Δ.Δ.Ε. Β΄Αθήνας - Eπιμορφωτική Τηλεημερίδα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

1. ΡΕΜΑΤΙΑ
ΕΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΕΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ
2020
Μια συνοπτική Γεω-περιβαλλοντική προσέγγιση
της Ρεματιάς Πεντέλης – Χαλανδρίου
Περλέρος Βασίλειος
Γεωλόγος

2. Μια συνοπτική Γεωπεριβαλλοντική προσέγγιση της
Ρεματιάς Πεντέλης – Χαλανδρίου
Στην σημερινή παρουσίαση θα γίνει μια αναφορά :
• Στις γεωλογικές – υδρογεωλογικές συνθήκες της περιοχής
• Στη σύνδεση των επιμέρους γεωμορφών με τη γεωλογία –
μορφολογία
• Στη σημασία και στη συμβολή του ρέματος στην
τροφοδοσία της υπόγειας υδροφορίας
• Στο ρόλο των ρεμάτων στα πλημμυρικά φαινόμενα
• Στη γενική αλληλεπίδραση του ρέματος με το φυσικό
περιβάλλον
• Στις ανθρώπινες παρεμβάσεις και στην αλληλεπίδραση με
τη φυσική λειτουργία του ρέματος

3. Κάποιοι ορισμοί
ΡΕΜΑ αποτελεί κάθε φυσική ή διευθετημένη διαμόρφωση της
επιφάνειας του εδάφους που αποτελεί αποδέκτη των ομβρίων
υδάτων και διασφαλίζει την μεταφορά τους προς άλλους
αποδέκτες χαμηλότερης στάθμης και μεγαλύτερης
χωρητικότητας. (ποτάμια, λίμνες, θάλασσα )
• Λεκάνη απορροής :Η εδαφική έκταση από την οποία
συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής, μέσω δικτύου
υδατορευμάτων (και ενδεχομένως λιμνών) και παροχετεύεται
στον τελικό αποδέκτη (θάλασσα, λίμνη) με ενιαίο στόμιο,
εκβολές ή δέλτα. Διαχωρίζεται από τις διπλανές λεκάνες με μια
νοητή γραμμή που λέγεται υδροκρίτης

4. Ορισμοί
• Ενεργός Κοίτη: η φυσική ή διευθετημένη διαμόρφωση
του εδάφους στην οποία ρέει μόνιμα ή περιοδικά νερό
του υδατορεύματος.
• Κοίτη πλημμύρας-Ζώνη πλημμύρας: η εδαφική
περιοχή η οποία κατακλύζεται από τα πλημμυρικά
νερά για συγκεκριμένη κάθε φορά περίοδο
επαναφοράς και περικλείεται από τις γραμμές
πλημμύρας.
• Γραμμές πλημμύρας: οι γραμμές εκατέρωθεν της
βαθιάς γραμμής του υδατορεύματος, που προκύπτουν
ύστερα από την υδραυλική μελέτη και περικλείουν τη
ζώνη πλημμύρας.

5. Ορισμοί
Πλημμύρα :Η προσωρινή κατάκλυση περιοχών που υπό
κανονικές συνθήκες δεν είναι καλυμμένες με νερό, ως
αποτέλεσμα είτε ακραίου φυσικού γεγονότος, είτε
αστοχίας υδραυλικού ή παράκτιου έργου προστασίας

6. Προστασία από πλημμύρες
• Οριοθέτηση: η επικύρωση μέσω κανονιστικής πράξης, του
καθορισμού των οριογραμμών του υδατορεύματος
σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία, με στόχο την
εξασφάλιση της απρόσκοπτης απορροής των
επιφανειακών νερών και την περιβαλλοντική προστασία
του υδατορεύματος.
• Διευθέτηση υδατορεύματος: η επέμβαση στο υδατόρευμα
με την εκτέλεση των αναγκαίων έργων με σκοπό την
βελτίωση των συνθηκών ροής, τη μείωση των κινδύνων
από πλημμύρες και τον έλεγχο των διαβρώσεων και των
αποθέσεων φερτών υλικών κυρίως εντός οικιστικών
ζωνών. Στα έργα αυτά περιλαμβάνεται και η εκτροπή του
υδατορεύματος καθώς και η υποκατάστασή του με κλειστό
ή ανοιχτό τεχνικό έργο στην ίδια ή διαφορετική θέση.

