Wie archief of documentatie bezit, beseft wellicht dat daarin veel tijd en energie geïnvesteerd wordt. Een efficiënt beheer ervan kan je veel vooruit helpen. Hoe maak je een catalogus van je bibliotheek? Wat doe je met een schenking? Waar moet je rekening mee houden als de collectie opengesteld wordt voor het publiek? Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden helpen we je op weg naar een degelijk beheer van je collectie.
Presentatie archief door Hendrik Vandeginste tijdens de cursusreeks 'Aan de S...Heemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont via Archiefbank Vlaanderen. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/cursusreeks-aan-de-slag-met-archief-en-documentatie/#sthash.CX9EmxDs.dpuf
Wie een archief of documentatie bezit, beseft dat daar veel tijd en energie in kruipt. Een efficiënt beheer kan je veel vooruit helpen. Hoe maak je een catalogus van je bibliotheek? Wat doe je met een schenking? Waar moet je rekening mee houden als de collectie opengesteld wordt voor het publiek? Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden helpen we je op weg naar een degelijk beheer van je collectie.
Wie een archief of documentatie bezit, beseft wellicht dat daarin veel tijd en energie geïnvesteerd wordt. Een efficiënt beheer ervan kan je veel vooruit helpen. Hoe maak je een catalogus van je bibliotheek? Wat doe je met een schenking? Waar moet je rekening mee houden als de collectie opengesteld wordt voor het publiek? Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden helpen we je op weg naar een degelijk beheer van je collectie. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/aan-de-slag-met-archief-en-documentatie-nieuwe-reeks-5/
Inleiding tot beheer en ontsluiting van archief en documentatie_20180321Heemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont.
Aan de slag met archief en documentatie: Inleiding tot beheer en ontsluitingHeemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie en of je documenten mag weggooien. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont via Archiefbank Vlaanderen. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/aan-de-slag-met-archief-en-documentatie-nieuwe-reeks-5/
Presentatie archief door Hendrik Vandeginste tijdens de cursusreeks 'Aan de S...Heemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont via Archiefbank Vlaanderen. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/cursusreeks-aan-de-slag-met-archief-en-documentatie/#sthash.CX9EmxDs.dpuf
Wie een archief of documentatie bezit, beseft dat daar veel tijd en energie in kruipt. Een efficiënt beheer kan je veel vooruit helpen. Hoe maak je een catalogus van je bibliotheek? Wat doe je met een schenking? Waar moet je rekening mee houden als de collectie opengesteld wordt voor het publiek? Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden helpen we je op weg naar een degelijk beheer van je collectie.
Wie een archief of documentatie bezit, beseft wellicht dat daarin veel tijd en energie geïnvesteerd wordt. Een efficiënt beheer ervan kan je veel vooruit helpen. Hoe maak je een catalogus van je bibliotheek? Wat doe je met een schenking? Waar moet je rekening mee houden als de collectie opengesteld wordt voor het publiek? Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden helpen we je op weg naar een degelijk beheer van je collectie. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/aan-de-slag-met-archief-en-documentatie-nieuwe-reeks-5/
Inleiding tot beheer en ontsluiting van archief en documentatie_20180321Heemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont.
Aan de slag met archief en documentatie: Inleiding tot beheer en ontsluitingHeemkunde Vlaanderen
In deze les wordt dieper ingegaan op het specifieke karakter van archief in de collectie. Zo leer je er wat het verschil is tussen archief en documentatie en of je documenten mag weggooien. Je krijgt er ook uitleg over hoe je aan een inventaris begint, wat het verschil is met een verzamelbeschrijving en hoe je onderzoekers de weg naar jouw archief of collectie toont via Archiefbank Vlaanderen. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/aan-de-slag-met-archief-en-documentatie-nieuwe-reeks-5/
Heel wat erfgoedverenigingen en erfgoedvrijwilligers zijn geïnteresseerd in het digitaliseren en online publiceren van hun documentaire collectie. Maar hoe begin je daar aan? Er wordt een beknopte introductie gegeven in hoe je je documenten het best kunt organiseren en digitaliseren. Vervolgens zien we ook hoe je de digitale bestanden kunt archiveren en ontsluiten. Hierbij komt ook de technische kant aan bod. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/ondersteuning/vorming/cursusreeks-aan-de-slag-met-archief-en-documentatie/#sthash.bgprhnSL.dpuf
Spreker: Jürgen Vanhoutte (Stafmedewerker behoud & beheer), Anne-Cathérine Olbrechts (Depotconsulent Provincie Oost-Vlaanderen) Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?
De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen. Welke documenten mag of moet je bijhouden? Wat is er zo belangrijk aan de nieuwe archiefwet? In deze cursus is er ook aandacht voor subsidieregelingen en mogelijke subsidiekanalen met concrete tips over het aanvragen van subsidies.
Spreker: Jürgen Vanhoutte (Stafmedewerker behoud & beheer), Anne-Cathérine Olbrechts (Depotconsulent Provincie Oost-Vlaanderen) Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?
Sprekers: Bert Lemmens en Rony Vissers (Packed vzw, Expertisecentrum Digitaal Erfgoed) Op het einde van cursus 3 krijg je de opdracht om te bekijken hoe je de opgedane kennis in de eigen praktijk kunt toepassen en concrete vragen/probleemstellingen specifiek voor jouw context op te lijsten. In interactie met de deelnemers pogen we tijdens deze sessie oplossingen te formuleren die aansluiten bij de eigen praktijk. Om de interactie te bewaken, is deze cursus beperkt tot maximaal 7 organisaties, met een maximum van 2 deelnemers per organisatie, inschrijven. Bij voldoende vraag wordt een extra sessie overwogen.
