pháp lệnh Thừa kế.
14. Uỷ ban thường vụ quốc hội (1998), Nghị quyết số 58/1998/NQ-UBTVQH
của UBTVQH, ngày 20/8/1998.
15. Uỷ ban thường vụ quốc hội (2006), Nghị quyết 1037/2006/NQ-
UBTVQH11 của UBTVQH, ngày 1/9/2006.

20. 18
PHỤ LỤC 1:
Án lệ số 26/2018/AL được Hội đồng Thẩm phán TANDTC thông qua ngày
17/10/2018 và được công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06/11/2018 của
Chánh án TANDTC
Anleso26.doc
PHỤ LỤC 2:
Bản án số 28/2020/DS-ST, ngày 14/12/2020, về việc “Tranh chấp di sản thừa
kế và yêu cầu hủy giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất” của TAND tỉnh Quảng Bình
ban_an_Bong_Khai_
ma_hoa_dang.pdf