1. Ρωμιοσύνη
Του Γιάννη Ρίτσου
Εργασία των μαθητριών:
Βαλεντίνη Μωραίτη
Σοφία Τσαλκιτζίδου
Ελένη Παπαδή
Μαρία Τίτα
Δεκέμβριος 2013

2. Ο ποιητής
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στην
Μονεμβασιά 1 Μαΐου 1909 και
απεβίωσε στην Αθήνα 11
Νοεμβρίου 1990. Δημοσίευσε πάνω
από εκατό ποιητικές συλλογές και
συνθέσεις, εννέα μυθιστορήματα,
τέσσερα θεατρικά έργα και μελέτες.
Δεκέμβριος 2013

3. Η ζωή του.
Ὁ πατέρας του ήταν κτηματίας, ἀλλὰ έχασε την περιουσία του και πολύ νωρίς ὁ
ποιητὴς δυστύχησε οικονομικά. Γρήγορα το ενδιαφέρον του στράφηκε στὴν
ποίηση καὶ στα μεγάλα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της εποχής του. Ο ἱ νέες
ἰδέες του ήταν μαρξιστικές(ονομάζεται το ενιαίο σύστημα των φιλοσοφικών,
οικονομικών και κοινωνικών ιδεών που θεμελιώνεται στα έργα του Καρλ Μαρξ
και του Φρίντριχ Ένγκελς). Αυτές οι ιδέες στάθηκαν αφορμή για περιπέτειες.
Φυλακίστηκε, εξορίστηκε καὶ ἐκτοπίστηκε πολλές φορές. Τόποι ἐξορίας του
υπήρξαν η Μακρόνησος και ο Άγιος Ευστράτιος παλιά, η Γυάρος, η Λέρος και η
Σύρος στην επταετία της χούντας. Η ζωή του ποιητή υπήρξε ταραγμένη και
περιπετειώδης. Χαρακτηρίζεται από ασθένειες και πολιτικὲς διώξεις. Σίγουρα
όλη αυτή η ένταση, επηρέασε την ποίησή του.
Δεκέμβριος 2013

4. Λίγα λόγια για το έργο.
Η Ρωμιοσύνη είναι γραμμένη το 1945-47 και είναι μια μεγάλη ποιητική
σύνθεση χωρισμένη σε επτά μέρη-ενότητες. Ο Γιάννης Ρίτσος συνθέτει το
ποίημα αυτό αμέσως μετά την τραγική εμπειρία της γερμανικής κατοχής και
επιχειρεί να αποδώσει τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν την ιδιαίτερη
ψυχοσύνθεση του ελληνικού λαού.
 Στη σύνθεση αυτή ο ποιητής, συνδέοντας με τρόπο προσωπικό διάφορα
στοιχεία της ιστορικής παράδοσης και ποικίλους εκφραστικούς τρόπους, μας
δίνει ανάγλυφη τη μορφή της Ελλάδας και των ανθρώπων της στον αδιάκοπο
αγώνα τους για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανθρωπιά.
Στην Ρωμιοσύνη , όπως αποκαλύπτει ο τίτλος ο ποιητής υμνεί τη δύναμη του
Ρωμιού, του Έλληνα, σε όλη την Οικουμένη.
Δεκέμβριος 2013

5. Ο ασίγαστος πόθος των Ελλήνων για ελευθερία, οι συνεχείς
μόχθοι του ελληνικού λαού, ο πόνος που έχει γίνει πια ένα με την
ψυχή τους, αλλά και ο ακατάλυτος δεσμός τους με τον τόπο που
κατοικούν αδιάκοπα για χιλιάδες χρόνια, είναι μερικές από τις
θεματικές του ποιήματος.
Το έργο αυτό το επιλέξαμε, γιατί αντικατοπτρίζει την σημερινή
εποχή στην οποία ζούμε.
Δεκέμβριος 2013