De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen. Welke documenten mag of moet je bijhouden? Wat is er zo belangrijk aan de nieuwe archiefwet? In deze cursus is er ook aandacht voor subsidieregelingen en mogelijke subsidiekanalen met concrete tips over het aanvragen van subsidies.
Op 26 februari 2010 organiseerde het VVBAD / OKBV een workshop over collectiebeleid in kunstbibliotheken. Drie sprekers werden gevraagd om inleidende presentaties te geven die aanleiding konden geven tot verdere discussie nadien in een workshop. Vandaar dat sommige stellingen hier nogal kort door de bocht en/of polemisch zijn.
Van samenwerking gesproken: een nieuw collectieplan voor het MIAT (Ann Van Ni...ETWIE
Het MIAT is één van de pioniers van de Vlaamse Industriële Archeologie (1978). De collectie telt meer dan 30.000 stukken, verdeeld over diverse interne en externe depots. De variatie is al even indrukwekkend als de omvang; van een topstuk als de Mule Jenny, over een 12 ton zware kraancabine, drie brandweerwagens, de eerste draagbare computer, tot een badpak van Ginger Rodgers. Na 35 jaar is niet alleen het MIAT maar ook haar omgeving danig veranderd. Nieuwe partners bieden zich aan en wat vroeger de industriële archeologie genoemd werd, is ondertussen opgenomen binnen de sector van het Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed. Collecties zijn ook niet langer vaste entiteiten, geïnventariseerd en geklasseerd op papieren fiches. Samen bestuderen we de aspecten van een wereld die sneller en sneller evolueert. Hoog tijd om mee te evolueren, de markt te verkennen, samenwerkingsakkoorden te sluiten en de beperkte middelen adequaat in te zetten. Het MIAT wil met haar nieuw Collectieplan 2014-2018 hiervoor een eerste aanzet geven.
Heel wat erfgoedverenigingen en erfgoedvrijwilligers zijn geïnteresseerd in het digitaliseren en online publiceren van hun documentaire collectie. Maar hoe begin je daar aan? Er wordt een beknopte introductie gegeven in hoe je je documenten het best kunt organiseren en digitaliseren. Vervolgens zien we ook hoe je de digitale bestanden kunt archiveren en ontsluiten. Hierbij komt ook de technische kant aan bod. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist. - See more at: http://www.heemkunde-vlaanderen.be/ondersteuning/vorming/cursusreeks-aan-de-slag-met-archief-en-documentatie/#sthash.bgprhnSL.dpuf
Spreker: Jürgen Vanhoutte (Stafmedewerker behoud & beheer), Anne-Cathérine Olbrechts (Depotconsulent Provincie Oost-Vlaanderen) Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?
De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen. Welke documenten mag of moet je bijhouden? Wat is er zo belangrijk aan de nieuwe archiefwet? In deze cursus is er ook aandacht voor subsidieregelingen en mogelijke subsidiekanalen met concrete tips over het aanvragen van subsidies.
Spreker: Jürgen Vanhoutte (Stafmedewerker behoud & beheer), Anne-Cathérine Olbrechts (Depotconsulent Provincie Oost-Vlaanderen) Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?
Sprekers: Bert Lemmens en Rony Vissers (Packed vzw, Expertisecentrum Digitaal Erfgoed) Op het einde van cursus 3 krijg je de opdracht om te bekijken hoe je de opgedane kennis in de eigen praktijk kunt toepassen en concrete vragen/probleemstellingen specifiek voor jouw context op te lijsten. In interactie met de deelnemers pogen we tijdens deze sessie oplossingen te formuleren die aansluiten bij de eigen praktijk. Om de interactie te bewaken, is deze cursus beperkt tot maximaal 7 organisaties, met een maximum van 2 deelnemers per organisatie, inschrijven. Bij voldoende vraag wordt een extra sessie overwogen.
De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen. Welke documenten mag of moet je bijhouden? Wat is er zo belangrijk aan de nieuwe archiefwet? In deze cursus is er ook aandacht voor subsidieregelingen en mogelijke subsidiekanalen met concrete tips over het aanvragen van subsidies.
Op 26 februari 2010 organiseerde het VVBAD / OKBV een workshop over collectiebeleid in kunstbibliotheken. Drie sprekers werden gevraagd om inleidende presentaties te geven die aanleiding konden geven tot verdere discussie nadien in een workshop. Vandaar dat sommige stellingen hier nogal kort door de bocht en/of polemisch zijn.
Van samenwerking gesproken: een nieuw collectieplan voor het MIAT (Ann Van Ni...ETWIE
Het MIAT is één van de pioniers van de Vlaamse Industriële Archeologie (1978). De collectie telt meer dan 30.000 stukken, verdeeld over diverse interne en externe depots. De variatie is al even indrukwekkend als de omvang; van een topstuk als de Mule Jenny, over een 12 ton zware kraancabine, drie brandweerwagens, de eerste draagbare computer, tot een badpak van Ginger Rodgers. Na 35 jaar is niet alleen het MIAT maar ook haar omgeving danig veranderd. Nieuwe partners bieden zich aan en wat vroeger de industriële archeologie genoemd werd, is ondertussen opgenomen binnen de sector van het Technisch, Wetenschappelijk en Industrieel Erfgoed. Collecties zijn ook niet langer vaste entiteiten, geïnventariseerd en geklasseerd op papieren fiches. Samen bestuderen we de aspecten van een wereld die sneller en sneller evolueert. Hoog tijd om mee te evolueren, de markt te verkennen, samenwerkingsakkoorden te sluiten en de beperkte middelen adequaat in te zetten. Het MIAT wil met haar nieuw Collectieplan 2014-2018 hiervoor een eerste aanzet geven.
