1. Ε.Α.Π.
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Μπουζάκης Γεράσιμος
1) Μελέτη καταγραφής φυσικού περιβάλλοντος
2) Εντοπισμός και καταγραφή των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο
φυσικό περιβάλλον μια περιοχής. Επιπτώσεις στα οικοσυστήματα της
περιοχής

2. Εισαγωγή
Σε αυτή την εργασία θα αναφερθούμε σε δύο θέματα. Στο πρώτο θέμα θα καταγράψουμε και
θα μελετήσουμε το φυσικό περιβάλλον της λίμνης Κουρνά στο νομό Χανίων με σκοπό τη
σφαιρική περιγραφή των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος. Θα αναφερθούμε στα βιοτικά
και αβιοτικά στοιχεία της περιοχής, τους τύπους των οικοσυστημάτων που χαρακτηρίζουν την
περιοχή και θα ολοκληρώσουμε το πρώτο θέμα με τις εκτιμήσεις μας για τη «φέρουσα
ικανότητα» της περιοχής.
Στο δεύτερο θέμα ασχολούμαστε με μια υπόθεση εργασίας. Μια πόλη σε ημιορεινή πόλη της
Ελλάδας, όπου ποτάμι τροφοδοτεί τη λίμνη της περιοχής, δέχεται συγκεκριμένες παρεμβάσεις
για την ανάπτυξή της. Θα εντοπίσουμε και θα ταξινομήσουμε τις επιπτώσεις αυτών των
παρεμβάσεων στη βιοτική και αβιοτική συνιστώσα και θα αναφερθούμε συμπερασματικά για
την επίδραση που έχουν στα οικοσυστήματα της περιοχής.
Σελίδα 2 από 11

3. 1. Μελέτη καταγραφής φυσικού περιβάλλοντος
Η λίμνη του Κουρνά, (η περιοχή την οποία θα μελετήσουμε) βρίσκεται στην επαρχία
Αποκορώνου, στα βόρεια και ανατολικά του Νομού Χανίων, στα σύνορα με το Νομό
Ρεθύμνης. Το γεωγραφικό της μήκος είναι 24ο
17΄ και πλάτος 35ο
18΄). Ανήκει διοικητικά στο
δήμο Αποκορώνου και το πιο κοντινό χωριό είναι το Μουρί.
Η πλησιέστερη πόλη είναι το Ρέθυμνο, σε απόσταση 20 χλμ. Είναι ενταγμένη στο δίκτυο
ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000) σαν περιοχή του τόπου με κωδικό (SITECODE) GR4340010 και
ονομασία (SITE NAME) “DRAPANO (VOREIOANATOLIKES AKTES) – PARALIA
GEORGIOUPOLIS-LIMNI KOURNA”.
Ενώ βρίσκεται στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, ταυτόχρονα η απόσταση από τη θάλασσα
είναι πολύ κοντινή περίπου 2 χλμ. Είναι η μοναδική φυσική λίμνη της Κρήτης και η νοτιότερη
της Μεσογείου.
1.1 Αβιοτική συνιστώσα
1.1.1 Γεωλογικά στοιχεία
Η λίμνη έχει έκταση 0,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα και η επιφάνεια της βρίσκεται περίπου 15 με
20 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ανάλογα με τις βροχοπτώσεις. Κατατάσσεται
στην κατηγορία των δολινών. Δημιουργήθηκε από κατάρρευση οροφής υπογείου σπηλαίου,
που δημιουργήθηκε από διάλυση ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Ο πυθμένας αποτελείται από
νεογενείς μάργες και βρίσκεται περίπου 6-10 μέτρα κάτω από το επίπεδο της επιφάνειας της
θάλασσας. Το σχήμα Σ1 του παραρτήματος Ι δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα των πετρωμάτων
της λίμνης.
1.1.2 Υδρολογικά στοιχεία
Στην ευρύτερη περιοχή λειτουργεί υδροαρδευτικό έργο του ΟΑΔΥΚ και η λίμνη Κουρνά
λειτουργεί σαν υδροληπτικό έργο. Από τα πολυετή στοιχεία μετρήσεων (ΥΔΡΟΓΑΙΑ)
παίρνουμε τις παρακάτω πληροφορίες για την εισροή νερού στη λίμνη.
 69.106
m3
για το μέσο υδρολογικό έτος
 129.106
m3
για το έτος μέγιστης στάθμης
 41.106
m3
για το έτος ελάχιστης στάθμης
Η εισροή νερού πραγματοποιείται ΝΑ από τη θέση «Αμάτι» ή «Μάτι» και η εκροή γίνεται από
τα δυτικά της λίμνης. Η ποιότητα του νερού δεν παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις. Από
σημεία δειγματοληψίας ΝΑ και ΒΔ της λίμνης προκύπτουν τα δεδομένα του πίνακα Π1 του
παραρτήματος Ι. Με βάση το συντελεστή Revelle που έχει σχέση με τη διείσδυση της
θάλασσας το νερό χαρακτηρίζεται μέτρια ρυπασμένο
Σελίδα 3 από 11

4. 1.2 Βιοτική συνιστώσα
1.2.1 Πανίδα της περιοχής
Η πανίδα της περιοχής είναι αξιοσημείωτη, με επικεντρωμένο το ενδιαφέρον μας στην
ορνιθοπανίδα που περιλαμβάνει είδη υδρόβιων πουλιών που βρίσκονται στο παράρτημα Ι της
οδηγίας 79/409 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αυτό το μακρύ κατάλογο (περιέχεται σε
πολυμεσική εφαρμογή με όνομα ge1_multimedia.swf) για τη λίμνη του Κουρνά
συνειδητοποιούμε το μέγεθος της σημασίας που έχει για τα σπάνια αυτά είδη η ύπαρξη της.
Εμείς σαν απλοί επισκέπτες-παρατηρητές καταγράψαμε μόνο 4-5 είδη από αυτά που αναφέρει
το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000.
Εκτός από την ορνιθοπανίδα η υπόλοιπη πανίδα περιλαμβάνει τα είδη που συναντάμε στην
υπόλοιπη Κρήτη, πολλά ενδημικά όπως ο κρητικός βάτραχος (Rana cretensis), θηλαστικά όπως
νυφίτσα, ζουρίδα και ο άρκαλος.
Υπάρχουν σε σχετικά μεγάλους αριθμούς πολλοί άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί, όπως σαλιγκάρια
του γλυκού νερού, έντομα, γαρίδες, καβούρια. Επίσης ψάρια όπως αθερίνα και κέφαλοι.
1.2.2 Χλωρίδα περιοχής
Η χλωρίδα της περιοχής όσο αφορά την υδρόβια βλάστηση αποτελείται από μικρούς
πληθυσμούς λίγων ειδών. Τα φύκια διακρίνονται σε Κυανοφύκη, Διάτομα, Πυρροφύκη και
Ξανθοφύκη. Η χερσόβια χλωρίδα έχει το χαρακτηριστικό της μεγάλης εξάπλωσης της
λυγαριάς, ενώ βούρλα και καλάμια είναι σε μικρή έκταση. Επίσης συναντάμε πικροδάφνες,
αγριάμπελο, αγκάραθους, θυμάρι, χαρουπιά, πουρνάρια και άλλα.
1.3 Τύποι οικοσυστημάτων
Η περιοχή της λίμνης Κουρνά όπου από τη μια μεριά έχει τη θάλασσα κοντά και από την άλλη
βρίσκεται στους πρόποδες των Λευκών Ορέων ανήκει στο πεδινό και ημιορεινό μεσογειακό
οικοσύστημα. Διακρίνουμε τρεις τύπους οικοσυστημάτων: α) Διαπλάσεις με θαμνώδη βλάστηση
αείφυλλων σκληρόφυλλων ειδών (μακί), β)Φρύγανα και γ)Οικοσύστημα πεδινού υδαταποδέκτη.
Στο παράρτημα ΙΙ υπάρχει φωτογραφικό υλικό που απεικονίζει τη σημερινή κατάσταση του
οικοσυστήματος.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι πυρκαγιές και η βόσκηση έχουν περιορίσει και
εμποδίσει την ανάπτυξη των μακί..
Σελίδα 4 από 11

5. 1.3 «Φέρουσα ικανότητα»
Ο όρος της φέρουσας ικανότητας με την αρχική διατύπωσή του αναφερόταν στον αριθμό των
ζώων που μπορεί να αντέξει ένα οικοσύστημα. Στη λίμνη τα τελευταία χρόνια έχει
παρατηρηθεί η εξάπλωση χρυσόψαρων σε επικίνδυνο βαθμό και γίνονται προσπάθειες από
επιστήμονες για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα ψάρια έριξε στη λίμνη κάποιος
κάτοικος ή επισκέπτης της περιοχής, με αποτέλεσμα αυτά χωρίς κάποιο φυσικό εχθρό να
πολλαπλασιάζονται διαρκώς εις βάρος των υπολοίπων ειδών.
Με τη διεύρυνση του όρου αρχικά στην «οικολογική φέρουσα ικανότητα» και μετέπειτα και σε
άλλους χώρους με παραμέτρους και κριτήρια όχι απαραίτητα επιστημονικά, π.χ «οικονομική
φέρουσα ικανότητα» ή «ψυχολογική» και «κοινωνική» αφενός καταδεικνύεται το αυξημένο
ενδιαφέρον της κοινωνίας για το περιβάλλον και η προσπάθεια να το κατανοήσει ολικά,
αφετέρου ελλείψει αυστηρών επιστημονικών διαδικασιών τα ίδια στοιχεία να αξιολογούνται
διαφορετικά βάση κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικών κριτηρίων και αντιλήψεων.
Με βάση τα παραπάνω δεν μπορούμε ούτε να απορρίψουμε ούτε να υιοθετήσουμε άκριτα
οποιαδήποτε διεύρυνση του όρου. Εξαρτάται, για να χρησιμοποιήσουμε μια δική μας
διεύρυνση του όρου, από την «πολιτισμική φέρουσα ικανότητα», δηλαδή πόση αξία-σημασία
δίνει κάποιος στο οικοσύστημα και πως το συνδέει με την ανθρώπινη ύπαρξη.
ΣΥΝΟΨΗ
Η λίμνη του Κουρνά χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο αριθμό ειδών πανίδας που συναντάμε και
στην υπόλοιπη Κρήτη. Αξιοσημείωτη αναφορά γίνεται στην ορνιθοπανίδα, με απειλούμενα
είδη που βρίσκουν καταφύγιο, ιδίως το χειμώνα. Διακρίνουμε τρία επιμέρους οικοσυστήματα,
μακί, φρύγανα και οικοσύστημα πεδινού υδαταποδέκτη. Η φέρουσα ικανότητα, έχει
διαταραχθεί με την εισαγωγή χρυσόψαρων στη λίμνη. Ευτυχώς για την ώρα δεν παρουσιάζεται
έντονη τουριστική δραστηριότητα αν και βρίσκεται πολύ κοντά σε παραθεριστικά κέντρα.
Σελίδα 5 από 11

6. 2. Εντοπισμός και καταγραφή των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο
φυσικό περιβάλλον μια περιοχής. Επιπτώσεις στα οικοσυστήματα της
περιοχής
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται για την ανάπτυξη της περιοχής είναι
Π1: Αναδιοργάνωση των καλλιεργητικών επιλογών που γίνονται σε ατομική βάση και
εφαρμογή εντατικής μονοκαλλιέργειας στην υπόψη ευρύτερη περιοχή.
Π2: αποψίλωση της δασικής έκτασης που βρίσκεται σε λοφώδη έκταση έναντι της πόλης για
την εξασφάλιση χώρου επέκτασης αυτής.
Π3: ασφαλτόστρωση μεγάλης εγκαταλελειμένης θαμνώδους περιοχής δημόσιας ιδιοκτησίας
μέσα στην πόλη για την εξασφάλιση χώρου στάθμευσης.
Π4: αποξήρανση του υγρότοπου της περιοχής για την εξασφάλιση αγροτικής έκτασης
2.1 Κατηγορίες επιπτώσεων στη βιοτική συνιστώσα
Θα κατηγοριοποιήσουμε τις επιπτώσεις των παρεμβάσεων ως προς τη χλωρίδα και την πανίδα
της περιοχής.
2.1.1 Επιπτώσεις στη χλωρίδα
Αν πραγματοποιηθεί η παρέμβαση Π1 σημαίνει ότι θα σταματήσει η καλλιέργεια και παραγωγή
πολλών και ποικίλων φυτών με συνέπεια να κινδυνεύουν να χαθούν συγκεκριμένες ποικιλίες.
Ειδικά στην Ελλάδα, που δεν προνόησε να έχει τράπεζα σπόρων, ήδη έχουν εξαφανιστεί
πολλές ποικιλίες κηπευτικών.
Η επίπτωση από την δραστηριότητα Π2 είναι αφενός η καταστροφή των δέντρων, αλλά και
φυτικών ειδών εξαρτώμενα από το συγκεκριμένο οικοσύστημα π.χ μανιτάρια. Το ίδιο
συμβαίνει και με τη δραστηριότητα Π3 και Π4 π.χ φύκη, υδρόβια φυτά.
2.1.2 Επιπτώσεις στην πανίδα
Στην Π1 πολλά είδη της πανίδας που λόγω της ποικιλίας των καλλιεργειών έβρισκαν τροφή,
καταφύγιο, θα εγκαταλείψουν την περιοχή. Θα παραμείνουν μόνο τα είδη που ωφελούνται από
το φυτικό είδος που θα καλλιεργείται.
Στην Π2 ένα ενδιαίτημα τροφής, αναπαραγωγής και ασφάλειας θα χαθεί και τα περισσότερα
είδη πανίδας θα φύγουν. Το ίδιο σε μεγαλύτερη ένταση θα συμβεί όταν πραγματοποιηθεί η Π3.
Στην Π4 η ιχθυοπανίδα θα εξαφανιστεί, η ορνιθοπανίδα και η παράκτια πανίδα θα φύγει ή και
θα εξαφανιστεί.
Σελίδα 6 από 11

7. 2.2 Επιπτώσεις στη αβιοτική συνιστώσα
Με την εφαρμογή της μονοκαλλιέργειας τα εδάφη γίνονται φτωχότερα σε χημικά στοιχεία και
αναγκάζονται οι αγρότες να κάνουν εντατική χρήση λιπασμάτων για να μπορέσει η καλλιέργεια
να αποδώσει τα μέγιστα. Η αποψίλωση με τη σειρά της δημιουργεί διάβρωση του εδάφους,
μεταφορά φερτών υλικών στο ποτάμι, άρα αλλοίωση της ποιότητας και καθαρότητας του
νερού, πιθανόν υπερχείλιση και διοχέτευση του υδάτινου όγκου στις καλλιεργούμενες
εκτάσεις. Αύξηση των ρύπων της ατμόσφαιρας, σκόνη. Η ασφαλτόστρωση αυξάνει τη
θερμοκρασία του περιβάλλοντος δεν απορροφάει το νερό της βροχής και συντελεί μαζί με τη
δραστηριότητα Π4 στην αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής με μεγάλες θερμοκρασιακές
διαφορές.
2.3 Επιπτώσεις στα επιμέρους οικοσυστήματα
Επιμέρους οικοσυστήματα ορίζουμε:
ΕΟ1: Καλλιεργούμενες εκτάσεις.
ΕΟ2: Ποτάμι.
ΕΟ3:Υγρότοπος.
ΕΟ4: Δασική έκταση.
ΕΟ5:Αστική θαμνώδη περιοχή
Συντάσσουμε τον ακόλουθο πίνακα (μελετάμε τις παρεμβάσεις ξεχωριστά):
Ανθρωπογενής
Παρέμβαση (Π)
Επιμέρους
οικοσυστήμα
(ΕΟ)
Προκαλούμενη μεταβολή
στη δομή του ΕΟ
Προκαλούμενη μεταβολή
στη λειτουργία του ΕΟ
Π1
ΕΟ1
Υποβάθμιση του εδάφους σε
χημικά στοιχεία
Εξαφάνιση ειδών
χλωρίδας και πανίδας
ΕΟ2
Αύξηση των λιπασμάτων
(υπερτροφισμός)
ΕΟ3
Αύξηση των λιπασμάτων
(υπερτροφισμός)
Π2 ΕΟ1 Πλημμύρα από τον
υπερχειλισμένο ποταμό
Καταστροφή της
παραγωγής
Σελίδα 7 από 11

8. ΕΟ2
Υπερχείλιση, αλλαγή του
ρους, μπάζωμα με φερτά
υλικά από τις πλαγιές
Θολά νερά
ΕΟ3
μπάζωμα με φερτά υλικά
από τις πλαγιές
Μείωση ποιότητας νερού
ΕΟ4 Καταστροφή Καταστροφή
Π3 ΕΟ5 Καταστροφή Καταστροφή
Π4 ΕΟ3 Καταστροφή Καταστροφή
Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες προξενούν πολλαπλές επιπτώσεις όχι μόνο στο χώρο που
παρεμβαίνουν αλλά συνολικά στο ευρύτερο οικοσύστημα τόσο στη λειτουργία, όσο και στη
δομή του. Αν και είναι προβλέψιμες αυτές οι καταστροφές, αρκετές φορές αγνοούνται με
γνώμονα μόνο το οικονομικό όφελος, που μπορεί όμως να είναι προσωρινό.
Σελίδα 8 από 11

9. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
Σελίδα 9 από 11
Φυσικοχημικές παράμετροι της λίμνης (μέσες τιμές)
Φυσικά χαρακτηριστικά
Διαύγεια: Διαυγές
Οσμή: Καμιά
Γεύση: Άγευστο
Μετρήσεις
Θερμοκρασία 22ο
C
Αγωγιμότητα 1540 MMHO/cm
Ολικά διαλυμένα στερεά 0,77 mg/L
PH 7,85
Na 127,4 mg/L
K 4,9 mg/L
Ca 108,8 mg/L
Mg 44 mg/L
CI-
255 mg/L
HCO3
-
128,5 mg/L
SO4
2-
245 mg/L
Πίνακας Π1
ΣΧΗΜΑ Σ1

10. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ
Φωτογραφίες
15 Φεβρουαρίου 2004 Σπάνια χιονόπτωση
Νοέμβριος 2004
Μακί
Σελίδα 10 από 11

11. Μακί – Φρύγανα
Σελίδα 11 από 11