6. Ανάλυση κειμένου και στάσεις ζωής.
I
Αὐτὰ τὰ δέντρα δὲ βολεύονται μὲ λιγότερο οὐρανό,
αὐτὲς οἱ πέτρες δὲ βολεύονται κάτου ἀπ᾿ τὰ ξένα βήματα,
αὐτὰ τὰ πρόσωπα δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸν ἥλιο,
αὐτὲς οἱ καρδιὲς δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸ δίκιο.
Ἐτοῦτο τὸ τοπίο εἶναι σκληρὸ σὰν τὴ σιωπή,
σφίγγει στὸν κόρφο του τὰ πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στὸ φῶς τὶς ὀρφανὲς ἐλιές του καὶ τ᾿ ἀμπέλια του,
σφίγγει τὰ δόντια. Δὲν ὑπάρχει νερό. Μονάχα φῶς.
Ὁ δρόμος χάνεται στὸ φῶς κι ὁ ἴσκιος τῆς μάντρας εἶναι σίδερο.
Μαρμάρωσαν τὰ δέντρα, τὰ ποτάμια κ᾿ οἱ φωνὲς μὲς στὸν ἀσβέστη τοῦ ἥλιου.
Ἡ ρίζα σκοντάφτει στὸ μάρμαρο. Τὰ σκονισμένα σκοίνα.
Τὸ μουλάρι κι ὁ βράχος. Λαχανιάζουν. Δὲν ὑπάρχει νερό.
Ὅλοι διψᾶνε. Χρόνια τώρα. Ὅλοι μασᾶνε μία μπουκιὰ οὐρανὸ πάνου ἀπ᾿ τὴν πίκρα τους.
Τὰ μάτια τους εἶναι κόκκινα ἀπ᾿ τὴν ἀγρύπνια,
μία βαθειὰ χαρακιὰ σφηνωμένη ἀνάμεσα στὰ φρύδια τους
σὰν ἕνα κυπαρίσσι ἀνάμεσα σὲ δυὸ βουνὰ τὸ λιόγερμα.
Δεκέμβριος 2013

7. Τὸ χέρι τους εἶναι κολλημένο στὸ ντουφέκι
τὸ ντουφέκι εἶναι συνέχεια τοῦ χεριοῦ τους
τὸ χέρι τους εἶναι συνέχεια τῆς ψυχῆς τους ἔχουν στὰ χείλια τους ἀπάνου τὸ θυμὸ
κ᾿ ἔχουνε τὸν καημὸ βαθιὰ-βαθιὰ στὰ μάτια τους
σὰν ἕνα ἀστέρι σὲ μία γοῦβα ἁλάτι.
Ὅταν σφίγγουν τὸ χέρι, ὁ ἥλιος εἶναι βέβαιος γιὰ τὸν κόσμο
ὅταν χαμογελᾶνε, ἕνα μικρὸ χελιδόνι φεύγει μὲς ἀπ᾿ τ᾿ ἄγρια γένειά τους
ὅταν κοιμοῦνται, δώδεκα ἄστρα πέφτουν ἀπ᾿ τὶς ἄδειες τσέπες τους
ὅταν σκοτώνονται, ἡ ζωὴ τραβάει τὴν ἀνηφόρα μὲ σημαῖες καὶ μὲ ταμποῦρλα.
Τόσα χρόνια ὅλοι πεινᾶνε, ὅλοι διψᾶνε, ὅλοι σκοτώνονται
πολιορκημένοι ἀπὸ στεριὰ καὶ θάλασσα,
ἔφαγε ἡ κάψα τὰ χωράφια τους κ᾿ ἡ ἁρμύρα πότισε τὰ σπίτια τους
ὁ ἀγέρας ἔριξε τὶς πόρτες τους καὶ τὶς λίγες πασχαλιὲς τῆς πλατείας
ἀπὸ τὶς τρῦπες τοῦ πανωφοριοῦ τους μπαινοβγαίνει ὁ θάνατος
ἡ γλῶσσα τους εἶναι στυφὴ σὰν τὸ κυπαρισσόμηλο
πέθαναν τὰ σκυλιά τους τυλιγμένα στὸν ἴσκιο τους
ἡ βροχὴ χτυπάει στὰ κόκκαλά τους.
Δεκέμβριος 2013

8. Στους πρώτους στοίχους διακρίνουμε δυο
Πάνου στὰ καραούλια πετρωμένοι
καπνίζουν τὴ σβουνιὰ καὶ τὴ νύχτα
μέρη, το μεταφορικό και στο κυριολεκτικό.
βιγλίζοντας τὸ μανιασμένο πέλαγο
Δηλαδή ο ποιητής λειτουργεί με σύμβολα.
ὅπου βούλιαξε
Έτσι τα δέντρα και οι πέτρες
τὸ σπασμένο κατάρτι τοῦ φεγγαριοῦ. αντιπροσωπεύουν το ελληνικό φυσικό
Τo ψωμὶ σώθηκε, τὰ βόλια σώθηκαν, τοπίο. Το ίδιο και ουρανός. Το ελληνικό
γεμίζουν τώρα τὰ κανόνια τους μόνο τοπίο είναι συνδεδεμένο μ’ έναν άπλετο
μὲ τὴν καρδιά τους.
ουρανό, που κατά τον ποιητή αποτελεί και
Τόσα χρόνια πολιορκημένοι ἀπὸ
το βασικό στοιχείο ύπαρξης των δέντρων,
στεριὰ καὶ θάλασσα
αν όμως για τα δέντρα βασικό στοιχείο
ὅλοι πεινᾶνε, ὅλοι σκοτώνονται καὶ
ύπαρξης είναι ο άπλετος ουρανός, για τις
κανένας δὲν πέθανε πέτρες είναι η ελευθερία, η απαλλαγή από
πάνου στὰ καραούλια λάμπουνε τὰ
κάθε ξένο κατακτητή. Για τους ανθρώπους
μάτια τους,
βασικό στοιχείο ύπαρξης είναι ο ήλιος, που
μία μεγάλη σημαία, μία μεγάλη
στην ελληνική λογοτεχνία είναι σύμβολο
φωτιὰ κατακόκκινη
Ελευθερίας, και το δίκιο.
καὶ κάθε αὐγὴ χιλιάδες περιστέρια
φεύγουν ἀπ᾿ τὰ χέρια τους
γιὰ τὶς τέσσερις πόρτες τοῦ ὁρίζοντα.
Δεκέμβριος 2013

9. Φυσικά, εκείνο που εκφράζουν τα φυσικά στοιχεία αναφέρεται στους
ανθρώπους. Τοπίο όμως και πρόσωπα είναι αμετάβλητα συνδεμένα. Γι’ αυτό και
ζουν με τους ίδιους κανόνες ύπαρξης: τα δέντρα θέλουν άπλετο ουρανό, τα
πρόσωπα ήλιο, οι πέτρες θέλουν ελευθερία, οι καρδιές δικαιοσύνη. Στους
στοίχους 17-45 βλέπουμε τον αμετάβλητο δεσμό της ψυχής του χεριού και του
ντουφεκιού, το καθένα είναι συνέχεια του άλλου. Η εικόνα της ακατάπαυστης
αυτής προσπάθειας και του ασταμάτητου αγώνα ολοκληρώνεται με δυο ακόμα
εικόνες, του θυμού και του καημού τους. Εδώ πρόκειται για ένα επαναστατικό
θυμό. Ο καημός τους, μπορεί να θεωρηθεί ότι συσσωρεύει επιθυμίες
ανεκπλήρωτες. Το ποίημα οδηγείται στην κορύφωση μέσα από έντονο λυρισμό,
από υπέροχες εικόνες, ιδέες ,αξίες και λεκτικές επιλογές.
Δεκέμβριος 2013

10. Στάση ζωής::οι άνθρωποι θέλουν να είναι ελεύθεροι να κάνουν ότι
θέλουν χωρίς να είναι υπό την κατοχή κάποιου. Όπως τα δέντρα δεν
αντέχουν με λιγότερο ουρανό έτσι και οι άνθρωποι δεν βολεύονται υπό
την κατοχή κάποιου. Θέλουν πίσω την ελευθερία τους.
Δεκέμβριος 2013

11. IV.
Τράβηξαν ὁλόισια στὴν αὐγὴ μὲ τὴν
Η ενότητα ΙV περιγράφει την
ἀκαταδεξιὰ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ
αγωνιστική πορεία, και την άδοξη
πεινάει,
κατάληξή της, αλλά και την
μέσα στ᾿ ἀσάλευτα μάτια τους εἶχε
πεποίθηση για την τελική
πήξει ἕνα ἄστρο
απολύτρωση. Στο συγκεκριμένο
στὸν ὦμο τους κουβάλαγαν τὸ
απόσπασμα της 4ης ενότητας
λαβωμένο καλοκαῖρι.
εκφράζεται η τόλμη, η πίστη, το
Ἀπὸ δῶ πέρασε ὁ στρατὸς μὲ τὰ
πείσμα και οι δυσκολίες των
φλάμπουρα κατάσαρκα
ανθρώπων στην περίοδο της κατοχής,
μὲ τὸ πεῖσμα δαγκωμένο στὰ δόντια
περιμένοντας την ώρα και την στιγμή
τους σὰν ἄγουρο γκόρτσι
που θα σηκώσουν το λάβαρο της
μὲ τὸν ἄμμο τοῦ φεγγαριοῦ μὲς στὶς
ελευθερίας.
ἀρβύλες τους
καὶ μὲ τὴν καρβουνόσκονη τῆς
νύχτας κολλημένη μέσα στὰ
ρουθούνια καὶ στ᾿ αὐτιά τους.
Δεκέμβριος 2013

12. Δέντρο τὸ δέντρο, πέτρα-πέτρα
πέρασαν τὸν κόσμο,
μ᾿ ἀγκάθια προσκεφάλι πέρασαν τὸν
ὕπνο.
Φέρναν τὴ ζωὴ στὰ δυὸ στεγνά τους
χέρια σὰν ποτάμι.
Σὲ κάθε βῆμα κέρδιζαν μία ὀργιὰ
οὐρανὸ - γιὰ νὰ τὸν δώσουν.
Πάνου στὰ καραούλια πέτρωναν σὰν
τὰ καψαλιασμένα δέντρα,
κι ὅταν χορεῦαν στὴν πλατεῖα,
μέσα στὰ σπίτια τρέμαν τὰ ταβάνια
καὶ κουδούνιζαν τὰ γυαλικὰ στὰ
ράφια.
Σε αυτό το κομμάτι αποδίδονται
οι αντίξοες συνθήκες των
ελλήνων που περνούσαν ώρα με
την ώρα, μέρα με την μέρα
χάνοντας τον ύπνο τους για έναν
και μόνο σκοπό: την ελευθερία.
Δεκέμβριος 2013

13. Ἄ, τί τραγούδι τράνταξε τὰ
κορφοβούνια ἀνάμεσα στὰ γόνατά τους
κράταγαν τὸ σκουτέλι τοῦ
Εδώ είναι έντονη η αίσθηση της τόλμης
φεγγαριοῦ καὶ δειπνοῦσαν,
και του θάρρους των γενναίων
καὶ σπάγαν τὸ ἂχ μέσα στὰ
πατριωτών που χορεύουν και τρέμουν
φυλλοκάρδια τους
τα ταβάνια λόγω της ανδρείας και της
σὰ νάσπαγαν μία ψείρα ἀνάμεσα
παλικαριάς τους.
στὰ δυὸ χοντρά τους νύχια.
Ποιὸς θὰ σοῦ φέρει τώρα τὸ ζεστὸ
καρβέλι μὲς στὴ νύχτα νὰ ταΐσεις
τὰ ὄνειρα;
Ποιὸς θὰ σταθεῖ στὸν ἴσκιο τῆς
ἐλιᾶς παρέα μὲ τὸ τζιτζίκι μὴ
σωπάσει τὸ τζιτζίκι,
τώρα ποὺ ἀσβέστης τοῦ
μεσημεριοῦ βάφει τὴ μάντρα
ὁλόγυρα τοῦ ὁρίζοντα
σβήνοντας τὰ μεγάλα ἀντρίκια
ὀνόματά τους;
Δεκέμβριος 2013

14. Η Ρωμιοσύνη, πέρα από το σύμβολό της αιώνιας αγρύπνιας και
αντίστασης του ελληνικού λαού στις κάθε λογής επιθέσεις και στο
βιασμό της ταυτότητάς του , προβάλλει και ως πρότυπο συμφιλίωσης
του ανθρώπου με τον εαυτό του μέσα από την εμμονή του στην
προάσπιση του δεσμού με τη γη και με την ελευθερία του. Αυτόν τον
αρμονικό κόσμο ευαγγελίζεται στο τέλος του ποιήματος ο Ρίτσος
μέσα από το κομμάτιασμα, τον ανταγωνισμό και το θάνατο που
βλέπει στον ίδιον αυτό κόσμο.
Δεκέμβριος 2013

15. Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.
Δεκέμβριος 2013