1. ББ-ний тархалт ба экологи,
Хөрс, ус, агаар, хүнсний бичил
биетэнүүд, тэдгээрийн эрүүл зүйн
үзүүлэлтүүд.

4. 


Бичил биетэн нь биднийг хүрээлэн байгаа гадаад
орчин ус, хөрс, агаарт өргөн тархмал байх ба
ургамал, амьтан, хүний бие махбодид оршин
амьдардаг.
Гадаад орчинд бичил биетэн нь янз бүрийн тоогоор
микробын популяцийн бүрдэл хэлбэрээр оршин
тогтнодог ба эволюцийн хөгжлийн явцад мутац,
рекомбинат шалгарлаар оршин амьдрах нөхцөлд
хамгийн сайн зохцолдсон олон зүйл бичил биетэнээс
бүрэлдэн тогтоно.
Бичил биетэн нь оршиж байгаа гадаад орчинтойгоо
нарийн харилцан зохицсон үйлчлэлтэй байж, зөвхөн
тухайн орчинд өсч үржин амьдрахыг бичил биетний
экологи гэнэ.

5. 


Халдварт
болон олон төрлийн өвчин үүсгэдэг
нөхцөлт болон эмгэг төрөгч бичил биетний
экологи, хүний бие махбодьтой харилцан үйлчлэх
механизмыг сайн судлах хэрэгтэй байдаг.
Учир нь бичил биетэн нь хөрс, ус, хүн, амьтнаас
агаарт орж улмаар хүнсний бүтээгдэхүүн, эд юмс,
эмгэг төрөгч бичил биетэнээр хүнд халдах уг сурвалж
болдог.
Эмгэг төрөгч бичил биетэн нь хүний ялгадас, агаар
дуслын замаар гадаад орчинд ордог учир хүн,
амьтан нь халдварын уг сурвалж, халдварт өвчин
тараагч болдог.

6. 

Эмгэг төрөгч бичил биетэн нь гадаад орчинд түр зуур,
маш цөөхөн тэдгээрийг илрүүлэхэд нарийн төвөгтэй
байдаг учир гадаад орчны бичил биетэнийг
тодорхойлохын тулд эрүүл зүйн үзүүлэлт бичил
биетэнийг сонгон авдаг.
Эрүүл зүйн үзүүлэлт бичил биетэн нь 1. Хүн , амьтны
ялгадасанд тогтмол байдаг, 2. Гадаад орчинд
сайн үржиж чаддагүй учир тодорхой хугацаагаар тоо
нь тогтмол байдаг, 3.Хялбархан шинжлэгддэг, 4.
Бусад зүйл бичил биетэнээс амархан ялгагддаг
зэрэг тогтмол хэвийн шинжтэй байдаг онцлогтой.

7. 



Усанд:E.coli,Str.feacalis,Citrobacter,Enterococ-cus.
Clostridium perfringens
Агаарт:Streptococcus haemolyticus, S.aureus
Хөрсөнд:E.coli,Str.feacalis,Citrobacter,Enterococcus
Clostridium perfringens тус тус хамаарагддаг.
Гадаад орчинд E.coli амьдрах хугацаа нь эмгэг
төрөгч бичил биетнийхтэй ойролцоо, Str.faecalis бүр
цөөн хоног, Citrobacter, Enterobacter нэлээд удаан,
CL.perfringens бүр удаан байдаг. Ийм учраас
эдгээрийн илэрсэн эсэх, саяхан бохирдсон, эсвэл
удсан зэргийг тодорхойлдог.

8. 


Хөрс, ус, бусад юмны микробын бохирдолтыг
тодорхойлохдоо микробын ерөнхий тоо, колититр,
коли
индекс
ба
перфрингенс
үзүүлэлтүүдийг ашигладаг.
1 мл ус буюу хатуу юмст байгаа 37 хэмд 24 цаг ургаж
чадах психрофил ба мезофил агаартан, туйлбаргүй
агааргүйтэн микробын ерөнхий тоог
микробын
ерөнхий тоо гэнэ.
Гэдэсний бүлгийн савханцар агуулсан агуулсан усны
буюу хатуу бодисын хамгийн бага хэмжээг коли титр
гэнэ.

9. 
1 л усанд буюу 1 кг хатуу бодист байгаа E.coli –ийн
бүлгийн бактерын хамгийн их тоог коли индекс гэнэ.

Хөрсний перфрингенс титр гэдэг нь Cl.perfringens
–ийн амьдрах чадвартай нэг эс агуулсан усны буюу
хатуу бодисын хамгийн бага хэмжээг хэлнэ.