Met de contactdag van vrijdag 29 mei 2015 bood het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) aan de erfgoedgemeenschap van landbouw, platteland en voeding de kans om inspiratie op te doen over de toekomst van het roerend agrarisch erfgoed in het bredere erfgoedveld. Zowat 65 geïnteresseerden waren verzameld in het typerende kader van de Smoufelbeekhoeve in het landelijke Maldegem-Donk, tussen Maldegem en Brugge. Het publiek was een mooie mix van collectiebeheerders, zowel private verzamelaars als erkende musea, en professionele erfgoedwerkers.
Vanuit Nederland was Tessa Luger, wetenschappelijk medewerker van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amsterdam, gevraagd om een presentatie te brengen over een nieuwe waarderingsmethodiek voor erfgoed. In ‘Op de museale weegschaal. Waarderingsmethodiek en erfgoedcollecties’ ging zij dieper in op de mee door haar uitgewerkte methode. Zij lichtte de zes stappen van waarderen toe om vervolgens aan de hand van een aantal concrete erfgoedcases ook de praktijk aan het woord te laten. Uit de ervaringen van erfgoedmedewerkers blijkt dat waarderen nog steeds een intensief proces is, dat het bovendien telkens weer maatwerk is dat moeilijk in algemene termen kan worden aangebracht, maar dat het tegelijk wel veel kennis over de collectiestukken oplevert.
studiedag Van bezetting tot bevrijding: hoe maak ik een lokaal project over d...Heemkunde Vlaanderen
Tijdens een studiedag over het opzetten van een lokaal project over de Tweede Wereldoorlog of een deelaspect ervan werden inspirerende voorbeelden gebracht. Deze presentatie vertelt meer over het project van 'Het Kamp van Lokeren' te Lokeren.
Een vereniging bewaart documenten voor de werking maar ook om later de geschiedenis van de vereniging te kunnen schrijven. Tijdens deze presentatie worden aspecten aangeraakt over hoe je beter je collectie archief (papier en digitaal) kan bewaren.
studiedag Van bezetting tot bevrijding: hoe maak ik een lokaal project over d...Heemkunde Vlaanderen
Tijdens een studiedag over het opzetten van een lokaal project over de Tweede Wereldoorlog of een deelaspect ervan werden inspirerende voorbeelden gebracht. Deze presentatie vertelt meer over de werking van de werkgroep Balen Bevrijd uit Balen.
studiedag Van bezetting tot bevrijding: hoe maak ik een lokaal project over d...Heemkunde Vlaanderen
Tijdens een studiedag over het opzetten van een lokaal project over de Tweede Wereldoorlog of een deelaspect ervan werden inspirerende voorbeelden gebracht. Deze presentatie vertelt meer over een mondelinge geschiedenisproject in de Panne.
Bij het beheer van een archief- en documentatiecentrum is het handig om de basis van het auteursrecht te kennen. Want wat mag je tonen aan je bezoekers en wat niet. Als je iets wil delen met het grote publiek, hoe zorg je dan voor dat iedereen weet hoe het zit met het auteursrecht?
De juridische kant van het archiefbeheer is voor vele erfgoedvrijwilligers een grote onbekende. Over archieven en documentatie bestaat een web aan wettelijke regels en specifieke reglementen. Steeds vaker heeft men het over selectie. Maar welke documenten mag of moet je (niet) bijhouden?
Als erfgoedhouder probeer je een collectie zo goed en zo lang mogelijk te bewaren. Jammer genoeg zijn er heel wat factoren die schade kunnen berokkenen. Denk maar aan vocht, insecten, schimmels, wateroverlast of brand. Bovendien zijn sommige materialen van zichzelf onstabiel en verouderen snel. Hoe beperk je zoveel mogelijk het risico op schade aan je collectie? Hoe pas je richtlijnen over bewaring van papier, foto’s en films toe in de alledaagse praktijk, waar de centen beperkt zijn? En wat doe je als je toch problemen tegenkomt?
In deze cursus ligt de nadruk op het toepassen van een beter beheer van digitale gegevens. Je krijgt een oplossing die aansluit bij de werking van een lokale erfgoedorganisatie. Op deze manier wil de cursus de opgedane kennis ook in de eigen praktijk vertaald zien. Om de interactie te bewaken, is deze cursus beperkt in aantal organisaties en aantal deelnemers. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist.
Heel wat erfgoedverenigingen en erfgoedvrijwilligers zijn geïnteresseerd in het digitaliseren en online publiceren van hun documentaire collectie. Maar hoe begin je daaraan? Er wordt een beknopte introductie gegeven in hoe je je documenten het best kunt organiseren en digitaliseren. Vervolgens zien we ook hoe je de digitale bestanden kunt archiveren en ontsluiten. Hierbij komt ook de technische kant aan bod. Een basiskennis in het gebruik van een computer is vereist.
Wie een collectie archief of documentatie heeft, staat er niet altijd bij stil dat hij/zij keuzes maakt. Niettemin bepalen die keuzes in grote mate wat we verzamelen. Tijdens deze cursusavond staan we stil bij zaken die ons veel tijd en energie kosten. We kijken naar hoe we onze collectie verwerven en wat misschien beter niet meer gebeurd.
