Sesungguhnya Perundangan Islamlah yang berdaulat di zaman Kesultanan Melayu dahulu kala walaupun ia bercampur aduk dengan adat-adat bangsa yang ada kalanya bercanggah dengan agama. Namun, era pelaksanaan perundangan Islam tersebut terhakis sedikit demi sedikit di zaman penjajahan. Yang paling ketaranya adalah di bawah penjajahan Inggeris. kesan daripada pengaruh Inggeris dalam pentadbiran hal ehwal Islam ini dan juga daripada kes-kes yang diputuskan yang melibatkan soal adat Melayu dan hukum syarak telah mempengaruhi peruntukan Perlembagaan Persekutuan yang digubal kemudiannya dan juga memberi kesan kepada perkembangan pentadbiran hal ehwal Islam di negara ini. Kebanyakan penghakiman dibuat hanya mengambil kira aspek prosedur dan keterangan yang jika dipenuhi maka barulah ia mengambil kira hukum syarak atau perundangan Islam.

1. DEWAN BESAR WISMA DARUL IMAN
KUALA TERENGGANU
19 SAFAR 1440H/ 18 OKTOBER 2018 (KHAMIS)
8:00 PAGI – 4:00 PETANG
MUZAKARAH PERUNDANGAN ISLAM
NEGERI TERENGGANU TAHUN 2018

2. BY
SS DATUK DR ZULKIFLY BIN MUDA
JABATAN MUFTI NEGERI TERENGGANU
PRESENTED
USTAZ AHMAD DAUD ISHAK EL MERBAWIY
20JANUARI 2019/14JAMAD AL-AWWAL 1440H
DI DEWAN MESYUARAT PERDANA
UITMCT KRBB
PELAKSANAAN PERUNDANGAN
SYARIAH DI MALAYSIA DARI SUDUT SEJARAH

3. 1. Muqadimah - Pendahuluan
 Sebelum kedatangan Penjajah British, Perundangan
Islam telah diterima oleh Masyarakat Tanah Melayu;
Hukum Kanun Melaka Hukum
Syariat Islam
Fasa perbincngan
1. 40.95% terlaksana Undang2 Syariat
terpengaruh
adat Melayu
100% Hukum Islam
sebenar
2. 1 fasa dari 25 fasa Undang2 Laut
Melaka
25 fasa Islam
sebenar
3. Undang2 Adat;
Temenggong dan Perpatih
(Nes9)
Undang-undnag
Syariat Fiqh
Asy-Shahf’ie
2 Aturan adat
Temenggong dan
Fiqh as-Shafi’ie

4.  Prof Tan Seri Seyed Muhammad Naquib al-Attas
megegaskan bahawa (Islam dan Sejarah
Kebudayaan Melayu);
 Kedatangan Islam ke rantau ini, permulaan
persejarahan baru bagi rantau ini
 Masih ada lagi pengaruh dari adat tradisi dan
budaya agama Hindu seperti adat bersanding Majlis
perkahwinan
 Ada pertikaikan kerana pengarang adalah Ingggeris,
Undang-undang Allah swt tidak boleh dipenganruhi
adat dan agama lain kerana dari Allah swt.

5. 2. Persoalan timbul ialah…
 Apakah undang2 Islam Melaka ini hasil dari undang2
Islam yg diubah suai mengikut adat Melayu atau
dipengaruhi oleh adat Melayu?.
 Atau telah dipengaruhi oleh adat2 Melayu..namun
diubah kepada perundagan Islam semula?
JAWAPAN:
 Penegasan bahawa menjadi suatu realiti Alam Melayu
pada masa itu ialah, WUJUD PEMAKAIAN UNDANG2
ISLAM di dalam undang-undang Melaka, Terengganu,
Johor dan Perak sebelum berlaku penjajahan British
membentuk cara hidup dan diamalkan oleh masyarakat
Tanah Melayu.

6. 3. Perundangan Islam di Era Kesultanan Melayu
 Agama Islam bertapak di Tanah Melayu sekitar abad
ke 13 (1200an) di zaman Empayer Melaka wujud
undang-undang dikenali sebagai Hukum Kanun
Melaka diperkenalkan dan diterima pakai sebagai
undang-undang Islam.
 Walau pun kebanyakan dipengaruhi adat, namun
sejarawan menetapkan cukup bukti bahawa Tanah
Melayu sudah menerima dan mengamalkan
perundangan Islam pada tahap tinggi kerana ada
dokumentasi contoh batu bersurat Kuala Tersat,
Kuala Berang Terengganu

7.  Peralihan dari Kerajaan Hindu kepada kekuasaan
Islam dapat dikesan dengan perbezaan pemakaian
Hukum-hukum Kanun Manu (Hindu) dan Hukum
Kanun Melaka (Islam).
 Pengubahsuaian sistem Kesultanan dari Kerajaan
(Kekuasaaan dari Allah swt, mewarisi kekuasaan
dari Allah swt..hasilkan Kedaulatan – Soveriegnty of
Allah swt) dari sistem Kerajaan Deva Rajah (amalan
Kasta Hindu). Institusi Kesultanan Ini diambil dari
Abasiyah dan Umawiyah dan Turkiy Uthmaniah.

8. ISLAM MENJADI AGAMA NEGARA
 Islam secara jelas turut dijadikan agama negara
(resmi) di alam Melayu seperti Kerajaan Islam
Melayu Melaka, Kerajaan Adjcheh Darul Salam dan
Kerajaan Melayu Burnei Darul Salam.

9. 4. Perundangan Islam di Zaman Kerajaan Islam
 KANUN MELAKA
 KANUN ISKANDAR MAHKOTA ALAM ADJCHEH
 KERAJAAN PERAK
 KANUN ISLAM TERENGGANU

10. 5. Pengaruh Undang-Undang Inggeris
 Kuasa Sultan dan Raja-Raja Melayu meliputi semua
perkara; Adat Isti’adat Melayu, Persoaan Agama Islam,
dan Kuasa Pentadbiran negeri sebahagiannya di tangan
Sultan dan Raja Melayu
 Selepas Perjanjian Pangkor 1874, pengaruh perundangan
British mula berjalan secara RESMI dengan tertubuhnya
Majlis Residen British dengan perjanjian Sultan dan
Raja-Raja Melayu…membenarkan penasihat Inggeris
mula campur tangan dalam semua urusan pentadbiran
negeri2 Melayu kecuali Agama Islam dan Adat Ostiadat
Melayu.

11.  Jelas terbukti undang2 Islam terpakai di Tanah
Melayu dengan perbcaraan kes2 terkemudian seperti
kes syeikh Abdul Latif & Others Vs Shaik Elias
Bux…memutuskan bahawa undang2 yg terpakai
pada masa itu ialah undang-undang yang telah
diubah suai mengikut adat setempat.
 Dalam Kes Ramah Vs Laton ketika pemerintahan
British, menerima hakikat bahawa undang-undang
Islam adalah undang2 tempatan Tanah Melayu,
malah undang-undang Islam mesti diberi
pengiktirafan oleh Mahkamah British pada masa itu.

12. 6. Islam didalam Perlembagaan
Malaysia
 Kedatangan mereka ke Tanah Melayu membawa
misi perdagangan dan juga dakwah, di mana
terdapat para pedagang Islam yang berdakwah
dengan menyebarkan ajaran agama Islam dalam
kalangan penduduk tempatan di Tanah Melayu
ketika itu.
 Kemuncak kepada penerimaan agama Islam adalah
dengan pemelukan Islam Parameswara atau Sultan
Melaka ketika itu, yang kemudiannya menjadi ikutan
rakyat jelata.

13.  Agama Islam bukan hanya dilihat agama ritual
sahaja atau diterima sebagai agama anutan penduduk
semata-mata, bahkan ajarannya dalam aspek
pentadbiran serta perundangan telah
dikanunkan dalam undang-undang tempatan.
 Hal ini terbukti melalui peruntukan-peruntukan
perundangan dalam Hukum Kanun Melaka, Undang-
undang 99 Perak, Undang-undang Kedah, Undang-
undang Pahang dan selainnya yang memuatkan
peruntukan berkaitan Islam dalam hal-hal
perkahwinan, perdagangan, jenayah dan
pentadbiran.

14.  Merujuk kepada kandungan asas perjanjian yang
ditandatangani oleh para pembesar Melayu ataupun
Sultan dengan Residen atau pegawai British di
Tanah Melayu, ia jelas menunjukkan kepada
peranan Inggeris yang membantu para
pemerintah Melayu atau Sultan dalam hal
ehwal pentadbiran dan perundangan sahaja.
Mereka tidak akan campur tangan dalam hal ehwal
adat istiadat Melayu dan agama Islam.

15.  Justeru, campur tangan Inggeris dalam sistem
pemerintahan di Tanah Melayu merupakan
titik permulaan kepada amalan kekangan pemakaian
hukum syarak sehingga menghadkannya hanya
dalam hal ehwal kekeluargaan atau undang-undang
diri serta beberapa aspek pentadbiran agama Islam
yang diletakkan di bawah bidang kuasa Sultan atau
kerajaan negeri masing-masing.

16.  Selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan, kedudukan
Islam dalam perundangan dikekalkan sebagaimana
kedudukannya semasa penjajahan Inggeris.
 Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan menyatakan agama
Islam ialah agama bagi Persekutuan, tetapi agama-agama lain
boleh diamalkan dengan aman dan damai di mana-mana
bahagian Persekutuan. Peruntukan ini menjelaskan tentang
pengiktirafan Islam sebagai agama rasmi Persekutuan dengan
mengambilkira hak kebebasan penganut-penganut agama lain
untuk mengamalkan ajaran-ajaran agama mereka dengan
aman damai.
 Video on Islam Agama Persekutuan :
https://www.facebook.com/PersatuanProgerak/videos/1951224914908112/

17. 7. Bagaimanakah Undang2 Brititish mengatasi…
 Menurut ahli sejarah, kemasukan undang-undang
Inggeris ke Tanah Melayuberdasarkan kepada beberapa
cara;
 1. melalui statut Inggeris yang diperkenalkan di Tanah
Melayu.
 2. melalui penggunaan perundangan ini, undang-undang
Islam yang berkaitan dengan bidang-bidang ini telah
diketepikan pemakaiannya.
 3. melalui penggunaan undang-undang Inggeris menjadi
rujukan utama setelah adanya Enakmen Undang-undang
Sivil 1937, 1951 dan Ordinan Undang-
 undang Sivil 1956.

18.  4. Mahkamah Tinggi berpendapat bahawa Mahkamah
mempunyai bidangkuasa mendengar kes tersebut.
Mahkamah Tinggi memutuskan bahawa di bawah
undang-undang Sivil dan undnag-undang Islam,
pertimbangan utama hendaklah diberi kepada kebajikan
kanak-kanak itu dan dalam kes itu, Mahkamah Tinggi
telah memberi hak penjagaan anak lelaki kepada ibunya
dan anak perempuan kepada bapanya.
 Ini bertentangan dengan peruntukan dalam Enakmen
Pentadbiran Agma Islam ketika itu yang menghalang hak
penjagaan anak kepada ibunya sekiranya ibu tersebut
telah berkahwin dengan lelaki lain.

19.  5. Walau bagaimanapun, terdapat juga kes yang
mempunyai “double provision” atau dualisme
iaitu yang mempunyai peruntukkan yang sama atau
bertindan sama ada di Mahkamah Sivil dan juga
Mahkamah Syariah. Harta pencarian sebagai contoh
ialah perkara yang dulunya boleh diputuskan oleh
Mahkamah Sivil dan di Mahkamah Syariah.
 Di Mahkamah Sivil, perkara harta sepencarian
dianggap sebagai soal adat Melayu dan bukannya
soal undang-undang Islam.

20.  6. Dewasa ini, tuntutan harta sepencarian hanya boleh
dibawa di Mahkamah Syariah oleh kerana pindaan
kepada Perkara 121(1A) Perlembagaan Persekutuan yang
memperuntukkan bahawa Mahkamah Tinggi Sivil dan
Mahkamah dibawahnya tidak mempunyai bidangkuasa
dalam mana-mana perkara yang termaktub dalam
bidang kuasa Mahkamah Syariah. Ini kerana Jadual 9
Senarai II Senarai Negeri telah memberi bidang kuasa
khusus kepada Negeri melalui Mahkamah Syariah bagi
mendengar segala kes berkaitan harta sepencarian.
Malah peruntukkan ini juga termaktub dalam Enakmen
Keluarga Islam di setiap negeri yang
memperuntukkan seksyen khusus tentang
pembahagian harta sepencarian.

21.  7. melalui penubuhan sistem Majlis Negeri oleh pihak
Inggeris yang berperanan untuk membuat statut-statut
bertulis dan bertindak sebagai satu badan eksekutif.
 Malah pemakaian Common Law dan Ekuiti melalui
enakmen Undang-undang Sivil yang telah telah
mengukuhkan undang-undang Sivil dan menyempitkan
lagi undang-undang Islam yang sebenar. Penyempitan
itu dikukuhkan lagi dengan pengenalan undang- undang
khusus yang mentadbir hal ehwal orang Islam dalam
perkara-perkara yang terhad.

22.  Sebagai contoh, pihak Inggeris lebih menumpukan
kepada undang-undang diri yang diperkenalkan dan
terbahagi kepada tiga undang-undang yang paling
utama;
 1. Pertama, kandungan undang-undang keluarga
meliputi perkara yang berkaitan dengan pertunangan
dan mungkir janji pertunangan, mahar, soal wali,
perceraian misalnya talak biasa, khulu’ dan fasakh.
 2. Kedua, Sementara undang- undang berkaitan dengan
harta pula hanya tertumpu kepada soal harta pusaka,
wasiat dan harta wakaf orang-orang Islam yang banyak
berkaitan dengan undang-undang bertulis lain dan
bukanya perkara yang berkaitan dengan pentadbiran hal
ehwal Islam.

23.  3. Ketiga, perkara yang berkaitan dengan kesalahan
terhadap agama. Contohnya seperti kesalahan tidak
mendaftarkan perkahwinan dan perceraian,
mengakadnikah tanpa kebenaran atau tidak
mengikut undang-undang, kesalahan yang berkaitan
dengan moral seperti berzina, berkhalwat, meminum
arak serta hal-hal yang berkaitan dengan akidah
misalnya tidak bersolat Jumaat, tidak membayar
zakat, tidak berpuasa pada bulan Ramadhan dan
sebagainya.

24. 8. Pengasingan Urusan Agama Dan Adat
Istiadat Melayu
 Inggeris telah mengasingkan bidang kuasa dalam
urusan agama dan adat istiadat Melayu dan ia
diberikan kepada Sultan atau Raja sesebuah negeri.
Walau bagaimanapun, sebagai pihak eksekutif,
mereka beranggapan perlu diwujudkan satu
pentadbiran yang tersusun melalui pengenalan
sistem perundangan menerusi Majlis Negeri yang
bertindak sebagai badan pemutus dan pengesah
sesuatu statut bertulis.

25.  Walau pun bidang kuasa agama dan adat istiadat
Melayu telah diasingkan, tetapi Inggeris masih
melaksanakan perundangan yang meliputi soal
agama Islam seperti pengenalan enakmen
Pendaftaran Perkahwinan dan Perceraian Orang
Islam.

26.  Hatta dalam urusan Pentaadbiran Mahkamah Qadhi,
mereka beranggapan yang mereka adalah menjadi
tanggungjawab mereka untuk menjaga kepentingan
awam tanpa mengira agama. Sebab itu, pihak
Inggeris berjaya memperkenalkan undang-undang
pentadbiran bagi tujuan penyelarasan semua
undang-undang yang diperkenalkan.

27.  Bidang kuasa agama Islam yang diberi kepada
Sultan oleh Inggeris hanyalah meliputi soal hukum
syarak sahaja dan tidak meliputi soal pentadbiran
agama Islam secara keseluruhannya. Perlu diingat
bahawa pihak Inggeris hanya berbidang kuasa dalam
aspek pentadbiran dan prosedural undang- undang
Islam sahaja tanpa campur tangan dalam
persoalan asas hukum syarak yang sebenar.

28. 9. Rumusan Perbincangan
 Sesungguhnya Perundangan Islam-lah yang
berdaulat di zaman kesultanan Melayu
dahulu kala walaupun ia bercampur aduk
dengan adat-adat bangsa yang ada kalanya
bercanggah dengan agama.
 Namun, era pelaksanaan perundangan Islam
tersebut terhakis sedikit demi sedikit di zaman
penjajahan. Yang paling ketaranya adalah di bawah
penjajahan Inggeris.

29.  kesan daripada pengaruh Inggeris dalam
pentadbiran hal ehwal Islam ini dan juga daripada
kes-kes yang diputuskan yang melibatkan soal adat
Melayu dan hukum syarak telah mempengaruhi
peruntukan Perlembagaan Persekutuan yang digubal
kemudiannya dan juga memberi kesan kepada
perkembangan pentadbiran hal ehwal Islam
di negara ini. Kebanyakan penghakiman
dibuat hanya mengambil kira aspek prosedur
dan keterangan yang jika dipenuhi maka barulah
ia mengambil kira hukum syarak atau perundangan
Islam.

30.  kebanyakan kes di Mahkamah Sivil yang ditafsirkan
melibatkan undang-undang Islam ialah
merupakan persoalan undang-undang diri
yang melibatkan orang-orang Islam dan
bukannya melibatkan undang-undang jenayah
awam. Apa yang boleh dikatakan ialah kesalahan-
kesalahan tersebut hanya ditafsirkan sebagai
kesalahan agama atau kesalahan melanggar
peruntukan undang-undang pentadbiran
agama.

31.  Meskipun dalam sejarah penghakiman Inggeris di Tanah
Melayu ada dicatatkan bahawa undang-undang
Inggeris bukan merupakan undang-undang
negeri, sebenarnya ia hanyalah merujuk kepada
undang-undang diri sahaja. Dan mungkin juga kerana
semua pengalaman ini sejak zaman penjajahan British,
pembentukkan Perlembagaan Persekutuan di bawah
Suruhanjaya Reid telah memikirkan bentuk dan
kandungan Perlembagaan Persekutuan yang
akhirnya membentuk Jadual 9 Senarai II Senarai
Negeri yang memberi kuasa mutlak kepada
negeri untuk menyusun pentadbiran agama
Islam dan bukannya kepada persekutuan.

32. Jazakumullah khayra al-Jazaa’ – Terima Kasih