Pielęgnowanie roślin pokojowych i terenów zieleni

1. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Małgorzata Małek
Pielęgnowanie roślin pokojowych i terenów zieleni
913[01].Z3.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr inż. Krystyna Maj
mgr Ewa Kawczyńska Kiełbasa
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Małek
Konsultacja:
dr inż. Marek Krzemiński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 913[01].Z3.03
„Pielęgnowanie roślin pokojowych i terenów zieleni”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu pracownik pomocniczy obsługi hotelowej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1 Wprowadzenie 3
2 Wymagania wstępne 4
3 Cele kształcenia 5
4 Materiał nauczania 6
4.1 Przepisy bezpieczeństwa higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska dotyczące prac związanych z pielęgnowaniem roślin 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2 Grupy roślin pokojowych wymagające określonych zabiegów
pielęgnacyjnych. Pielęgnacja roślin pokojowych 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzające 26
4.2.3. Ćwiczenia 27
4.2.4. Sprawdzian postępów 30
4.3 Klomby, kwietniki i trawniki – przygotowywanie gleby pod uprawę roślin,
pielęgnacja roślin 31
4.3.1. Materiał nauczania 31
4.3.2. Pytania sprawdzające 39
4.3.3. Ćwiczenia 39
4.3.4. Sprawdzian postępów 44
4.4 Stosowanie preparatów ochrony roślin 45
4.4.1. Materiał nauczania 45
4.4.2. Pytania sprawdzające 53
4.4.3. Ćwiczenia 53
4.4.4. Sprawdzian postępów 56
4.5 Sadzenie krzewów i drzewek ozdobnych, ich zabezpieczanie na zimę 57
4.5.1. Materiał nauczania 57
4.5.2. Pytania sprawdzające 69
4.5.3. Ćwiczenia 69
4.5.4. Sprawdzian postępów 73
5 Sprawdzian osiągnięć ucznia 74
6 Literatura 79

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten pomoże Ci w przyswajaniu wiedzy o pielęgnacji roślin pokojowych
i terenów zieleni, wykonywaniu prac związanych z podlewaniem, nawożeniem, sadzeniem
oraz przycinaniem roślin zielonych, krzewów i drzewek, przestrzeganiu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
W poradniku znajdziesz:
– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez
problemów korzystać z poradnika,
– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie nabędziesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
– literaturę uzupełniającą.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac.
Schemat układu jednostek modułowych
913[01].Z3
Prace gospodarcze
913[01].Z3.02
Wykonywanie prac gospodarczych
na terenie obiektu hotelowego
913[01].Z3.03
Pielęgnowanie roślin pokojowych
i terenów zieleni
913[01].Z3.01
Obsługiwanie sprzętu i urządzeń do
prac gospodarczych na terenie
obiektu hotelowego

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować przepisy sanitarne obowiązujące w hotelarstwie i gastronomii,
− stosować środki ochrony indywidualnej,
− określać zasady współpracy w zespole,
− interpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracownika,
− interpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracodawcy,
− utrzymywać porządek na stanowisku pracy,
− obsługiwać zmechanizowany sprzęt do utrzymania czystości pomieszczeń,
− dobierać ręczny i zmechanizowany sprzęt do prac porządkowych,
− dobierać środki czystości i środki dezynfekcyjne do rodzaju wykonywanej pracy,
− wykonywać prace porządkowe ręcznym i zmechanizowanym sprzętem.

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− rozróżnić podstawowe grupy roślin pokojowych wymagające określonych zabiegów
pielęgnacyjnych,
− zastosować odpowiednie metody, środki i sprzęt do pielęgnacji roślin pokojowych,
− przekopać oraz spulchnić glebę ręcznie i mechanicznie,
− rozróżnić nawozy organiczne i mineralne,
− zastosować nawozy organiczne i mineralne,
− zastosować metody nawadniania roślin na kwietnikach, klombach i trawnikach,
− zastosować metody usuwania chwastów na kwietnikach, klombach i trawnikach,
− zastosować środki ochrony roślin,
− zasadzić oraz przesadzić rośliny zielne, krzewy i drzewka,
− przyciąć żywopłoty, pędy i kwiatostany,
− skosić ręcznie i mechanicznie trawę,
− usunąć liście z trawników, chodników, dróg i parkingów,
− zabezpieczyć na zimę rośliny wielosezonowe,
− zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Przepisy bezpieczeństwa higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska dotyczące prac
związanych z pielęgnowaniem roślin
4.1.1. Materiał nauczania
Przepisy bezpieczeństwa obowiązujących podczas stosowania preparatów do zwalczania
chorób roślin i szkodników
Większość preparatów do zwalczania chorób roślin, a zwłaszcza szkodników to silne
trucizny i nieprzestrzeganie ostrożności przy ich stosowaniu może spowodować nawet
śmiertelne zatrucie. Aby tego uniknąć trzeba koniecznie przestrzegać następujących zasad:
− Zapoznać się z zaleceniami umieszczonymi na etykiecie i ściśle się do nich stosować.
− Nie pozostawiać preparatów w łatwo dostępnym miejscu.
− Trzymać je w szczelnie zamkniętych naczyniach z ostrzegawczym napisem.
− Unikać zetknięcia preparatu ze skórą.
− Nie brać do ust liści i innych części roślin opryskiwanych lub podlewanych środkami
chemicznymi.
− Nie używać do innych celów naczyń, w których przechowywane były preparaty; jeżeli
istnieje taka możliwość najlepiej je spalić.
− Rośliny na czas kuracji najlepiej wynieść z pomieszczenia na zewnątrz.
− Opryskując lub opylając rośliny na powietrzu, robić to w czasie bezwietrznej pogody,
aby cząsteczki preparatu nie zostały zaniesione na twarz; zarówno przy opryskiwaniu jak
i opylaniu unikać wdychania preparatu.
− Zabiegi najlepiej wykonywać w pochmurny dzień, wcześnie rano lub późnym
wieczorem.
− Podczas zabiegu nie wolno jeść, pić ani palić papierosów.
− W razie zatrucia (najczęściej objawia się zawrotami głowy, mdłościami, zaburzeniami
w oddychaniu itp.), natychmiast należy wezwać lekarza; do chwili jego przybycia
chorego trzeba wygodnie ułożyć i zapewnić spokój i swobodne oddychanie.
− Na opakowaniach środków owado – i grzybobójczych znajdują się specjalne
oznakowania. Zawierają one informacje na temat szkodliwości tych substancji dla ludzi
i zwierząt.
− Przed użyciem preparatów szkodliwych dla zdrowia nałożyć gumowe rękawice
zakrywające przegub ręki, ubranie z długim rękawem oraz buty kryjące stopy. Twarz
ochraniać jednorazową maseczką, oczy zabezpieczyć dopasowanymi okularami.
− Podczas zabiegu opryskiwacz ustawić w odległości 30–50 cm od rośliny.
− Do zabiegów należy wybierać preparaty najmniej toksyczne, o krótkim okresie karencji
i prewencji dla pszczół, selektywne – w jak najmniejszym stopniu szkodzące
organizmom pożytecznym.
− Opryskiwacz powinien być także szczelny (przed zabiegiem dobrze jest przeprowadzić
próbę wodną, sprawdzającą szczelność węży, dyszy i pracę końcówki)
− W trakcie przygotowania cieczy roboczej należy unikać bezpośredniego kontaktu ze
środkiem, wdychania, rozlewania i rozpryskiwania. W pobliżu nie powinny znajdować
się dzieci ani zwierzęta domowe.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
− W sąsiedztwie wykonywanych prac związanych z opryskiwaniem nie powinny
przebywać inne osoby.
− Nie opryskiwać kwitnących roślin oraz pokrytych spadzią, ze względu na obecność
owadów zapylających.
− Po zakończeniu zabiegu, opryskiwacz napełnić wodą i wypryskać na rośliny, na których
przeprowadzono zabieg. Nigdy nie wylewać resztek cieczy roboczej.
− Gdy preparat dostanie się do oczu, należy przemyć oczy wodą i jak najszybciej
skontaktować się z lekarzem okulistą.
− Na końcu dokładnie umyć ręce twarz, a ubranie uprać [21, s. 24].
Międzynarodowe symbole i objaśnienia dla środków ochrony roślin [25]
Międzynarodowe umowne znaki ostrzegawcze (piktogramy) [25]
Rys. 11. Koncentratw
formie płynnej do
rozcieńczania
Rys. 12. Koncentrat
w formie stałej do
rozcieńczania
Rys. 13. Środek gotowy do
użycia
Rys. 14. Chroń dłonie
Używaj rękawic
Rys. 15. Chroń twarz
Używaj ekranu
ochronnego
Rys. 16. Ręce myj pod
bieżącą wodą
Rys. 1. Wybuchowy Rys. 2. Utleniacz Rys. 3. Łatwo palny
Rys. 4. Szczególnie łatwo
palny
Rys. 5. Toksyczny Rys. 6. Bardzo toksyczny
Rys. 7. Żrący Rys. 8. Szkodliwy Rys. 9. Drażniący
Rys. 10. Niebezpieczny dla
środowiska

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Rys. 17. Używaj
fartucha ochronnego
Rys. 18. Używaj obuwia
ochronnego Nogawki
spodniwkładaj na obuwie
Rys. 19. Używaj maski
ochronnej
Rys. 20. Używaj
respiratora
Rys. 21. Używaj
kombinezonu ochronnego
Rys. 22. Środek szkodliwy
dla ryb
Rys. 23. Środek szkodliwy
dla zwierząt
Rys. 24. Przechowywać
w pomieszczeniach
zamkniętych, niedostępnych
dla dzieci
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są szczegółowe zalecenia przy stosowaniu preparatów do zwalczania chorób
i szkodników roślin?
2. Jakie znasz symbole i objaśnienia dla środków ochrony roślin?
3. Jakie znasz umowne znaki ostrzegawcze stosowane na opakowaniach preparatów
ochrony roślin?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz zestaw odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej, potrzebnej do
wykonania prac związanych z użyciem środków ochrony roślin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) dobrać zestawienia odzieży ochronnej,
3) dobrać zestaw środków ochrony indywidualnej,
4) zapoznać się z informacjami zawartymi w Internecie [http://www.bayercropscience.pl]
5) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− odzież ochronna,
− środki ochrony indywidualnej,
− komputer z podłączeniem do Internetu,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Ćwiczenie 2
Wykonaj oprysk roślin pokojowych przestrzegając przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) założyć odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej,
3) przygotować oprysk,
4) wykonać oprysk,
5) ocenić poprawność wykonania zadania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− odzież ochronna,
− środki ochrony indywidualnej,
− komputer z podłączeniem do Internetu,
− środek do zwalczania mszyc,
− opryskiwacz,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Zgromadź informacje na temat zasad ochrony przeciwpożarowej, obowiązujących
podczas wykonywania prac związanych z pielęgnowaniem roślin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z kartą charakterystyki preparatu chemicznego – środka ochrony roślin,
2) zgromadzić informacje dotyczące zasad ochrony przeciwpożarowej, obowiązujących
podczas wykonywania prac związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin [25],
3) zapisać informacje w postaci instrukcji ppoż.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru formatu A4, flamastry,
− komputer z podłączeniem do Internetu,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4
Zgromadź informacje dotyczące zasad ochrony środowiska, obowiązujących podczas
wykonywania prac związanych z pielęgnowaniem roślin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z kartą charakterystyki preparatu chemicznego – środka ochrony roślin,
2) zgromadzić informacje dotyczące zasad ochrony środowiska, obowiązujących podczas
wykonywania prac związanych z pielęgnowaniem roślin [25],
3) zapisać informacje w postaci instrukcji postępowania zgodnie z zasadami ochrony
środowiska.

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Wyposażenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru formatu A4,
− flamastry,
− komputer z podłączeniem do Internetu,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić szczegółowe zalecenia dotyczące stosowania preparatów do
zwalczania chorób i szkodników roślin?  
2) rozpoznać symbole i objaśnienia dla środków ochrony roślin?  
3) rozpoznać umowne znaki ostrzegawcze stosowane na opakowaniach
preparatów ochrony roślin?  