Гэдэсний бүлгийн савханцарт грам сөрөг, үр ,
бүрээс үүсгэдэггүй агаартан ба туйлбаргүй
агааргүйтэн савханцар ББ орно.

10. 

Олонх микробын оршин орчин нь газрын хөрс
бөгөөд 1 гр хөрсөнд олон зуун мянгаас олон сая
бичил биетэн оршино. Боловсруулдаг газрын хөрс
нь микроб ихтэй байдаг. Хөрсний өнгөн давхаргад
бичил биетэн арай цөөн, харин нь 5-15 см гүнд
хамгийн их байдаг. Энд амьд эсийн үлдэгдэл их, ББний өсч үржих нөхцөлүүд (дулаан , чийг ) сайн
байдаг. Газрын гүн рүү орох тутам ББ-ний тоо цөөн
байна.
Хөрсөнд маш олон янзын бичил биетэн оршино.
Ялзруулагч, азот бэхжүүлэгч, эслэг задлагч
бактерууд, хүхэрт бактер, төмөрт бактер г.м
олон зүйл бактерууд, янз бүрийн мөөгөнцөр,
спирохэт, вирус олноор байна.

11. 


Хөрсний ББ-ний үүрэг асар их бөгөөд хөрсөнд
байгаа хүн, амьтан, ургамалын гаралтай органик ,
органик бус нэгдлүүдийг задалж, эрдэсжүүлэн
хөрсийг элдэв хаягдлаас цэвэршүүлнэ. Мөн хөрсөнд
ердийн бичил биетнээс гадна хүн , амьтны хүүр,
ялгадастай хамт газрын хөрсөнд орж хэдэн цагаас,
хэдэн сар , жил хүртэл амьдарч чадах
эмгэг
төрөгч бичил биетэн олон бий.
Хөрсөнд оршдог эмгэг төрөгч бичилбиетнийг 3
бүлэгт хуваадаг.
1. Хөрсөнд тогтмол оршдог ББ:-хиамдал үүсгэгч,
эмгэг төрөгч мөөгөнцөр-актиномицет, эмгэг төрөгч
бактерууд

12. 




2. Хөрсөнд удаан оршдог ББ: - боомын савханцар,
Татран үүсгэгч, хийт үхшил үүсгэгч ,
3. Хөрсөнд харьцангүй богино хугацаагаар
оршдог ББ:-Балнад, гэдэсний бусад халдварт өвчин
үүсгэгчид, Бруцелүүд, Сүрьеэ үүсгэгч, вирус
Хөрс нь нөхцөлт эмгэг төрөгч бичилбиетнээр
эшерихи,сальмонелл,шигелл,татран ба боомын
савханцарууд
г.м.бохирлогдвол халдварт өвчин
үүсгэгчийг дамжуулагч болох онцгой аюултай
Иймд эрүүл зүйн бичил амьд судлалын шинжилгээ
хийх хөрсний эрүүл зүйн байдалд дүгнэлт хийх нь
практикийн чухал ач холбогдолтой байдаг.

13. 



Хөрснөөс
эмгэгтөрөгч
бичилбиетнийг
шууд
илрүүлэхэд ихээхэн бэрхшээлтэй байдаг учир
шинжилгээнд
эрүүл
зүйн
үзүүлэлт
бичилбиетнийг өргөн хэрэглэнэ.
Эрүүл зүйн үзүүлэлт бичилбиетэн хөрс,ус,хоол,хүнс
бусад юмсаар илэрвэл уг зүйл хүн,амьтны ялагдсаар
бохирлогдсныг харуулна.
Эрүүл зүйн үзүүлэлт бичилбиетэн гадаад орчинд
харилцан адилгүй хугацаагаар амьдран оршдог
онцлогийг ашиглан уг
объект хүн,амьтны өтгөн
ялагдсаар бохирлогдсон хугацааг баримжаалан
тогтоодог байна.

19. 


Ус нь хөрсний нэгэн адил бичилбиетэн амьдрах
байгалийн орчин юм.Усны бичилбиетний төрөл зүйл
буюу бүтэц нь хөрсний бичилбиетэнтэй ихээхэн
төсөөтэй
Azoiobacier,Nitrobacier,Flavobacterium,Micrococcus,
Proteus,Pseudomonas,Spirillum гэх мэт сапрофит
,вибрионууд элбэг тохиолдоно.
Усны бичилбиетэн нь хөрсний нэгэн адил эсийн орчилд
чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.Усны бичил биетний төлөв
байдал нь олон хүчин зүйлээс шалтгаална.
Ус шим нэгдлээр хэдий чинээ их бохирлогдвол
төдий чинээ олон зүйл бичилбиетэнтэй , ялангуяа

22. 