Presentatie collectiebeheer door Van Duyse Dirk tijdens cursusreeks 'Aan de Slag met Archief en Documentatie'
1. Collectiebeheer
Dirk Van Duyse
Adjunct-bibliothecaris Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience (Antwerpen) – collectievorming
www.consciencebibliotheek.be
Bibliotheekverantwoordelijke (en redacteur) H.H.K. Het Land van Beveren vzw
www.landvanbeveren.be
2. - Geen kant-en-klaar oplossingen
Ieders context is anders (bvb. professioneel – vrijwilligers)
- Niet alle vragen beantwoord
- stof om over na te denken
- in vraag stellen huidige werkwijze
- Verwijzing naar:
- werkbare voorbeelden
- documentatie
= Inleiding cursusreeks: bepaalde items later diepgaander behandeld
1° Introductie
39. Online-publicatie, o.a. hoofdstuk : Wat is cultureel erfgoed en hoe ga je ermee om?
Een sjabloon voor inventariseren van:
- bibliotheekcollectie
- museale collectie
Ook aandacht voor digitaal erfgoed
40.
41.
42. Hoofdstuk 3: knelpunten bij lokale erfgoedhouders
1. Heterogeniteit, acquisitie, ontsluiting
- samenstelling
- acquisitie of verwerving
- ontsluiten en ter beschikking stellen van de collectie
- continuïteitsproblematiek
2. Behuizing en de bewaarproblematiek
- locatie
- behoud en beheer van de collecties
3. Wat te doen als u te maken krijgt met boekenwormen, archiefratten,…
43. Depotwijzer
Op 8 november 2013 lanceerden de vijf Vlaamse provincies en de Vlaamse
Gemeenschapscommissie www.depotwijzer.be.
Deze site wil alles bundelen rond erfgoeddepotbeleid, -werking en
-praktijk: van informatie, relevante expertise tot praktische tips voor
een verantwoorde bewaring van erfgoed in depot.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50. P. 4 Erfgoeddepots in de kijker
8 Wat is een erfgoeddepot?
16 Aanpassen of nieuw bouwen?
26 Een geschikte locatie
34 Het depotgebouw
46 Inrichting van de opslagruimte
60 Exploitatie van het depot
Wat is een erfgoeddepot? Wat komt er allemaal kijken bij de bouw of verbouwing
van een depot? Wat is een geschikte locatie? Welke ruimtes en functies moet het
depotgebouw huisvesten? Welke algemene principes voor inrichting en meubilair
gelden voor de inrichting van de depotruimten? Hoe pak je de exploitatie van het
depot aan? Wat zijn de noodzakelijke ingrediënten voor een efficiënte werking?
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57. Band- en boekblokschade
Chemische schade (inktvraat, plakband en stickers, verzuring,…)
Mechanische schade (schade door gebruik)
Plaagschade (insecten en knaagdieren)
Vochtschade
58.
59. 3.1. Erfgoedbeherende instellingen en collecties
Bewaren
Aangroeien
Actief afstoten !
Collectiemobiliteit
3.3. Verzamelaars en collecties
Samenstellen van de collectie
Inventariseren
Bewaren en behouden
Ontsluiten
Overleven van de collectie
68. P. 81-87: “De inventaris is nog geen collectie”
P. 107-114: “Je kunt niet alles verzamelen”
69.
70.
71. Hoe papieren, beelden en geluid bewaren
Inpakken en opbergen
Bits en bytes leesbaar houden
Spreid het risico : back up
Digitaal klassement
72. Problematiek “born digital”
= Van oorsprong digitale publicaties
Soms wel soms geen versie op papier
Bewaring is speciale uitdaging
(backups, update software, opslagcapaciteit, ontsluiting,…)
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85. = Acht opstellen (2009, 240 p.) over over aard en wezen van
het verzamelen (van boeken).
Verzamelaars zullen met dit boek in de hand wellicht een
onvermoed zicht op hun bezigheid krijgen, en hun
huisgenoten krijgen wellicht meer begrip voor deze passie
die ook een grote praktische invloed kan hebben op het
huiselijk leven en gebruik en inrichting van de woning.
O.a.:
1. Wat drijft de verzamelaar?
3. Het profiel van de bibliofiel
6. Wat de gek ervoor geeft
8. Een verhaal zonder einde
86.
87. “Een heerlijk boekje (2009, 143 p.) over boekenverzamelingen,
de liefde voor het boek, en de drang om te verzamelen (de bibliofielen
en bibliomanen) en te ordenen (het indelen van de boekenkasten).”
O.a.:
= Hoe klasseer je je boeken?
= Waar haal je de ruimte vandaan om die boeken op te tasten?
= Wat is de motor die de boekenwurm gaande houdt?
De perfecte bibliotheek bestaat niet!