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
4.2. Grupy roślin pokojowych wymagające określonych
zabiegów pielęgnacyjnych. Pielęgnacja roślin pokojowych
4.2.1. Materiał nauczania
Rośliny pokojowe można podzielić na różne grupy w zależności od cech zdobniczych,
warunków życia, budowy itp., mamy więc rośliny ozdobne z liści, kaktusy i sukulenty,
paprocie, rośliny zwisające i pnące, ozdobne z kwiatów.
ROŚLINY PNĄCE
Cissus australijski (Cissus antarctica)
Pochodzi z Indii, Afryki, Madagaskaru, nadaje się do ogrodów zimowych, przepięknie
ulistniony.
Wymagania: stanowisko jasne lub półcieniste, temp. 10–20°C, podłoże równomiernie
wilgotne, nawozić od II do X raz w tygodniu, przesadzać co roku w lutym.
Ginura (Gynura procumbens)
Pochodzi z tropikalnych rejonów Afryki oraz Azji, liście o interesującym fioletowym
zabarwieniu.
Wymagania: stanowisko jasne, temp. 15–18°C, od II do X podlewać regularnie, zimą
skąpiej, nawozić raz w tygodniu wiosną i latem, nie przesadzać roślin dostarczających
sadzonek.
Hoja różowa (Hoya carnosa)
Wymagania: stanowisko bardzo jasne, latem temp. 20°C, zimą 10°C, latem regularnie
podlewać, zimą słabiej, cały rok zraszać, nawozić od III do X co 2 tygodnie, przesadzać co
2 lata.
Monstera (Monstera)
Pochodzi z tropikalnych lasów Ameryki Środkowej, gdzie przybiera postać krzewiastych
pnączy, liście głęboko powcinane, często również z otworami, można ją wykorzystać do
ozdoby pni lub filarów.
Wymagania: stanowisko jasne, latem temp. pow. 21°C, zimą 16–21°C, wilgotne podłoże,
częste zraszanie, nawozić od IV do VIII co 1–2 tygodnie, przesadzać co 1–2 lata wiosną lub
latem.
Scindapsus złoty (Scindapsus pictus)
Pochodzi z równikowych lasów Malezji, szmaragdowe sercowate liście pokryte
niebieskawymi plamami.
Wymagania: stanowisko jasne lub półcieniste, temp. 18–22°C, wilgotne powietrze oraz
podłoże, często zraszać, nawozić od wiosny do jesieni co 1–2 tygodnie, zimą co 3 tygodnie,
przesadzać wiosną lub latem.
PAPROCIE
Łosie rogi (Platycerium bifurcatum)
Roślina pochodzenia australijskiego, ciekawe liście przypominające kształtem rogi łosia.
Wymagania: stanowisko jasne, ciepłe, temp. zimą nie mniej niż 15°C, duża wilgotność
powietrza, wilgotne podłoże, nawozić latem co 2 tygodnie, przesadzać co 3 lata w ziemię dla
storczyków.
Nefrolepis wyniosła (Nephrolepis exaltata)
Paproć ta pochodzi z tropikalnej Ameryki, charakteryzują ją łukowato wygięte pierzaste
kędzierzawe liście.

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Wymagania: stanowisko jasne, nienasłonecznione, temperatura 20°C, wilgotność
powietrza ok. 50%, należy utrzymywać stale wilgotne powietrze, latem sporadycznie zraszać,
nawozić latem co 14 dni, przesadzać co 2 lata wiosną.
Podrzeń garbaty (Blechnum gibbum)
Jedna z nielicznych paproci drzewiastych, nadających się do uprawy w mieszkaniach,
roślina tworzy pęd pokryty ciemnymi łuskami, przypominający pień drzewa, u kilkuletnich
okazów wysokość pędu może dochodzić do 1 metra, z jego wierzchołka wyrasta pióropusz
jasnozielonych, pojedynczo pierzastych liści, przypominających nieco liście palm.
Wymagania: stanowiska dobrze oświetlone, ale nie na bezpośrednim słońcu, gleba
wilgotna, próchnicza, raczej uboga, podlewamy obficie w czasie intensywnego wzrostu, tj. od
początku lutego do sierpnia, w tym okresie również nawozimy, uważając jednak aby nie
zasolić nadmiernie podłoża, roślina źle znosi suche powietrze, występujące w mieszkaniach
jesienią, na początku okresu grzewczego – w tym okresie należy zadbać o nawilżanie
powietrza oraz utrzymać stałą wilgotność gleby w doniczce, należy się liczyć z wyraźnym
osłabieniem kondycji rośliny w tym okresie.
Zanokcica gniazdowa (Asplenium nidus)
Roślina pochodzenia azjatyckiego o szerokich, mięsistych liściach tworzących lejkowatą
rozetę, w uprawie domowej osiąga wysokość 30–40 cm.
Wymagania: stanowisko półcieniste, temp.20°C, wilgotność 60%, wilgotne podłoże,
w rozecie powinna znajdować się woda, latem nawozić raz na miesiąc, zimą co dwa miesiące,
przesadzać co 2–3 lata.
PALMY
Areka (Chrysalidocarpus lutescens)
Pochodzi z Madagaskaru, charakteryzuje się pierzastymi liśćmi i łodygami podobnymi
do bambusowych, wys. do 1,2 m, jest odporna i może przeżyć w mieszkaniu wiele
lat.Wymagania: stanowisko jasne, wysoka wilgotność powietrza, temp. 18°C, podlewanie
obfite, wymaga częstego zraszania, nawozić latem co 2 tygodnie, przesadzać co 3 lata, plamy,
szarawy odcień i przesuszenie liści może wskazywać, iż roślinę zaatakowały przędziorki.
Bokarnea odgięta (Nolina) Beaucarnea recurvata (Nolina recurvata)
Pochodzi z kamienistych pustyni Meksyku, dziwny, często pokręcony pień
z pióropuszem liści.
Wymagania: stanowisko jasne, słoneczne, latem temp. 18°C, zimą 10°C, latem utrzymać
wilgotne podłoże, zimą prawie suche, nawozić od III do X raz w miesiącu, przesadzać co
2–3 lata w lutym.
Dracena (Dracaena)
Pochodzi ze zwrotnikowych i podzwrotnikowych azjatyckich, afrykańskich lasów,
posiada krzaczasty pokrój i długie liście wychodzące z pnia.
Wymagania: stanowisko jasne, półcieniste, latem temp. 20°C, zimą 15–18°C,
umiarkowana wilgotność podłoża, nawozić od III do X raz w tygodniu, przesadzać co 2–3
lata na wiosnę.
Rozmnażanie: wiosną lub latem z sadzonek wierzchołkowych lub kawałków pnia.
Kariota (Palma orzechowa) Caryota mitis
Roślina z rodziny arekowatych (Arecaceae), pochodząca z południowej Azji i Indii,
rośnie dość szybko i osiąga wzrost nawet powyżej 2 m, w mieszkaniach raczej nie zakwita.
Wymagania: stanowisko słoneczne lub półcieniste, temp. powyżej 15°C, sadzimy
w ziemię będącą mieszanką ziemi liściowej, torfu i piasku, na dnie doniczki konieczny
drenaż, wymaga dużo wody i częstego nawożenia nawozami wieloskładnikowymi dla roślin
zielonych lub dla palm.

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Karłatka niska (Palma karłowata) Chamaerops humilis
Pochodzi z zachodnich krajów klimatu śródziemnomorskiego, uprawiana w doniczce
dorasta do 1,2 m, liście duże głęboko powcinane.
Wymagania: stanowisko jasne, temp. min. 10°C, gleba stale wilgotna (ale doniczka nie
może stać w wodzie), latem co 2 tygodnie stosować nawóz płynny, co dwa lata przesadzać do
większej doniczki
Kordylina drzewiasta (Cordyline australis)
Roślina z rodziny agawowatych (Agavaceae), pochodząca z podzwrotnikowej Azji
i z Afryki, największą wartość dekoracyjną tej rośliny stanowią jej długie, równowąskie
liście, kwiaty białe i niepozorne, w mieszkaniach pojawiają się niezmiernie rzadko.
Wymagania: światło rozproszone, podlewanie umiarkowane w okresie letnim (tylko gdy
przeschnie podłoże) oraz bardzo rzadko w okresie zimy, temp. latem od 20 do 25°C, zimą od
7 do 10°C, nawozimy co 3 tygodnie od marca do września nawozem wieloskładnikowych,
latem można wystawić na lekko zacieniony balkon lub taras.
Sagowiec wygięty, Palma paprociowa (Cycas revoluta)
Pochodzi z południowo–wschodniej Azji, należy do najstarszych roślin na ziemi, roślina
ma brązowy pień (przypominający ananasa), oraz pióropuszowate liście o dł. do 90 cm, rośnie
powoli (stąd sadzonki są bardzo drogie) i rzadko kwitnie.
Wymagania: stanowisko jasne, słoneczne, przewiewne, latem temp. do 20°C (gdy jest
słonecznie roślinę można wystawiać na zewnątrz), zimą powyżej 5°C, umiarkowana
wilgotność podłoża, pozwolić aby podłoże przeschło między każdym kolejnym podlewaniem
(nadmiar wilgoci powoduje pojawianie się na liściach brązowych plam, a niedobór wody
przyczynia się do żółknięcia liści), zimą podlewanie ograniczyć, nawozić od IV do IX co 14
dni słabo stężonym roztworem nawozu, przesadzać co 2–3 lata na wiosnę.
Szorstkowiec (Trachycarpus Fortunei)
Pochodzi z południowo–wschodniej Azji, uprawiana w doniczce wyrasta do 2,4 m
wysokości, liście w miarę wzrostu tworzą głęboko podzielone wachlarze, z wiekiem roślina
tworzy pień pokryty brązowymi włóknami.
Wymagania: stanowisko słoneczne o normalnej temp. pokojowej, zimą temp. nie niższa
niż 4°C, w sezonie podlewać umiarkowanie, zimą ograniczyć podlewanie, wiosną i latem
nawozić co 3 tygodnie nawozem płynnym, na lato można wystawić na zewnątrz w miejsce
osłonięte od wiatru.
Waszyngtonia nitkowana (Washingtonia filifera)
Roślina pochodząca z USA, wyrastająca w uprawie domowej do 3 m wysokości,
wytwarza szarozielone wachlarzowate liście, dobrze znosi centralne ogrzewanie
w mieszkaniu.
Wymagania: stanowisko słoneczne, pomieszczenie ciepłe, temp. min. 10°C, w okresie
wzrostu podlewać obficie i co dwa tygodnie nawozić płynnym nawozem, zimą podlewanie
ograniczyć, na lato można wystawić na zewnątrz w miejsce osłonięte od wiatru, gdy nad
podłożem zaczynają być widoczne korzenie roślinę przesadzić do większej doniczki z ziemią
z dodatkiem torfu lub ziemi liściowej.
KAKTUSY I SUKULENTY
Sukulenty – rośliny zwane gruboszami odznaczające się grubymi, mięsistymi liśćmi
i pędami, w których magazynują wodę.
Aporokaktus (Aporocactus flagelliformis)
Roślina ta pochodzi z górskich rejonów Meksyku, gatunek zwisający, kwitnący, dochodzi
do ponad 2,5 m długości. Wymagania: stanowisko półcieniste, przewiewne, zimą temp. 13–
–18°C, podlewać latem umiarkowanie, zimą bardzo skąpo, nawozić nawozem do kaktusów

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
raz na 3 miesiące z przerwą w okresie letnim, przesadzać w lutym tylko gdy doniczka jest za
mała.
Cefalocereus (głowa starca) Cephalocereus senilis
Roślina pochodzenia meksykańskiego, charakterystyczne białe „włosy” i trąbkowate
kwiaty.
Wymagania: stanowisko jasne, w pełnym słońcu, latem temp. 22°C, zimą 15°C,
podlewać latem po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy, nawozić raz na
wiosnę nawozem do kaktusów, przesadzać co 2 lata lub rzadziej.
Epifilum (Epiphyllum)
Pochodzi z Meksyku i Ameryki Południowej , ma długie spłaszczone łodygi i okazałe
czerwone lub białe kwiaty.
Wymagania: stanowisko jasne ale nienasłonecznione, przewiewne, latem temp. 20°C,
zimą 10°C, latem utrzymywać wilgotne podłoże, zimą podlewać skąpo, nawozić od III do XI
co 14 dni nawozem z małą zawartością azotu, przesadzać na wiosnę w ziemię z dodatkiem
piasku.
Kleistokaktus (Cleistocactus baumannii)
Pochodzi z górskich rejonów Ameryki Południowej, pokryte żółtymi cierniami
i włosami, dochodzą do 2m wysokości, wymagają podpory, nadaje się do uprawy
hydroponicznej.
Wymagania: stanowisko jasne do słonecznego, latem w ogrodzie, latem temp. 20°C,
zimą 10°C, podlewać latem po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy, nawozić
nawozem do kaktusów latem co 14 dni, przesadzać na wiosnę tylko gdy doniczka jest mała.
Koryfanta (Coryphanta clavata)
Pochodzi z Meksyku, dochodzi do 35cm wysokości i 12cm średnicy, żółte kwiaty.
Wymagania: stanowisko w pełnym słońcu, latem temp. 25°C, zimą 10–18°C, podlewać
latem po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy, nawozić nawozem do
kaktusów latem co 8 tygodni, przesadzać co 2–3 lata.
Notokaktus (Notocactus haselbergii)
W naturze zamieszkuje stepowe rejonie Ameryki Południowej , posiada efektowne, żółte
kwiaty.
Wymagania: stanowisko jasne, słoneczne, latem temp. 26°C, zimą 16°C, podlewać latem
po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy, nawozić nawozem do kaktusów
wiosną i latem co 4 tygodnie, przesadzać wiosną co 3–4 lata.
Opuncja (Opuntia)
Pochodzi z suchych rejonów Ameryki Południowej , charakterystyczne walcowate,
płaskie lub kuliste człony.
Wymagania: stanowisko jasne, w pełnym słońcu, latem temp. 20°C, zimą 8°C, podlewać
latem po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy, nawozić nawozem do
kaktusów raz na wiosnę i raz w lecie, przesadzać co 2 lata wczesnym latem w ziemię
z dodatkiem piasku.
Pustynna Róża (Adenium obesum)
Pochodzi z półpustynnych rejonów Półwyspu Arabskiego oraz w płd.-zach. Azji,
w naturze osiąga do 2 m wysokości, roślina o ciekawej, nieforemnej podstawie łodygi,
przypominającej pień, rozdęta podstawa łodygi może być bardzo niska, częściowo zagłębiona
w ziemi lub może wyrastać wyżej i nabierać butelkowatego kształtu, kwiaty w odcieniach
czerwieni są dość duże, o wydłużonej rurce korony i szeroko rozłożonych płatkach.
Wymagania: stanowisko słoneczne, gleba dobrze zdrenowana, podlewać oszczędnie, tak
aby nie dopuścić do przesuszenia korzeni, gdy jest zbyt zimno traci liście.