хот,сууринд ойрхон бохир усаар үргэлж бохирлогдож
байдаг задгай усан сан, гол мөрөн бичилбиетнээр
их бохирлогдож усны эрэг орчмоор, дээд талын
давхаргад бичилбиетэн маш олон байдаг.Эргээс
холдох,гүнзгий болох тусам бичилбиетний тоо
цөөрнө.
Усан дахь бичил биетний тоо жилийн улирал цаг
уурын байдлаас шалтгаалж янз бүр байдаг.Газрын
гүний усанд хөрсний шүүх чадлаас шалтгаалан
бичилбиетэн бараг ордоггүй учраас гүн өрмийн
худгийн ба булгийн ус цэвэр байдаг.Ийм усыг хүн
шууд хэрэглэж болно

23. 



Ил задгай ус нь хүн амьтны гаралтай шим нэгдэл
болон эмгэгтөрөгч бичилбиетнээс үргэлж цэвэршиж
байдаг бөгөөд үүнийг ус өөрөө цэвэрших үзэгдэл
гэнэ.
Гол мөрөн үйлдвэрийн ба ахуйн бохир усаар
бохирлогдох,хүн мал усанд орох шумбах зэргээс ус
клостриди ,спирохет, сальмонелл ,вибрион гэх
мэт янз бүрийн өвчин үүсгэгч бичилбиетнээр
бохирлогдоно.
Тэдгээр нь усанд харилцан адилгүй хугацаагаар амьд
оршиж халдварт өвчин тархахын уг сурвалж болж
болно.

24. 


Усан түгээгүүрийн сүлжээний ашиглалтын ариун
цэвэр
техникийн
нөхцлийг
зөрчсөөөс
болж
эмгэгтөрөгч бичилбиетэн ус түгээгүүрийн сүлжээнд
орж болно.Энэ нь онцгой аюултай юм.
Эмгэгтөрөгч бичилбиетэн усаар дамжин тархахаас
сэргийлэх зорилгоор усан сан,усан хангамжийн эх
булаг
бохирдуулахаас
хамгаалах,ундаа,ахуйн
хэрэгцээний усыг халдваргүйжүүлэн цэвэрлэх зэрэг
олон арга хэмжээ авдаг.
Орчин үед мөрдаж буй нормативийн дагуу ус
түгээгүүрийн усны коли-титр нь 300-аас их,колииндекс нь 3-аас цөөн ,микробын тоо 100-аас
хэтрэхгүй байх ѐстой гэж үздэг.

28. 
Агаарын бичилбиетэн тоос , чийгийн дуслын хамт
агаар мандалд гардаг тул агаарын бичил биетэн
газрын хөрс,усны бичилбиетний байдлаас ихээхэн
хамаарна.
Агаарт бичилбиетэн хэрэглэх тэжээлийн эд,
тохиромжтой тогтмол дулаан байдаггүй , бас нарны
шууд туяа , агаарын хөдөлгөөн нөлөөлснөөс
амархан хатаж үхдэг ,
агаарт бичил биетэн
үрждэггүй учир агаар бол бичилбиетний түр байх
орчин юм.
Бактер , мөөгөнцөрийн үр , сарцин зэрэг их
тэсвэртэй зарим бичилбиетэн агаарт нэлээд удаан
амьд оршиж чадна.

29. 



Том үйлдвэрийн болон хүн ам олонтой хотын агаарт
бичилбиетний тоо хамгийн олон, хөдөө нутгийн
агаар ялангуяа ой,уул,тэнгис,цастай газруудын
агаарт цөөн , хүн олноор цугласан хаалттай өрөө ,
тасалгааны агаарт маш олон бичитбиетнүүд илэрдэг
байна .
Жилийн улирлын байдлаас болж зун цагийн гаднах
агаарт хамгийн олон ,өвөл хамгийн цөөн
бичилбиетэнбайдаг.
Халдварт өвчин үүсгэх бичилбиетэн амьсгалын
замын шүүрэл , нус , шүлсний дуслаар цацагдан
дамжихыг агаар-дуслын , тоосны ширхэгээр

30. 