89. 1. Inleiding
Lokale erfgoedinstellingen
= actief op diverse terreinen
= waardevol erfgoed
= waardevol documentair erfgoed
- bewaring
- gebruikt in de werking
- ter beschikking stellen van belangstellenden
documentatiecentrum
91. 1. Inleiding
Documentatiecentrum : diverse documentaire collecties
= vooral papieren erfgoed
= affiches
= archivalia
= AVM-materialen
= boeken (diverse soorten, vormelijk en inhoudelijk)
= brochures en folders
= curiosa
= documentatiemappen
= foto’s en postkaarten
= grijze literatuur
= handschriften
= kaarten en plannen
= periodieke publicaties
= rouwprentjes en doodsbrieven
92. 1. Inleiding
Onderscheid t.o.v. andere bibliotheken
= specifiek onderwerpsgebied (lokale en regionale geschiedenis)
= collectie is minder omvangrijk
= veel grijze literatuur
= vaak diepgaande(re) ontsluiting
= specifiek, lokaal publiek
= beperkt toegankelijk (afspraak, openingsuren, ontleningen)
93. 1. Inleiding
Situatie verschilt van plaats tot plaats
= lokale erfgoedhouder:
= beheersproblemen (ontsluiting, bewaring, huisvesting, ter
beschikkingstelling, geldelijke middelen, personele middelen, expertise)
= andere spelers in het veld
= plaatselijke bibliotheek kan zich ook profileren als bewaarbibliotheek
= gemeentelijk archief kan zich ook profileren als bewaarbibliotheek
= mengvormen
94. 1. Inleiding
Uiteenzetting : weg van het documentaire erfgoed
= verzamelen (collectievorming)
[= verzorgen (conservering, restauratie)
= materiële bewaring]
= ontsluiten (catalografie)
= ter beschikking stellen van gebruikers
= publiekswerking
96. 2. Collectievorming
Praktijk bij lokale verenigingen, meestal:
- breed interesseveld
- niet kritisch omgaan met schenkingen
- brede collecties (werkingsgebied overstijgend)
Hamsteren van erfgoed ten koste van:
- efficiënt beheer:
nodeloos investeren van tijd, geld en middelen (bewaring,
hypotheek opbergcapaciteit)
- rendement collectie
97. 2. Collectievorming
Besef collectiebeheerders:
- optimaliseren collectiebeheer
- welomlijnde collecties, inhoudelijke samenhang
- behoedzamer, economischer omspringen met depotruimte
- uitbouw collectie is resultaat van een selectieproces
weloverwogen keuzes maken
prioriteiten stellen
98. Erfgoedbibliotheekcollectie?
Onderscheid tussen:
Manuscripten en historische fondsen (tot 1830)
= Per definitie erfgoedcollectie
Collecties uit de 19de en 21ste eeuw
= Alleen erfgoedcollectie indien
Duidelijke inhoudelijk gerichtheid
» collectiedomein is omschreven en begrensd
» nastreven van volledigheid
Erkend als belangrijke bron
» Lokaal/regionaal, provinciaal, nationaal of internationaal niveau
» belang voor een kennisdiscipline of de cultuurhistorische waarde
verantwoordt langetermijnbewaring
99. 2. Collectievorming
2.1. Collectiebeleid(splan)
Missie collectiebeherende instelling
Doel van de collectie
Verzamelbeleid formuleren
Gebruik van de collectie
www.icn.nl (Instituut Collectie Nederland)
100.
101.
102.
103.
104. 2. Collectievorming
2.1. Collectiebeleidsplan
1° Missie collectiebeherende instelling
= wat is het verzamelgebied
het thema
het geografisch gebied
de periode
= wat zijn de kernactiviteiten
in termen als verzamelen, bewaren, tentoonstellen, beheren,
onderzoeken, informeren
Voor een lokale erfgoedhouder, in principe: het bewaren en valoriseren van
documentair en museaal materiaal over een geografisch beperkte regio
105. 2. Collectievorming
2.1. Collectiebeleidsplan
2° Wat is de geschiedenis van de collectie / vereniging
= hoe en waarom is de collectie gevormd
= door wie en wanneer is de collectie gevormd
= hoe is de collectie in het verleden beheerd
inzicht in de (deel)collecties draagt bij tot een beter
collectiebeheer
106. 2. Collectievorming
2.1. Collectiebeleidsplan
3° Positionering van de collectie
= hoe verhoudt de vereniging/collectie zich t.o.v. andere
lokale erfgoedhouders/collecties
= “swot”-analyse
wat zijn de sterke en de zwakke punten van de collectie en het
collectiebeheer, wat zijn de mogelijkheden, wat zijn de gevaren?
inzicht in samenstelling, betekenis, waarde van de collectie laat
een gericht beleid toe bij de actualisering van de collectie
(zoektocht naar nieuw, aanvullend materiaal)
107. 2. Collectievorming
2.1. Collectiebeleidsplan
4° Beleid bepalen
= op het vlak van selecteren en afstoten
= hoe geeft men dit vorm?
duidelijke selectiecriteria vereist, bvb.:
- in hoeverre past een object binnen het collectieprofiel
- cultuurhistorische waarde object
- fysieke staat object
- ruimte in het depot
- beschikbaarheid identieke/vergelijkbare objecten
binnen de eigen of andere collecties
109. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.1. Aankoop
= Actieve collectievorming : aankoop publicaties die passen binnen het
collectieprofiel lokaal goed geplaatst
= Budget : is de aankoop zijn geld waard ?
- abonnementen
- publicaties
- nieuwe uitgaven
- retroactief : hiaten wegwerken (zie bijlage)
- boekantiquariaten
www.antiqbook.com
- boekenveilingen
bvb. www.romanticagony.com
= Geen publiekrechtelijke archieven : onvervreemdbaar !
= Meerwaarde realiseren door te focussen op grijze literatuur !
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.2. Schenkingen
Principe: object/collectie wordt gratis overgedragen.
Interessant voor collectie-uitbreiding, maar…
- passend in het collectieprofiel ?
- verdubbeling ?
- de staat van de schenking ?
- handig ter vervanging van beschadigde/beduimelde
exemplaren
Schriftelijke bevestiging schenkingsovereenkomst
127. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.2. Schenkingen
Schenkingsovereenkomst
- Tussen schenker en ontvanger
- Schenker erkent de eigenaar te zijn
- Schenker draagt de eigendom over
- Ontvanger kan vrij over de schenking beschikken
- Ontvanger bewaart en beheert schenking op deskundige wijze
- Ondertekend en gedateerd
128. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.2. Schenkingen
Specifieke voorwaarden schenker
- Vermelding schenker bij exposities
- Integrale opname (“fonds”) : vergiftigd geschenk ?! Selectiecriteria:
- passend in brede interpretatie collectieprofiel
- in principe geen dubbele exemplaren
- staat van het exemplaar
- opname gewijzigde edities
- Onmiddellijke verwerking/inventarisatie
- Organisatie speciaal evenement
130. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.2. Schenkingen
Schenkingen activeren !
- Oproep schenkingen (via tijdschrift, via website)
- Bedanking na schenking
- Vermelding van schenkingen (via tijdschrift, via website)
- Activiteiten rond schenkingen
Exemplaar bij medewerking aan publicatie (aanleveren fotomateriaal) of
tentoonstelling (met catalogus), of bij boekaankondiging via eigen kanalen
131. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.3. Ruil
- Beschikkend over eigen publicaties of over dubbels
- Veelal toegepast m.b.t. tijdschriften
- op de hoogte van elkaars werking
- uitwisseling grensoverschrijdend onderzoek
pdf ruilen?
- Ruilkoop (vereist interessant aanbod)
132. 2. Collectievorming
2.2. Verwerving
2.2.4. Bewaargeving
- Bewaarnemer (ontvanger) wordt geen eigenaar
- Bewaarnemer bewaart en beheert op deskundige wijze
- Bewaarnemer bezorgt na afloop bewaargeving in gelijkaardige staat terug
(behoudens normale verouderingsprocessen)
- Duidelijke afspraken : bewaargevingsovereenkomst
- tijdsduur (beperkt, langer, onbepaald)
- raadpleegbaarheid (consultatie, publicatie, expositie) / inventarisatie
- bewaargever op de hoogte houden
- kosten bewaargeving / verzekering
- herbestemming bij
- overlijden bewaargever
- stopzetting bewaargevende instelling
- Ondertekend en gedateerd
133. 2. Collectievorming
2.3. Wieden / selectie
Collectiebeleidsplan
- wat wil de instelling verzamelen en behouden?
- wat hoort niet thuis in de collectie?
selectie af te stoten objecten
Herbestemming af te stoten objecten
- schenking aan meer relevante erfgoedinstelling
- ruil met andere erfgoedinstellingen / antiquariaten
Verkoop
Vernietiging (als herbestemming of verkoop niet mogelijk is en voldoende
alternatieven voorhanden zijn)
134. Mogelijke selectiecriteria zijn:
de mate waarin een object past binnen het collectieprofiel;
de culturele waarde van een object of deelcollectie;
de toestand van een object;
de beschikbaarheid van vergelijkbare objecten binnen de collectie of
elders;
de grootte van het object in relatie tot de ruimte in het depot.
Werd het af te stoten object of de (deel)collectie aan de erfgoedinstelling
geschonken? De oorspronkelijke schenker (of erfgenaam) contacteren!
136. 3. Ontsluiting
3.1. Belang
- Ontsluiting = vormelijke, gestructureerde beschrijving van het bezit in de
catalogus
- Resultaat ontsluiting = zoekvraag levert relevante informatie op
- Bibliotheek (ordening, klassering, inventarisatie) = essentieel fundament
(publieks)werking
- wat bezit de vereniging?
- waar bevindt het zich?
- wat is het belang van het bezit?
- Zonder ontsluiting is de collectie “waardeloos”,
want niet bruikbaar/terugvindbaar
137. 3. Ontsluiting
3.1. Belang
- Maar: ontsluiting is problematisch
Praktijk: veelal gebrekkige ontsluiting
- al dan niet papieren catalogus
- onvoldoende, niet doeltreffend gestructureerd
- modellen van regelgeving worden niet/onvoldoende gevolgd
- ontsluitingspercentage varieert naargelang het bronnentype
- niet altijd eenvormige systemen voorhanden
- inventarisatie is tijdrovend / ondankbaar (achter de schermen)
- vrijwilligers beschikken niet altijd over de vereiste vaardigheden
- Moeilijke keuze tussen:
- snelle maar oppervlakkige registratie
- diepgaande maar trage ontsluiting
138. Belang registratie
Een goede registratie vervult 3 basisfuncties:
een informatiefunctie
een beheersfunctie
een verantwoordingsfunctie
139. Informatiefunctie registratie
De inventaris biedt informatie over je collectie aan: aantal
objecten, metadata, digitale reproducties, restauratieverslagen,
verzekeringswaarde,… Met één muisklik vind je in een
geautomatiseerd registratiesysteem alle noodzakelijke gegevens.
De inventaris is onontbeerlijk bij het definiëren, waarderen en
onderzoeken van de eigen collectie, het uitwisselen van objecten,
het voorbereiden van exposities, het samenstellen van
brochures,...
Ook voor de buitenwereld is een inventaris belangrijk: door het
online plaatsen van je collectie of een deel ervan creëer je een
draagvlak, ook voor de objecten in het depot.
140. Beheersfunctie registratie
Een up-to-date inventaris is het beste werkinstrument om je
collectie te beheren: je weet direct wat je in huis hebt. De
wisselwerking tussen permanente opstelling en depot vereist een
correcte standplaats- en conditieregistratie.
Aan de hand van de standplaatsregistratie weet je perfect waar elk
object zich bevindt en dankzij de conditieregistratie kan je
passende maatregelen nemen. Heel je depotwerking is gekoppeld
aan een zo volledig mogelijk collectieregistratiesysteem.
Bij calamiteiten of diefstal is een goede inventaris goud waard.
141. Verantwoordingsfunctie registratie
Een inventaris is tenslotte een verantwoordingsinstrument. Veel
erfgoedinstellingen en collectiebeheerders krijgen subsidies.
Regelmatig moet een erfgoedbeheerder zich dan ook
verantwoorden tegenover een bestuur, overheid of andere
instantie.
Met een degelijke, actuele registratie en documentatie kan je
vragen snel, efficiënt en objectief beantwoorden.
142. 3. Ontsluiting
3.2. Gestandaardiseerd proces
- Catalografie : gestandaardiseerd proces van titelbeschrijvingen
van het bezit, met een catalogus gevolg
- Catalogus : biedt de gebruiker een zoekinstrument aan om de
collectie via diverse invalshoeken te bevragen
- Specifieke invoerproblematiek vergt enige competentie
- Belang uniformiteit
147. 3. Ontsluiting
3.2. Gestandaardiseerd proces
3.2.1. Feitelijke titelbeschrijving
Daarnaast onderscheid tussen:
- Monografieën : eendelige werken “pur sang”
- Eendelige werken met meerdere onderdelen (verzamelwerk in één band)
omnibus? – convoluut (bvb. met liedbladen, of pamfletten)?
- Beperkt meerdelige werken, die in een aantal delen een afgesloten geheel
vormen (encyclopedie in 24 banden)
- onderdelen hebben geen zinvolle titel
- onderdelen hebben een zinvolle titel
- Reeksen
- Periodieke publicaties (kranten, tijdschriften, jaarboeken)
148.
149.
150.
151.
152. 3. Ontsluiting
3.2. Gestandaardiseerd proces
2° Inhoudelijk ontsluiting : karaktisering inhoud
- Classificatie
= indeling van onderwerpen in diverse (sub)categorieën
= kan ook dienen als plaatsingssysteem (informatieve boeken)
- Trefwoorden(lijst)
155. 3. Ontsluiting
3.2. Gestandaardiseerd proces
3° Exemplaargegevens
- Wat bevindt zich in de collectie?
- welke delen?
- hoeveel exemplaren?
- bepaalde meerwaarde?
- Waar is het geplaatst ?
156. 3. Ontsluiting
3.2. Gestandaardiseerd proces
Objectwaarde van boeken!
Herkomstgegevens,
aanwezigheid opdrachten, annotaties, ex-libris,...
Boekbanden en boekvarianten
Schade-inventaris
160. 3. Ontsluiting
3.3. Bibliotheekautomatisering
- Computer al enkele decennia in gebruik in de bibliotheekwereld
- Voor catalografie diverse voordelen:
- enkel invullen van relevante velden, systeem presenteert eindresultaat
- uniforme werking (opzoeken, kopiëren van en linken aan reeds
ingevoerde informatie)
- kopiëren van of linken aan bestaande beschrijvingen
- Publiekscatalogus
- laat diverse zoekmogelijkheden toe
- laat toe te springen van de ene beschrijving naar de andere
- laat toe zoekresultaten in te perken of uit te breiden
- van op afstand, via internet, te raadplegen (“web-based”)
161. 3. Ontsluiting
3.3. Bibliotheekautomatisering
- Ogenschijnlijk eenvoudig, maar tussen en droom en daad…
- Na verloop van tijd toch diverse beperkingen:
- relevante informatie wordt niet altijd opgenomen
- beperkte zoekmogelijkheden
- geen gestandaardiseerde invoer
- tijdrovend proces
- Geautomatiseerde hulpmiddelen vereist : zoeken naar specifieke software
kiezen voor toekomstgerichte oplossing (onderhoud door leverancier)
Zie bvb. hoofdstuk 2.3. “Bibliotheekautomatisering” in:
“Wegwijzer voor bibliotheken en documentatiecentra”
Zie depotwijzer
162.
163.
164.
165.
166.
167. Cometa
= Beschrijven van deelcollecties, zie:
www.faronet.be/dossier/cometa
Cometa is een praktisch model dat voor cultureel-erfgoed-
instellingen werd ontwikkeld om iedereen in Vlaanderen die een
collectiebeschrijving wil maken, snel op weg te helpen. Zo hoeft
niemand het wiel opnieuw uit te vinden én werken we allemaal
op (ongeveer) dezelfde manier.
Cometa kan worden gebruikt door alle soorten erfgoed-
organisaties, en door zowel professionals als amateurs.
168. Voorbeelden
Enkele organisaties publiceren al een uitgebreid collectieregister op internet:
- Collectiewijzer erfgoedbibliotheken: www.collectiewijzer.be
- Archiefbank Vlaanderen: www.archiefbank.be
- Muziekbank Vlaanderen: www.muziekbankvlaanderen.be
- Oost- en West-Vlaanderen: www.erfgoedinzicht.be
Heel wat erfgoedcellen presenteren fotocollecties van particulieren,
heemkringen en andere erfgoedbeheerders op zeer toegankelijke
beeldbanken.
169.
170.
171.
172.
173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
185.
186.
187. CEST
Een interessant overzicht met een beoordeling van alle beschikbare software voor de
registratie en het beheer van museale, bibliotheek-, archief- en audiovisuele collecties
vind je op de CEST-website:
www.projectcest.be
188.
189.
190.
191.
192. Opensourcesoftware 3. Ontsluiting
3.3. Bibliotheekautomatisering
= Software waarvan de broncode beschikbaar is en aangepast mag worden.
Het verspreiden, kopiëren en wijzigen ervan is toegestaan en je hoeft geen
licentiebedrag
te betalen.
Kan door erfgoedinstellingen ingezet worden om collecties te beschrijven en online
te publiceren
Bvb. CollectiveAccess
193.
194.
195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213. Samenwerking met plaatselijke openbare bibliotheek ?
zie: http://beveren.bibliotheek.be/
Voordelen voor:
- erfgoedvereniging
- openbare bibliotheek is stabiele partner (continuïteit)
- catalograaf
- gebruiker: vindt doelgericht informatie
- online raadpleegbaar:
- bibliotheekbezit is vanop afstand consulteerbaar
- consultatie niet gebonden aan openingsuren
- stijgend collectierendement : lage drempel voor (rijke) collectie
Nadeel:
- grondige opleiding
- strikte regels
- belangrijk engagement erfgoedvereniging
- langetermijnwerking
- investering in project (manuren + uitbouw collectie)
214. In principe enkel catalografie (titelbeschrijving) met weerspiegeling in
publiekscatalogus
alle bibliotheekmaterialen
(niet bedoeld voor archivalische of museale items)
geen lenersbestand
geen bestelmodule
geen uitleenmodule
geen tijdschriftenmodule
geen administratie voor interbibliothecair leenverkeer
215. Grondige voorbereiding (wijzigingen achteraf niet eenvoudig)
- Eén bestand ?
gegevens erfgoedvereniging zijn onderdeel van de algemene
bibliotheekgegevens (voor- en nadelen)
- Apart bestand ?
gegevens erfgoedvereniging maken geen onderdeel uit van de
algemene bibliotheekgegevens (voor- en nadelen)
- Erfgoedvereniging = aparte gebruiker
definiëring nieuwe gebruiker (paswoord) met specifieke rechten
vastleggen plichten (catalografische regelgeving)
- Catalogeren vanop afstand (internetverbinding – paswoord)
of wordt er gecatalogeerd in de openbare bibliotheek ?
216. Definiëring context nieuwe collectie:
- “Aard van het werk” (onderhuidse gevolgen)
- Materiaalsoorten (in functie van titelbeschrijving) :
- boek
- tijdschrift
- cd
- cd-rom
- documentatiemap
- kaarten
- handschriften
- …
- Afdelingen
- leeszaal - magazijn
- of specifieker ?
222. 3. Ontsluiting
3.3. Bibliotheekautomatisering
In elk geval betrachting om de catalogus online raadpleegbaar te maken !
- Bibliotheekbezit is vanop afstand consulteerbaar
- Consultatie niet gebonden aan openingsuren
- Stijgend bibliotheekrendement : gebruiker vindt doelgericht informatie
223. 3. Ontsluiting
3.4. Revisie
Bibliotheekgebruik : titels gaan soms een eigen leven leiden
- “tijdelijk” ontleend
- verkeerd teruggeplaatst
Periodieke revisie is wenselijk, rek per rek, legplank per legplank:
- stemt het theoretische bezit overeen met de feitelijke aanwezigheid?
Hoe langer revisie wordt uitgesteld, hoe moeilijker om verdwenen exemplaren
opnieuw te traceren…
225. 4. Huisvesting en plaatsing
4.1. Locatie
- Eigen huisvesting (of niet) ?
- geschikte accommodatie
(ligging, oppervlakte, meerdere ruimten, isolatie, licht, zon(newering),
(lucht)vochtigheid, toegankelijkheid, beveiliging, bouwkundige staat,…)
- verzekering
- Wat is (geen) eigendom van de vereniging ?
226. 4. Huisvesting en plaatsing
Verzuring van papier is een tikkende tijdbom in papieren erfgoedcollecties en
zou dus een voortdurende bezorgdheid van erfgoedbibliotheken moeten zijn.
Permanente aandacht voor:
- bestendigen van de toestand van de collectie
- aanstaand verval voorkomen of vertragen
= goede bewaaromstandigheden:
- klimatalogisch
- verpakkingsmateriaal
Calamiteitenplan?!
4.2. Verwerking
Calamiteiten komen zelden voor maar hebben een enorme impact op je erfgoed. Daarom ben je
maar beter voorbereid om zo goed mogelijk te reageren en zo de schade te beperken.
227. 4. Huisvesting en plaatsing
Zo weinig mogelijk onherstelbare manipulatie
- niet plastifiëren
- geen barcodes
- geen etiketten
- zuurvrije kaft met plaatsingsgegevens / barcode
- zuurvrij strookje met plaatsingsgegevens
- vooraan inschrijven plaatsingscode
- droogstempel
Plaatsing : formaatplaatsing (boeken)
238. 5. Publiekswerking
- Rijkdom documentaire collecties bekend maken !
- Rijkdom documentaire collecties open stellen !
- Leeszaalgebruik : aandacht voor het object !
239. 5. Publiekswerking
raadpleegmodaliteiten bepalen, aandacht hebben voor:
- (wat) wel of niet uitleenbaar
- kwetsbare / beschadigde / zeldzame materialen
- materialen die veel geraadpleegd worden
- geen verzuurde bladwijzers
- wat wel of niet kopiëren (boekenscanner)
- registratie gebruik
wat is prioritair voor digitale equivalent
(om verdere beschadiging te voorkomen)
240.
241.
242.
243.
244. Einde
Niet alle vragen beantwoord
- stof om over na te denken
- in vraag stellen huidige werkwijze
- bepaalde items worden later diepgaander behandeld
Vragen?