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Szlumbergera (Zygokaktus) Schlumbergera
Roślina pochodzenia brazylijskiego o liściowatych członach i przepięknych
różnobarwnych kwiatach.
Wymagania: stanowisko jasne lub półcieniste, latem może przebywać również
w ogrodzie, wymaga temp. 20°C przez cały rok, utrzymywać lekko wilgotne podłoże,
nawozić co 4 tygodnie nawozem do kaktusów, po przekwitnięcie podlewać skąpo i nie
nawozić przez 2 miesiące, przesadzać co 3–4 lata.
Żywe Kamienie (Lithops)
Długo żyjący sukulent, pochodzący z Afryki Południowej, wys. do 5 cm, tworzy
napęczniałe liście wyrastające parami z krótkich podziemnych łodyg, liście mogą przybierać
różne barwy, często upodobniają się do kamieni (stąd nazwa rośliny), po 2 lub 3 latach
uprawy w okresie jesiennym mogą pojawić się jasnożółte kwiaty z wieloma owłosionymi
płatkami.
Wymagania: najlepiej uprawiać po kilka sztuk w dużej doniczce, stanowisko jasne,
słoneczne, doskonały jest parapet okienny, ziemia uniwersalna z gruboziarnistym piaskiem
dla polepszenia drenażu, od wiosny do jesieni utrzymywać glebę ledwie wilgotną, górna
warstwa gleby pomiędzy kolejnymi podlewaniami powinna przeschnąć do połowy, gdy
przekwitnie nie podlewać aż do wiosny, temp. zimą nie może spaść poniżej 10°C.
Rośliny o ozdobnych kwiatach i owocach
Cyklamen perski, fiołek alpejski (Cyclamen persicum)
Pochodzi ze środkowej Palestyny, posiada kolorowe kwiaty i ozdobne licie.
Wymagania: stanowisko jasne i chłodne, temp 10–15°C, podłoże wilgotne, nawozić
podczas kwitnienia raz na tydzień, najlepiej stosować specjalny nawóz do roślin kwitnących,
przesadzać we wrześniu.
Kamelia japońska (Camellia japonica)
Krzew o ciemnozielonych, twardych i błyszczących liściach, kwitnie od późnej jesieni do
zimy, kwiaty najczęściej pełne barwy rożowej.
Wymagania: w okresie wiosenno–letnim utrzymujemy stale umiarkowaną wilgotność
podłoża, podlewając miękką wodą, co tydzień podajemy nawóz dla azalii i różaneczników,
pod koniec lata, po ukazaniu się pąków, zaprzestajemy nawożenia i zmniejszamy dawki
wody, latem może stać na balkonie lub tarasie, jesienią przenosimy do chłodnego, jasnego
pomieszczenia o temp. około 15°C, w którym roślina zakwitnie.
Oleander (Nerium oleander)
Śródziemnomorski zimozielony krzew, liście zielone, wąskolancetowate, skórzaste,
wyrastają parami, od maja do października możemy podziwiać kwiaty barwy różowej,
czerwonej lub białej, pojedyncze, zebrane w kwiatostany na szczytach pędów, średnicy do
5 cm, delikatnie pachnące, odmiany mają kwiaty w kolorze żółtym, morelowym,
purpurowym a także pełne, przekwitłe kwiaty usuwamy przez całe lato, uwaga – wszystkie
części rośliny są trujące!
Wymagania: w naszym klimacie wyłącznie do uprawy doniczkowej, w drugiej połowie
maja (po wcześniejszym zahartowaniu rośliny) można wystawić do ogrodu na stanowisko
słoneczne, ciepłe, zaciszne, najlepiej zadaszone, gleba żyzna, przepuszczalna, o odczynie
obojętnym do lekko zasadowego, wilgotna (w upalne dni potrzebuje dużo wody, ale nie lubi
zraszania i deszczu), ponownie przenosimy do pomieszczenia we wrześniu, zimą zapewniamy
warunki chłodne, ale jasne rzadko podlewamy (tylko tyle aby ziemia nie przeschła).
Papaja (Carica papaya)
Roślina zielna, kwitnąca latem, tworzy owalne lub gruszkokształtne owoce jagodowe,
w miarę dojrzewania zmieniają barwę z zielonej na żółtą lub pomarańczową, w środku owocu

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
komora nasienna zawierająca setki kulistych niejadalnych nasion, miąższ owocu zawiera
wiele witamin i prawie żadnych kwasów, ze względu na owoce jest uprawiana w krajach
tropikalnych, u nas nadaje się do uprawy doniczkowej w celach ozdobnych, wys. do 3 m.
Wymagania: znosi półcień ale owoce dojrzeją tylko w pełnym słońcu, pomieszczenie
ciepłe, zimą temp. nie niższa niż 16°C, podłoże przepuszczalne, podlewać obficie ale nie
dopuszczać by gleba była przesiąknięta wodą, w okresie wzrostu co dwa tygodnie podlewać
rozcieńczonym nawozem płynnym.
Płomień Afryki Delonix Regia
Drzewo tworzące w naturalnych warunkach (kraje tropikalne) parasolowatą koronę
o średnicy do 18 m, osiąga wysokość do 9 metrów, liście długie, podwójnie złożone,
pierzaste, w ciemnozielonym odcieniu, kwiaty wybarwione jaskrawo w odcieniu czerwono –
pomarańczowym, w naszym klimacie do uprawy w pojemniku.
Wymagania: latem wystawiamy do ogrodu w miejsca dobrze nasłonecznione i regularnie
podlewamy, na zimę przenosimy do jasnego pomieszczenia zabezpieczonego przed mrozem
(temp. od 5 do 15°C), gleba żyzna, torfowo –gliniasta.
Sabotek (Sabotek)
Występuje w Azji Południowo –Wschodniej i Nowej Gwinei, maja kwiaty
z charakterystyczną ważką w postaci trzewika.
Wymagania: stanowisko jasne, temp. latem 24 °C, zimą 20 °C, wilgotność powietrza
60%, umiarkowanie wilgotne podłoże, nawozić latem raz w miesiącu nawozem do roślin
kwitnących, przesadzać tylko w razie konieczności, po kwitnieniu.
Skrzydłokwiat (Spathiphyllum)
Pochodzi z górskich rejonów Kolumbii, tworzy atrakcyjne białe kwiaty.
Wymagania: stanowisko półcieniste lub cieniste, temp. 18–22°C, równomiernie
podlewać, często zraszać, nawozić nawozem do roślin kwitnących w okresie kwitnienia raz
w tygodniu, zimą co 2–3 tygodnie, przesadzać co 1–2 lata wiosną lub latem.
Strelicja królewska (Strelitzia reginae)
Roślina pochodząca z Południowej Afryki, uprawiana w doniczce osiąga wysokość do
180 cm, liście ciemnozielone, błyszczące, osadzone na długich ogonkach, kwiaty zbudowane
z 3 pomarańczowych i 3 niebieskich płatków, z których tworzą rynienkowatą strzałkę.
Wymagania: uprawiamy w żyznej, przepuszczalnej glebie, zapewniamy dużo światła
(chronimy jednak przed palącym letnim słońcem), w okresie wzrostu podlewamy obficie
(powierzchnia gleby powinna jednak przeschnąć pomiędzy kolejnymi podlewaniami)
i zasilamy uniwersalnym nawozem płynnym, zimą ograniczmy podlewanie na tyle aby nie
przesuszyć bryły korzeniowej, temp. nie może spaść poniżej 10°C.
Granat karłowy (Punica granatum Nana)
Krzew zrzucający liście o jaskrawoczerwonych kwiatach widocznych od czerwca do
września i kulistych owocach wielkości orzecha włoskiego przebarwiających się w miarę
dojrzewania na purpurowo, odmiana karłowa nie przekraczająca 1 m wysokości, doskonała
jako roślina tarasowa i na bonzai.
Wymagania: od maja do listopada można uprawiać na tarasie, w okresie wegetacji obficie
podlewać i nawozić, na zimę przenieść do pomieszczenia zabezpieczonego przed mrozem,
ograniczyć podlewanie i nie nawozić, lekkie przycięcie pod koniec zimy pobudza do
obfitszego kwitnienia.
Rośliny o ozdobnych liściach
Aglaonema (Aglaonema commutatum)
Pochodzi z Archipelagu Malajskiego, zielone liście o srebrzystym wzorze. Wymagania:
stanowisko, półcieniste, bardzo ciepłe, temp. 20–25°C, wysoka wilgotność powietrza
i wilgotne podłoże, nawozić latem co 14 dni, przesadzać co 2–3 lata wczesnym latem.

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Araukaria wyniosła (Araucaria heterophylla)
Ojczyzną jest wyspa Norfolk, wiecznie zielone drzewko iglaste.
Wymagania: stanowisko chłodne, jasne ale nienasłonecznione, latem w ogrodzie lub na
balkonie, wysoka wilgotność powietrza, latem temp. 22°C, zimą 5–10°C, stała wilgotność
podłoża, nawozić wiosną i latem co 2 tygodnie, zimą i jesienią co 8 tygodni, przesadzać co 3 lata.
Bambus (Arundinaria)
Do uprawy doniczkowej nadaje się kilka różnych gatunków bambusa, wśród nich bardzo
atrakcyjnym jest Arundinaria viridistriata o smukłych, fioletowo –zielonych łodygach, gęsto
ulistnione pędy sprawiają iż roślina kojarzy się z pióropuszem, wysokość do 120 cm.
Wymagania: stanowisko jasne (ale nie bezpośrednie słońce) lub półcień, temperatura
pokojowa, nie niższa niż 10°C, w okresie wzrostu podlewać obficie, utrzymanie odpowiedniej
wilgotności ułatwia ustawienie doniczki na podstawce z wilgotnym żwirem, zasilać płynnym
nawozem raz na miesiąc od wiosny do jesieni.
Bananowiec karłowy (Musa)
Bananowce pochodzą z Azji, do uprawy doniczkowej nadają się bananowce karłowe
osiągające do 2 m wysokości, pień rośliny nigdy nie drewnieje, gdyż tworzą go obejmujące
się liście, jeżeli zapewnimy roślinie dobre warunki to po 4 do 5 latach uprawy może ukazać
się kwiatostan, roślina kwitnie i owocuje tylko raz, potem obumiera.
Wymagania: stanowisko bardzo słoneczne, podłoże przepuszczalne, wilgotne, lekko
kwaśne, w ciepłe lato można wystawić na zewnątrz w miejsce zaciszne, min. temp. uprawy
(również podczas spoczynku zimowego) nie może spaść poniżej 15°C, podlewać regularnie
dwa razy w tygodniu, nawozić przez całe lato nawozem dla roślin o ozdobnych liściach.
Rozmnażanie: z odrostów korzeniowych, które odrywamy zanim roślina obumrze.
Difenbachia (Dieffenbachia)
Pochodzi z Ameryki zwrotnikowej, duże biało lub żółto nakrapiane liście, trujący sok.
Wymagania: stanowisko jasne, półcieniste, bez przeciągów, latem temp. 20–25°C, zimą 15°C,
podlewać regularnie od III do IX, zimą oszczędniej, w tym samym okresie nawozić raz na
tydzień, przesadzać co 2 lata.
Eonium drzewiaste (Aeonium arboreum)
Pochodzi z rejonów basenu śródziemnomorskiego, pokrój drzewa – z pieńka wyrastają
rozetki liści, zimą kwitnie na żółto.
Wymagania: stanowisko bardzo słoneczne, mała wilgotność powietrza, latem temp. 200
,
zimą ok. 160
C, podlewać wiosną po wyschnięciu podłoża, zimą gdy roślina się marszczy,
nawozić bardzo skąpo raz w miesiącu, zimą wcale, przesadzać co 3–4 lata.
Fatsja japońska Fatsia japonica
Pochodzi z Azji, nie wymagająca roślina o zielonych palczastych liściach.
Wymagania: stanowisko półcieniste, bez przeciągów, latem temp. 10–20°C, zimą 10°C,
podlewać umiarkowanie, często zraszać, nawozić od III do X raz w tygodniu, przesadzać co 2
lata na wiosnę.
Fikus, figowiec (Ficus benjamina)
Pochodzi z Indii, wiele odmian o różnorakich liściach.
Wymagania: stanowisko jasne, bez przeciągów, temp. 15–25°C, wysoka wilgotność
powietrza, umiarkowanie wilgotne podłoże, zimą skąpe podlewanie, nawozić wiosną i latem
raz w tygodniu, zimą co 6 tygodni, polecamy specjalny nawóz do fikusów, przesadzać co 1–2
lata.
Filodendron (Philodendron)
Pochodzi z Kolumbii, duże sercowate lub głęboko wcinane liście.
Wymagania: stanowisko jasne, temp. pow. 16°C, wilgotne podłoże, nawozić latem co 1–
–2 tygodnie, zimą raz w miesiącu, przesadzać co 1–2 lata.

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Gardenia (Gardenia jasminoides)
Ojczyzną są Chiny i Japonia, wiecznie zielony krzew z pofałdowanymi liśćmi i wonnymi
kwiatami, często stosowanymi do butonierek.
Wymagania: stanowisko bardzo jasne, wilgotne powietrze, latem temp. 18–25°C, zimą
12–15°C, umiarkowanie wilgotne podłoże, często zraszać, nawozić co 2 tygodnie, przesadzać
co roku w lutym.
Jukka (Yucca)
Roślina pochodząca z południowej części Ameryki Północnej i z Ameryki Środkowej,
przybierająca atrakcyjną, egzotyczną formę.
Wymagania: stanowiska słoneczne i ciepłe wiosną i latem, w okresie jesieni i zimy lepiej
czuje się w pomieszczeniach chłodniejszych, wiosną i latem podlewamy obficie i zasilamy
nawozami, najlepiej stosować specjalny nawóz dla palm, juk i dracen, od jesieni podlewanie
ograniczamy i rezygnujemy z nawożenia, nadmiar wody jest najczęstszym powodem
problemów w uprawie tej rośliny (liście żółkną i zasychają – gdy wyjmiemy roślinę
z doniczki okazuje się że jej korzenie gniją, zdrowe korzenie mają barwę kremowo–białą.
Kaladium (Caladium)
Pochodzi z tropikalnych rejonów Ameryki, tworzy duże pstre liście, barwy białej lub
czerwonej.
Wymagania: stanowisko bardzo jasne, bez przeciągów, temperatura od 20 do 25°C,
wilgotne podłoże, codziennie zraszać, nawozić latem raz w tygodniu, przesadzać w lutym.
Kalatea (Calathea)
Pochodzi z brazylijskich tropikalnych dżungli, liście zdobione plamkami, smugami.
Wymagania: stanowisko półcieniste, latem temp. 20–25°C, zimą 16–18°C, duża
wilgotność powietrza, wilgotne podłoże, częste zraszanie, nawozić co 14 dni nawozem dla
roślin liściastych stosując połowę zalecanego stężenia, przesadzać wiosną w podłoże grubo
włókniste.
Koleus Blumego (Coleus blumei)
Pochodzi z Afryki zwrotnikowej i Azji, wielobarwne liście.
Wymagania: stanowisko w pełnym słońcu, latem temp. 20–25°C, zimą 18–20°C, podłoże
umiarkowanie wilgotne, nawozić od II do X raz w tygodniu, przesadzanie niekonieczne –
lepiej otrzymać nowe rośliny. Rozmnażanie: z nasion, od lutego do czerwca
Kolumnea (Columnea)
Tropikalne rejony Ameryki Południowej i Środkowej, roślina o zwisających pędach
i rurkowatych czerwonych kwiatach.
Wymagania: stanowisko jasne do półcienistego, wysoka wilgotność powietrza,
temperaturze 20–25°C, umiarkowane podlewanie, nawożenie od III do X raz w tygodniu,
przesadzać w lutym lub marcu.
Kroton pstry (Codiaeum variegatum)
Roślina o szczególnie ozdobnych liściach barwy zielonej z żółtymi, pomarańczowymi
i czerwonymi plamami.
Wymagania: stanowisko jasne, latem temp. 20–25°C, zimą 15–20°C, wysoka wilgotność
powietrza, umiarkowane podlewanie, częste zraszanie, nawozić wiosną i latem raz
w tygodniu, zima co 6–8 tygodni, przesadzać co roku w lutym w piaszczystą glebę.
Maranta (Maranta)
Pochodzi z brazylijskich lasów tropikalnych, duże liście z kolorowym rysunkiem lub
kropkami.
Wymagania: stanowisko półcieniste, temp. 16–22°C, duża wilgotność powietrza, wilgotne
podłoże, codziennie zraszać, nawozić od III do VIII co 2 tygodnie, przesadzać co rok.

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Muchołówka amerykańska (Dionaea muscipula)
Bylina owadożerna pochodząca z nadbrzeżnych, podmokłych terenów USA, sercowate
liście o długości 8 do 15 cm tworzą rozety pozwalające na łapanie owadów, kwiaty białe
o średnicy około 2 cm, wysokość 8 do 20cm.
Wymagania: stanowisko słoneczne, duża wilgotność powietrza i gleby, podlewać
wyłącznie na podstawkę, temp. min. 10°C, jako podłoże stosujemy mieszankę kwaśnego torfu
i gruboziarnistego piasku (2:1), nie nawozić, roślina odżywia się złapanymi owadami.
Okrętnica (Clusia rosea)
Roślina pochodząca z tropikalnych lasów Ameryki Środkowej, gdzie rośnie na skałach
i drzewach jako epifit, posiada owalne, błyszczące, ciemnozielone liście, kwiaty kielichowate
barwy różowej, niestety w mieszkaniach kwitnie rzadko.
Wymagania: potrzebuje dużo światła rozproszonego, zimą toleruje bezpośrednie
nasłonecznienie, podlewamy po lekkim przesuszeniu bryły korzeniowej, zimą rzadziej, temp.
od 16 do 18°C zimą i około 21°C latem, nawozimy nawozem płynnym raz w miesiącu (razem
z podlewaniem) lub przez cały okres wegetacji nawozami dolistnymi, można wykonywać
cięcie formujące
Pachira (Pachira)
Ojczyzną są Meksyk, Peru i Brazylia, charakterystyczne są zielone, dłoniaste liście.
Wymagania: stanowisko jasne, latem temp. 18–20°C, zimą 12°C, umiarkowane
podlewanie, często zraszać, nawozić od V do VIII co 2 tygodnie, przesadzać co 1–2 lata.
Peperomia (Peperomia)
Pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, tworzy dekoracyjne podłużne
kwiatostany, występują gatunki o liściach pstrych, zielonych i płożących się.
Wymagania: stanowisko jasne (ale nie w pełnym słońcu) lub półcieniste, temp. około
18°C, latem zalecana duża wilgotność powietrza, umiarkowana wilgotność podłoża, częste
zraszanie, nawozić latem co 14 dni, zimą raz na miesiąc, przesadzać raz w roku na wiosnę lub
w lecie.
Pilea (Pilea)
Pochodzi z rejonów tropikalnych, tworzy ozdobne, zielono –szare liście.
Wymagania: stanowisko jasne, przewiewne, chłodne, latem temp. 15–18°C, zimą 10°C,
umiarkowana wilgotność podłoża latem, zimą podlewać skąpiej, nawozić latem co 2
tygodnie, zima raz w miesiącu, przesadzać raz w roku na wiosnę.
Sansewieria (Sansevieria)
Pochodzi z tropików Afryki Zachodniej, charakteryzują ją mieczowate, lekko skręcone
liście.
Wymagania: stanowisko słoneczne o temp. 15–22°C, podlewać po obeschnięciu bryły,
nawozić od III do X co 2 tygodnie, przesadzać co roku na wiosnę lub w lecie.
Szeflera (Schefflera)
Pochodzi z Australii i Nowej Zelandii, posiada charakterystyczne dłoniaste liście.
Wymagania: stanowisko jasne lub półcieniste, temp. 12–18°C, umiarkowana wilgotność
podłoża, częste zraszanie, nawozić latem co 1–2 tygodnie, zima co miesiąc, przesadzać co
roku.
Smaczliwka właściwa (Awokado) Persea americana
Wiecznie zielone drzewo osiągające w uprawie w mieszkaniu do 3m wysokości, liście
lancetowate, oliwkowozielone, kwiaty drobne, żółtozielone, zebrane w szczytowe wiechy na
końcach pędów, w swoim naturalnym środowisku (pochodzi z okolic Ameryki Śr. i Płd.)
kwitnie przez cały rok, w mieszkaniu może kwitnąć od wiosny do jesieni, ale w praktyce
uzyskanie kwitnienia jest bardzo trudne, owoc to zielony bądź brunatno zielony pestkowiec
przypominający kształtem gruszkę.

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Wymagania: można uprawiać jako roślinę pokojową lub tarasową, zalecana gleba
przepuszczalna o odczynie obojętnym, umiarkowanie wilgotna, stanowisko widne do
półcienistego (najlepiej wschodnie lub zachodnie okno), od wiosny do jesieni wymaga
temperatury pokojowej, zimą wskazany okres spoczynku.
Zamiokulkas zamiolistny (Zamioculcas zamiifolia)
Bylina pochodząca ze strefy klimatu podrównikowego suchego, osiąga do 1m wysokości,
liście ciemnozielone, mięsiste, błyszczące, wyrastają z bulwiastego kłącza.
Wymagania: roślina znana z odporności na niedogodne warunki uprawy w mieszkaniu,
wymaga stanowiska półcienistego do nawet cienistego, podlewać bardzo oszczędnie dopiero,
gdy gleba w doniczce przeschnie, temp. 22 do 25°C, podłoże w doniczce powinno być żyzne,
próchnicze i dobrze przepuszczalne (np. mieszanina substratu torfowego z piaskiem lub
drobnym żwirem), młode egzemplarze przesadzać co roku, starsze rośliny – co dwa lub trzy
lata.
Zielistka (Chlorophytum comosum)
Roślina pochodząca rejonów tropikalnych, o podłużnych, zielonych lub biało-zielonych
liściach.
Wymagania: stanowisko jasne, słoneczne, temperatura 10–25°C, podłoże wilgotne,
nawozić od III do X raz w tygodniu, przesadzać co roku w lutym.
Zaślaz, Klonik (Abutilon)
Pochodzi z Brazylii, mieszaniec, kwitnie żółto, pomarańczowo lub czerwono.
Wymagania: stanowisko jasne, latem w ogrodzie, latem wymaga temperatury 15°C, zimą
10°C, podlewać obficie od IV do VIII, zimą mniej, nawozić od IV do VIII co 2 tygodnie,
przesadzać co roku na wiosnę.
Zdjęcia opisanych roślin znajdziesz na http://www.ogrody.cvd.pl [23].
szerzej: [2], [18]
Zieleń w hotelu
Efektowne i przemyślane zaplanowanie zieleni we wnętrzu hotelu jest sprawą dosyć
trudną. W hotelu ograniczeniem są warunki, jakie panują we wnętrzu aranżowanych
pomieszczeń. Klimatyzacja ogranicza możliwości – ogromna część roślin nie toleruje wnętrz
klimatyzowanych. Wyjątki stanowią np. storczyki które trzeba jednak kupować w momencie
kwitnienia. Do wnętrz klimatyzowanych pozostaje kilka gatunków roślin doniczkowych.
Z kwitnących będzie to skrzydłokwiat. Dobrze znoszą klimatyzację fikusy (beniamin
o drobnych listkach, variegata pstrolistna, monstera o dużych liściach). W dużych wnętrzach
wyjątkowo dobrze wyglądają okazałe strelicje, które mają dochodzące nawet do 80 cm szare
owalne liście, spomiędzy których wyrastają pomarańczowe kwiatki. Klimatyzację dobrze
znoszą dracena i wszelkiego rodzaju palmy. Kaktusy nie są roślinami sprzyjającymi
wypoczynkowi, natomiast paprocie pozytywnie działają. Doskonałe do wnętrz są bluszcze.
Można je stosować w miejscach bardziej zacienionych.
Najpopularniejsze kwiaty doniczkowe w hotelowych holach recepcyjnych to: dracena,
juka, wszelkiego rodzaju palmy oraz fikusy [6, s. 28].
Środki i metody pielęgnacji roślin pokojowych.
Podlewanie
Poprzez podlewanie dostarcza się roślinom niezbędnych substancji odżywczych.
Istnieją podstawowe zasady pielęgnacji roślin.
− Rośliny rosnące w glinianych doniczkach potrzebują więcej wody niż rośliny
w doniczkach z tworzyw sztucznych, które lepiej utrzymują wilgoć.
− Duże rośliny potrzebują więcej wody niż rośliny małe.

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
− Rośliny na oknie południowym należy podlewać częściej niż rośliny na oknie
północnym.
− W zimie podlewa się mniej obficie niż w lecie.
− Jeśli świeci słońce, rośliny wymagają więcej wody niż podczas deszczu.
− Rośliny w pomieszczeniu o wyższej temperaturze, potrzebują więcej wody niż rośliny
w chłodnym pomieszczeniu.
− Nie mając jeszcze doświadczenia i nie znając potrzeb rośliny odnośnie podlewania,
można zastosować prostą metodę – zagłębić palec w ziemi i w ten sposób sprawdzić, czy
jest wilgotna, inna możliwość to urządzenie do pomiaru wilgoci wsunięte w ziemię.
− Podlewać obficie
Podlewanie niewielką ilością wody roślinom nie służy. Przy takim podlewaniu woda
zatrzymuje się jedynie w powierzchniowej warstwie ziemi i nie dostaje się prawie w ogóle do
korzeni. Dlatego rośliny powinno się podlewać tak obficie, żeby woda wyciekała otworem
w dnie doniczki. Pól godziny po podlaniu podstawkę pod doniczką powinno się opróżnić.
Przemoczenia bowiem nie znosi prawie żadna roślina. Duże znaczenie ma również
odpowiedni rodzaj wody. Woda deszczowa jest obecnie zanieczyszczona, pozostaje więc
jedynie woda z kranu. Należy jednak pamiętać o dwóch podstawowych rzeczach:
− Woda nie może być zbyt zimna (przede wszystkim w zimie). Najlepiej aby osiągnęła
temperaturę pokojową.
− Woda nie może być także zbyt twarda, to znaczy nie może zawierać zbyt dużo związków
wapnia. Jak zmiękczyć twardą wodę? Wodę z kranu raczej należy przegotować lub
poczekać, aby „się „odstała”, Dobrym zmiękczaczem jest torf, który dodaje się do wody.
Po kilku dniach wodę należy ostrożnie zlać tak, aby osad powstały na dnie, pozostał
w naczyniu i woda nie zawierała szkodliwych soli wapiennych. Inna metoda to dodanie
1 g superfosfatu do litra wody. Po dwóch trzech dniach woda nadaje się do podlewania.
Taką wodą podlewa się najwyżej dwa razy w tygodniu. W pozostałe dni podlewa się
wodą nie –zmiękczoną. Najbardziej skuteczny w zmiękczaniu jest kwas szczawiowy, pod
warunkiem jednak, że zna się stopień twardości wody. Jeśli woda jest bardzo twarda,
warto do jej zmiękczenia zastosować kwas, jeśli jest niezbyt twarda wystarczy ją
przegotować.
− Zarówno podlewanie z góry jak i do podstawki – mają swoje wady i zalety. Podlewać od
spodu lepiej jest w przypadku roślin zwisających oraz tych. których liście pokryte są
włoskami, a także roślin wrażliwych na zimną wodę. Przy podlewaniu z góry ziemia
lepiej się nawilży, a sole mineralne z nawozów i związki wapnia lepiej się wypłukują.
Jeśli chodzi o porę dnia, najlepiej jest podlewać rano. Wieczorem ziemia i mokre liście
wysychają powoli, co sprzyja powstawaniu chorób grzybowych, które są wyjątkowo
trudne do zwalczenia.
− Strumień wody przy podlewaniu należy kierować nie bezpośrednio na rośliny, lecz na
ziemię dookoła nich.
− Ozdobne zewnętrzne doniczki są estetyczne, ma jednak jeden wielki mankament przy
podlewaniu. Często, całkiem niepostrzeżenie zbierają się w nich znaczne ilości wody.
Korzenie zaczynają gnić. Wielu roślin, niestety, nie można już potem uratować. Jeśli
więc używa się ozdobnych, zewnętrznych doniczek należy do nich regularnie zaglądać.
Praktycznym rozwiązaniem mogą być w tym wypadku doniczki samonawilżające. Mają
one podwójne dno z zasobnikiem wody, z którego rośliny czerpią same wodę. Pobierają
jej zawsze dokładnie tylko tyle, ile jej w danej chwili potrzebują.
− Jeżeli jakaś roślina otrzyma zbyt mało wody, wyschniętą roślinę można uratować.
W takim przypadku wyschniętą ziemię należy rozdrobnić, najlepiej szpiczastym
narzędziem, i spróbować przycisnąć z powrotem do ścianki doniczki. Następnie należy

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
wstawić doniczkę do dużego naczynia z wodą tak, żeby woda w naczyniu dochodziła aż
do brzegu doniczki. Doniczka powinna być pozostawiona w naczyniu dopóki nie
przestaną wydostawać się z wody bąbelki powietrza. Następnie pędy i liście należy zrosić
i postawić roślinę w chłodniejszym miejscu.
− Mech i pleśń na powierzchni ziemi świadczą o trwałym przemoczeniu rośliny. Jeśli nie
trwa to długo, wystarczy przez kilka dni zaprzestać podlewania rośliny, aby ziemia mogła
dobrze wyschnąć. Gorsza sytuacja jest, z podłoża wydziela się kwaśny zapach. Oznacza
to, że gniją już korzenie. Wtedy pomaga już tylko natychmiastowe przesadzenie rośliny
i odcięcie wszystkich zgniłych i nadgniłych korzeni.
Przesadzanie
Najlepszą porą na przesadzanie roślin jest wczesna wiosna. W tym okresie mają one już
za sobą okres zimowego spoczynku i potrzebują nowej ziemi, a często także większej
doniczki. Kiedy te najważniejsze potrzeby zostaną zaspokojone, rośliny są już w miarę dobrze
przygotowane do rozpoczynającego się okresu wzrostu wegetacyjnego. Jednakże
przesadzanie roślin tylko na wiosnę nie jest bezwarunkowe. Wiele roślin, przede wszystkim
młodych, można przesadzać i o innych porach roku. Większość roślin pokojowych powinna
być przesadzana corocznie lub co dwa lata, z wyjątkiem bardzo dużych egzemplarzy
(np. palmy), którym wystarczy przesadzanie co 4–5 lat.
Doniczki gliniane
Gliniane doniczki mają tę właściwość, że nasiąkają nadmiernie wilgocią. Równie szybko
potrafią też pochłonąć i uwolnić nadmiar wody do powietrza. Jest to dość korzystne z tego
względu, że w takiej doniczce roślina nie przemoknie. Oprócz tego parowanie następuje, gdy
panuje wysoka temperatura, pośrednio więc przyczynia się ono do obniżenia ciepłoty ziemi.
Jest to korzystne wówczas, gdy roślina znajduje się w pełnym słońcu. Gdy roślina zaczyna
schnąć, gliniana doniczka będzie jej dostarczała wilgoci. W takiej doniczce łatwo też jest
sprawdzić poziom wilgotności ziemi poprzez jej opukiwanie. Jeśli dźwięk będzie
przytłumiony, znaczy to, że roślina ma dostatek wody. Jeśli odgłos będzie ostrzejszy –
roślinie brakuje wody. Największą wadą glinianych doniczek jest to, że na jej ścianach
osiadają szkodniki i odkładają się sole mineralne. Przy przesadzaniu trzeba więc doniczkę
dobrze wyszorować, najlepiej wodą z mydłem.
Doniczki plastikowe
W przeciwieństwie do glinianych, z plastikowych doniczek nie wyparowuje woda. Ma to
tę zaletę, że nie trzeba tak często podlewać roślin. Natomiast istnieje większe
niebezpieczeństwo, że rośliny przemokną. Ściany plastikowych doniczek są bardzo gładkie,
dzięki czemu można taką doniczkę łatwiej utrzymać w czystości. Kłopot może sprawić
wyjmowanie roślin z doniczek – w celu przesadzenia roślin. Jeśli na metryczce rośliny nie ma
żadnych zastrzeżeń, można używać doniczek zarówno glinianych, jak i plastikowych.
Są jednak rośliny, którym nie jest obojętne w jakiego rodzaju doniczce zostanie posadzona.
Doniczki z aparatem samonawadniajcym
Naczynia ze specjalnym automatycznym zaopatrywaniem w wodę są praktyczne,
zwłaszcza w przypadku takich roślin, które wymagają dostarczania wody w równomiernych
dawkach. Do takich roślin należą np. paprocie. Aparaty te usprawniają pielęgnację roślin
i eliminują niebezpieczeństwo ich zaniedbania i przesuszenia.
Nowa ziemia
W lutym i w marcu większość odżywek w ziemi jest już bezwartościowa nawet
wówczas, gdy przez cały rok rośliny były systematycznie nawożone. Roślina potrzebuje
nowego podłoża i nowej przestrzeni dla swoich korzeni. Często trzeba zmienić doniczkę na
większą, gdyż to może zadecydować o takim lub innym kształcie rozwijającej się rośliny.
Trzeba też zwrócić uwagę na ukorzenienie. Jedne rośliny, takie jak palmy i pnącza, czują się
lepiej w wąskich i wysokich doniczkach. Inne – np. sukulenty – w płaskich i płytkich.

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Od tego często zależy też jakie mamy kwiaty. Nie należy zapominać o odpowiedniej
wielkości doniczki, która powinna być dopasowana do wielkości rośliny.
Jak rozpocząć przesadzanie?
Przede wszystkim trzeba odpowiednio zorganizować stanowisko pracy, tzn. zgromadzić
niezbędny sprzęt taki jak: doniczki, ziemię, żwir, glinkę porowatą, łopatkę, patyki, nożyce, kosz
na odpadki. Przesadzanie zaczynamy od delikatnego wyjęcia rośliny ze starej doniczki. Jedną
ręką należy uchwycić roślinę u jej nasady, jednocześnie przytrzymując palcami ziemię (rys. 1).
Rys. 25. Wyjęcia rośliny ze starej doniczki [28]
Następnie doniczkę odwraca się i obstukuje się ją, aż bryła korzeniowa wypadnie. Z kolei
trzeba usunąć z bryły korzeniowej rośliny jak najwięcej starej ziemi. Najlepiej robić to przy
pomocy łopatki. Zgniłe i uszkodzone korzenie ostrożnie usuwamy i wyrzucamy.
Rys. 26. Usuwanie ziemi z bryły korzeniowej [28]
Powtórne sadzenie
Na dno doniczki z dziurką kładzie się glinkę porowatą albo warstwę żwiru. Wszystko po
to, aby był zapewniony dobry odpływ wody. Na tę drenażową warstwę sypie się trochę ziemi
i w niej sadzi roślinę (rys. 3). Następnie dopełnia się doniczkę ziemią dookoła, aż po jej
brzeg. Ziemię trzeba dobrze docisnąć wokół korzeni. Należy uważać, aby szyjka korzeniowa
(tzn. miejsce w którym korzeń przechodzi w łodygę) znajdowała się równo z poziomem
ziemi. Nie należy sypać ziemi po sam brzeg doniczki, gdyż utrudnia to podlewanie. Między
krawędzią doniczki, a powierzchnią ziemi powinna być zachowana odległość wynosząca ok.
1 cm. Przesadzać należy szybko, aby korzenie nie przeschły.

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Rys. 27. Nakładanie ziemi [28]
Rys. 28. Podlewanie rośliny [28]
W przypadku dużych roślin wystarczy odnowić tylko wierzchnią warstwę ziemi i do niej
dodać nawozu. Jest to lepsze niż wyjmowanie takiej rośliny z doniczki. Manipulowanie dużą
rośliną jest znacznie bardziej złożone.
Obojętnie czy roślinę się przesadzało, czy tylko odnawiało górną warstwę ziemi, należy
ją dokładnie podlać (rys. 4). W ten sposób ziemia dokładnie ułoży się wokół korzeni. Jeśli
używa się glinianych doniczek trzeba je przed sadzeniem zanurzyć na kilka godzin w wodzie.
W przeciwnym razie wyciągną za dużo wody z ziemi w doniczce. Również ziemia nie może
być zbyt sucha, gdyż później nawilgocenie jej trwa zbyt wolno. Po przesadzeniu,
w pierwszych pięciu, sześciu tygodniach nie należy roślin nawozić, gdyż w każdej nowej
ziemi jest dostatek odżywek wystarczający na początek okresu wegetacyjnego.
Mycie roślin
Rośliny pokryte kurzem poddajemy zabiegom mycia. W tym celu używamy miękkiej
ściereczki i ciepłej (ale nie gorącej) wody z dodatkiem mydła. Rośliny delikatne, o miękkich
i drobnych liściach opryskujemy wodą. Kaktusy, jeżeli spryskiwanie nie wystarcza, czyścimy
delikatnie z kurzu za pomocą szczoteczki wykonanej z miękkiego włosia.
Choroby spowodowane przez niewłaściwe pielęgnowanie
Często można spotykać się ze zjawiskiem nadmiernego wydłużania się łodyg
i zblednięcia. Cała roślina przybiera wtedy niezdrowy, anemiczny wygląd. Powodem tego

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
może być niedostateczna ilość światła, a jedyną radą będzie przeniesienie rośliny w miejsce
widniejsze, bardziej nasłonecznione.
Nieco rzadziej występuje tzw. chloroza, czyli żółtaczka roślin ozdobnych, objawiająca się
jasnozielonym lub żółtawym zabarwieniem liści; tak zabarwiony może być cały liść lub jego
tkanki wzdłuż nerwów („żyłek”) lub na brzegach. Rośliny silnie porażone chlorozą wykazują
ogólny niedorozwój. Bardzo często chloroza spowodowana jest brakiem żelaza. W tym
wypadku podlewamy roślinę roztworem siarczanu żelaza: 1 gram siarczanu rozpuszczamy
w 1 litrze wody. Roztworem tym podlewamy chore rośliny co drugi dzień przez dwa
tygodnie, biorąc 3 łyżki stołowe roztworu na doniczkę średniej wielkości.
Przyczyną chlorozy bywa nie tylko brak żelaza, ale i innych składników pokarmowych –
przede wszystkim azotu. Należy je wówczas zasilić mieszanką nawozów mineralnych.
Czasem chloroza spowodowana jest zbyt obfitym podlewaniem i związanym z tym gniciem
korzeni – wówczas leczy się roślinę tak, jak przy zalaniu. Jeżeli zastosowanie wszystkich
wymienionych sposobów leczenia nie daje dobrych wyników, za przyczynę chlorozy można
jeszcze uważać brak światła, należy wówczas przenieść roślinę w widniejsze miejsce.
Czerwienienie i kurczenie się liści występuje w lecie u niektórych roślin ustawionych
w miejscach silnie nasłonecznionych – np. wystawionych na bardzo słoneczne okna
i balkony. Rośliny takie zwykle można uratować przez przeniesienie w bardziej zacienione
miejsce, trzeba jednak pamiętać, że w przypadku silnego działania słońca roślina może być
nie do odratowania.
Choroby spowodowane przez bakterie i grzyby
Do najczęściej spotykanych chorób porażających różne gatunki roślin doniczkowych
należą następujące:
1. Zgorzel siewek i sadzonek roślin ozdobnych. Objawy tej choroby to przede wszystkim
brunatnienie, gnicie i zamieranie kiełkujących nasion oraz szyjki korzeniowej młodych
roślinek (szyjka korzeniowa jest to niewielki odcinek pędu tuż nad miejscem, z którego
wyrastają korzenie). Aby zapobiec tej chorobie należy nasiona wysiewać do ziemi
pokrytej warstwą piasku, sadzonki trzeba wysadzać do piasku i dopiero gdy się ukorzenią
przesadzać do ziemi. Należy też unikać zbyt obfitego podlewania, a porażone rośliny
usuwać i palić.
2. Szara pleśń. Może występować na wszystkich niemal roślinach ozdobnych m. in. na
pelargoniach i cyklamenach. Na liściach, łodygach lub pąkach ukazują się nieregularne
plamy, najpierw żółtawe, później brunatniejące i pokrywające się szarym, pylącym
nalotem.
Chorobie tej zapobiega częste wietrzenie pomieszczeń, w których znajdują się rośliny,
unikanie nadmiernego podlewania i zbyt obfitego nawożenia azotem. Wszystkie porażone
części roślin należy starannie usuwać i palić. Jeżeli pleśń zaatakuje sadzonki, trzeba je
wyrzucić i zrobić nowe, sadząc je w innym naczyniu ze świeżą ziemią. Silnie porażone
starsze rośliny również powinno się wyrzucić
1. Mączniaki rzekome. Wywołują na liściach żółtawobrązowe, bladozielone lub
fioletowoszare plamy na górnej powierzchni liści; na dolnej stronie miejsca
odpowiadające plamom pokryte są białawym, szarofioletowym lub brunatnym nalotem.
Chore rośliny należy rzadziej podlewać tak, aby ziemia była tylko umiarkowanie
wilgotna, opryskiwać co 3–4 tygodnie środkami chemicznymi oraz starannie usuwać
i palić porażone części roślin.
2. Mączniaki właściwe. Choroba ta objawia się występowaniem białawego, mączystego
nalotu na liściach (zwłaszcza z wierzchniej strony), pędach oraz pąkach. Czasami na
białym nalocie mogą pojawiać się drobne, ciemne punkciki. Silnie porażone części
rośliny więdną i zasychają. Porażone części należy usuwać i palić, rośliny zaś opryskiwać
środkami chemicznymi.

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Szkodniki
Rośliny pokojowe atakowane są przez wiele szkodników, spośród których najczęściej
występują: mszyce (małe zielone owady), tarczniki (płaskie żółtobrązowe narośla),
wciornastki, wełnowce (szarobiałe lub różowe owady okryte białym puchem), skoczogonki,
mączniki (małe białe owady na spodniej stronie liści) i przędziorki (jasnopomarańczowe
pajączki).
Zaatakowaną roślinę powinno się odizolować, aby nie zostały zaatakowane pozostałe
rośliny. W odizolowanym miejscu należy rozpocząć walkę ze szkodnikiem. Roślinę trzeba
dokładnie obejrzeć, rozpoznać szkodnika i ocenić stopień uszkodzenia, następnie wybrać
środek, który doprowadzi do jak najszybszej poprawy [28].
Nawożenie
Równomierny rozwój rośliny zależy od trzech podstawowych pierwiastków: azotu,
fosforu i potasu. Azot (w postaci azotanów) jest niezbędny do produkcji energotwórczego
chlorofilu i zdrowego rozwoju liści i łodyg. Fosfor (podawany jako fosforany), wpływa na
zdrowy rozwój korzeni.
Potas (w postaci tlenku potasu) wywiera korzystny wpływ na owocowanie i kwitnienie.
Na opakowaniu nawozu podana jest zawartość chemiczna (w procentach) tych trzech
głównych składników. Mogą być wymienione również inne, takie jak żelazo, miedź czy
mangan, często pod wspólną nazwą „mikroelementy”. Sposób nawożenia przedstawiono
w tabeli 1.
Tabela 1. Sposób nawożenia [27]
Sposób nawożenia Opis
Rozcieńczony nawóz
Dostarczany w formie płynnej. Zawsze podlewać rośliny od spodu (na spodek). Po
30 min. usunąć resztki nawozu ze spodka. W przypadku jego nie usunięcia nastąpi
koncentracja, która jest szkodliwa dla roślin.
Bezpośrednie
Dostarczany także w formie płynnej, lecz bezpośrednio do ziemi. Zazwyczaj
wkrapla się określoną ilość nawozu w ziemię, a następnie podlewa roślinę z góry.
Pałeczki nawozowe
Są polecane dla wiszących koszyków, skrzynek parapetowych i innych roślin
doniczkowych. Małe pałeczki nasączone nawozem wkłada się do doniczki. Wilgoć
gleby będzie oddziaływać na pałeczkę, uwalniając z niej stopniowo nawóz. Liczba
zastosowanych pałeczek uzależniona jest od wielkości doniczki.
Tabletki
Najczęściej stosowane razem ze zwalczaniem szkodników są małe tabletki.
Wkłada się je do gleby roślin.
Opryskiwanie liści
Nawożenie tą metodą jest bardzo szybkie i co najważniejsze skuteczne. Środek
odżywczy mieszamy w odpowiedniej proporcji z wodą w spryskiwaczu, a
następnie spryskujemy nim liście rośliny. Należy pamiętać, iż należy stosować
słaby roztwór szczególnie, jeśli nawóz jest barwiony. Zapobiegnie to w rezultacie
odbarwieniu liści albo osadzeniu się na nich niepożądanego nalotu.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz grupy roślin pokojowych?
2. Jakich zabiegów pielęgnacyjnych wymagają rośliny pokojowe?
3. Jaka jest kolejność czynności, wykonywanych w trakcie przesadzania roślin
pokojowych?
4. Jakie znaczenie dla rozwoju rośliny ma azot, fosfor i potas?
5. Jakie zasady podlewania zastosujesz dla roślin pokojowych?
6. Które rośliny pokojowe nadają się do wnętrz klimatyzowanych?
7. Jakie rośliny pokojowe umieścisz w dużym holu recepcyjnym?

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnij podstawowe grupy roślin pokojowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zapoznać się z planszami przedstawiającymi najbardziej popularne, dekoracyjne rośliny
pokojowe,
3) dokonać przeglądu stron internetowych prezentujących rośliny pokojowe,
4) zapamiętać wygląd roślin,
5) rozpoznać rośliny na podstawie planszy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− katalog „Kwiaty w moim domu”,
− plansze przedstawiające najbardziej popularne, dekoracyjne rośliny pokojowe,
− komputer z dostępem do Internetu,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Sporządź plansze przedstawiające technikę sadzenia roślin pokojowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) wykonać opis czynności w punktach,
3) wykonać rysunki dopasowując je do czynności,
4) wykonać opisy rysunków,
5) zadbać o stronę estetyczną planszy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru formatu A4,
− brystol,
− flamastry, farby,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj prace związane z przesadzaniem wybranych roślin pokojowych. Odpowiedz na
pytania: Jaka jest najlepsza pora roku na przesadzanie roślin pokojowych? Czy po
przesadzeniu zastosujesz nawożenie?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) skorzystać z planszy wykonanej w poprzednim ćwiczeniu,
2) zorganizować stanowisko pracy (zgromadzić niezbędny sprzęt i pomoce),
3) wyjąc roślinę ze starej doniczki,

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4) usunąć z bryły korzeniowej starą ziemię,
5) usunąć uszkodzone korzenie,
6) posadzić powtórnie roślinę,
7) uporządkować stanowisko pracy, w tym narzędzia
8) odpowiedzieć na pytania zawarte w poleceniu,
9) zanotować spostrzeżenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− doniczki,
− ziemia,
− żwir lub glinka porowata,
− łopatka,
− nożyce,
− rękawice,
− kosz na odpadki,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Przedstaw podstawowe informacje o podlewaniu. Wykonaj podlewanie roślin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przedstawić podstawowe informacje o podlewaniu,
3) wykonać podlewanie roślin.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− konewka do podlewania,
− rośliny doniczkowe,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Co należy zrobić, gdy zauważymy mech i pleśń na powierzchni
ziemi w doniczce? O czym to świadczy?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zdiagnozować opisaną sytuację,
3) odpowiedzieć na pytania zawarte w poleceniu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z podłączeniem do Internetu,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Ćwiczenie 6
Sporządź opis prac pielęgnacyjnych dotyczących następujących, popularnych roślin
pokojowych: juka, dracena, palma kokosowa, monstera, fikus, storczyk, strelicja. Uwzględnij
4 aspekty pielęgnacji tych roślin:
− nasłonecznienie,
− podlewanie,
− nawożenie,
− przesadzanie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować plansze przedstawiające rośliny,
3) odszukać wiadomości w dostępnych źródłach informacji (podręczniki, katalogi. Internet),
4) sporządzić opis prac pielęgnacyjnych, jakich wymaga roślina w ciągu roku,
5) przedstawić charakterystykę rośliny na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− plansze przedstawiające rośliny,
− komputer z dostępem do Internetu,
− katalogi roślin
− arkusze papieru formatu A4, flamastry,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 7
Wykonaj zestawienie rodzajów roślin nadających się do uprawy w pomieszczeniach,
o różnym stopniu nasłonecznienia?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zestawić nazwy roślin doniczkowych w następujących grupach:
I. Rośliny lubiące lub znoszące cień (w tym rośliny nadające się do północnych
pomieszczeń),
II. Rośliny lubiące lub znoszące duże nasłonecznienie (w tym rośliny nadające się do
południowych pomieszczeń),
3) wyniki pracy przedstawić na forum grupy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu,
− materiały do pisania,
− arkusze papieru formatu A4,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić przykłady roślin pokojowych należących do
poszczególnych grup roślin?  
2) określić rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych, jakich wymagają rośliny
pokojowe?  
3) zastosować podlewanie roślin?  
4) zastosować przesadzanie roślin?  
5) zastosować nawożenie roślin?  
6) określić rodzaje roślin nadających się do uprawy w pomieszczeniach
o różnym stopniu nasłonecznienia?  
7) określić rodzaje roślin nadających się do uprawy w pomieszczeniach
klimatyzowanych?  

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
4.3. Klomby, kwietniki i trawniki – przygotowywanie gleby pod
uprawę roślin, pielęgnacja roślin
4.3.1. Materiał nauczania
Przygotowywanie gleby pod uprawę roślin
W miejscu zakładania klombów, kwietników, trawników gleba powinna być bardzo
starannie przygotowana. Najlepiej zacząć od sprawdzenia, czy gleba jest dobra. Wystarczy
wykonać nieduży wykop, by zorientować się, z jakim podłożem mamy do czynienia – czy jest
piaszczyste, gliniaste, czy teren jest podmokły. Dobra gleba jest pokryta cienką (mniej więcej
30-centymetrową) warstwą cennej, żyznej gleby próchniczej. Pod nią znajduje się
bezwartościowa ziemia, tzw. martwica.
Należy zbadać glebę: jej kwasowości (tzn. odczynu pH) oraz zawartości próchnicy
i składników mineralnych. Ułatwi nam to dobranie odpowiednich roślin oraz pomoże
w ustalaniu dawek nawozów. W sklepach i centrach ogrodniczych można kupić gotowe
zestawy odczynników z dokładnymi instrukcjami stosowania. Bardzo ważny jest sposób
pobierania próbki. Z kilku lub nawet kilkunastu miejsc działki wykopujemy po małej łopatce
ziemi i wsypujemy do jednego pojemnika. Całość dokładnie mieszamy. Można też
wymieszaną próbkę (ok. 0,5 kg) oddać do okręgowej stacji chemiczno-rolniczej, która
odpłatnie zrobi badanie. Adresy punktów badań w całej Polsce znajdują na stronie
internetowej Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej (www.schr.bip.nor.pl). Najlepiej wykonać
ją po usunięciu chwastów. Odbierając wyniki badania w stacji, otrzymamy również zalecenia,
ile i jakich nawozów powinniśmy dodać, żeby rośliny dobrze wzrastały [17].
Chwasty
Przed założeniem klombów i kwietników należy odchwaścić teren. Występowanie
chwastów zmniejsza wartość dekoracyjną i stwarza konieczności ich usuwania, dlatego
czasem należy sięgnąć po radykalne środki chemiczne, czyli herbicydy. Najlepiej użyć w tym
przypadku tzw. herbicydów systemowych (np. Roundup). Przez liście wnikają one do tkanek
i przemieszczają się aż do korzeni. Likwidują nawet najbardziej kłopotliwe gatunki jak perz
czy oset. Od opryskania do obumarcia chwastów mija zaledwie 10–14 dni. Zabieg
przeprowadzamy przy bezwietrznej i bezdeszczowej pogodzie, w temperaturze od 10 do 25°
C. Trzeba zwilżyć wszystkie liście. Cenne okazy roślin zabezpieczamy kawałkami falistej
tektury lub folią (bo preparaty niszczą wszystkie rośliny). Dopóki herbicydy dobrze nie
wyschną, staramy się nie stąpać po opryskanych roślinach, bo możemy przenieść preparat na
butach i uszkodzić np. trawnik. Wyjątkowo odporne i żywotne chwasty (np. perz) czasami
gdzieniegdzie odrastają, wtedy zabieg trzeba powtórzyć. Gdy zniszczymy wszystkie chwasty,
oczyszczamy teren z resztek, a ziemię przekopujemy lub spulchniamy glebogryzarką.
Jednym z podstawowych zabiegów mających na celu poprawienie struktury gleby jest jej
przekopywanie. Wykonuje je się z reguły na głębokość szpadla (ok. 30 cm). Zabieg ten, poza
licznymi zaletami, niesie ze sobą jednak również pewne efekty niekorzystne –
np. powstawanie nierówności. Opisując zalety tego zabiegu należy zwrócić uwagę na to, iż
przekopywanie pozwala na rozdrobnienie, spulchnienie i napowietrzenie gleby, ogranicza
występowanie szkodników glebowych i chwastów oraz ułatwia równomierne wymieszanie
nawozów mineralnych i organicznych. Gleba przygotowana pod kwietnik powinna zawierać
dość dużo materiału organicznego, np. torfu odkwaszonego, który ją rozluźnia i spulchnia
oraz nadaje znaczną pojemność wodną, ograniczającą częstość podlewania.. Opisując zalety
tego zabiegu należy zwrócić uwagę na to, iż przekopywanie pozwala na rozdrobnienie,
spulchnienie i napowietrzenie gleby, pozwala ograniczyć występowanie szkodników

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
glebowych i chwastów oraz ułatwia równomierne wymieszanie nawozów mineralnych
i organicznych.
Klomby i kwietniki
Na barwne rabaty, na tereny zieleni, nadają się kwiaty jednoroczne, dwuletnie
i wieloletnie, czyli byliny. Kwiaty jednoroczne to takie, które muszą być co roku na nowo
wysiewane lub sadzone. Pielęgnacja kwiatów jednorocznych to przede wszystkim usuwanie
chwastów oraz systematyczne podlewanie. Aby kwitły jak najdłużej, należy usuwać
przekwitłe kwiaty. Kwiaty dwuletnie wysiewane są w okolicach maja i czerwca, na miejsca
stałe przesadzane jesienią pierwszego roku, a zaczynają kwitnąć wczesną wiosną i latem roku
następnego po czym obumierają. Byliny to rośliny zielone, trwałe, o zimujących pąkach
przyziemnych i organach podziemnych (w postaci kłączy, cebulek, bulw lub korzeni),
z których wyrastają co roku nadziemne pędy, usychające po wydaniu owoców. Byliny
wymagają zabiegów pielęgnacyjnych takich jak: spulchniania gleby, odchwaszczania,
nawożenia, przycinania, przywiązywania do podpór (palików, kołków). Niektóre byliny co
roku, inne co parę lat, powinny być wykopywane i sadzone na nowych miejscach.
Nawadnianie roślin na kwietnikach
Roślin na rabatach, nie powinno się podlewać w godzinach od 10:30 do 15:30, gdyż
wówczas występują największe straty wody na skutek parowania z gleby i intensywnej
transpiracji roślin. W słoneczne dni krople wody na liściach roślin działają jak soczewki
skupiające światło, w wyniku czego może dochodzić do poparzenia roślin. Najlepszą porą na
podlewanie jest wczesny ranek lub późne popołudnie.
Jak często podlewać rośliny?
Ogólna zasada brzmi: lepiej podlewać rzadziej ale obficie, niż codziennie małymi
porcjami wody. Gdy rośliny podlewa się często ale mało obficie, woda nie wsiąka w glebę
odpowiednio głęboko i nie dociera do korzeni roślin. Aby woda wsiąkła dostatecznie głęboko
(poniżej 10 cm od powierzchni ziemi), podlewanie musi być wystarczająco obfite. Podlewać
należy strumieniem rozproszonym nie dopuszczając do pojawienia się wody na powierzchni
gleby. Silny strumień wody niszczy liście i kwiaty.
Trawniki
Trawnik zyskuje coraz większe grono zwolenników. Ma on bowiem dwie podstawowe
zalety: jest niewątpliwie bardzo dekoracyjny i stosunkowo łatwy do utrzymania. Jednak – aby
dobrze wyglądał – podobnie jak ogród kwiatowy wymaga określonych zabiegów
pielęgnacyjnych.
Mieszkańcy Wysp Brytyjskich mają zaskakująco prostą receptę na to. jak utrzymać piękny,
soczyście zielony trawnik. Według nich trzeba go kosić przynajmniej raz w tygodniu,
podlewać co drugi dzień i czynić tak przez długie lata.
Niewątpliwie koszenie i podlewanie to dwie najważniejsze czynności pielęgnacyjne, które
wpływają na wygląd trawnika.
Koszenie należy przeprowadzać starannie i regularnie. Należy ścinać trawę do określonej
wysokości, która zależy od tego. jakie jest przeznaczenie gazonu. Jeśli pełni on funkcje ozdobne,
trawę można skrócić do około 1,5–2 cm. Z kolei jeżeli trawa jest narażona na częste deptanie, to
trzeba zachować ją na wysokości około 3 cm, bowiem w innym przypadku pojawią się gołe
płaty.
Pierwszy raz ścinamy trawę, gdy wyrośnie do wysokości 8 maksymalnie 10 cm. Należy
przy tym pamiętać, że tym razem nie można obciąć jej do wymaganych 3 cm. Najpierw
czynimy to do wysokości 5,5 cm, dopiero drugie koszenie można obniżyć.

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Powodzenie tego zabiegu pielęgnacyjnego zależy głównie od częstotliwości, z jaką będzie
wykonywany. Nie należy dopuścić, aby trawa urosła powyżej 10 cm. Zaleca się koszenie tylko
suchej trawy, jeden lub dwa razy w tygodniu. Wcześniej powierzchnię trawnika oczyszcza się
z kamieni i gałęzi.
Należy także odpowiednio przygotować kosiarkę. Musi mieć ona naostrzony nóż,
ustawioną wysokość koszenia. Jeśli jest spalinowa, paliwo nalewa się w znacznej odległości od
trawnika, aby przypadkowo rozlane paliwo nie zaszkodziło trawie. Właściwe koszenie
powinno odbywać się w jednym kierunku, raczej nie należy go zmieniać.
Do ścinania trawy służą kosy, specjalne nożyce oraz kosiarki, które można dwojako
scharakteryzować: ze względu na rodzaj zasilania lub sposób koszenia.
Tabela 2. Rodzaje kosiarek [29]
Rodzaj kosiarki ze
względu na sposób
zasilania
Charakterystyka
ręcznie pchana używa się jej w małych, zwykle przydomowych ogrodach, ręczny napęd jest
niewątpliwą zaletą, jak również cicha praca i fakt, że do jej uruchomienia nie używa
się paliwa; ponieważ jednak do jej obsługi trzeba włożyć sporo wysiłku, także polecana
jest tylko na niewielkich powierzchniach
samojezdna stosuje się ją na większych obszarach, przypomina nieco mały traktor
elektryczna do jej uruchomienia niezbędne jest zasilanie, a te wiąże się
z ograniczeniem przez kabel, dlatego może być używana na małej przestrzeni, poza tym
kabel uniemożliwia swobodę manewrowania
akumulatorowa w przeciwieństwie do wyżej wymienionej do jej użycia nie jest potrzebny kabel, co
umożliwia szersze stosowanie tej kosiarki
spalinowa także nie jest zależna od źródła zasilania, nadaje się więc doskonale do dużych ogrodów
na energię słoneczną jest przede wszystkim ekologiczna, mimo iż spełnia najwyższe wymagania, nie jest
powszechnie stosowana ze względu na swoją wysoką cenę, może być stosowana na
dużych powierzchniach
Rodzaj kosiarki ze
względu na sposób
koszenia
Charakterystyka
wrzecionowe tną bardzo dokładnie, istnieje możliwość bardzo niskiego cięcia (nawet do 2,5 cm), ale
nie nadają się do koszenia wysokiej trawy
rotacyjne jest powszechnie stosowana w naszym kraju, o jej popularności zadecydowała zarówno
prosta obsługa, jak i obudowa; nie ścina liści tylko je rozrywa
na poduszce
powietrznej
utrzymuje się nad powierzchnią dzięki dmuchawie, raczej nie nadaje się do
przydomowych ogrodów, bowiem rozdmuchuje ściętą trawę, liście, suchą ziemię
i zanieczyszczenia
żyłkowe jest użyteczna do dokaszania brzegów trawnika – przy ścieżkach, wokół drzew
i klombów; podobne zastosowanie mają nożyce do trawy

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
Na polskim rynku funkcjonuje wielu producentów, którzy mają w swojej ofercie bogaty
wybór kosiarek o zróżnicowanych możliwościach.
Nawadnianie, to jedna z podstawowych czynności ogrodników. Może być ono wykonywane
przy użyciu różnych narzędzi i technik. Oprócz tradycyjnych sposobów podlewania,
wykorzystania konewki i węży, szczególnie atrakcyjny wydaje się system nawadniania
automatycznego. Istnieje szeroka możliwość zestawienia rozmaitych urządzeń rozpryskujących,
zamgławiających, wytryskujących i kropelkowych. Decydując się na system automatycznego
nawadniania musimy zaplanować miejsca, w których zamontujemy samoczynnie wysuwające
się zraszacze. Najlepiej przed założeniem trawnika zakopać węże doprowadzające wodę do
wszystkich koniecznych miejsc. Jeżeli występuje kran w ogrodzie, długość węża nie powinna
przekraczać 25–30 m, ponieważ zwijanie, rozwijanie, przenoszenie większej ilości zwojów
jest bardzo kłopotliwe, szczególnie w suche i gorące lata.
Naprawianie i odnawianie trawników
Przyczyną pojawiających się na trawniku miejsc bez trawy może być wcześniejsze
niewłaściwe grabienie, podczas którego nasiona zostały zgrabione, a nie przykryte. Dobrym
środkiem zaradczym na tego typu problem jest dodatkowe przykrycie nasion
półcentymetrową warstwą torfu lub piasku. Jest to jednak polecane tylko na małych
powierzchniach. Ponadto nasiona, które dopiero zaczynają kiełkować, łatwo zamierają na
piaszczystym podłożu z powodu niedostatecznej ilości wody. Podobnie dzieje się na glebach
gliniastych w czasie długotrwałych deszczów. Również ptaki wyjadają nasiona, bądź kąpią się
w suchej ziemi.
Zgorzel siewek przyczynia się do tego, że młoda trawa żółknie, przewraca się i w efekcie
zamiera. Problem pojawia się na trawnikach, gdy jest zbyt mokro lub panuje wysoka
temperatura, albo gdy pod powierzchnią trawnika zakopane są cegły i inne pozostałości po
budowie. Zgorzel częściej występuje na glebach gliniastych.
U podstawy źdźbeł wschodzących roślin widać czarne zwężenia. By temu zapobiec, trzeba
profilaktycznie użyć zapraw Sarfun T lub Oxafun T.
Zdarza się, że trawa porasta rzadkimi kępami. Jest to skutek wysiania niedostatecznej ilości
nasion, zbyt niskiej siły i zdolności ich kiełkowania lub za głębokiego umieszczenia nasion
podczas grabienia. Może to być także powodowane przez ptaki, niestaranne przygotowanie
miejsca, wyciągnięcie podglebia na wierzch przy przekopywaniu.
Nawożenie
Młoda trawa jest bladozielona i bardzo wolno rośnie, gdy przed siewem trawnik nie był
nawożony. Na początek najlepsze będzie nawożenie dolistne nawozem wieloskładnikowym
z mikroelementami np. Florovitem lub Ekolistem. Po dwóch tygodniach dobrze jest wykonać
analizę gleby i dalej prowadzić nawożenie według zaleceń. W początkowej fazie wzrostu traw
nie wolno używać żadnych środków chwastobójczych. W ten sposób możemy trawnik całkiem
wypalić.
Zagłębienia powstają najczęściej po niestarannym przygotowaniu podłoża. Ważne jest, aby
po przekopaniu i wstępnym wyrównaniu gleby, odczekać aż ziemia się „uleży”.
W tym przypadku małe zagłębienia (do 2 cm) wypełnia się piaskiem, natomiast większe
zasypuje przepuszczalną ziemią, ubija i ponownie obsiewa. Jeżeli na trawniku wytworzyła się
już zwarta darń, to przecina się ją na krzyż, odchyla i wypełnia zagłębienie lekką ziemią,
a następnie ponownie kładzie się i dociska darń.
Szczeliny w trawniku powstają na ciężkiej, gliniastej ziemi, gdy przeschnie ona wskutek
braku opadów lub nieregularnego podlewania. Oczywiście trzeba ją wtedy podlewać, a potem
ponownie piaskować i wysiać nasiona w puste miejsca.
Rośliny charakteryzujące się intensywnym wzrostem i tworzące dużą masę liściową takie
jak: żywopłoty i trawniki, potrzebują częstszego nawożenia. Rośliny długo i obficie kwitnące

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
takie jak np. pelargonie, surfinie potrzebują częstego zasilania nawozami, ponieważ roślina
ponosi intensywny wysiłek na tworzenie kwiatów.
Chwasty dwuliścienne i ich zwalczanie
Stanowią jeden z największych problemów na trawnikach. Walka z nimi jest dość trudna,
bowiem mają ogromną zdolność przystosowania się do rozmaitych warunków.
Prawie wszystkie chwasty wytwarzają nasiona, które łatwo się przenoszą. Nawet
odchwaszczona, przekopana i zagrabiona ziemia zazielenia się po pewnym czasie nowymi
roślinami. Obfitym źródłem nasion są nawozy organiczne – kompost i obornik.
Wiele chwastów rozmnaża się przez podziemne kłącza lub rozłogi, co wyjątkowo utrudnia
ich zwalczenie. Przed siewem, po wyrównaniu gleby, trzeba poczekać na pokazanie się
chwastów i w fazie ich intensywnego rozwoju opryskiwać preparatami (np.: Roundup lub
Avans). Po sześciu miesiącach od wzejścia można bezpiecznie zastosować selektywne
herbicydy, zwalczające rośliny dwuliścienne. Chwasty są najbardziej wrażliwe na ich działanie
w okresie intensywnego wzrostu. Dlatego najlepiej na 3–5 dni przed planowanym zabiegiem
nawieźć rośliny i podlać.
Żeby objąć jak największą powierzchnię liści chwastów, należy je opryskiwać na 2 do 3
dni po koszeniu. Po zabiegu nie powinno się kosić darni przez od około 3 do 5 dni, aby
umożliwić przemieszczanie się środków chemicznych z liści w głąb rośliny. Opryskiwanie
darni należy przeprowadzać w czasie ciepłej i bezwietrznej pogody, gdy gleba jest wilgotna.
Stosowanie herbicydów w czasie upałów i suszy może spowodować uszkodzenie trawnika,
a opryskiwanie w temperaturze niższej niż 20°C nie przynosi spodziewanych rezultatów. Aby
ten zabieg przyniósł wieloletnie efekty, należy go powtórzyć 2- 3-krotnie w odstępach 4–6
tygodniowych.
Do zwalczania wybranych chwastów na trawnikach stosuje się:
Bofix 260 EC – preparat stosuje się od kwietnia do połowy września, dawka 2–4 litry na
hektar (100 ml wystarczy na 250–500 m2
),
Starane 250 EC – stosuje się od kwietnia do połowy września, gdy chwasty wytworzą co
najmniej 3–4 liście; dawka 0,8–1,2 1/ha, przy masowym wystąpieniu mniszka pospolitego,
dawkę zwiększa się do 1,5 1/ ha (100 ml preparatu wystarczy na 850–1300m2
).
Chwasty dwuliścienne
Babka lancetowata (plantago lanceolata) – pojedyncze rośliny można łatwo usunąć ręcznie,
jednak przy masowym występowaniu tego chwastu trzeba go zwalczać preparatem Bofix 260
EC (2–4 I/ha).
Babka większa (Plantago maior)
Gdy pojawią się pojedyncze rośliny, można je wyciągnąć przy pomocy noża lub wąskiej
łopatki. Przy masowym występowaniu jest łatwa do zwalczenia środkami chemicznymi (Bofix
260 EC w dawce 2–41/ha).
Jaskier rozłogowy (Ranunculus repens)
Pojedyncze egzemplarze łatwo wytępić ręcznie. Gdy walczymy z większą ich liczbą,
najlepiej użyć preparatu Bofix 260 EC w dawce 2–4 1/ha.
Jastrzębiec kosmaczek (Hieacium pilosella)
Zwalczanie ręczne jest niepraktyczne, ponieważ chwast ten rozrasta się przez rozłogi. Jest
bardzo wrażliwy na selektywne herbicydy.
Koniczyna biała (Trifolium repens)
Najczęściej o zwalczaniu myślimy, kiedy mamy jej już dużo. Wyrywanie koniczyny
w tym stadium lub nawet opryskiwanie herbicydem selektywnym może okazać się mało
skuteczne. Trzeba, więc zgrabić ją przed koszeniem tak, by ściąć rozłogi. Następnie poczekać
parę dni na wytworzenie liści.
Chwast opryskujemy herbicydem selektywnym (Bofix 260 EC w dawce2–4l/ha).

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
Krwawnik pospolity (Achillea millefolium)
Gdy zobaczmy pojedyncze rośliny, możemy je wykopać. Jeżeli walczymy z dużą ich
liczbą, trzeba zwiększyć nawożenie, szczególnie azotowe i użyć herbicydów (Bofix 260 EC
w dawce 2–4 1/ ha). Zabieg powtarza się po sześciu tygodniach.
Mech (Musci)
Jest uporczywym chwastem, potrafi zniszczyć niejeden trawnik. Z drugiej strony, tworzy
niski oraz zwarty dywan i z tego powodu często nie szuka się żadnych środków, by go
usunąć. Skuteczna walka z tym chwastem nie jest możliwa, jak w przypadku wielu innych.
Można jedynie zastosować odpowiedni środek chemiczny. Żywotność tego zbiorowiska
małych roślinek jest duża. Pozornie wytępione, jeżeli znajdą korzystne warunki, mogą szybko
opanować cały trawnik. Przyczyny, dla których mech tak intensywnie rozwija na trawnikach,
są rozmaite. Podstawową jest wilgoć (miejsca stale mokre na pewno zostaną szybko
zasiedlone). Dodatkowym warunkiem sprzyjającym rozwojowi mchów jest podłoże gliniaste,
nieprzepuszczalne. Znaczne ocienienie niewątpliwie ułatwia jego rozwój. Nieprawidłowe
nawożenie oraz zbyt niskie koszenie też sprzyja jego pojawieniu się. Zwalczamy mech
używając na wiosnę dowolnego środka chemicznego do zwalczania mchu (Antymech,
Mniszek). W przeciągu następnych tygodni mech zostanie „spalony”. Następnie należy go
wygrabić, a puste powierzchnie obsiać trawą. Najczęściej po kolejnych 6 tygodniach konieczne
jest powtórne użycie preparatu do jego zwalczania. Nawożenie trawnika to kolejny etap walki.
Niskie koszenie (poniżej 2 cm) osłabia trawę i powoduje łatwiejsze rozrastanie się chwastu.
Pozostawienie długiej trawy też nie jest dobrym rozwiązaniem. Przyczynia się do zwiększenia
wilgotności powierzchni gleby, a tym samym do łatwiejszego rozwoju mchu. Najkorzystniejsze
jest koszenie na jednakową wysokość w trakcie całego sezonu. Regularne piaskowanie przynosi
dobre rezultaty. Poprawia napowietrzenie i odprowadzenie wody z powierzchni. Aeracja,
przez nakłuwanie lub wertykulację (pionowe ścięcie darni), znacznie utrudnia rozwój mchu.
Należy używać kosiarki z koszem na trawę. Zastosowanie środków mchobójczych we
wrześniu powinno dać pozytywny rezultat.
Mlecz polny (Sonchus arvensis)
Zwalczanie ręczne jest prawie niemożliwe. Stosujemy środki chemiczne – Bofix 260 EC
w dawce 2–4 l/ha. Po sześciu tygodniach konieczne jest powtórzenie zabiegu.
Mniszek pospolity (Tarraxa – cum officinale)
Ręczne zwalczanie daje złe rezultaty, ponieważ z każdego pozostawionego fragmentu
korzenia wyrasta nowa roślina. Młode rośliny do fazy kwitnienia są wrażliwe na gerbicydy
(Bofix 260 EC w dawce 2–4 l/ha, Starane 250 EC w dawce 0.8–1.21 l/ha, a przy masowym
wystąpieniu 1,5 l/ha). Gdy chcemy wytępić starsze rośliny, konieczne będzie powtórzenie
zabiegu po sześciu tygodniach.
Ostrożeń polny – Oset (Cirsium arvense)
Usuwnie jest możliwe, gdy mamy kilka młodych roślin. Starsze egzemplarze możemy
zwalczyć tylko za pomocą herbicydów selektywnych ( Bofix 260 EC w dawce 2–4 l/ha lub
Starane 250 EC w dawce 0,8–1 l/ha). Konieczne będzie powtórzenie zabiegu, przynajmniej
raz, po 6 tygodniach.
Podbiał pospolity (Tussilago farfara)
Jest stosunkowo łatwy do zwalczenia. Ustępuje po odwodnieniu terenu, wałowaniu,
nawożeniu i intensywnym koszeniu. Chemicznie zwalcza się go preparatem Bofix 260
w dawce 2–l/ha.
Rdest ptasi (polygonum aviculare)
Występuje tylko w luźnej darni i na pstrych powierzchniach. Na małym obszarze jest
łatwy do usunięcia mechanicznego. Na większych przy pomocy herbicydów Bofix 260 EC
w dawce 2–4 l/ha lub Starane 250 EC 0,8–1 l/ha.
Rogownica pospolita (cerastinum vulgatum)

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Gdy występuje nielicznie, stosunkowo łatwo może być usunięta przez wyrywanie.
Na większych obszarach bardzo dobre efekty daje opryskiwanie herbicydami selektywnymi
(Bofix 260 EC w dawce 2–4 l/ha).
Skrzypy (Equisetum)
Są to rośliny z podziemnymi kłączami, które tworzą skomplikowany system rozgałęzień.
Z każdego fragmentu może być odbudowana nowa roślina. Rozmnaża się także za pomocą
zarodników. Gatunki te nie stanowią wielkiego zagrożenia, jednak w niektórych przypadkach
potrafią opanować znaczne obszary. Zwalczamy je poprzez prawidłowe nawożenie, wałowanie
i napowietrzanie. Skrzypy są wrażliwe na preparaty zawierające MCPA (np. Chwastox Extra).
Zwalczane są również przez Bofix 260 EC w dawce (2–4 l/ha) oraz Starane 250 EC
(0,8 l/ha). Zabieg należy powtórzyć po 8 tygodniach.
Stokrotka pospolita (Bellis perennis)
Zwalczanie należy rozpocząć, nim stokrotka opanuje cały trawnik. Trzeba zastosować
jeden z selektywnych herbicydów.
Szczaw polny (Rumex acetosella)
Przy regularnym koszeniu i nawożeniu na ogół nie stanowi większego problemu. Jeżeli
jednak przez zabiegi pielęgnacyjne nie udało się go wytępić, należy zastosować herbicydy Bofix
260 EC w dawce 2–4 l/ha lub Starane 250 EC (0,8–1 l/ha).
Dzikie gatunki traw
Dzikie gatunki traw często stanowią duży problem. Tworząc kępy wyraźnie odcinające
się od reszty trawnika, psując jego wygląd. Ogromnym problemem jest jednak brak substancji
chemicznej zwalczającej te chwasty bez szkodzenia trawom pożądanym na naszym trawniku.
Praktycznie jedynym ratunkiem jest ich wycinanie, wykopywanie i powtórne obsiewanie.
Najczęściej spotykamy kupkówkę, kłosówkę, chwastnicę i włośnicę. Wiechlina roczna
występuje stosunkowo najczęściej, lecz wyrządza najmniej szkód.
Choroby
Trawa może również chorować.
Biała pleśń, żółknięcie trawy, a następnie jej brązowienie i zamieranie może oznaczać pleśń
śniegową.
Gdy na liściach pojawiają się cienkie, ciemnobrunatne smugi lub owalne plamy
z ciemniejszym obrzeżeniem można podejrzewać, że trawę zaatakowała helmintosporoiza.
Grzyby różnych gatunków powodują tzw. czarcie kręgi. Zwykle okręgi powiększają corocznie
średnicę w zależności od gatunku grzybów kręgi będą mniejsze lub większe.
W miejscach pozbawionych trawy lub z bardzo rzadką trawą pojawiają się mikroskopijne
rośliny tworzące nalot o barwie od jasno-sinej – do ciemnozielonej (prawie czarnej). Jest to
znak, że trawę zaatakowały glony.
Szkodniki
Na wygląd trawnika mogą negatywnie wpłynąć szkodniki.
Dżdżownice, jeśli występują w małej ilości są pożyteczne. Problem zaczyna się wtedy, gdy
planujemy założenie trawnika dekoracyjnego, który będzie koszony poniżej 3 cm.
Krety drążą korytarze, które niszczą korzenie traw, a dodatkowo powodują powstawanie
dużych nierówności.
Karczowniki, norniki, nornice i myszy żywią się przeważnie korzeniami i liśćmi traw.
Na prawidłowo utrzymanych trawnikach wyrządzają szkody znacznie rzadziej niż krety
Pędraki – to larwy chrząszczy z rodziny żukowatych, O długości do 5 cm, charakterystycznie
zgięte w podkowę, białe, grube, z trzema parami nóg. Chrząszcze (dorosłe owady) są duże lub
średniej wielkości, 10–25 mm, aktywne w ciągu dnia. Trawa w miejscach żerowania żółknie,
następnie więdnie i zasycha.