дамжихыг агаар-тоосны замаар өвчин дамжих гэж
тус тус нэрлэнэ.
. Атмосферын агаарын цэвэр эсэхийг 1м3 агаарт
байгаа микробын тоо , амьсгалын дээд талд
байгаа эрүүл зүйн үзүүлэлт бичилбиетнээр дүгнэнэ.
Стафилококк,спрептококк,
сүрьегийн
бактер,сахуугийн бактер,томуугийн вирус зэрэг
маш олон зүйл эмгэгтөрөгч бичилбиетэн нь өвчтөн
эсвэл нян агуулагч эрүүл хүмүүсийг ханиалгах ,
найтаалгах,шүлсний дуслын хамт,мөн бичилбиетнээр
халдварласан эд юмны тоосны хамт агаарт орно
.Ийм агаараар хүн амьсгалж халдварлаж болно.

33. 

Хүнсний бүтээгдэхүүн нь зөвхөн сапрофит төдийгүй ,
эмгэгтөрөгч , нөхцөлт эмгэгтөрөгч бичилбиетний
үржих хамгийн тохиромжтой орчин . Хэрэв хүнсний
бүтээгдэхүүнийг буруу хадгалвал янз бүрийн
сапрофит бичилбиетэн үржиж чанарыг муутгана
Нөхцөлт эмгэгтөрөгч ба эмгэгтөрөгч бичилбиетэн
тэдгээрийн гадар хороор бохирлогдсон хүнсний
бүтээгдэхүүнийг идвэл хоолны хордлого үүсч
болно. Тэрчлэн хүнсний бүтээгдэхүүнээр янз бүрийн
халдварт өвчин үүсгэгч дамжин тархаж болно.

34. 


Янз бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүнд байх бичилбиетэн
зүйл , тоо , бүрэлдэхүүний хувьд харилцан адилгүй
байдаг . Мах нядлах , махыг хадгалах журам ,
дэглэмийг гажуудуулснаас мах бохирлогдож болно.
Хэт эцэж ядарсан буюу өвчтэй малыг нядлахад
түүний гэдсэнд байсан бичил биетэн цусаар
дамжин бүх биед тархаж мах нь төрөл бүрийн
бичилбиетнээр халдварласан байж болно.
Хагас боловсруулсан махан бүтээгдэхүүн нь
бактерын үржих хамгийн тохиромжтой орчин
болдог.

35. 


Сүү бол ихэнх бактерын үржих тохиромжтой орчин
юм . Дөнгөж саасан сүүнд малыг саах үед гаднаас
орсон цөөн тооны бактери байна.
Түүхий сүүг ердийн нөхцөлд хадгалахад бактерын
тоо түргэн нэмэгдэнэ.Эхлээд янз бүрийн бактери ,
дараа нь сүүн хүчлийн савханцар үржиж улмаар
мөөгөнцөр болон ялзруулагч бактери үржиж дээрх
бичил биетний өсөлтийг зогсооно.
Сүү , сүүн бүтээгдэхүүнээр бруцелтох , ку-чичрэг ,
гэдэсний балнад , улаан суулга г.м янз бүрийн
халдварт
өвчин
үүсгэгч
,
стафилококк
,
стрептококк , бусад олон зүйл бичилбиетэн

37. 



дамжиж болно. Гэвч халуунд тэсвэртэй үр үхэхгүй
үлдсэн байж болох учир консервыг тохиромжгүй
нөхцөлд буруу хадгалвал үр нь ургал хэлбэрт
шилжин үржиж , консевэрлэсэн бүтээгдэхүүний
чанарыг муудуулна.
Clostridium botulinum г.м бацилл үржиж гадар хор
гаргах учир хиамдалын аюулт хордлого үүсэхийн
шалтгаан болж болно.
Хүнсний бүтээгдэхүүн хэр зэрэг бохирлогдсныг эрүүл
зүйн бичил амьсудлалын шинжилгээгээр микробын
тоо , коли-титр тодорхойлох , эмгэгтөрөгч болон
болзолт-эмгэгтөрөгч
бичилбиетэн
илрүүлэх
шинжилгээ хийж тодорхойлно.

38. 
Хүний биемахбодын бичилбиетнийг тогтмол болон
түр зуурын гэж 2 хуваадаг.

Бие махбодод оршин амьдрахад дээд зэргээр
зохицолдсон , бие махбодын эрхтэн хөндийгөөс
тогтмол илэрдэг микрофлор нөхцөлт эмгэгтөрөгч
бичилбиетэн нь нэгдүгээр бүлэгт орно.

Биемахбодод заавал байх шаардлагагүй түр зуур
байдаг бичилбиетэн нь хоѐрдугаар бүлэгт тус тус
хамаарна.

40. 



