เรื่อง การจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข เอกสารประกอบการบรรยายโครงการจัดประชุมวิชาการสาธารณสุขครั้งที่ 1 “การเฝ้าระวังภัยสุขภาพและการจัดการภาวะฉุกเฉิน” วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2560 ณ มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล

1. นายวงศกร อังคะคามูล
นักวิชาการสาธารณสุขชานาญการ
กลุ่มข่าวกรองและตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน
สานักโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม กรมควบคุมโรค
การจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข
(PUBLIC HEALTH EMERGENCY MANAGEMENT: PHEM)
เอกสารประกอบการบรรยายโครงการจัดประชุมวิชาการสาธารณสุขครั้งที่ 1 “การเฝ้ าระวังภัยสุขภาพและการจัดการภาวะฉุกเฉิน”
วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2560 ณ มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล

2. กรอบเนื้อหา
การจัดการภาวะฉุกเฉินของประเทศไทย
การจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข
เป้ าหมายการปฏิบัติงานและความร่วมมือ

3. การจัดการภาวะฉุกเฉินในประเทศไทย
 พ.ร.บ.ป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัย
พ.ศ. 2550
 แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณ-
ภัยแห่งชาติ พ.ศ. 2558

4. สาธารณภัย คืออะไร?
หมายถึง อัคคีภัย วาตภัย อุทกภัย ภัยแล้ง โรคระบาดในมนุษย์ โรค
ระบาดสัตว์ โรคระบาดสัตว์น้า การระบาดของศัตรูพืช ตลอดจนภัย
อื่นๆ อันมีผลกระทบต่อสาธารณชน ไม่ว่าเกิดจากธรรมชาติ มีผู้ทาให้
เกิดขึ้น อุบัติเหตุ หรือเหตุอื่นใด ซึ่งก่อให้เกิดอันตรายแก่ชีวิต
ร่างกายของประชาชน หรือความเสียหายแก่ทรัพย์สินของประชาชน
หรือของรัฐ และให้หมายความรวมถึงภัยทางอากาศ และการก่อ
วินาศกรรมด้วย”
(มาตรา 4 พ.ร.บ.ป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550)

5. ขอบเขตสาธารณภัยตามแผน ปภ.ช.
ที่มา: แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติ พ.ศ. 2558

6. ความเสียหายจากภัยพิบัติ (1)
 ศูนย์วิจัยการระบาดวิทยาของภัยพิบัติ (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters :
CRED, UNISDR) รวบรวมสถิติ 100 ปี

7. ความเสียหายจากภัยพิบัติ (2)

8. สาธารณภัยในประเทศไทย
ที่มา: แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติพ.ศ. 2558

9. หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
องค์กรเอกชน
มูลนิธิ

10. ที่มา: แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติพ.ศ. 2558
การสนับสนุนการปฏิบัติงานในภาวะฉุกเฉิน

11. บทบาทผู้รับผิดชอบตามกฎหมายPrevention+Preparedness
การสร้างระบบประเมินความเสี่ยง
พัฒนาศักยภาพ
จัดทาแผนและซ้อมแผน
พัฒนาคลังข้อมูล
สารองทรัพยากร (คน เงิน ของ)
พัฒนาระบบเตือนภัย Response
แจ้งเตือนภัย
ระงับภัย
การตั้งศูนย์อานวยการฯ
การค้นหาและช่วยเหลือ
ผู้ประสบภัย/ ทะเบียน
การประสานงาน/ การติดต่อสื่อสาร
การรายงาน/ประชาสัมพันธ์
การอพยพ/ ตั้งศูนย์พักพิง
การแพทย์ฉุกเฉิน
การรักษาความสงบฯ
Recovery
ประเมินความเสียหาย
และเยียวยา
ฟื้นฟูสุขภาพ (กาย/ ใจ)
ยกเลิกสถานการณ์
จัดการ ฟื้นฟูโครงสร้าง
ที่มา: แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติพ.ศ. 2558

12. บทบาทกระทรวงสาธารณสุข
(20.1) จัดเตรียมความพร้อมสถานพยาบาลทุกระดับรวมถึง
พัฒนาบุคลากรสาธารณสุขและอาสาสมัคร
(20.2) จัดหาและจัดเตรียมสารองทรัพยากรทางการแพทย์และ
สาธารณสุข รวมถึงการพัฒนาทีมปฏิบัติการฉุกเฉินทางการ
แพทย์ในภาวะฉุกเฉินในระดับต่างๆ ได้แก่ ทีม Mini MERT ทีม
MERT ทีม SRRT เป็ นต้น
(20.3) จัดให้มีและพัฒนาระบบสื่อสารเพื่อการประสานงานและ
สั่งการภายในและภายนอกกระทรวงสาธารณสุข
(20.4) พัฒนาระบบฐานข้อมูลผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์และ
สาธารณสุข รวมทั้งเครื่องมือทางการแพทย์และเวชภัณฑ์
(20.5) เป็ นหน่วยงานหลักด้านการแพทย์และสาธารณสุข
รับผิดชอบในการตอบสนองต่อสาธารณภัย
(20.6) ประสานและสั่งการหน่วยงานสังกัดและหน่วยงานในกากับ
ของกระทรวงสาธารณสุข
(20.7) ประสานการระดมสรรพกาลังและทรัพยากรด้าน
การแพทย์และสาธารณสุขแบบบูรณาการ
(20.8) จัดให้มีการรักษาพยาบาลฉุกเฉิน (Emergency Care
System)
(20.9) จัดให้มีระบบฐานข้อมูลและความเสียหายทางด้าน
การแพทย์และสาธารณสุขและการรายงานผลอย่างถูกต้อง
และรวดเร็ว
(20.10) กากับให้มีการคงสภาพและประคับประคองระบบ
บริการ ด้านการแพทย์และสาธารณสุข
(20.11) ฟื้นฟูระบบการบริการด้านการแพทย์และ
สาธารณสุข
(20.12) จัดให้ความรู้แก่ประชาชนและชุมชนในด้านการ
ป้ องกัน การรักษาพยาบาลเบื้องต้น การสุขาภิบาล และ
อนามัยสิ่งแวดล้อมเพื่อให้สามารถช่วยตนเองและผู้อื่นได้
(20.13) พัฒนาให้มีระบบการพยากรณ์โรค (Prognosis)
และการแจ้งเตือนภัย (Warning system)
(20.14) พัฒนาวิชาการและองค์ความรู้ ด้านเฝ้ าระวัง
ป้ องกัน ควบคุมโรค และเผยแพร่ให้ภาคีเครือข่าย

13. สาธารณภัยที่เป็นโรคระบาดในประเทศไทย ?
2547
„ ไข้หวัดนก
2551 - 2552
„ โรคไข้หวัด
ใหญ่สาย
พันธุ์ใหม่
2009 (H1N1)
„ โรคไข้ปวด
ข้อยุงลาย
2555
„ ไข้เลือดออก
(ระบาด
ต่อเนื่อง)
2556
„ MERS - CoV
2557
„ Ebola
2558
„ MERS
ที่มา: แผนการป้ องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติพ.ศ. 2558 และสานักระบาดวิทยา

14. ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข
คู่มือพัฒนาการจัดการภาวะฉุกเฉินทาง
สาธารณสุข ระบบบัญชาการเหตุการณ์
และศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉินทาง
สาธารณสุข
นโยบายกระทรวงสาธารณสุข ทุกจังหวัด
ต้องมีระบบศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉิน
ทางสาธารณสุข

15. • “ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข” (Public Health Emergency)
• ถือเป็น “สาธารณภัย” ที่ก่อให้เกิดอันตรายต่อชีวิต สร้างความเสียหายแก่
ทรัพย์สินของประชาชน และเกิดผลกระทบกับสิ่งแวดล้อม “ภาวะฉุกเฉินทาง
สาธารณสุข” จึงหมายถึง เหตุการณ์การเกิดโรคและภัยคุกคามสุขภาพ
ซึ่งมีลักษณะเข้าได้กับเกณฑ์อย่างน้อย 2 ใน 4 ประการ
 ทาให้เกิดผลกระทบทางสุขภาพอย่างรุนแรง
 เป็นเหตุการณ์ที่ผิดปกติหรือไม่เคยพบมาก่อน
 มีโอกาสที่จะแพร่ไปสู่พื้นที่อื่น
 ต้องจากัดการเคลื่อนที่ของผู้คนหรือสินค้า
ที่มา: คู่มือพัฒนาการจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขฯ. กรมควบคุมโรค. P14.
ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข

16. ที่มา: คู่มือพัฒนาการจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขฯ. กรมควบคุมโรค.P15.

17. การจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข “2P2R”
ที่มา: คู่มือพัฒนาการจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขฯ. กรมควบคุมโรค.P17

18. ความเชื่อมโยงการจัดระดับความรุนแรง

19. ระบบบัญชาการเหตุการณ์
ระบบการบริหารจัดการที่ใช้เพื่อการบังคับบัญชา สั่งการ ควบคุม
และประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงานในสถานการณ์เฉพาะ
ระบบดังกล่าวเป็นระบบปฏิบัติการเพื่อการระดมทรัพยากรไปยังที่เกิด
เหตุ เพื่อบริหารจัดการเหตุฉุกเฉินให้สามารถปกป้ องชีวิต ทรัพย์สิน
และสิ่งแวดล้อมได้อย่างบรรลุเป้ าหมายและมีประสิทธิภาพ
ช่วยในการบูรณาการระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

20. วัตถุประสงค์ของระบบบัญชาการเหตุการณ์
เพื่อหยุดยั้งและ/ หรือลดผลกระทบจากภาวะฉุกเฉินหรือสถานการณ์รุนแรงจากโรค
และภัยสุขภาพ และเพื่อให้เหตุการณ์กลับสู่สภาวะปกติในระยะเวลาที่สั้นที่สุด
ให้มีความปลอดภัยทั้งผู้ปฏิบัติงานและผู้เสี่ยงต่อภัยสุขภาพ
เพื่อระดมทรัพยากร และบริหารจัดการอย่างคุ้มค่าและมีประสิทธิภาพ

21. ประโยชน์ของระบบบัญชาการเหตุการณ์
ระบบบัญชาการเหตุการณ์ สามารถจัดการเหตุการณ์ฉุกเฉินได้ทุกโรค
และภัยสุขภาพดีกว่าการใช้ระบบการทางานแบบปกติตอบโต้
เหตุการณ์ในภาวะฉุกเฉิน
ผู้ปฏิบัติงานจากหลายหน่วยงานสามารถทางานร่วมกันได้อย่างเป็น
ระบบและรวดเร็ว ภายใต้การบัญชาการเหตุการณ์อย่างเป็นเอกภาพ
(Unity of Command) โดยหลักว่าผู้ปฏิบัติงานแต่ละคนจะรับคาสั่งจาก
หัวหน้าโดยตรงเพียงคนเดียว

22. ระบบบัญชาการเหตุการณ์
ผู้บัญชาการเหตุการณ์
•เจ้าหน้าที่ประชาสัมพันธ์
•เจ้าหน้าที่ด้านความปลอดภัย
•เจ้าหน้าที่ประสานงาน
กลุ่มปฏิบัติการ กลุ่มแผนงาน กลุ่มสนับสนุน กลุ่มบริหาร

23. ระบบบัญชาการเหตุการณ์ กรมควบคุมโรค
situation
SA & ยุทธศาสตร์
สื่อสารความเสี่ยง Case ManagementOperation PoE
• ภารกิจ
• แนวทางการปฏิบัติ
• การสั่งการ
หน่วยสนับสนุน
Stockpiling | กฎหมาย | การเงินและงบประมาณ | กาลังคน
ผู้บัญชาการเหตุการณ์ผู้บัญชาการ
ฝ่ายข้อมูลและยุทธศาสตร์
ผู้ปฏิบัติ
Liaison
ข้อมูล

24. สถานการณ์ที่สามารถนาระบบบัญชาการเหตุการณ์มาใช้ได้

25. ที่มา: คู่มือพัฒนาการจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขฯ. กรมควบคุมโรค.

26. เป้ าหมาย และ ความร่วมมือ
26
ลด
การบาดเจ็บ
การเสียชีวิต
เจ้าหน้าที่สาธารณสุข
รพ. (ER/ EMS) /SRRT/ PHER
ปภ./ ท้องถิ่น
คพ.
มูลนิธิ เอกชน
ประชาชน
สื่อสารมวลชน
ก่อนเกิดเหตุ ขณะเกิดเหตุ
หลังเกิดเหตุ
ที่มา: คู่มือหลักสูตรด้านตอบโต้ฯ . 2559.