7. • Το ρέμα και κατ’ επέκταση το ποτάμι
βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία εξέλιξης
διαμορφώνοντας και αλλάζοντας το
περιβάλλον εντός του οποίου κινείται.
• Στα ανάντη τμήματα διαβρώνει και στα
κατάντη αποθέτει υλικά
• Στις ζώνες αυτές απόθεσης κατά κύριο λόγο
έχουν αναπτυχθεί οικισμοί και πόλεις ….

8. Λεκάνη Κηφισού

9. Ανάντη τμήμα ρεματιάς Πεντέλης Χαλανδρίου
Η ρεματιά Πεντέλης - Χαλανδρίου ξεκινά από τις νότιες πλαγιές του
Πεντελικού σε 3 κλάδους:
- Τον κύριο κλάδο από Παλαιά Πεντέλη
- Το ρέμα Αγίου Σίλα στην Νέα Πεντέλη και
- Το Βαθύρεμα στα Μελίσσια.

10. Χάρτης Kaupert 1886

11. ΓΕΩΛΟΓΙΑ
Ποικιλία βραχωδών και κοκκωδών γεωλογικών σχηματισμών
Μάρμαρα με παρεμβολές ασβεστόλιθων ,δολομιτών και σχιστολίθων ΒΑ/κής Αττικής
Σχιστολιθικοί σχηματισμοί ΒΑ/κής Αττικής με ενστρώσεις μαρμάρων και σερπεντινιτών.
Μάρμαρα Πεντέλης
Το Πεντελικό όρος αποτελεί σημαντικότατο λατομικό
κέντρο της αρχαίας Ελλάδας λόγω της πολλή καλής
ποιότητας του μαρμάρου.
Πεντελικό μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε για όλα σχεδόν τα
μνημεία των Αθηνών του 5ου αιώνα π.Χ., και της Αττικής
γενικά. Η χρήση του δεν περιορίστηκε μονάχα στον
αττικό χώρο, αλλά σύντομα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη
την Ελλάδα και στον κόσμο.

12. ΓΕΩΛΟΓΙΑ
Πλέον σύγχρονοι κοκκώδεις σχηματισμοί
(Καλύπτουν τις παρυφές της Πεντέλης και το Λεκανοπέδιο)
Ποικιλία σύγχρονων σχηματισμών (Ποταμολιμναίοι, Λιμναίοι, Χερσαίοι) που
περιλαμβάνουν εναλλαγές χονδρόκοκκων και λεπτόκοκκων σχηματισμών όσο
απομακρυνόμαστε από τον ορεινό όγκο ( κροκάλες, χαλίκια, άμμοι, άργιλοι,
πηλοί, μάργες, ψαμμίτες.

13. Γεωλογικός χάρτης Lepsius (1893)

14. Γεωλογικός χάρτης ΙΓΜΕ, φύλλο Κηφισιά
Σχιστόλιθοι
Μάρμαρα ΒΑ
Αττικής
Μάρμαρα
Πεντέλης
Λιμναίοι
σχηματισμοί
Ποταμολιμναίοι
σχηματισμοί

15. Απόσπασμα γεωλογικής τομής χάρτη ΙΓΜΕ, φύλλο Κηφισιά

16. Υδρογεωλογία Ορισμοί
• Υδροπερατοί σχηματισμοί
• Ημι-υδροπερατοί σχηματισμοί
• Πρακτικά αδιαπέρατοι σχηματισμοί
• Υπόγειος υδροφορέας
• πηγές

17. ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΙ
ΚΟΚΚΩΔΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Φιλοξενούν υπόγειες υδροφορίες στις πεδινές εκτάσεις
ΚΑΡΣΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ.
Κατατάσσονται εδώ οι ανθρακικοί σχηματισμοί (CaCO3)
που φιλοξενούν καρστικές υδροφορίες
ΑΔΙΑΠΕΡΑΤΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ.
Κατατάσσονται εδώ οι σχιστόλιθοι και οι ορίζοντες μαργών
και αργίλων του Νεογενούς με τοπικής σημασίας
υδροφορίες.

18. Υδρολιθολογικός χάρτης
Αδριάνειο Υδραγωγείο

19. Αναπτυσσόμενες υδροφορίες - Σχέση με ρέμα
Πεντέλης Χαλανδρίου
Το ρέμα Χαλανδρίου – Πεντέλης κατά τους υγρούς
μήνες αποτελεί την ζώνη εκτόνωσης
αποστράγγισης της υπόγειας υδροφορίας της
γειτνιάζουσας περιοχής. Η συντήρηση απορροής
κατά τους θερινούς μήνες οφείλεται ακριβώς στο
γεγονός αυτό. Κατά τους πρώτους χειμερινούς
μήνες το ίδιο το ρέμα στο ανάντη τμήμα του
αποτελεί ζώνη διηθήσεων και τροφοδοσίας της
ίδιας υδροφορίας.

20. Παρθενώνας –Πεντελικό μάρμαρο

21. Ζώνες εκμετάλλευσης μαρμάρου

22. Ζώνες εκμετάλλευσης μαρμάρου

23. Εμφανίσεις μαρμάρων εντός σχιστολίθων

24. Πηγή Κρύας Βρύσης

25. Πηγή Ασωμάτων

26. Πηγή Αγ. Τρύφωνα

27. Καρστικοποίηση μαρμάρων

28. Διαφοροποίηση αναγλύφου σε διαφορετικά
πετρώματα

29. Διαφοροποίηση αναγλύφου σε διαφορετικά
πετρώματα

30. Ήπιο ανάγλυφο σε εμφάνιση σχιστολίθων

31. Ροή ρέματος σε σχιστολίθους

32. Επαφή πλευρικών κορημάτων με σχιστολίθους
στο πρανές του ρέματος

33. Αποθέσεις εντός της κοίτης

34. Αδρόκοκκα υλικά αναβαθμίδων

35. Διαμορφωμένη αναβαθμίδα

36. Λεπτόκοκκα λιμναία υλικά

37. Διαφορική διάβρωση και καταπτώσεις στο
εξωτερικό τμήμα μαιανδρισμού

38. Έργα υποστήριξης καταπτώσεων

39. Προστασία πρανών με συρματοκιβώτια

40. Προστασία πρανούς με συρματοκιβώτια

41. Ποτάμια αναβαθμίδα

42. Ποτάμια αναβαθμίδα

43. Χαρακτηριστική τομή κοίτης με ανάπτυξη
αναβαθμίδων

44. Αδριάνειο Υδραγωγείο
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο άρχισε να κατασκευάζεται επί αυτοκράτορα Αδριανού το 122 μΧ
και αποπερατώθηκε επί Πίου Αντωνινου μεταξύ των ετών 138-161μΧ.
Τα τεχνικά στοιχεία του αγωγού με βάση βιβλιογραφικές αναφορές (Ανδ. Κορδελλας, 1879),
ήταν διατομής 0,85-0,95 m2 ύψους από 1,2-1,6 m και πλάτους 0,7-0,8 m ήταν δε
κατασκευασμένο σε βάθος κυμαινόμενο από 10-40 m.
Κάθετα του Αδριάνειου Υδραγωγείου ήταν κατασκευασμένοι άλλοι αγωγοί μικρότερων
διαστάσεων που τροφοδοτούσαν αυτό με υπόγεια και επιφανειακά νερά. Συνήθως τα νερά
αυτά πριν την είσοδο τους στο κυρίως υδραγωγείο εισέρχονταν σε παράπλευρες δεξαμενές
που έπαιζαν το ρόλο δεξαμενών καθίζησης. Παρόμοια δεξαμενή υπάρχει στο ρέμα
Χαλανδρίου.
Κατά μήκος του υδραγωγείου ήταν
κατασκευασμένα φρέατα κυκλικής ή τετράγωνης
διατομής σε σταθερή απόσταση μεταξύ τους
περί τα 37,5 m από την Αθήνα μέχρι τις
Κουκουβάουνες. Τα φρέατα αυτά χρησίμευαν
για τον καθορισμό του υδραγωγείου.
Στο τέλος του προηγούμενου αιώνα περί τα
1875-1890 έγινε προσπάθεια καθαρισμού του
Αδριάνειου Υδραγωγείου και των φρεάτων
αυτών που είχαν μπαζωθεί χωρίς όμως πλήρη
αποτελέσματα.

45. Συμβολή στο Αδριάνειο Υδραγωγείο του
Υδραγωγείου Χαλανδρίου

46. Εμφανίσεις Υδραγωγείου Χαλανδρίου-
Πεντέλης στη Ρεματιά

48. Κατάβαση- Διάσχιση Ρεματιάς

49. Ευχαριστώ για την προσοχή σας