Арьс бичил биетнээр арвин бөгөөд их төлөв
Staphilococus epidermidis , Staph .saprophiticus ,
Corynebacterium xerosis , Bacillus subtilis ,
Mycobacterium fortuitum , Candida albicans г.м
нөхцөлт эмгэгтөрөгч бичилбиетэн арьсанд олонтоо
илэрдэг.
Бас эмгэг төрөгч Staphylococcus aureus илэрч
болно.Арьсан дахбичил биетний бүрэлдэхүүн,
тэдгээрийн тоо биеийн янз бүрийн хэсэгт харилцан
адилгүй байна.
Энэ нь арьсны ариун цэврээс их шалтгаална.
Бохирдсон арьсаар (бага зэрэг гэмтээхэд л ) түүгээр
стафилококк, стрептококк г.м бактери нэвтрэн
идээт үрэвсэл үүсгэнэ.

41. Дөнгөж төрсөн хүүхдийн амны хөндийд 2 дахь долоо
хоногоос эхлэн агааргүйтэн бактерүүд үүснэ.
Амны хөндий нь байнга бүлээн байдаг, хоолны
үлдэгдэл, шүлсний шүлтлэг урвал зэрэг нь бактери
үүсэх тохиромжтой нөхцөл болдог учир Str. salivarus
Str.mitis , Nessiria г.м олон зүйл бактери байна.
 Амны хөндийн ББ нь шүд гэмтээх, эрүүний буглаа,
амны хөндийн үрэвсэл зэрэг олон өвчин үүсгэнэ.
Ходоод : нь хүчиллэг орчинтой ба ходоодны шүүс нь
бактер, нянг устгадаг учир ходоод ББ-ээр бага байна.
 Нарийн гэдэсний шүүс мөн бактерийг устгадаг учир
ББ-үүд бага байна. (Enterococcus . E.coli ...)
 Бүдүүн гэдсэнд : ББ их бөгөөд тогтмол амьдардаг,
тохиолдлоор орсон 200 гаруй ББ байдаг.

42. 


(Bifidum bacterum . bacteroides .sporogenes зэрэг
нь 95-99 %) . Мөн тохиолдлоор E.coli . lactobacillus
зэрэг бастер байна.
Амьсгалын эрхтний бичил биетэн:
Хүний амьсгалын эрхтний дээд хэсэг хамрын
хөндийд Staph. Epidermis . Staph.saprophiticus .
Staph.aureus г.м
бактери , хамар залгиурт
Bacteroids , Neisseria зэрэг бактери бий.
Гүйлсэн булчирхайд: цус задалдаг стрептококк,
коринебактери г.м олон төрөл ББ шүүгдэн үлдэн,
амьсгалаар гадагш ялгарч байдаг учир амьсгалын
гуурсан
хоолой , уушигны цулцан зэрэгт ББ
байдаггүй.

43. 




Нүдний зовхины ББ: Нүдний зовхи нь Staph.albus .
Corynebacterum xerosis.маш цөөхөн тохиолдолд мико
плазм, адено болон герпес вирус байж болно. Дунд
болон дотоод чихэнд ББ байдаггүй.
Шээс бэлгийн эрхтний ББ: Бөөр, шээсний суваг,
давсаг ариун байна. Шээсний сүвийн гадна хэсэгт
Peptococcus ,
Peptostreptococcus , Corynebacterium , bacteroides
зэрэг грамсөрөг зарим бактер илэрнэ.
Хүний гадна бэлэг эрхтэнд: Mycobacterum
smegnatis . Staphylococcus. Corynebacterum зэрэг
олон төрлийн бичил биетнүүд байна.

44. 



Насанд хүрсэн эмэгтэйн үтрээний үндсэн ББ нь
сүүн хүчлийн бактери Додерлайны савханцар
бөгөөд эдгээр нь сүүний хүчил гаргаж, үтрээг
хүчиллэг орчинтой болгож, бусад ББ-ний өсөлтийг
саатуулж байдаг.
Тийм учир үтрээн дотор антибиотик сульфаниламид
болон халдваргүйжүүлэгчийг хамаагүй хэрэглэвэл
ашигтай ББ-г устгах аюултай. Эрүүл эмэгтэйн умайн
хөндий ариун байна.
Хэвийн ББ нь хүний бие махбодид олон талын ач
холбогдолтой.
Clostridum perfringens
зэрэг
бактерууд хоол боловсруулах фермент, E.coli г.м
бактери бие махбодид тогтмол шаардагддаг янз
бүрийн витаминыг (витамин В1, В2, В12 К г.м )
нийлэгжүүлэхэд оролцдог.

47. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа