..

1. NOCIONI DHEKARAKTERISTIKATTHEMELORETË SË DREJTËS SË BE-së
E drejtae BashkimitEvropiansi nocionteorikpërfshinë tërësinë e parimeveevropianedhe institutet
themelore të përbashkëtatë së drejtës,të cilatkarakterizojnë traditënjuridike të shteteve të Evropës
Perëndimore.Edrejtae BE-së paraqetsistemtë pavarurjuridik.Sistemijuridiki BE-së karakterizohetme
origjinalitetine vetsi përnga burimetashtuedhe përngaobjektivatdhe instrumentetpërrealizimine
tyre.
Përnga përmbajtjaajoështë e drejtë e përbashkëtpërshtetetanëtare,e formuarrrethrregullaveqë
kanë të
bëjnë me tregune përbashkët,i cili kakaraktertë treguttë përbashkëttë qdoshteti anëtarë dhe ku
zhdukentë
gjithadallimetrrethnatyrës,subjekteve ose lokacionittë marrdhënievejuridike.Ndërsae drejtaqë i
rregullon
këtomarrdhënie bëhete drejtë e brendshmee përbashkëte këtyre marrdhënieve.
Përnga përmbajtjae drejtae BE-së përfshintraktatetthemeluese të komuniteteve,përkatësishtBE-së,
aktet
juridike të institucioneve të BE-së si dhe praktikë gjyqësoretë GjykatësEvropianetë Drejtësisë.
E drejtae UnionitEvropian
E drejtae UE eshte dege e re,dinamike dhe multidisiplinare.Edrejtae UE eshte nje sistemi normave
juridike.Ketonormanuki nxjerrnje shtet,pornje entiteti perbere prej disashteteve.Edrejtae UE
merretme
studimine:normave qe i nxjerrinorganetdhe institucionete UE vendimeve te GjykatesEvropiane te se
drejtes.
Natyra juridike e se dretë së UE-së
E drejtae UnionitEvropjanparaqetnjë rregullatorjuridiktë marrëdhënievenë mes27 shteteve anëtare.
Zbatimi i kësaj së drejte zmadhohetme rritjene UE.Të drejtëne Unionitnë mënyrë direkte e zbatojnë
institucionete Unionitdhe shteteve anëtare.Me të drejtëne UE-së në mënyrë direkte rregullohen
marrëdhënietnë messhtetevetë Unionit,në mestë shteteve dhe Unionitsi dhe marrëdhëniete
personave
fizikdhe juridikme institucionete UE-së.Gjithashtume të drejtëne UE rregullohenmarëdheniete UE
me
shtetete tretame të cilatështë nënshkruajturmarrëveshje përasociimdhe bashkëpunimekomomik.E
drejtae

2. UE paraqetnjë sistemtë veçantë juridik„sui generis“e cilame karakteristikate vetadallohetose
veçohetnga
e drejatndërkombëtare dhe ngasistemetjuridike të shteteveanëtare.
BURIMET E DREJTËS SË BE-SË
Në përgjithësiekzistojnë tre burime të së drejtëssë BE-së:
- Marrëveshjetpërthemelimine Komuniteteve
- Legjislacioni sekondar
- Parimete përgjithshme.
Në përgjithësidallojmë:
- Burime juridiketë shkruarakubëjnë pjesë burimetprimare
Dhe burimete pashkruarasiqjanë:rregullate pa kodifikuaratë krijuarangapraktikagjyqësore,parimet
e
përgjithshmetë së drejtës,të drejtatdhe liritë themelore të njeriutdhe rregullatzakonore.
- Burimetsekondare.
Traktatetthemeltare te UE (burimi kryesori UE)
Jane pese traktate kryesore:
Traktati i Parisitmbi BashkiminEvropianperthengjill dhe celik –1951
Traktati i Evropesmbi BashkiminEkonomikEvropiandhe mbi Euroatomin-1957
Traktati i Mastrihtitmbi UnioninEvropian- 1991
Traktati i Amsterdamit –1997
Traktati i Nices – 2000.
Prej ketyre traktateve burojnedhe nxjerrenakte te tjerajuridike te UE.
BURIMET PRIMARE TË DREJTËS SË BE-SË janë:
a.Traktati për themelimine KomunitetitEvropianpërThëngjill dhe celik(BETHC)
b.Traktati përthemelimine KomunitetitEkonomikEvropian(KEE)
c.Traktati për themelimine KomunitetitEvropianpërEnergjiBërthamore (EUROATOM)
d.Akti UnikEvropian
e.Traktati i Mastrihtit2
f.Traktati i Amsterdamit

3. g.Traktati i Nicës
h.Traktati i Lisbonës.
a, Traktati themelimittë KomunitetitEvropianpërthëngjilldhe Çelik(BETHÇ) 1951
Paraqettraktatine parë të komunitetitevropiani cili ulidhnga6 vendete Evropësperëndimoreme 18
prill
1951 në Paris (Franca,Rf e Gjermanisë,Italia,Belgjika,Holanda,Luksemburgu).Kytraktatishte rezultati
iniciativëssë Qeverisë Franceze,drejtuarqeverisëGjermane rrethpropozimitpërtë bashkuarprodhimin
e
thëngjillitdhe çelkuttë këtyre dyvendeve,si mundësipërtë vendosurbazamentine krijimittë një
komuniteti
ekonomikevropianqë më pasdotë shtrihej edhe në shtetettjera.Komuniteti i themeluarme këtë
traktat
kishte përqëllimkrijimine një tregutë përbashkëttë thëngjillitdhe çelikutdhe lidhurme këtë edhe
krijimine
institucionevetë përbashkëtapërrealizimine këtij objektivi dhe garantimine respektimittë detyrimeve
të
shteteve anëtare që dilninngatraktati.
Traktati përrealizimine qëllimevetë lartëpërmenduraparashikonte krijimine një Autoriteti të Lartë,
Asamblesë së Përbashkët,Këshillittë Ministrave dhe Gjykatëssë Drejtësisë.
b.Traktati përthemelimine KomunitetitEkonomikEvropian(KEE)
Traktati i KEE- së ishte nënshkruarme 27 mars 1957 nga përfaqësuesite lartë të gjashtë shteteve
anëtare të
BETHÇ- së në Romë.Kytraktat kishte përqëllimkrijimine një tregutë përbashkëtduke përfshirë
ekonominë në tërsi,të gjithadegëte industrisë,transportin,bujqësinë,tregtinë.Kytregbazohej në
krijimine
një Unioni Doganorduke eliminuartaksatdoganore messhteteveanëtare dhe kufizimetnë eksportin
dhe
importine mallrave si dhe përcaktimine tarifësdoganore të përbashkëtdhe politikëssë përbashkët
tregtare
ndaj shteteve të treta.
Ky traktatka karaktertë “traktatit kornizë”dhe përmbanmë tepërparime të përgjithshme mbi politikat
e
treguttë përbashkëtsi dhe rregullaprocedurale përkompetencate organeve të përbashkëta.

4. Çka është tregui brendshëmnë UE?
Pazari i brendshëmnë UEparaqet një hapsirë ose teritorrpakufi,në të cilinsigurohen:e drejtae lëvizjes
së
lirë të individëve,mallrave,kapitalitdhe shërbimeve –“të njohurame emrin4 Liritë në UE“, pa
respektimin
e të cilave nukka tregtë brendshëm.
Traktati përKEE-në paraqetnjë nga burimetmë të rëndësishme të së drejtëssë Komuniteteve dhe
shpeshherë
emërohetsi “Traktati i Tregut të Përbashkët“.
Formimi i treguttë përbashkëtishte kufizuarngarealizimii katërlirive:
1. lëvizjae lirë e mallrave:parashikohetsi bazë e KomunitetitEkonomikEvropian.Unioni Doganor
përfshinë tregtinë e mallrave dhe parashikoneliminimine të dhënavedoganore në marrdhënietmidis
shteteve anëtare si dhe përcaktimine tarifëssë përbashkëtdoganore në marrdhënietme vendete
treta.
2. lëvizjae lirë e kapitalit:nënkuptondetyrime përshtetetanëtare që të ndërmarrinmasapërtë
eliminuartë
gjithakufizimete lëvizjessë kapitaliti cili utakonpersonave që banojnë në shtetetanëtare si dhe
çfarëdo
diskriminimi që bazohetnë përkatësinënacionale të shtetittë qëndrimitdhe në shtetinkuështë
investuar
kapitali.
3. lëvizjae lirë e shërbimeve :nënkuptonlirinë e shpërnguljessë qytetarëvenganjëri shtetanëtarnë një
shtettjetërsi dhe lirinë e punësimit,ushtrimittë veprimtarisëprofesionale.
4. lëvizjae lirë e fuqisë punëtore:nënkupton eliminimine çfarëdodiskriminimi të punëtorëve nga
shtetet
anëtare.
Qëllimetdhe detyrate Komunitetit(Unionit)EkonomikEvropian
Detyrate UnionitEkonomikEvropianjanë disa:nëpërmjetkrijimittë një pazari të përbashkëtdhe
nëpërmjet
harmonizimittë politikësekonomiketë shteteve anëtare të sigurojë një zhvillimtë ekonomisë në suaza
të
krejtUE, zhvillimpermanentdhe të barabartë të ekonomive,rritjene stabilitetittë UE, rritjene
standardit

5. jetësorsi dhe zhvillimine marrëdhënievendërmjetshteteve.Në nenin3të kësaj marrëveshje janë
përcaktuar
instrumentetnëpërmjettë cilave realizohenkëtoqëllime:
- Heqjae doganave në messhteteve anëtare,dmth.heqjakuantitativedhe ndalesavetë tjeragjatë
importit
dhe eksportittë mallrave;
- Krijimin e një politiketë përbashkëtnë fushëne komunikacionitdhe bujqësisë;
- Vendosjene një regjimii cili dotë sigurojë konkurencë të lirë në tregune përbashkët;
- Përshtatjendhe barazimine juridiksionevetë brendhshme të shteteve në masë që është e nevojshme
për
funksionimine pazarittë përbashkët;3
- Krijimi i një Fondi Social Evropianpërpërmirësimine çështjessë punësimitdhe standardinjetësorë;
- Krijimi i një Banke të Investimeve me mjetete së cilësdotë ndikohetnë rritjene fuqisëekonomike të
shteteve,d.m.th.shtetetmarrinpërdetyrë të sigurojnëdhe zbatojnë detyraqë dalinngakontratat.
c. Traktati përthemelimine KomunitetitEvropianpërEnergji Bërthamore (EUROATOM)
EUROATOM-i ishte themeluarnjëkohësishtme krijimine KEE-së me qëllimqë të kontribontenë ngritjen
dhe zhvillimine shpejtë të industrivebërthamore.Në preambulëne këtij traktati ndërtë tjerat
theksohetse
“energjiabërthamore paraqetburimtë rëndësishëmi cili dotë sigurojë zhvillimtë industrisë së
fuqishme
bërthamore dotë stimulohetprogresiteknologjikqë dotë çojë në rritjene mirëqeniessë qytetarëve.
d. Akti UnikEvropian
Akti UnikEvropianu nënshkruamë 17 shkurt1986 në Luksemburgdhe me 28 shkurtë 1986 në Hagë.Me
të
u bënë ndryshime në traktatetthemeluse të tre komuniteteve,përtë kontribuarnë përparimine
integrimit
evropian.
Në prambulëne Aktitndërtë tjerathuhetse “shtetetanëtare janë të vendosuratë përmirësojnë
situatën
ekonomike dhe sociale me zgjerimine politikavetë përbashkëta,me parashtrimine objektivave të reja
dhe

6. me funksioniminmë të mirë të treguttë përbashkëtpërmeskrijimittë kushteve përrealizimine
detyrimevetë
institucionevetë komunitetittë cilatmë së miri do ti përgjigjeninteresave të komunitetit”.
e.Traktati i Mastrihtit
Në takimine KëshillitEvropiantë datës9dhe 10 dhjetor1991 në Mastriht,shefate shteteve dhe
Qeverive,
Ministrate Punëve të Jashtme dhe anëtarëte KomisionitEvropianngatë gjithashtetetanëtare,u
diskutua
Propozim/Traktati i cili kishtemarrë përkrahjene duhurndërsanënshkrimi i tij ishte bërë me datën7
shkurt
1992.
BE sipastraktatit është unionpolitik“sui Generis”(i llojittë veqantë).
Përnga struktura Traktati i Mastrihitpërbëhetnga7 kapituj,të shoqëruarnga17 protokolle dhe 33
deklarata.
PërveqKëshillitEvropianqë nukështë juridikishtnjë institucionnë kuptimine Traktatit,katër
institucione
janë të përbashkëtapërBashkimindhe përKomunitetet:
Parlamenti Evropian,Këshilli,Komisionidhe Gjykatae Drejtësisë.
BE mbështetetnë tre shtyllla:
1. komunitare – KE,KEQC, EUROATOM
2. politikae jashtme dhe e sigurisë së përbashkët
3. bashkpunimi në fushate drejtësisëdhe të punëve të brendshme.
1. Shtyllëne parë realizimii funksioneve bëhetme përcaktimine politikave dhe miratimine vendimeve
nga institucionete BE-së ,gjë kjoqë shprehshenjatë strukturësfederale të bazuarnë bartjene
kompetencave ngavetë shtetetanëtare(funksionetekonomike,politikëne arsimit,kulturës,etj.)
2. Në shtyllëne dytë politikate përbashkëtarealizohenpërmesbashkpunimitndërqeveritar,që do të
thotë
se politikae përbashkëte jashtme dhe e sigurisë realizohenme një bashkpunimsistematiktë shteteve
anëtare e jo me delegimine kompetencave.
3. Shtyllae tretë përfshinë bashkëpunimsistematiknë fushëne jurisprudencësdhe punëvetë
brendshme.

7. Procedurae Komunitetitnë shtyllëne parë përdorinstrumentetjuridiketë detyrushme dhe procedurat
e
bazuara ne traktatete Romës.Ndërsadyshtyllattjerajanë zakonishtnë kompetencë të Këshillit
Evropiandhe
Këshillittë BE-së dhe kanë karakterndërqeveriat.
f.Traktati i Amsterdamit
Zbatimi i traktatittë Mastrihitdëshmoi se ai nukështë dokumenti përsosurdhe se duhettë përshtatet
dhe
rishikohetdhe të gjendenmënyratë rejapërzgjidhjene çështjevekyqe përtë cilatshtetetanëtare
kishin
qëndrime të ndryshme.
Italiae cila ishte kryesuse e radhëssë BE-së që ngrititprocedurë përparaParlamentitEvropiandhe
Këshillit
përthirrjene KonferencësNdërqeveritarepërtë rishqyrtuar Traktatine Mastrihit.
Një Konferencëe tillë ishte hapurme 23 masrs 1996 në Torino.
Takimi solli rezulatatdhe upranuanpropozime ngashtetetanëtare,institucionetdhe ekspertët.
Veqanërishtu
trajtuankëtoqështje:
- qytetari të jetë në qendërtë vëmendjessë Unionit
- unioni të sigurojë rol më aktivnë aktivitetetndërkombëtaredhebotërore4
- institucionetduhetti përshtatenambientpërfunksionimtë suksesshëmdhe paspranimittë shteteve
të
reja.
Me 2 tetor1997 në Amsterdamishte nënshkruuarnga përfaqësuesite lartë të shteteve anëtare,i
ashtuquajturi
“Traktati i Amsterdamitpërndryshimetë traktatittë BE-së,traktatetme të cilat janë themeluar
komunitetet
evropiane dhe një sërakteshlidhurme to”.
Risitë që ai parashikonkanë të bëjnë me:
- Ndryshimetnë shtyllëne tretë të Be-së
- Ndryshimetnë shtyllëne dytë
- Ngritjae nivelittë aktivitetevelidhurme politikëne punësimit

8. - Ndryshime në kompetencate institucioneve
- Të drejtatthemelore dhe mos-diskriminimi
- Lëvizjae lirë e personave ,siguriadhe drejtësia
- Përfshirjae marrëveshjeve“Shengen“në kuadërtë BE-së.
Mesazhi i këtij Traktati është që Komunitetinukduhettë bazohetmbi interesatekonomike të shteteve
anëtare
dhe funksionimitnë bazë të maredhënieveekonomike,porpërforcimi i dimensionitsocial dhe
respektimi i të
drejtave të njeriute paraqesinBE-në si unionte të gjithë qytetarëvedhe në këtë mënyrë bëhetrealitet
ideja
përidentitetinevropiantë qytetarëve të saj dhe shtetësisëevropiane.
g. Traktati i Nicës
Në samitine shefave të shteteve dhe qeverive ne Nicë 2001 u nënshkruaTraktati i Nicësme të cilinishte
rishikuarTraktati i Amsterdamitkuupërforcuapozitae BE-së dhe kompetencate institucioneve të saj.
Ky traktathapi rrugënpërzgjeriminmë të madhtë parashikuarndonjëherë të Unionit,ngaaspekti i
paqessë
qëndrushme,stabilitetitdhe prosperitetittë të gjithashtetevedemokratiketë Evropës.Traktati i Nicës
shënoi
një fazë të re në përgaditjenpërzgjerimine BE-së dhe përfshirjene vendevetë EvropësQëndore dhe
Lindore.Ndryshimetrrënjësoreqë bëri kytraktatkishintë bëninme:
- përbërjene Komisionit
- shpërndarjene votave në Këshill
- zgjerimine votimitme shumicë të kualifikuar
- përforcimi i rolittë Parlamentitsi bashkë-legjislativ
- ndarjenmë efektive të detyravetë gjyqësorit
h. Traktati i Lisbonës
Traktat i Lisbonësunënshkruame 13 Dhjetor2007. Me nënshkrimine “Traktatittë Lisbonës”shtetet
anëtare
të BE-së ranë dakordjo vetëmqë të thjeshtëzoninprocesine menagjimitdhe vendimarjesporhapen
edhe
rrugë për pranimine anëtarëve të rinj.

9. Me Traktatine Lisbonësi cili hyri në fuqi pasratifikimitngashtetetanëtare me 1dhjetor2009, BE-jau
bë me
kryetarme një mandat 2.5 vjeqarë.Kydokumentdallonngaai i mëparshmi për shkaktë risive që
parashikon:
- më tepërtransparencë dhe demokraci
- më tepërefikasitet
- më tepërtë drejta
- më tepërndikimndërkombëtar.
Një risi të përcaktuarnë Taktatin e Lisbonësparaqetedhe përfshirjae Parlamenteve nacionale në
procesine
vendimmarrjes.Kjonënkuptonrritjene demokracisë në BE.Traktati i Lisbonëspërherë të parë
parashikon
dispozitambi ndryshimetklimaterikedhe politikënenergjetike.PoashtuTraktati i Lisbonëspërmban
klauzolëne solidaritetitsipassë cilësUnioni dhe shtetetanëtare dotë veprojnëbashkërishtnë frymëne
solidaritetitnëse ndonjë shtetanëtarbëhet“viktime”e ndonjë sulmi terroristose fatkeqsive natyrore.
BURIMET SEKONDARËTË BE-SË
a.Urdhëresat
Urdhëresatjanë akte më të rëndësishme juridike të cilat posedojnëfuqi detyruese dhe që miratohen
nga
institucionete Komuniteteve.Atokanë fuqi identike me ligjete shteteve.Atojanë të drejtpërdrejtatë
zbatushme në tërë territorine BE-së dhe janë të obligushme përtë gjithashtetetanëtare,personat
juridikdhe
ata fizik.
b.Direktivat
Janë akte individuale juridike të cilatjanë të obligushme vetëmpërsai përketqëllimeve dhe rezultateve
që
duhettë arrihen,ndërsaformadhe mjetetpërmestë cilave dorealizohetkjouështë lënë në dorë
autoriteteve5
kompetente të shtetevetë cilave iuështë adresuar.Dmthdirektivatjanë të obligushmepërngarezultati
që
duhettë arrihetdhe obligojnë vetëmshtetetanëtare porjoindividët,përaqkohë sa ato nukjanë

10. implementuarnë legjislacioninnacional.Përdallimngaurdhëresat,direktivatduhettë implementohen
në
legjislacioninnacionaltë shteteveanëtare.
c. Vendimet
Vendimetjanë akte konkrete juridike me të cilatrregullohentë drejtatindividualedhe obligime.
Vendimet
janë akte juridike që nukkanë obligimtë përgjithshëmporzbatohenvetëmndaj atyre të cilëveiu
adresohen,
përkatësishtshteteve anëtare,kompanive ose personavefizik.
Vendimetdallojnë ngaurdhëresatpërshkakse ato iuadresohenpersonaveose grupittë personavenë
përgjithësi.Përdallimngaurdhëresatedhedirektivat,vendimetnukshpallennë GazetënZyrtare të BE-
së por
hyjnë në fuqi me dorëzimine tyre deri tektë adresuarit.
d. Rekomandimetdhe mendimet
Janë dy lloje burimeshjo-obliguese,me të cilatinstitucionete Komuniteteve shprehinopinionine tyre
ose
rekomandojnë direktivapërzgjedhjene çështjeve të caktuaranë shtetetanëtare.Rekomandimetnuk
kanë fuqi
juridike porvetëmfuqi bindëse.Këtokanë vetëmpeshëpolitike.
Rekomandimetdhe mendimetedhe pse nukkanë fuqi obliguesejuridike janëmjeteefikase për
realizimine
proceseve integruse.
MARRËVESHJET NDËRKOMBËTARE TË BE-SË
Marrëveshjetndërkombëtare janë burimi tretë i legjislacionitkomunitar.Evropaështë e përfshirë në
marrdhënietekonomike,sociale dhe politikeme pjesënte tëratë botësdhe përkëtë arsye BE-ja
nënshkruan
marrëveshje me vendetjoanëtare dhe me organizatatë tjerandërkombëtare.Kjomundësi
parashikohetnë
vetë traktatetthemeluesekusanksionohetshtrirjae bashkëpunimitnë fushëne tregtisë ose industrisë,
fushën
sociale,etj.
Ekzistojnë tre llojëmarrveshjeshmesKomunitetitdhe vendeve joanëtare:

11. - Marrëveshjae asociimit:janë tre lloje të ndryshme të marrveshjespërasocim:
1.marrëveshje që përmbanmarrdhënietë veqantamesdisaanëtarëvedhe shtetevejoanëtare
2.marrëveshje përpërgaditjenpëranëtarsimnë Komunitetose përkrijimine një bashkimidoganor
3.marrëveshjambi zoneënekonomikeevropiane.
- Marrëveshjete bashkpunimit
- Marrëveshjete tragtisë.
PARIMET E PËRGJITHSME TË SË DREJTËS SË BE-SË
Burimete parimeve të përgjithshmetë së drejtëssë BE-së janë:
- Interpretimete GjykatësEvropianetë Drejtësisë
- Dispozitate traktateve themeluse
- Parimete së drejtësnacionale
- Parimetqë dalinngatraktatete lidhurangashtetetanëtare.
GjykataEvropiane e Drejtësisë në praktikëne saj ndërtë tjerapërcaktoi disaPARIMETË
PËRGJITHSHME juridike të së drejtëssë BE-së ngatë cilatdallojmë:
- Parimi i trajtimittë njëjtë ose jodiskriminimi
- Parimi i Proporcionaliteit
- Parimi i Subsidiaritetit
- Parimi i mbrojtjessë të drejtave themelore njerëzoreetj.
- Parimi i trajtimittë njëjtë (jodiskriminimi)
Në kuptimine përgjithshëmtë tij nënkuptonse “personatnë situatatë ngjashme nukduhettë trajtohen
ndryshe”përveqrasteve kurbëhetfjalë përdallime që janë objektivishttë arsyeshme.Dispozotate
Traktatit
të BE-së që ndalojnë diskriminiminjane:
a. në bazë të shtetësisë
b. në bazë të gjinisë me thekstë pagave
c. midisproshuesvedhe konsumatorëvelidhurme bujqësine.6
- Proporcionaliteti
Parimi i proporcionalitetitështë parimthemelori së drejtëssë BE-së sipastë cilitBE-jamundtë veprojë
në

12. masë të duhurqë të arrihenobjektivate saj.Objektivitetikryesorështëqë ti jepetrëndësi mbrojtjessë
lirive
dhe të drejtave themelore të individëvekuratonukrespektohenngaanae institucioneve të
Komunitetit.
Ky parimbazohetnë qëndriminse niveli i ushtrimittë pushtetitnukduhetti kalojëaksionete duhura
për
arritjene qëllimittë pushtetit.Sipaskëtij parimi,shteti mundt’iuurdhëroj masaqytetarëvenë atë pjesë
që
është e nevojshme,që në interespubliktë arrihenobjektivat,mirëponëse me masëne dhënë
dëshirohetqë të
arrihetobjektivetjetëratëherë ajodotë anulohet.
Proporcionaliteti është parashikurnë nënin3ku theksohetse:“masate BE-së nuk duhetti kalojnë
kornizate
asaj që është e nevojshme përarritjene objektivave të këtij traktati.Kynentheksongjithashtuse dy
parime
kanë efektakumulativ:subsidiariteti i cili përcaktonkurduhettë ndërmerretveprimii BE-së dhe
proporcinaliteti i cili përcaktonqëllimine veprimittë tillë.
Proporcionaliteti është me rëndësi të veqantënë sferëne ekonomisë dhe treguttë përbashkëttë BE-së.
- Subsidiariteti
Parimi i subsidiaritetitparaqetpariminthemelororganizativi cili garantonse vendimetmerrensamë
afër
qytetarëve dhe i njëjti parimpërdoretsi instrumentpërpërforcimine rolittë qytetarëve në proceset
eurointegruese.Parimi i subsidiaritetit ështëfuturnë BEpërmestraktatittë Mastrihit.Sipasparimittë
subsidiaritetitnë sferatqë nukbëjnë pjesënë kompetencëtë vetme të Unionit,mundtë veprohet
vetëm
atëherë kurobjektivatnukmundtë realizohennë mënyrë të suksesshmeme aksionete ndërmarratë
shteteve
anëtare në nivel qëndrorose lokal,gjatë të cilaveefekti më i mirë mundtë arrihetme veprimine
Unionit.
Formalishtparimi i subsidiaritetitzbatohetnë atosferakuBE-ja nukka kompetencatë vetme ndërsanë
mënyrë joformalezbatohetnë diskutimetgjatë përcaktimittë asaj se cilatkompetenca duhenti jepen
BE-së
dhe cilatduhettë mbajnë shtetetanëtare.

13. Koncepti i subsidiaritetitkadimensioninete vetpolitikdhe juridik.
Kriterete këtij parimi janë:
a.(kriteri i mjaftushmërisë) aksioni duhettë jetë i domosdoshëmpasi me veprimine qeverivetë
shteteve nuk
mundtë arrihenobjektivat
b.(kriteri i përfitimit) aksioni duhettë arrijë vlerate duhura
c.(kriteri i afërsisë me qytetarët) vendimetduhettë merrensamë afërqytetarëve
d.(kriteriiautonomise) aksioni duhettë sigurojë liri më të madhe përindividët.
Ky parimzbatohetvetëmnë sferate kompetencëssë ndarë midisshteteve anëtare dhe BE-së ,porjonë
sferat
ku BE-jaka kompetencatë vetme.
- Mbrojtjae të drejtave themelore të njerit
Çdo shtetanëtarështë nënshkruesi KonventësEvropiane përtë Drejtate Njeriut.Obligimete Unionit
mbi të
Drejtate Njeriutpërfshihennë nenin6të Traktatittë Amsterdamit.
Të drejtatqë janë pranuar ngaGjykata Evropiane e Drejtësisëpërfshijnë:
a. të drejtëne pronësisë
b. të drejtënreligjioze
c. të drejtëne privatëisë jurisr-klient
d. gjykimine drejtë etj.
RAPORTIMES TË DREJTËS SË BE-SË DHE ASAJNACIONALE
Shtetetanëtare veprojnësipastë njëjtave rregullave dhe e drejtae BE-së duhettë ketë të njëjtën
rëndësi dhe
efekttektë gjithashtetetanëtare.
Marrdhëniamidislegjislacionittë komuniteteve dhe atij nacional karakterizohetme mundësinë e
ndeshjessë
tyre ose konfliktitpotencial.Një situatëe tillëkrijohetçdoherëkurdispozitate drejtëssë BE-së krijojnë
të
drejtadhe përcaktojnë obligimetë drejtpërdrejtapërqytetarëte BE-së,ndërkohë që përmbajtjae tyre
bie
ndeshme rregullate së drejtësnacionale.Duketse paskësandeshje të thjeshtë fshihendyçështje
kryesore:7

14. Zbatimi i drejtpërdrejtë i të drejtëssë BE-së mbi të drejtënnacionale me të cilëngjendetnë konfliktdhe
supremacioni i së drejtëssë BE-se.
E drejtae BE-së mundtë ekzistojëvetëmnëse kaefekttë drejtpërdrejtëdhe supremacionmbotë
drejtëne
shteteve anëtare.
Zbatimi i drejtpërdrejtë i drejtëssë BE-së
Zbatimi i drejtpërdrejtë nënkuptonse legjislacioni i BE-së krijontë drejtadhe përcaktonobligime të
drejtpërdrejtajovetëmpërinstitucionete BE-së dhe përshtetanëtare,poredhe përqytetarëte tyre.
Efekti i
drejtpërdrejtë i të drejtëssë BE-së ishte krijuarngaGjykataEvropiane e Drejtësisë.
Gjykatapërcaktoi se traktatetjo vetëmqë krijonë obligime përindividëtnë shtetetanëtare pormbron
edhe të
drejtate tyre përparagjykatave nacionale.Kjonënkuptonse BE-jasipaskushtevetë caktuaramundtë
krijojë
të drejtapërindividëtnë shtetetanëtare që dotë mbrohenngagjykatatnacionale.
Një nga rezolutate dukshme të GjykatësEvropianetë Drejtësisëështë se përmesrasteve gjyqësore,
legjislacionii BE-së vihetnë zbatimtë drejtpërdrejtë pamarrë parasyshrezistencëne disashteteve
anëtare,
madje garantonekzistencëne sistemitjuridiktë BE-së.
Vlentë përmendetvendimi i GjykatësEvropiane të Drejtësisë lidhurme rastine parë përefektine
drejtpërdrejtë të së drejtëssë BE-së mbi të drejtëne shteteveanëtare,VanGendenLoos(1963).
Ndërmarrja
VanGend & looskërkoi në proceduratpërparaorganeve doganore në Holandë të moszbatohej
legjislacioni
nacional që është në kundërshtimme të drejtëne BE-së.Gjykatavlerësoi se kërkesaështë e bazuardhe
se
kontesti duhetzgjidhurme zbatimine drejtpërdrejtëtë së drejtëssë Be-së.Në analizate vetaGjykata
theksoi
se lidhurme arritjene objektivave të BE-së,dispozitate BE-së janë të drejtpërdrejtë të zbatushme
pavarsisht
legjislacionittë qdoshteti anëtar.Gjykatavërtetoi qëndriminnë rastinVanGendenLoosse Traktati për
KLee-në krijoirendine vetjuridik,unione vetëmi cili shkonmë largse organizatate tjera
ndërkombëtare.

15. Shtetetanëtare e kanë pranuarsisteminjuridiktë Komunitetitdhe prandaj duhett’iupërmbahen
rregullave.
Rëndësiapraktike e efektittë drejtpërdrejtë të legjislacionittë BE-së në formënqë zhvillohej dhe
zbatohej nga
GjykataEvropiane e Drejtësisë,mundtë thuhetse është e madhe dhe efekti i drejtpërdrejtë i së drejtës
së BE
paraqetnjë nga shtyllate sistemitjuridiktë BE-së.
SUPREMACIONIi TË DREJTËS SË BE-SË
E drejtae BE-së nukpërfshindispozitatë posaqme që dotë përkufizoninsupremacionindhe asnuk
përmban
zgjidhje të qartalidhurme qështjene ndeshjessë të drejtëssë BE-së me të drejtëne shteteve anëtare.
Konflikti midistë drejtësnacionale dhe të drejtëssë BE-së nukmundtë zgjidhetvetëmnëse e parai jep
përparësi të dytës.Ndërkohë prioriteti i të drejtëssë BE-së është i patjetërsushëmedhe përshkaktë
vazhdimit
të proceseve të integrimitdhe BE-se.Megjithatë parimi i supremacionitështë rregull e pashkruare BE-
së dhe
zbatohetnë shtyllëne dytë dhe të tretë të BE-së.
Është evidente se kapasurdhe dotë ketë përplasje të së drejtëssë BE-së dhe të drejtësnacionale dhe
përkëtë
duhettë vendosenrregullaqë tregojnë se cilatdispozitajuridike duhettë kenë përparsi në rasttë
ndeshjessë
mundshme.GjyaktaEvropiane e Drejtësisë krijoi një sistemnë të ciline drejtae BE-së merrpërparesi
mbi të
drejtënshteti anëtardhe si rezultati kësaj gjykatatnacionaleobligohenqë të sigurojnë efikasitetpraktik
të
supremacionitnë shtetetanëtare.
RastetCosta v.Enel dhe InternationaleHandelsgellschaft,qartësojnë më tepërçështje që kanë të bejnë
me
marrdhënietmidistë drejtësnacionale të shteteveanëtare dhe të drejtëssë BE-së.
Tasti Costav.ENEL vendosnë bazëne doktrinëspërsupremacion,theksonse e drejtae BE-së duhettë
ketë
përparsi mbi të drejtënnacionale.Ndërsanë rastinInternationale Handelsgellschaft,GjykataEvropiane
e

16. Drejtësisë theksonse e drejtae BE-së kapërparsi mbi të drejtënnacionale pamarrë parsysha bëhet
fjalë për
disozitë kushtetuese apoligjore,dhe përshkaktë kësaj dispozitatkushtetuese themelore nukmundtë
vihen
mbi të drejtëne KE-së.
E drejtae Be-së duhettë ketë fuqi mbi të drejtënnacionale në rastkonflikti.Nëse nukdotë ishte ashtu,
shtetet
anëtare mundta anashkalojnë zbatimine së drejtëssë BE-së e cilanukështë ne favortë interesave të
tyre.
Në pajtimme doktrinëne supremacionitmasate BE-së me hyrjene tyre në fuqi automatikishti shtypin
dispozitatqë janë në kundërshtimme to.Me fjalë të tjeraduhettë anashkalohetçdodispozitënacionale
që bie
ndeshme dispozitate BE-së,ne qoftë se edhe nëse është miratuarpërparaose prapatë drejtëssë BE-
së.
Kushtetutae BE-së përherë të parë theksoi qartë se e drejtae BE-së ka supremacionmbi të drejtën
nacionale,
që nënkuptonpërparsi praktiketë së drejtëssë BE-së,të cilënGjykataEvropianee Drejtësisë e kakrijuar
nga
praktikae saj.
PROCEDURAT E VENDIMARRJESNË BE8
Institucionete vendimarrjesjanë :Komisioni Evropian,Parlamenti Evropiandhe Këshilli.Në përgjithësi
Komisioni është ai që propozonlegjislacionine ri,Këshilli dhe Parlamenti e miratojnë ndërsa
institucionete
tjeradhe organetkanë roline vetspecifiknë këtë proces.
Proceduratpërmiratimine vendimevenë BE- janë:
Konsultimi,Bashkëpunimi,Bashke-vendosja,Pëlqim.
KONSULTIMI
Procedurae konsultimitpërparamiratimittë AUE (AktitUnikEvropian) ishte proceduramë e përdorur
legjislative.Sipaskësaj procedure Këshillimundtë miratojë legjislacioninduke ubazuarnë propozimine
KomisionitEvropianpaskonsultimittë bërë me ParlamentinEvropiandhe institucionete tjerasiç janë:
Komiteti Ekonomiko-Social dhe Komitetii Rajoneve.
Komisioni Evropiani dërgonpropozimKëshillitqë më pastë njëjtinpropozimt’iadorëzoj Parlamentit.

17. Propozimi së pari shqyrtohetnë disaKomitete Parlamentare,të cilatpërgatisinraportdhe më pas e
dorëzojnë
atë në seancëne Parlamentitkujepetmendimi pozitivose negativose propozohenndryshime.
Komisioni në
bazë të mendimitngaParlamentimundtandryshojë propozimine tij mirëpoasKomisioniEvropiandhe
as
Këshilli nukjanë të obliguarqë të pranojnë mendimine Parlamentitevropian.
Kjoprocedurë tani gjenpërdorimvetëmpërvendimetqë kanë të bëjnë me marrëveshjetdhe zgjerimin
e BEsë si dhe përkëtoqështje që kanë të bëjnë me:
- rishikimine traktateve
- nënshkrimine marrëveshjeve të jashtme
- asociacionindhe zgjerimine BE-së
- policinë dhe bashkëpuniminjuridiknë çështjetpenale
- diskriminimin
- civilizimine Unionit
- bujqësinë
- vizat, azilinmigrimetdhe transportin
- rregullate konkurencs
- politikënekonomike dhe tatimet.
BASHKËPUNIMI
Kjoprocedurë gjatë miratimittë vendimeve është e njëjtëme procedurënthemelorepërfshi edhe
konsultimin
e Parlamentitderi në momentinkurKëshilli duhettamiratojë aktin.Mirëponë vendqë të miratojë aktin
,
Këshilli duke vendosurme shumicë të kualifikuarmerrqëndrimtë përbashkët,i cili së bashkume arsyet
që e
kanë shtyrë Këshillintamiratojë atë,si dhe qëndrimine Komisioniti drejtohenParlamentit
Evropian.Pastaj
Parlamenti në afatprej tre muajshmundta pranojë , refuzojë ose të sugjerojë ndryshime të qëndrimittë
përbashkët.NëseParlamenti Evropiane pranonqëndrimine përbashkëtose nuksjell vendimnë afatine
caktuar , atëherë Këshilli e miratonaktinnë përputhjeme qëndrimine përbashkët.Ndërsanëse
Parlamenti

18. Evropiane refuzonqëndrimine përbashkëtatëherë Këshilli mundtamiratojë aktinvetëmunanimisht
(njëzëri).
Nëse Parlamenti propozonndonjëndryshimatëherë Komisioni Evropianduhettarishqyrtojë propozimin
e
vetme ndryshimete sjellangaParlamentiEvropiannë afatprej një muaji .KomisioniEvropianmundti
miratojë ndryshimete propozuarangaParlamenti Evropianose të mosi pranojë ndryshimete
propozuaranga
Parlamenti Evropianose të mosi pranojë dhe duhettë sqarojë pse kavendosurashtudhe së bashkume
sqarimet,ndryshimete propozuaratiaparashtrojë Këshillit.Në këtëfazë Këshillimundtë pranojë
propozimine ndryshuarngaKomisioniEvropianose të ndryshojëamandamentetqë Parlamenti
Evropianka
propozuarndërsaKomisioni i karefuzuar(këtë mundta bëjë vetëmnjëzëshëmnë afatprej 3 muajsh.
BASHKË-VENDOSJA
Bashkë-vendosjaështë procedurakryesore ligjvënëseme të cilënmiratohetlegjislacioni i BE-së.
Zakonishtprocedurasipastë cilësmerrenvendimetquhetbashkëvendose.Sipaskësaj procedure
Komisioni bën
propozimin,Këshillii Ministrave dhe Parlamenti Evropiane diskutojnë atë dhe madje mundtë
parashikojnë edhe
ndryshime të propozimitdhe së fundi vendimi përfunsimishtmiratohetbashkërishtngaKëshilli dhe
Parlamenti.
Kjoprocedurë në fazënfillestare është e njëjtësikurse edheprocedurae bashkëpunimit,ndërsakur
Parlamenti njihetme
qëndrimine përbashkëtai duhettë vendosë në afatprej tre muajve.
Nëse Parlamenti e pranonqëndrimine përbashkëtKëshilli mundtamiratojë aktinnë përputhje me
qëndrimine
përbashkët.
Nëse Parlamenti në afatine caktuarnuksjell asnjë vendim,atëherë Këshilli poashtumundtamiratojë
aktin
në pajtimme qëndrimine përbashkët.9
Nëse Parlamenti e refuzonqëndrimine përbashkëtpërkëtë njoftohetKëshilli i cili mundtathërrasë
Komitetin
përPërafrim.

19. Nëse kjonuksjell rezultatedhe nëse Parlamenti me shumicëabsolutetë anëtarëvetë tij e refuzonsërish
qëndrimine përbashkëtatëherë akti i propozuarllogariteti pamiratuar.
Parlamenti mundtë propozojë edhendryshime të qëndrimittë përbashkëttë cilatmiratohenme
shumicë
votsh.Teksti i ndryshuari drejtohetKëshillitdhe Komisionitevropiani cili jepmendimpërndryshimet.
Këshilli në afatprej tre muajshmundtë pranojë ndryshimet(të miratoje aktne ndryshuar) ose nuki
pranon
ndryshimet.
Komiteti përPërafrimthemelohetatëherë kurKëshilli në afatprej tre muajshnukpranonnuk pranon
ndryshimete ParlamentitEvropian.Sipaskësaj nëseKëshillidëshironti pranojë ndryshimete Parlamentit
Evropiantë cilat KomisioniEvropiani karefuzuar,duhettë presë tre muaj që të mblidhet(thirret)
Komiteti i
cili nukmundtë pranojë ndryshimetme shumicë të kualifikuar.Atëherëndryshimetmundtë miratohen
nga
Këshilli Evropianme shumicëtë kualifikuar,ndërsaKomisioni Evropianvetëmmundtashtyjë miratimin
e
masave.
Kjoprocedurë zbatohetgjatë miratimittë vendimitpër:
1. rastevetë diskriminimit2.lirisësë lëvizjes3.të drejtëssë banimit
4.treguttë përbashkët5.mjedisinjetësor.
Në procedurëne bashkëvendosjesKëshilli vendosçdoherë më shumicë të kualifikuarvotash,Parlamenti
vendosme shumicë të thjeshtë votashndërsanë KomunitetinpërPërafrimqë të pranohettekstii
përbashkët
kërkohetvotimi i shumicëssë anëtarëve.
PËLQIMI
Procedurae pëlqimit ishte sjellëme AUE- në dhe sipassaj Këshilli duhettë sigurojë pëlqimine
ParlamentitEvropianpërparase të miratohenakte të caktuara, të cilatkanë të bëjnë së pari me
pranimine anëtarëve të rinj dhe lidhjene marrëveshjevepërasociim.Kategoriae marrëveshjeve
ndaj të cilave zbatohetajourrit dukshëmme zgjerimine BE-së dhe tani zbatohetnë shumë
marrëveshje ndërkombëtaresi dhe në:
1. detyrate posaçme të BankësQëndrore Evropiane

20. 2. ndryshimetnë Statutine sistemitEvropiantë Bankave Qëndore
3. fondeve strukturore dhe të kohezionit
4. procedurëssë vetme zgjedhorepërParlamentinEvropian
5. qasjessë shtetve të rejanëtare
6. votimittë Kryetaritdhe të anëtarëve tjerë të Komisionit.
Sipaskësaj procedure Këshilli mundtë miratojë legjislacioninbazuarnë propozimine Komisionit
Evropianpas marrjensë pëlqimitngaParlamenti Evropian(pëlqimi kërkonshumicë absolutetë
votave).Madje Parlamenti kamundësi juridiketë pranojë ose refuzojë çdopropozimmirëponuk
ekzistojnëmekanizmajuridikpërtë propozuarndryshime.Proceduraështë e ngjashmeme
konsultiminpërdallimngafakti se Parlamentinukmundtandryshojë propoziminporduhetose ta
pranojë ose ta refuzojë propozimin.
ACQUISCOMMUNAUTAIRE E BE-SË
Acquiscommunautaire ështëtermfrancezqë në thelbnënkuptonBE-jaashtusiqështë .Sipaskëtij
termi “ të pranuarite acquis” nënkuptonpranimine BE-së ashtusiqështë në momentinkur
anëtarësohetnjë anëtari ri në të.Shtetetanëtare duhettapranojnë “acquis”përparase ti bashkohen
BE-së dhe ta pranojnë të drejtëne BE-së si pjesë të legjislacionitnacional.Në “acquis”bëjnë pjesë
të gjithatraktatete BE-së , aktetjuridike ,deklaratat,rezolutat,marrëveshjete lidhuramidis
shteteve anëtare mesvetinë fushëne aktiviteteve të BE-së si dhe vendimete GjykatësEvropiane të
Drejtësisë ,pastaj edhe aktivitetete qeverivetë shteteve anëtare në sferëne “drejtësisë dhe punëve të
brendshme”si dhe atonë aferëne “plotikëssë përbashkëttë jashtme dhe të sigurisë”.
PËRAFRIMIi LEGJISLACIONITTË SHTETEVE ANËTAREME ATË TË BE-SË10
HARMONIZIMI:Përshtatshmëriae së drejtësnacionaleme atë të BE-së , që bëhetpërmesndonjë
norme me të cilënduhettë përshtatenligjetnacionale.
Me nocionin“harmonizim”nënkuptojmëpërshtatshmërinë e të drejtësnacionale me acquis
communautaire që përfshijnë:të drejtatdhe detyrimete shteteve anëtare ,parimetdhe objektivat
politike të përcaktuarame traktatetthemeluese ,e drejtasekondare e miratuarngainstitucionet,
marrëveshjetndërkombëtaretë lidhuramidisshteteve anëtarenë suazatë kompetencavetë BE-së ,
praktikagjyqësore e GjykatësEvropianetë Drejtësisë,vendimetkornizëdhe aktete tjeratë
miratuaranë kuadërtë shtyllëssë dytë dhe të tretë të BE-së.

21. Përnga aspekti juridik, nocioni “harmonizim”përfshinë:
- miratimine të drejtëssë BE-së dhe harmonizimine ndërsjelltë të legjislacionittë shteteveanëtare të
BE-së
- harmonizimine të drejtëse të drejtëssë shteteve kandidate ose aspiratatpërantarsim,me të drejtën
e BE-së dhe atë të shteteve anëtare.
Procesi i harmonizimitkalonnëpërdisafaza:identifikimi i akteveqë duhetharmonizuarme aktete
BE-së , përcaktimi i shkallëssë harmonizimit,përcaktimi i organevekompetente dhe përgaditjae
aktittë harmonizuar.
Metodate Harmonizimittë Legjislacionitme atë të BE-së
- Harmonizimi përmespërcaktimittë normave në nivel të Komunitetit
- Harmonizimi i plotë
- Harmonizimi opsional
- Harmonizimi pjesshëm(zbatohetnë shkëmbimetndërkufitare)
- Harmonizimi minimal (realizohenvetëmdisaobjektivatë përcaktuarame aktine BE-së)
- Harmonizimi alternative(akti i Be-së jepliri shtetevepërmënyrëne zbatimittë atij akti)
- Harmonizimi përmespranimittë ndërsjelltë të akteve nacionale
- Harmonizimi përmesmetodëssë hapurtë bashkpunimit.
INSTITUCIONETDHE ORGANET TJERA TË BASHKIMIT EVROPIAN
BE-jasot numëron27 shtete anëtare.Atojanë:
Franca , Gjermania,Italia, Holanda,Belgjika,Luksemburgu,Danimarka,Irlanda,Britaniae
Madhe ,Greqia,Portugalia,Spanja,Austria,Finlanda,Suedia,Qiproja,Çekia,Estonia,Lituania,
Letonia, Hungaria, Malta , Polonia,Sllovakia,Sllovenia,Rumania,Bullgaria.
Flamuri i Evropës,zyrtarishtflamuri i BashkimitEvropiandhe KëshillitEvropian,përbëhetnganjë
rrethme dymbëdhjetë yjengjyrë ari në një fushë të kaltër.Ai ukrijuamë 1955 nga Këshilli i
Evropësdhe më vonë u adoptuanga BE-jadhe Komuniteti Evropian,në vitete 1980ta.
Institucionete BE-së janë:
Parlamenti Evropian
Këshilli Evropian
Këshilli i Ministrave

22. Komisioni Evropian
Gjyaktae Drejtësisë së BE-së dhe Gjykatae Revizorëve
Si dhe organetndihmëse.
Banka Qëndrore Evropiane
Banka Evropinae e Investimeve
Komiteti Ekonomike Social
Komiteti i Rajoneve
Organete BashkimitEvropianjanë:11
Themelimii BashkimitEvropian
Guri i themelitpërkrijimine BashkimitEvropianuvendosngaMinistri i JashtëmFrancez,Robert
Schuman,në deklaratëne tij të 9 majittë vitit1950, në të cilënai parashtroi idenë e përpunuarmë
parë me JeanMonnetpër bashkimine industriveevropiane të qymyritdhe çelikut.Sipastij,kjodotë
përbënte një nismëhistorike përndërtimine një “Evrope të organizuardhe vitale”,patë cilënpaqja
në botë do të ishte e pamundur.Plani Schumanubë realitetme nënshkriminnë Paristë Traktatit
Themeluestë KomunitetitEvropiantë Qymyritdhe Çelikutmë 18 prill të vitit1951.Në nënshkrimin
e traktatitmerrninpjesëGjermania,Franca,Belgjika,Italia,HolandadheLuksemburgu.Njëtjetër
zhvillimi rëndësishëmerdhi disavjetmë vonë me Traktatete Romës,të 25 marsittë vitit1957, të
cilatkrijuanKomunitetinEkonomikEvropiandhe KomunitetinEvropiantë Energjisë Atomike
(EUROATOM
Shtyllae parë
KomunitetetEvropianeShtyllae parë përbëhetngatri KomunitetetEvropiane(KomunitetiEvropian,
Komuniteti Evropiani Qymyritdhe Çelikutdhe Euroatomi).Në momentine themelimittë BE-së,
Komuniteti EkonomikEvropianmori emrinKomuniteti Evropian.Njëndryshimi tillësynontë
shprehë kaliminnganjë komunitettërësishtekonomiknë një bashkimpolitik.Përfshirjae të trija
komuniteteve në një shtyllëtë vetme nuknënkuptonndonjë unifikimtë tyre.Shtyllae parë
përfaqësonjuridiksioninkomunitarnë formëne tij më të lartë.Brendakuadrittë Komunitetit
Evropian,institucionetkomunitaremundtë hartojnë normatkomunitare në fushatpërkatësetë
veprimtarisë së tyre,të cilatzbatohendirektmbi shtetetanëtare dhe kanë epërsi ndaj së drejtëssë
brendshme.Në zemërtë KE-së qëndrontregui përbashkëtme katërliritë e tij themelore (liriae

23. lëvizjessë personave,mallrave,shërbimeve dhe kapitalit) si dhe rregullatmbi konkurrencën.
Shtyllae dytë
Politikae Jashtme dhe e Sigurisë së Përbashkët.Përparahyrjesnë fuqitë Traktatittë Bashkimit
Evropian,bashkëpunimi politikndërmjetshteteve rregullohej ngamarrëveshjete vitit1970 “mbi
BashkëpuniminPolitikEvropian”si dhe ngaAkti i PërbashkëtEvropian.Këtomarrëveshje
parashikoninkonsultime të rregulltandërmjetministravetë jashtëmdhe kontaktetë vazhdueshme
ndërmjetdepartamenteve qeveritare.Megjithatë,të gjithavendimetmerreshinme unanimitet.Përsa
u përketçështjevetë sigurisë,bashkëpunimi kufizohej vetëmnë aspektetpolitike dhe financiarë.
Megjithatë,krizatndërkombëtaretë viteve‘90(Luftae Gjirit,luftacivile në ish-Jugosllavi) treguan
se instrumente të tillatë politikëssë jashtme nukishinnë gjendje t’i siguroninBashkimitEvropian
ndikimine merituarnë arenënndërkombëtare.
Me Traktatine BashkimitEvropian,KryetarëtShteteve dhe Qeverive ranë dakordtë zhvilloninnjë
politikë të jashtme dhe sigurietë përbashkët.Pjesamë e madhe e vendimeve,në kuadërtë kësaj
politike,merrenendenëpërmjetbashkëpunimittë shteteve.Megjithatë,janë parashikuarnjë sërë
mjeteshtë rejasi,përshembull,pozicionete përbashkëta,masatdhe veprimete përbashkëtasi dhe
vendimetkuadër.
Shtyllae trete
Bashkëpuniminë fushate Drejtësisë dhe të Punëve të Brendshme.Bashkëpunimi ndërmjet
autoriteteve gjyqësore dhe policore të shteteveanëtare synont’uofrojë qytetarëve evropianeliri,
siguri dhe drejtësi,dukeparandaluardhe luftuarbashkërishtkrimin,racizmindhe ksenofobinë.
Bashkëpunimigjyqësorkatë bëjë gjithashtume lehtësimindhe përshpejtimine bashkëpunimitnë
fushëne zbatimittë vendimevepenale,lehtësimine ekstradimitndërmjetshteteve anëtare,
vendosjene normave penale uniforme në luftënndaj krimittë organizuar,terrorizmitdhe trafikuttë
drogës.Njëlloj si në fushëne politikëse jashtme dhe sigurisësë përbashkët,bashkëpunimi në fushën
e drejtësisë dhe të punëvetë brendshme zhvillohetjashtë kuadritvendimmarrëstë Komunitetit
Evropian.12
Bashkimi Evropian(shkurtesashqip:BE,zyrtarisht:EU) është një bashkësi e disashteteve
Evropiane e themeluarme qëllimtë lirisë së qarkullimittë mallrave.
Bashkimi Evropian është iniciuar60vjetmë parë.

24. Deklaratae Schumanit,e bërë më 9 Maj 1950, krijoi bazatmbi të cilat6 shtetet
themeluese ndërtuanBashkësinë Evropianetë Thëngjillitdhe Çelikut,e cila
më vonë u shndërruanë Bashkim,dhe tani vazhdontë paraqesë projektinmë unikdhe
më të suksesshëmtë integrimitrajonal në botë.Kyprojekt,që kishte përqëllimsigurimin
e paqesnë kontinentine shkatërruarngadyluftëratbotërore,kapërcjellë
shtetetanëtare nëpëretapatë ndryshme drejtpërafrimitpolitikdhe ekonomik.
PARLAMENTIEVROPIAN
Parlamenti Evropianështë organi i vetëmi zgjedhurdrejtpërdrejtëqë përfaqësoninteresate popujve
të shteteve anëtaretë BE-së dhe përbënkështuorganine vetëmlegjitimtë BE-së.Parlamenti
Evropianështë institucionii vetëm i BE-së ,anëtarëte të cilitzgjidhendrejtpërdrejtngashtetasite
tyre .Prandaj PE-jagëzonshkallënmë të lartë të legjitimitetitdemokratikndërtë gjithainstitucionet
e BE-së.
Parlamenti Evropiani zhvillonpunimete tij në Francë,Belgjikë dhe Luksemburg.
Kompetencate ParlamentitEvropian:
- Ai ushtronpushtetinlegjislativnë bashkëpunimme Këshilline Ministrave
- Miraton buxhetine BE-së;
- Ushtronkontroll demokratikmbi institucionete tjeratë BE-së;
- Miraton marrëveshjetë rëndësishme ndërkombëtare.
Përbërjae ParlamentitEvropiansipasTraktatittë Lisbonësështë :
Parlamenti Evropianpërbëhetnga750 deputete,të cilëtzgjidhenme votimtë
drejtpërdrejte ngaqytetarëte shteteve anëtaresi dhe kuasnjëri ngaanëtarëtnukmundtë ketë më
pak se 6 dhe më shumë se 96 deputetë.
Deputetëtradhitënnë sallëne Parlamentitsipaspërkatësiëpartiake e josipasshtetit,dhe atavotojnë
sipasbindjessë tyre personale.
KOMISIONIEVROPIAN
Komisioni është një organi pavarurpolitikishti cili përfaqësondhe mbroninteresate BE-së dhe
paraqetnjërinngainstitucionetqë kavenddhe rol të posaqëmnë menagjimine aktiviteteve të
integrimitevropian.Ai njihetedhe si “burokracia”e Komunitetit.Prambroninteresate BE-së e jo
interesate vendevengatë cilatvijnë komisarët.

25. Përbërja
Komisioni Evropianpërbëhetnga27 anëtarë të cilëtemërohennjë herë në pesëvjet,brenda6
muajve ngadata e zgjedhjeve përParlamentinEvropian.
Mandati i komisionerve është5vjet.
Procedurae emërimittë anëtarëve të Komisionitzhvillohetkështu:
- Qeveritë e shteteve anëtarebiendakordmbi emrine personitqë dotë drejtojë Komisioninpërpesë
vjetëte ardhshëm.
- Presidentii Komisionitzgjedh,në bashkëpunimme qeveritë e shteteve anëtare,anëtarete tjerë të
Komisionit.
- Parlamenti Evropianaprovonpërbërjene Komisionittë ri,në tërësi.Në rastse aprovohet,Komisioni
fillonngapunajanarine ardhshëm.
Anëtarëte Komisionitmbajnë përgjegjësi politike(individualedhe kolegjiale) kupërpunëne tij i
raportojnë ParlamentitEvropiansi dhe përgjegjsiligjore që duhettë japinllogariparaGjykatëssë
Lartë Evropiane të Drejtësisë.Seliae KomisionitEvropianështëne Bruksel,13
por ai ka një numërzyrashnë Luksemburgu,përfaqësi në të gjithashtetetanëtare të BE-se si dhe
delegacionenë disaprej kryeqytetevetë botës.
Kompetencate KomisionitEvropian
Komisioni Evropianushtronkatërfunksione themelore:
1. propozonaktetnormative në Parlamentdhe në Këshill ;
2. përfaqësonKomunitetinsi brendashteteveanëtare ashtuedhe në arenënndërkombëtare;
3. mbikqyrzbatimine traktateve dhe siguronfunksionimine tyre
4. si organ ekzekutivmenaxhondhe zbatonpolitikatevropiane si dhe administronbuxhetin.
Komisioni Evropianluannjë rol të rëndësishëmnë implementimine politikave të jashtmesi dhe
politikavetë tjera.
Strukturaorganizative e KomisionitEvropian
- politike :e përbërë ngakomisionerët,kusecili prej tyre është përgjegjëspërnjë resor;
- administrative:e përbërëngastafi i KomisionitEvropian që është i organizuarnë departamente të
njohurandryshe edhe si Drejtori të Përgjithshme dhe ngashërbimetë specializuara.
KËSHILLI i MINISTRAVEi BE-SË

26. Këshilli i Ministrave ështëinstitucioni kryesorvendimmarrësnë BE.
Ky këshillsotpërbëhetprej 27 anëtarve jotë përhershëmme mandattë pakufizuardhe përfaqson
shtetetanëtare kunë mbledhjete tij merrpjesë nganjë ministërprej qdoqeverienacionale.
Pushtetete Këshillittë BE-së
Përdallimngapushtetetnormative që iutakojnëinstitucioneve të tjera,Këshilli i BE-së kapushtet
vendimmarrëstë mirëfillti cili nukështë i pakufizuar.Këshilli mundtë nxjerrë akte normativeose
akte me karakterdetyruesvetëmnë rastetkurtraktatetianjohinshprehimishtnjë pushtettë tillë.Në
qoftë se në dispozitate traktateve kazbraztiraatëherë ulejohetinstitucionevetë marrinvendimenë
proceduratë veqantaedhe kurnuk u janë njohurshprehimishtpushtetenë fushatë caktuara.
Përsa i përketpërgjegjësisësë Këshillitduhettheksuarse ministratkanë përgjegjësi kolektive dhe
askushnukmundti votojë mosbesimKëshillit( as edhe parlamentetnacionae).
Kompetencate Këshillitjanë:
- të miratojë ligjetevropiane;
- të koordinojë politikënekonomiketë shteteve anëtare;
- të lidhë marrveshje ndërkombëtare në emërtë BE-së me një ose më shumë shtete ose organizata
ndërkombëtare ;
- të aprovojë buxhetine BE-së së bashkume ParlamentinEvropina;
- të zhvillojëpolitikëne përbashkëtpërpunë të jashtme dhe politikëne sigurisë së BE-së duke u
bazuar në parimetudhëzuese të KëshillitEvropian;
- të koordinojë bashkëpuniminmesgjykatave nacionale dhe forcave policore lidhurme çështjet
penale ,lirinë ,sigurinë dhe drejtësinë.
Organizimi i punësnë Këshilline BE-së
- përgaditjae mbledhjeve të Këshillit:kjobëhetngadyorganete përhershme në strukturën
organizative të tij (Komiteti i përfaqësuesve të përhershëmdhe Sekretari i përgjthshëm).
- Mbledhjae Këshillit:Mbledhjete Këshillittë BE-së zhvillohennë Bruksel.
- Vendimmarrja:Vendimete Këshillit sillennë formë rregulloresh,direktivash,vendimesh,
aksioneshtë qëndrimeve të përbashkëta,rekomandimevedhe mendimeve.
Proceduramë e zakonshme e votimitnë Këshillështë “votimi i shumicëssë kualifikuar”.Kjo
nënkuptonse përtumiratuar një propozimduhettë mbështetetnganjë numëri caktuar votsh.Me14

27. shumicë të thjeshtë votohetvetëmpërqështjeprocedurale.Gjatë këtij llojvotimi anëtarëtjanë të
barabartë , ndërsaduqiavotuese e shtetevetekvotimi me shumicë të kualifikuarështë e pabarabartë
pasi shtetetjanë të kualifikuarasipasnumrittë popullsisë e josipasfuqisë ekonomike.
KËSHILLI EVROPIAN
Këshilli Evropianlindi ngaSamitete Kryetarëve të Shteteve dhe të Qeverive të
vendeve anëtare.Në Samitine Parisittë mbajturnë dhjetor1974,u vendosqë këtotakime të
mbaheshintri herë në vitdhe të merrninemrinKëshill Evropian.Në vitin1987,Akti i Përbashkët
Evropiane bëri KëshillinEvropianpjesë të strukturës
institucionale të Komunitetit.Tashmë ai është pjesëe BashkimitEvropian.
Kryetarëte Shteteve dhe të Qeverivesi dhe Presidentii Komisionittakohen
rregullishttë paktëndyherë në vit.AtashoqërohenngaMinistri i Jashtëmsi dhe një Anëtari
Komisionit.
Funksionete KëshillitEvropian
Funksioni i KëshillitEvropianështë që të orientojë në koahe ,politikate BE-së.
Këshilli Evropiansjellë vetëmvendime politike .Ai nukkafuqi të sjellëvendime ligjvënse sikurse
Këshilli i BE-së dhe ParlamentitEvropian.
KëshillitEvropianmundti vishenkëtofunksione:
- ndërtueskushtetues;
- arbitrimi politik;
- vendospërkahete përgjithshmembi çështjetekonomike dhe të politikëssociale si dhe të politikës
së jashtme evropiane;
- vendimetme rëndësi qenësore përBE-në “de facto”i sjell vetëmKëshilliEvropianveçanërishtpër
çështje kontestuesetë karakteritfinanciardhe institucional.
Kryetari i KëshillitEvropian
Punakryesore e tij do të jetë përgaditjae punëssë Këshillitdhe sigurimi i vazhdueshmërisë së punës
përmeskonsensusittë vendeveanëtare .Ai dotë ndihmojë vazhdimësinëpolitike ,dotë rrisë
ndikimine BE-së në arenënbotërore ,dotë adresojë shqetësimetmbi tematfinanciare dhe
personlein.
KA më tepërkoherencë dhe konsistencë në menaxhimine prioriteteve të KëshillitEvropian,qasjet

28. straktegjike dhe drejtimete tij.
Kryetari poashtu dotë sigurojë përfaqsimtë jashtëmtë Unionitmbi Çështjete Politikëssë Jashtme
dhe Sigurisë ,pa ndikuarnë roline Përfaqësuesittë Lartë.
Përfaqësuesi i diplomacisë së BE-së (Përfaqësuesii lartë i BE-së përÇështjete Politikëssë
Jashtme dhe Sigurisë)
Do të rrisë shtrirjenndërkombëtare të BE-së.Përfaqësuesi i lartë dotë duhettë drejtojë politikëne
përbashkëttë jashtme dhe të sigurisësë Unionit,të kontribuojë në zhvillimine kësaj politike dhe ta
zbatojë atë gjatë mandatittë këshillave.Kompetencate tij poashtujanë zgjeruarnë politikëne
përbashkëttë sigurisë dhe të mbrojtjes,përtë cilëndotë ketë përkrahjene “shërbimitpërveprimtë
jashtëm“ i përgaditurnga shërbimete KomisionitEvropiandhe shtetetanëtare.
DALLIMET MIDIS KËSHILLIT EVROPIAN DHEKËSHILLIT TË BE-SË
Këshilli EvropiandallonngaKëshillii BE-së në shumë aspekte përshkaktë:
- përbërjes;
- numrittë takimeve ;
- kohëzgjatjae mbledhjevedhe mënyrae punës;
- formadhe natyra e vendimeve.
GJYKATA E DREJTËSISËE KE-SË15
Gjykatae Drejtësisë është krijuarnë vitin1952 me Traktatine KomunitetitEvropiantë Qymyritdhe
Çelikut.Detyre e saj është të sigurojë që e drejtae BE-se të interpretohetdhe të zbatohetnë mënyre
uniforme në të gjithashtetetanëtare.Gjithashtu,Gjykatakapushtetine zgjidhjessë
mosmarrëveshjeve gjyqësore ndermjetshteteve anëtare,institucioneve të Bashkimit,personave
fizike dhe juridike.
Gjykatae ka selinë e saj në Luksemburg
Përbërjae gjykatëssë drejtësisë
Zakonishtemërohenaqgjyqtarsa shtete anëtare janë në KomunitetetEvropianepra27 gjykatës.
Mandati i gjykatësve zgjat6vjet, për çdo 3 vjetbëhetrizgjedhjae gjysmësngapërbërjae
gjykatësve.
Gjykatandihmohetnga8 avokatë të përgjithshëm, të cilëtkanë përdetyrë të japinmendimine tyre
përçështjetqë shtrohenpërzgjidhje përparagjykatës.Mendimete tyre jepenpublikishtdhe duhettë

29. jenë të paanshme.Gjyqtaretdhe avokatete përgjithshëmemërohenme marrëveshjetë përbashkëttë
të gjithë shteteve anëtare,përnjë mandatgjashte-vjeçar,i cili mundtë ripërtërihetme një ose dy
periudhatë mëtejshme tre-vjeçare.
Kompetencat
Gjyakataështë kompetentetë diskutojë dhe vendosëpërdykategori lëndësh:lëndë përqështje
paraprake në kërkesë të gjykatave të shteteve anëtare dhe lëndëqë janë në kompetencë të
drejtpërdrejt.
Paditë të cilatmundtë paraqitenparaGjykatësjanë:
- procedurapërpadi të drejtpërdrejta(padi përshkeljetë traktateve)
- paditpëranulim
- paditë përmosveprim
- padi përkompensimtë dëmit
- paditë përshkelje të kompetencave zyrtare
Në procedurate tjerabëjnë pjesëedhe procedurae marrjessë vendimeve përçështje paraprake ,
procedurae ekspertizës.
Roli i Gjykatës
Gjykatae KE-së pa dyshimparaqetnjë ngainstitucionetmë të rëndësishme dhe më me ndikimtë
komuniteteve .Roli i saj në sigurimine funksionimitnormal të proceseve integruesedhe në
zgjidhjene çështjeveparimore lidhurme zhvillimine tyre është tepëri rëndësishëm.Në sistemin
institucionaltë Komuniteteve ,Gjykataparaqetmbrojtësinthemelortë së drejtës,shtyllë e
integrimitnë të cilënnjëkohsishtzhvillohete drejtae komuniteteve.
Gjykatae shkallëssë parë
Përta ndihmuarGjykatëne Drejtësisë përtë zgjidhurnumrine madhtë çështjeve qe shtrohen
përparasaj, si dhe përt'u siguruarnjë mbrojtje me të mire ligjore qytetareve të Bashkimit,në vitin
1989 u krijua"Gjykatae Shkallesse Pare".Kjogjykate është përgjegjëse përzgjidhjene një numri
të caktuar heshtjesh,në mënyre të veçante të atyre qe paraqitenngaindividëtdhe çështjetqe kane të
bëjnë me raste të konkurrencësse pandershmemidisndërmarrjeve.
GJYKATA FINANCIARE( E REVIZORËVE)
KËSHILLI i EVROPËS

30. Këshilli i Evropësështë një organiztaë e shteteve evropiane e themeluarme 5maj 1949, për të
arritur një bashkimmë të madhmidisvendeveanëtare mbi bazëne traditave të tyre të përbashktatë
lirisë politike.Qëllimi i Këshillittë Evropësështë të arijë një unitetmë të madhmidisanëtarëvetë
tijë ,me qellimte ruajtjesdhe realizimitte me tejme te drejtave dhe lirive te njeriut.
Qellimete KEjane:16
1.Te mbrojne te drejtate njeriut,demokracine dhe sundimine ligjit;
2.Te gjeje zgjidhje me te cilatballafaqohetshoqeriaEvropiane lidhurme diskriminimine
minoriteteve,jotolerancen,siden,drogen,krimine organizuar.
Veprimtariae KEka te beje me mbojtjene te drejtave civile dhe politike;te drejtave ekonomike dhe
sociale;mbrojtjene personave te privuarngaliria;mbrojtjene minoriteteve;baraziminne mesgruas
dhe
Në kuadërtë Këshillittë Evropësjanë ratifikuarshumë kontrata,marrëveshje,konventa,të cilati
kanë kontribuarintegrimittë shteteve anëtare.Lidhurme këtë ështëposaqërishtpërtupërmendur
KonventaEvropiane përmbrojtjene të drejtave dhe lirive themeloretë njeriut,si dhe KartsaSociale
Evropiane.
Qendrae kësaj organizate është në Strasburgtë Francës.
Dallimi i Këshillittë EvropësngaKëshilli Evropian
Këshilli evropiannë bazë të Kontratëspërthemelimine BashkësisëEvropianeështë organ i
bashkësisë Evropiane.
Organete Këshillittë Evropësjanë:
Asamblejadhe Këshillii Ministrave
Asamblejae Këshillittë Evropëse kapërdetyrë që në seancate vetati diskutojë çështjetytë cilati
gërshetojnë interesate përbashkëtatë shteteve anëtare dhe konkluzionete nxjerrurangakëtutia
prezentojë dhe propozojëpërmiratimKëshillittë Ministrave.
Këtukemi të bëjmë këtunë radhë të parë me çështjetqë i përfshjnë lëmitë kulturor,ekonomik,
social , administrativ,judikaticdhe posaqërishtçështjete zhvillimittë mëtutjeshëmtë drejtave dhe
lirive të njeriut.
Dhjetë anëtarëte tij origjinalëjanë Belgjika,Danimarka,Franca,Mbreteriae Bashkuar,Irlanda,
Italia,Luksemburgu,Holanda,Norvegjia,dhe Suedia.

31. Këshilli i Ministrave
Këshilli i Ministrave të Këshillittë Evropësështë në të kundërtënorganekzekutivi cili merrmasa
dhe vendime lidhurme çështjete lartëpërmenduratë cilatjanë të domosdoshme përpërmbushjene
detyrave dhe obligimeve të KëshillitEvropian.
Vendimete Këshillittë Ministrave merrennë tri mënyra:
Një zërit,me 2/3 e votave dhe me shumicëne votave.
Organete KE-se jane:komitetii ministravei cili perbehetngaministrate jashtemte 43 shteteve
ametare.Kykomitetsiguronqe konventatdhe mareveshjetmidisshteteve anetare te zbatohen
perveqkomitetitte ministrave.
Organettjerajane:asambleaparlamentare qe eshte organkeshill dhenes.
Dhe organi i trete eshte kongresi i autoriteteverajonale dhe lokalete Evropes.
ORGANET KONSULTATIVETË BE-SË
1.Komiteti ekonomiko–social u formuanë vitin1957 me Traktatine Romëspërtë përfaqësuar
kategoritë e ndryshme që merrenme aktiviteteekonomike dhe sociale si dhe të përfshijëinteresat
ekonomike dhe sociale në tregununik.Kyorgankëshillontre institucionetkryesore të BE-së
Këshillin,KomisioninEvropiandhe Parlamentin.Në të përfaqësohenpunëdhënësit,sindikatat,
fermerët,konsumatorëtdhe grupete tjeratë interesitqë bashkërishtparaqesin“shoqërinëe
organizuarcivile”.Komiteti ështëorganjopolitiki cili shprehzërine grupeve që përfaqësojnë
interesatsociale dhe profesionale.Aiparaqetvendinpërshprehjene qëndrimeve rrethpolitikavetë
BE-së.
2.Komiteti i rajoneve PërveqkomitetitEkonomiko –Social ,Traktati i BE-së themeloi edhe
Komitetine Rajoneve si një organtjetërkëshilldhënësme ndikimtë caktuarmbi krijimine politikës
rajonale të BE-së , që përfaqësonautoritetetrajonale dhe lokale.17
Roli i Komitetittë rajoneve është që të përfaqësoj autoritetetrajonale dhe lokalee rajonale ti
inkuadrojë në legjislacionine BE-së .Këtë e bënduke shprehurmendime lidhurme propozimete
Komisionit.
Me hyrjennë fuqi të Traktatittë Amsterdamitishinfututedhe pesësferatë tjerapërtë cilatmendimi
apo konsultimii KomitetiRajonal ështëi detyrushëm; politikae punësimit,politikasociale ,
mbrojtjae mjedisit,komunikacionit,trajnimi profesional.

32. ORGANET FINANCIARETË BE-SË
1. Banka evropiane e Investimeve
2. Banka Qendrore Evropiane.
1.Banka Evropiane e Investimeve(BEI) është njëngady institucionetfinanciare të BE-së me seli
në Luksemburg.Ajouformuanë vitin1958 me Traktatin e Romëssi Bankë e Komunitetite cilaiu
jephua afatgjatë sektorëve publikdhe privatpërprojekte që janë në pajtimme objektivat
ekonomiko-politiketë BE-së e që kanë të bëjnë me:
a. përkrahjenpërndërtimine infrastrukturës,komunikacionitdhe telekomunikacionitdhe
telekomunikacionit;
b. ngritjene konkurrencësndërkombëtare të indsurtisë evropiane;
c. sigurimine furnizimitme energji elektrike;
d. përkrahjene ndërmarrjeve të vogladhe të mesme;
e.mbrojtjene mjedisitjetësor;
f.përmirsimine shëndetitdhe arsimimit.
Funksionete BEI-së
Detyrathemelore e BEI-tështë që të kontribuojënë zhvillimine harmonizuartë treguttë përbashkët
në interestë Komunitetitduke shfytëzuarfonde të tregutkapital dhe fondetë veta.Përkëtë qëllim
Banka ndihmonme dhënienehuave dhe garanci në bazë jofitimprurëse në financimine projekteve
në të gjithasektorëte ekonomiksë.
Si institucionjofitimprurësdhe i pavaruri BE-së , BankaEvropiane e Investimeve dallonngaBanka
qëndrore pasi huazonparanë tregjete kapitalitdhe pastaj i jepatonë hua (pa e ngarkuar buxhetine
BE-se).
2.Banka Qëndrore Evropiane
BQE u formuanë vitin1998 me Traktatine BE-së për strukturimindhe implementimine politikës
ekonomike dhe monetare të BE-së ,përtë promovuardhe menagjuarvalutë të re , duke kryer
operacione këmbimi të parave dhe duke siguruarfunksionimtë rrjedhshëmtë sistemevetë
pagesës.Seliae saj është në Frankfurt.
Punae BQE-së është përtë menaxhuareuron,monedhëne vetme të BE-së dhe përtë siguruar
stabilitetine çmimevepërqytetarëte BE-së që përdorineuron.

33. Eurozona:Është hapsiratë cilëne përbejnështetetanëtare të BE-së që e kanë pranuar Euronsi
valutë nacionale.Deri më sotnga27 shtete anëtare të BE-së vetëm16 shtete janë në Eurozonë.18
BASHKËPUNIMNË SFERËN E DERJTËSISË DHE PUNËVETË BRENDSHME NË BE
Lëvizjae lirë e qytetarëve të BE-së dhe heqjae kontrolleve kufitare ,përveqpërparësive kakrijuar
edhe probleme dhe kandikuarnë rritjenekriminaliteitndërkufitarë.
Iniciativate BE-së në këtë fushë kanë përqëllimlehtësimine proceduravetë bashkpunimittë
autoriteteve të drejtësisë,në drejtimtë rritjessë efikasitetit,në luftënkundërkriminaliteit.Kjo
është arriturpërmesbashkpunimitpolicorë dhe gjyqësorë përçështjetpenale.Më konkretishtky
bashkpunimkapërqëllimluftënkundërkrimittë organizuardhe në veqanti terrorizmit,luftën
kundërtë gjithallojevetë trafiqeve dhe krmetkundërfëmijve,korrupsionitdhe kontrabandës.
Me 14 qershor1985 qeveritë e Gjermanisë ,Francës,Belgjikës,Luksemburgutdhe Holandës
nënshkruanMarrëveshjenShengen(në Luksemburg) përtë krijuarnjë territorpakufij të
brendshëm.Qëllimi kryesorishte lehtësimi i kontrolleve në kufijtëe brendshëmdhe kalimi i lirë i të
gjithë qytetarëveqë posedoninnënshtetësinë e shtetevenënshkruese të marrëveshjes.Marrëveshja
nënkuptonte një fokusmë të madhnë kontrolline kufijëve të jashtëmdhe njëbashkpunim më të
koordinuarnë lidhje me politikëne vizave,azilitdhe bashkëpunimitgjyqësorë dhe policorë.Po
ashtutë njëjtatshtete kishinnënshkruaredhe Konventëne Shengenitmë 19 qershor1990 edhe pse
ajo hyri në fuqi 5 vjetmë vonë.Kjokonventë përcakton rregullatdhe garancitë përzbatimine lirisë
së lëvizjesdhe së bashkume Marrëveshjen,formojnëtë ashtuquajturën“acquispërshengen”.
Drejtësiadhe punëte brendshmepërdoretsi nocionpërtë kuptuarrregullate BE-së që kanë të bëjnë
me politikate përbashkëtatë azilit,migracionit,luftëskundërkrimittë organizuar,terrorizmit,
drogës, kontrollittë kufijve ,bashkëpunimitgjyqësorpërçështjetciviledhe atopenale ,
bashkëpunimitpolicor,mbrojtjessë të dhënave etj.
POLITIKA E PËRBASHKËTE JASHTME DHE E SIGURISË NË BE
KomunitetetEvropiane nukkanë pasurbazë legjislative përtë vepruarnë fushëne politikëssë
jashtme deri në vitin1991 kur me Traktatine Mastrihitu krijuabazajuridike dhe korniza
organizative përPPJS-në.
Qëllimetpërkrijimine politikëssë përbashkëttë jashtme dhe të sigurisë janë:
1.Rruajtjae vlerave të përbashkëta,intersave themelore dhe pavarësinë e Unionit*;

34. 2.Përorcimine sigurisë të Unionitdhe shteteve anëtare;
3.Forcimine paqësdhe sigurinë ndërkombëtare;
4.Avancimine bashkëpunimitndërkombëtar;
5.Zhvillimindhe forcimine demokracisë dhe shtetitjuridik,respektimine të drejtave të njeriutdhe
lirive themeloreetj.
PPJS-jarealizohetpërmesinstrumenteve specifike,të ndryshme ngainstrumentete politikave të
shtyllëssë parë:
- Strategjitë e përbashkëta
- Qëndrimete përbashkëta
- Veprimete përbashkëta
- Deklaratatme të cilat shpallenpublikishtpikëpamjete BE-së mbi incidentete ndodhuranë qdopjesë
të botës.
Roli i përfaqësuesittë lartë
Kryesuesi i KëshillitEvropianluannjë rol të rëndësishëmnë PPJS,duke qenë përgjegjëspër
përgaditjendhe zbatimine kësaj politike dhe duke përfaqësuarBE-në në këtë fushë(rolekëtoqë i
takojnë Komisionitpërpolitikate BE-së në shtyllëne parë) dhe zakonishtparaqetqëndrimete BEsë në
organizatatndërkombëtare de në konferencatndërkombëtare.Në suhtrimine misioneve të tij
Kryesuesi ndihmohetngaSekretari i Përgjithshëmi Këshilliti cili karoline Përfaqësuesittë Lartë
përPPJS-në.Roli i Përfaqësuesittë Lartë vihetnë dukje gjithnjë e më shumë në negociatat
ndërkombëtare ose gjatë kërkimittë zgjidhjeve përrajonetnë konflikt.19
ZGJERIMI DHE PROCESIi ANËTARSIMITNËBE
Procesi i zgjerimittë BE-së bazohetnë disaparime të cilatrespektohengjatë mbajtjessë negociatave
nga BE-ja:
- plotësimii kritereve politike dhe ekonomikepëranëtarsimnë BE;
- kushtëzimii rreptë;
- përasgjë nukbihetdakordpërderisapërfundmishtnukkemi marrëveshje;
- përshtatjae shtetitkandidat.
Fazat e anëtarsimitnë BE
Fillimishtshtetii cili kashprehurdëshirë të anëtarsohetnë BEbënkërkesë përanëtarsim.Bëhet

35. fjalë përnjë letërtë shkurtërtë cilëne firmospresidenti ose kryetari i qeverisësë atij shteti në të
cilëntheksohe:
- përkatësiaevropiane që i parashtronkërkesën
- përfshirjanë BEsi objektivi politikëssë shtetitqë parashtronkërkesën;
- gatishmëriaqë të pranojë të gjithaobjektivatdhe detyrimete BE-së që dalinnganëtarsimi.
Kërkesai drejtohetKëshillittë BE-së Kërkesëne parashtruarKëshillii BE-së e dorëzonpër
shqyrtimpranë KëshillitEvropiandhe thërretKomisioninEvropianqë të përgadisë mendiminmbi
kërkesënpërasociim.Procedurae dhëniessë mendimitzgjatpërafërsishtnjë vitndonjëherëedhe më
shumë.
Komisioni Evropiani dërgonshtetitqë kadorëzuarkërkesënnjë pyetsorqë duhetplotësuarbrenda
një afati kohor.Pyetsorizakonishtkaafro150 faqe ndërsaafati përpërgaditjene përgjigjevezgjaë 3
muaj.
Përgjigjete pyetjeve të parashtruarashteti që kadorëzuarkërkesënpëranëtarsimiadrejton
KomisonitEvropianbrendaafatittë parshikuar.
Nëse mendimimbi kërkesënështë pozitivatëhershteti merrstatusinkandidatpëranëtarsimnë BE.
Mendimine vetdhe rekomandiminKomisioni EvropianiadërgonKëshillitEvropianqë merr
vendiminpërfundimtarmbi dhëniene statusitkandidatë,shtetitqë kaparashtruarkërkesën.Pastaj
Këshilli Evropianthërretkonferencëndërkombëtare bilaterale mesBE-së dhe shtetitqë ka
parashtruar kërkesënpërasociimdhe në këtëformë fitonstatusinshtet-kandidat.Me marrjene
statusitshtet-kandidat,shteti fitonmundësinë e shfrytëzimittë fondevepara-qasëse të BE-së të cilat
duhetti sigurojnë zhvillimtë shpejtëdhe përkrahjepërreformatqë duhenrealizuarnë fushatkyçe.
Pasi merr zyrtarishtstatusine kandidatitpritethapjae negociatave përhyrje në BE,kupërcaktohen
kushtete anëtarsimittë shtetitnë BEqë kanë të bëjnë parimishtme miratimin,zbatimindhe
realizimine akteve të BE-së.
Procesi i stabilizimasociimitparaqetkornizë të politikësafatgjate ndaj shteteve të Ballkanit
Perëndimorme qëllimtë shoqërimittë shteteve të këtij rajoni të BE-së ,njëkohsishtduke bërë
stabilizimine plotë dhe prosperitetinekonomiktë tyre dhe rajoni në tërësi.
Procesi i stabilizimasociimitpërfshinë:
- lidhjene marëveshjespërstabilizimdhe asociim;

36. - përfitimettregtare asimetrik(importtë pa-doganuartë proshimevengakkëtoshtete në BEndërsa
doganatpër importnga BE-janë këtovende ,gradualishteliminohennë planafatgjate ) dhe
marrdhënie të tjeraekonomike;
- ndihmë ekonomke dhe financiare;
- ndihmahumanitare përrefugjatët;
- bashkëpunimi në sferëne drejtësisë dhe punëve të brendshme ;
- zhvillimi i dialogutpolitik.
Kriterete Kopenhagësjanë:
1. Politike:institucionestabiletë cilatgarantojnë demokraci ,sundimine ligjit,respektimine të
drejtave të njeriutdhe të drejtate pakicave si dhe pranimine objektivave politike të BE-së;
2. Ekonomike :ekszistimii ekonomisë funksionale dhe efikase të tregut,kapaciteti për të përballuar
konkurrencëndhe ligjete tregutbrendaBE-së;20
3. Juridike :miratimi i tërësishëmi “acquiscommunautaire”(legjislacioniprimardhe sekondar,
aktvendimeve të GjykatësEvropiane të Drejtësisë ,deklaratavedhe rezolutavetë BE-së,masave që
merrenmbi politikëne përbashkëttë jashtme dhe të sigurisë,masatmbi drejtësinëdhe punëte
brendshme,marrëveshjetndërkombëtareqë kalidhurBE-jasi dhe marrëveshjete lidhurandërmjet
shteteve anëtare në fushëne veprimittë BE-së);
4. Administrative:përshtatjae strukturësadministrativeme objektivatpërintegrimtë harmonizuardhe
gradual ( siç janë:përforcimi i kapacitetitadministrativ,krijimi i administratësefikasee ciladotë
sigurojë pranimindhe zbatimine legjislacionittë BE-së.
Kriterete konvergjencës
Paraqesinkushte ekonomike të përcaktuarame Traktatine Mastrihittë cilatshërbejnë përvlerësimin
e gatishmërisësë vendevetë BE-së përpërfshirjene tyre në fazëne tretë të UnionitEkonomikdhe
Monetar fazë kjoqë karakterizohej me vëniene valutëssë përbashkët.
1. nivel i qëndrueshëmi stabilitetittë çmimevekunormamesatare nukduhettë jetë më e madhe se
1.5% në raport me niveline inflacionitnë tre shtetetanëtare të EMU-së që kanë qmime më stabile
2. deficiti buxhetornukduhettë kalojë 3% të prodhimittë përgjithshëmbruto,ndërsaborxhipubliknuk
duhettë kalojë 60% të PPB-së
3. pjesëmarrje në EMU përtë paktëndyvjet

37. 4. norma afatgjate e interesitnukduhettë kalojë 2% në raportme normëne interesitne tre shtetete
BE-së me shkalle më të ulëttë inflacionit.Kriterete konvergjencëssynojnëtë sigurojnëqë zhvillimi
ekonomikbrandaEMU-së të jetë i ekuilibruardhe të mosnxisë tensionemesshteteveanëtare.
G Periudhate zgjerimittë UE-së.
- Organizatae themeluarnë vitin1957, e quajturBashkësitë Europiane,e cilatani njihetsi Unioni
Europian,fillimishtkishte gjashtëanëtarë:Belgjika,Franca,Gjermania,Italia,Luksemburgudhe Hollanda.
- Në vitin1973, u anëtarësuanDanimarka,Irlandadhe Britaniae Madhe.
- Greqiau anëtarësuanë vitin1981, kurse Portugaliadhe Spanjapasuannë vitin1986. Austria,Finlanda
dhe
Suediauanëtarësuannë vitin1995.
- Në vitin2004, gjatë zgjerimitmë të madhtë UE-së,Shtete Anëtare ubënë Qipro,RepublikaÇeke,
Estonia,
Hungaria,Letonia,Lituania,Malta,Polonia,Sllovakiadhe Sllovenia.
- Në janar të vitit2007, u anëtarësuanBullgariadhe Rumaniadhe numri i anëtarëvtë UE-së urrit në 27.
Negociatatpëranëtarsimnë BE
Negociatathappennëse shtetiplotësonkriteretpolitike dhe ekonomiketë Kopenhagës.Pasvlersimit
se shteti i ka plotësuarkriterete Kopenhagës,KomisioniEvropianrekomandonqë shtetitti jepet
statusi i kandidatitdhe ti caktohetdatë përfillimine negociatave.Pasmarrjessë datëskonkrete për
fillimine negociatave,vijonformimii KonferencësNdërqeveritare në të cilënmarrinpjesë nga
njëraanë shtetetanëtare të BE-së ndërsanga ana tjetërshteti kandidatpëranëtarsim.Konferenca
Ndërqeveritare kryesohetngashteti anëtarqë kryesonedhe BE-në.
Negociatatpëranëtarsimkalojnë nëpërdyfaza:
- Skrining:paraqetfazëne parë të negociatave kubëhetshqyrtimianalitikdhe vlerësimii
harmonizimittë legjislacionitnacional me acquiscommunautaire të BE-së.
- Negociatatfaktike :negociatatpëranëtarsimqë zhvillonKomisioni Evropianzakonishtjanë të
unifikuaradhe përtë gjithashtetetzhvillohennjësoj.
Vetëmkurnegociatatpërtë gjithakaptinatdotë mbyllenpërkohsishtatëherë Këshilli i Ministrave
konkluzione përmbylljene negociatavepërmbylljennegociatave me shtetin- kandidatpër
anëtarsim.Rezultatete konkluzionevenganegociatat,implementohennë Propozim/Marrëveshjen

38. përAnëtarsimtë shtetit- kandidatnë BE.Pasi të arrihetpëlqimi përpropozim/marrëveshjendhe
teksti precozohet …vazhdon.
JYKATA E LLOGARIVE(EKONTROLLIT)-21
Detyrakryesore që e ushtrongjykatae llogarive ështëanalizadhe kontrolliItë hyrave dhe I të
dalave të përgjithshmete BE-se dhe institucioneve të saj.Gjykatanumërongjithsej 15anëtarë(fjala
është për15 personaevropianë),Me mandate 6 vjeqare qe nënkuptonse çdoshtetanëtarI BE-së e
delegonnganjë përfaqësuestë vet.Anëtarëtngaradhëte vetazgjedhinkryetarine gjykatëssë
llogarive,mandateItë cilitështë 3vjet.Gjykatae llogarive hartonedhebilancine mjeteve buxhetore,
I cili publikohetne “gazetënzyrtare”të bashkësiseevropiane.
Gjykatae llogarive kapërdetyrë të ushtrojë kontrolline llogarive.Gjykatae llogarive Iraporton
parlamentitevropiandhe këshillitlidhurme veprimine saj dhe raportonpërtë gjithatë hyrat dhe të
daluratose shpenzimettë institucioneve të themeluarangaBashkësiaEvropiane derisakjonuk
përjashtohetshprehimishtngadispozitate Kontratësmbi themelimine BashkësisëEvropiane.
ADERIM
Aderimnënkuptonmundësinë e shteteve të cilatnukkanë marrë pjesë në bisedimepërlidhjene
marrëveshjes,të mundtë ftohenngapalëtkontraktuse që ti bashkohenmarrëveshjespas
nënshkrimittë saj.Në ketë mënyrë shteti me një aktjuridikhynnë një regjimkontraktuesi cili është
në fuqi dhe iunënshtrohetrregullave të formuluaramë parë nganënshkruesite marrëveshjes.
Mundësiae aderimitmundtë jetë e pakufiquarp.sh.Pakti Brian-Kellongpërheqjendorë ngalufta
ose e kufizuarpërdisashtete të rajonitapokontinentit.
Aderimi është akti lirë dhe kaefekte të njëjtasi nënshkrimi dhe ratifikimi bashkërisht.
Aderimi i shtetevetë rejaanëtare në BE parashikohetnë nenin49 të Traktatittë BE-së.Këshilli
duhettë jetë dakordme unanimitetpërhapjene negociatave ,pasi të jetë këshilluarme Komisionin
dhe pasi të ketë marrë pëlqimine ParlamentitEvropian.Kushtete pranimit,periushatkalimtare dhe
rregullimetnë Traktatinmbi të cilënështë themeluarBE-ja,duhettë jenë pjesë e marrëveshjesmes
shtetitanëtardhe venditaplikues.Marrëveshjapërparase të hyjë në fuqi duhettë ratifikohetngatë
gjithashtetetanëtare ,në përputhje me kërkesatpërkatëse kushtetuese.
PresidencaKëshillittë Ministrave
Çdo shtetanëtari BE-së ka të drejtëntë jetë presidenti Këshillitpërgjashtë muaj në bazë të

39. një sistemi rotacioni,gjë që dotë thotë se ai vendka përgjegjësinë të organizojë të gjithë
punëne Këshillittë Ministrave dhe Këshillittë Europës:kryesimine afërsisht200 takimeve,
arritjene marrëveshjeve,fillimine iniciativavetë politikavestrategjike,të qënuritzëdhënësi
BE-së,përfaqësimine BE-së në arenënndërkombtare,administrimine veprimtarivetë BE-së
lidhurme Politikate Përbashkëtatë Jashtme dhe mbi Sigurinë,si dhe lidhurme Çështjete
Brendshme dhe të Drejtësisë.22
PROCESII STABILIZIMASOCIIMIT
Procesi i Stabilizim-Asociimit(SAP),i miratuardhe vënë në fuqi më 1999, është kornizae
politikavetë BashkimitEuropianpërBallkaninPerëndimor,në kuadërtë së cilëszhvillohetprocesii
integrimittë këtyre shteteve në BEderi në anëtarësimine tyre të plotë.Kyproceska tri qëllime
strategjike:
-Stabilizimindhe tranzicionindrejtnjë ekonomietë lirë dhe konkurrente të tregut.
-Promovimine bashkëpunimitrajonal.
PerspektivënEvropiane.
Përmeskëtij procesi BEi ndihmondhe i shërbensi udhërrëfyessecilitvendnë procesine zhvillimit
të tyre,në mënyrë që kurtë bëhenanëtarë të plotë të jenë në gjendje të vënënë jetë standardet
europiane,duke i mundësuarsecilitqë të jetë në gjendje të luajë roline tij
si anëtar me të drejtadhe obligimetë plota.
Në kuadërtë negociatave të PSA-së,BEuofronkëtyre vendeve lehtësiratregtare,ndihma
ekonomike,teknikee financiare,dhe marrëdhënie kontraktuale.Në kuadërtë këtij procesi,përgatitja
e secilitvendpëranëtarësimmatetduke ubazuarnë përmbushjene obligimeve të vendosuranë
kuadërtë ‘kritereve të Kopenhagës’(1993) dhe atyre të Madridit(1995).
Këtokritere kërkojnëqë secilivendtë ketë:
në,sundimine ligjit,të drejtate njeriut,dhe
respektimine mbrojtjene minoriteteve (kriteretpolitike)
dhe forcave të tregut brendatreguttë BE-së (kriteretekonomike
bashkimitpolitik,ekonomikdhe monetar.Kjonë veçanti kërkonqë secili vendtë ketë krijuar

40. kushtetpërintegrimine tij nëpërmjet zhvillimittë strukturave të tij administrative dhe gjyqësore deri
në atë nivel saato të sigurojnë jovetëmintegrimine Acquis-së në legjislacioninkombëtar
(transponimi),por,ckaështë më e rëndësishmja,vëniene tij në zbatimnë mënyrë efektive
(standardeteuropiane).
Përparimi i secilitvenddrejtpërmbushjessë këtyre kritereve monitorohetrregullishtdhe prezantohet
në Raportetvjetore të Progresitpërsecilinvend,të cilatvlerësojnë se sajanë të gatshme atotë
afrohenme BE-në.Instrumentete tij janë formuluarnë Samitine Zagrebit(2000),dhe janë avancuar
më tej në Samitine Selanikut(2003),i cili futi në veprimnjë varginstrumenteshtë rejapërtë
mbështeturprocesine reformave në vendete BallkanitPerëndimorpërt’i shpënë atomë shpejtdrejt
BE-së.Instrumenti kryesori PSA-së janë PartneritetetEuropiane,të cilatBE iaofronsecilitvendtë
BallkanitPerëndimorqë ngaviti 2004, dhe ku identifikohenprioritetetafatshkurtadhe afatmesme që
duhetpërmbushurme qëllimtë implementimittë reformave dhe të përgatitjessë tyre përanëtarësim
nëBE.Deri më tani,Kroacia,Islandadhe Maqedoniakanë arriturstatusine vendevekandidate,
kurse Shqipëria,Bosnjadhe Hercegovina,Kosova,Mali i Zi dhe Serbiajanë vende të mundshme
kandidate.23
MEKANIZMIPËRCJELLËS I STABILIZIM-ASOCIIMIT(MPSA)
Në mars 2003, BE ka vënë në fuqi dhe institucionalizuarMekanizminPërcjellëstë StabilizimAsociimit
(MPSA),si mekaniziminkryesortë dialogutnë mestë Qeverisë së Republikëssë Kosovës
dhe KomisionitEuropiannë kuadërtë Procesittë Stabilizim-Asociimit.Kymekanizëmka
funksionuarnë dynivele:
-së(dy –tri herë në
vit).Në këtombledhje,të bashkë-kryesuarangaautoritetetmë të lartatë Qeverisë së Kosovësdhe
Komisioni Europian,të dypartnerëtdiskutojnë arritjetnë përmbushjene PartneritetitEuropiandhe
kryerjene reformave të parapara,dhe dakordohenmbi prioritetetpërperiudhënnë vijim.Ngamarsi
2003 deri në qershor2009 janë mbajturgjithsej 16mbledhje të tilla.
-së (një–dyherë
në vit) në gjashtë sektorë:qeverisjae mirë,ekonomia,tregui brendshëm, inovacionidhe kohezioni
social,infrastrukturadhe bujqësiae peshkataria.Në kuadërtë mbledhjeve sektoriale,shërbyesit
civilë të institucionevetë Kosovësdhe atatë KomisionitEuropiandiskutojnë në hollësi mbi

41. prioritetetdhe aktivitetetkonkretenë kuadërtë secilitsektor,gjë që gjithashtumundësonqë KEt’i
ofrojë administratëskosovarekëshillae udhëzime mbi reformatstrukturore që janë në përputhje me
normat dhe standardete BE-së.
Qëllimi kryesori mbledhjeve politikedhe teknike është që Komisioni Europiantë përcjellë dhe
monitorojë reformate Kosovësdhe procesine përafrimitme BE-në,në veçanti lidhurme prioritetet
e parapara në PartneritetinEuropian.Dialogupolitikdhe teknikvazhdonedhegjatë kohësnë mestë
mbledhjeve,gjatë së cilëstë dyjapalëtpunojnë në zbatimine prioriteteve dhe aktiviteteve konkrete
të dakorduaranë kuadërtë PartneritetitEuropianpërKosovën.
QËLLIMET THEMELORE TË UNIONITEVROPIAN
Qëllimetthemeloretë UE-së janë:
- nxitjae zhvillimitekonomikdhe shoqëror
- krijimi i një hapsire pakufij të brendshëm24
- forcimi i kohezionitekonomikdhe shoqëror
vendosjae UnionitEkonomikdhe Monetarme valutënunike
- udhëheqjae politikëssë përbashkëtme jashtë dhe të sigurisë
- politikae përbashkëte mbrojtjesqë mundtë shndërrohet në mbrojtjetë përbashkët
- mbrojtjae të drejtave dhe interesittë qytetarëvetë shteteve anëtare
- zhvillimi i bashkëpunimitmespunëvetë jurisprodencësdhe punëve të brendshme
- ruajtjadhe zhvillimi i të arriturave të Unionit
- Unioni Evropianrespektonidentitetinnacional të vendeve anëtare si dhe të drejtatdhe liritë e
njeriut
- Unioni siguronmjetete domosdoshme përrealizimine qëllimevetë veta
- Qëllimete politikësstrukturaledhe kohezioni
RAPORTIi PROGRESIT
Raportete Progresitjanë raporte që nxjerrenngaKomisioniEvropianpërsecilinvendte Ballkanit
Perëndimortë kyçurnë PSA.Zakonishtkëtoraporte KomisioniEvropiani publikonnë vjeshtë të
çdo viti dhe tregonpërparimete këtyre vendeve drejtBashkimitEvropianne kuadërtë PSA-së.
Qëllimi është që përmesRaporteve të Progresittë vlerësojë gjendjenspecifikenë fushëne
integrimeve Evropiane përsecilinvend,qoftë vendkandidatapokandidatpotencial përanëtarësim

42. në BE.
Komisioni EvropianrregullishtraportonparaKëshillitdhe Parlamentitmbi përparimete arrituratë
vendeve të BallkanitPerëndimorqë janë të kyçurana procesine StabilizimAsociimitdhe ngërthen
në vete progresine arriturpër periudhëndymbëdhjetë-muajshe të secilitvend.Raportete Progresit
shkruhenpërsecilinvendtë Ballkanitperëndimorveçe veç,dhe kane të njëjtënstrukturë.Këto25
Raporte përshkruajnë marrëdhënietnë mestë vendevetë BallkanitPerëndimordhe Bashkimit
Evropian.
Raportetanalizojnë situatënpolitike të këtyrevendevepërsai përketfushave siçjanë:demokracia,
sundimi i ligjit,të drejtate njeriut,mbrojtjae pakicave dhe çështjeve rajonale.Gjithashtupërmes
këtyre raporteve të progresitanalizohetedhe situataekonomikee secilitvendtë Ballkanit
Perëndimorveçe veç,duke bërë një shqyrtimtë kapaciteteve të këtyre vendeve përzbatimine
standardeve evropiane qe dote thotë përafrimine legjislacionitdhe politikave të sajame atoAcquis
Comunitare të BE-së.
Mekanizmi përcjellësi procesittë stabilizimsociimit
Nga marsi 2003 deri në tetor 2009, instrumenti kryesorpërdialogpolitikmidisQeverisësë Kosovës
dhe KomisionitEvropiannë kuadërtë Procesittë Stabilizim-Asociimitështëquajtur“Mekanizmi
Përcjellësi Stabilizim-Asociimit-STM”.Komunikata“Kosova–Përmbushjae Perspektivës
Evropiane”,e miratuarnga Komisioninë nëntor2009 filloi një dialogpolitiktë intensifikuar,
Dialogune Procesittë Stabilizim-Asociimit.
Qëllimi kryesori mbledhjeve politikedhe teknike në Dialogune Procesittë Stabilizim-Asociimit
është përtë përcjellurdhe monitoruarreformate Kosovësdhe procesine përafrimitme BE-në,në
veçanti lidhurme prioritetete përkufizuaranë PartneritetinEvropiani miratuarngaKëshilli i
Evropësmë 18 shkurt2008.
OSBE
OrganizatapërSiguri dhe Bashkëpunim në Evropë ështëorganizatëinternacionale që shërbensi
forumpër dialogje politike.OSBEuthemeluanëvitin1975 me Aktine Helsinkutme 35 shtete
pjesëmarrëse.Në vitin1995në Konferencëne Budapestitriorganizohetnë organizatë ndërkombëtare
me56 vende pjesëmarrësengaEvropa,Aziae Mesme dhe AmerikaVeriore.Detyrate OSCE-së janë
stabilitetidhe siguriapolitike në Evropë,zhvillimi ibashkëpunimitekonomik,shtetëror,kulturore

43. ekologjik.
OSBE
bazohetnëpraktikatdemokratikedhe qeverisjetë përmirësuar.Shumicae stafitqëpërbehetngamë
shumë se 3500 punojnë jashtë (në teren) përderisavetëm10% punojnë në zyratqendrore.Në gjuhën
e përditshme fjala“siguri”nënkuptonmungesënrelative të kërcënimit.Në sferëne
marëdhënievendërkombëtare termi siguri mundtë indentifikohetme mungesënrelativetëkërcënimit
ose të konfliktittë armatosurp.shluftës.Kështupërpjekjetpërtëforcuarsigurinëevropiane kanë të
bëjnë në radhë të parë me zvogëliminerrezikuttë luftësose të konflikteve të armatosuranë Evropë.
Siguriambështetetnë stabilitetinpolitikë dhe ushtarakë.Stabiliteti politikënënkupton
mosekzistencëne konfliktittë armatosurnë nivel politik,sepseose nukekzistojnëtensione madhore,
të cilatmundtë kërkojnë zgjidhjeushtarakeose zgjidhjapaqësore e konflikteve ështëkthyernë një26
shembulltërregulltdhe të pranueshëmnë marëdhënietndërkombëtare.Si stabilitetipolitikë edhe aj
ushtarakë janë plotësuestë njëri tjetrit.Me stabilitetushtaraknënkuptojmëfaktinse asnjë shtetnuk
mundtë shpresojë përrezultate të arsyeshme nëpërmjetpërdorimittë forcësushtarake.Siguria
evropiane ështëe garantuarnëqoftëse kastabilitetpolitikëdhe ushtarakë,siguriaevropiane dotë
ishte në rreziknëqoftëse stabiliteti politikdheushtarakështë në nivel të ulët
OSBE
OrganizatapërSiguri dhe Bashkëpunimnë Evropë (OSBE) ështëorganizatamë e madhe e sigurisë
të orientuarnë botë ndërqeveritare.Mandati i saj përfshinçështjetë tillasi kontrolli i armëve,të
drejtate njeriut,liriae shtypitdhe zgjedhje të drejta.Shumicae stafittë saj 3500-plus janë të
angazhuarnë operacione në terren,me vetëmrreth10% në selinë e saj.
OSBE-jaështë një organizatë adhoc,sipasKartëssë Kombeve të Bashkuara(Chap.VIII),dhe katë
bëjë me paralajmërimine hershëm, parandalimine konflikteve,menaxhimine krizave dhe
rehabilitiminpaskonfliktit.56 shtete marrinpjesë e saj janë në Evropë,Kaukazi,AziaQendroredhe
Amerikae Veriutdhe të mbulojë pjesënmë të hemisferësveriore.Ajoukrijuagjatë periudhëssë
Luftëssë Ftohtë si një forumLindje-Perëndim.
Institucionete OSBE-së janë:
- Këshilli i Ministrave
- Këshilli i përhershëm

44. - Forumi përsiguri dhe bashkpunim
- Sekretari i përgjithshëm
- Asamblejaparlamentare
- Zyra përinstitucione demokratikedhe të drejtate njerit(ODIHR)
- Zyra e Përfaqësuesittë OSBE-së përlirinë e media
- Komisioneri i lartë përpakicatkombëtare
- Sekretariati.
EULEX
BashkimitEvropianpërSundimine Ligjitnë Kosovë,EULEXnë Kosovë,është një vendosje e
BashkimitEvropian(BE) dhe të burimeve të policisëcivile të Kosovës.KjoSiguri dhe Mbrojtje
misioni Politikae pranisë civilendërkombëtare në Kosovëqë vepronnënombrellëne Kombeve të
BashkuaraAdministratëssë Përkohshme në Kosovë(UNMIK),i themeluarngaKëshillii Sigurimit
të Kombeve të BashkuaraRezolutës1244.
Serbiadhe një numërtë vendeve të kishtefillimishte kundërshtoi rreptësishte misionitdhe
përkrahurUNMIK-ut,duke kërkuarmiratimine Këshillittë Sigurimittë Kombeve të Bashkuara,e
cilaështë dhënë në fundtë vitit2008. [citimi duhur] Pasnënshkrimittë një plani 5-pikë në mestë
Serbisë dhe të OKB-së,KSi OKBmiratoi shtimine EULEX-itsi një misionndihmë nënshtruar
UNMIK-ut,në vendse të drejtatë plotae zëvendësuaratë,e ciladotë ishte e teknike në thelbdhe
nuke adresuarçështjene statusittë Kosovës,gjithashtuhodhiposhtë planine Ahtisaariti cili i
EULEX-it e kishte mbështeturfillimisht.
Misioni përfshinrreth3,200 policë dhe personel gjyqësor(1950 ndërkombëtar,1250 lokale) [1],dhe
filloi një procesvendosjenkatërmuaj më 16 shkurt2008. [2] [3] Misioni kapër qëllimtë mbetetnë
Kosovë së pakuderi në qershor2012 . [4] EULEX-i ka qenë që të ashpërkritikoi si një institucioni
paaftë [5].
Përbërjadhe vendosjene
Një 1800 me 1900 misioni i fortë është miratuarngaKëshilli Evropianmë 14 dhjetor2007. . Kjo
ishte rriturmë vonë në 2000 personelitpërshkaktë një rritje të jostabilitetitpritetpërshkaktë
mungesëssë një marrëveshjeme Serbinë[2] Ai përbëhetngaoficerë të policisë (dukepërfshirëedhe
katërkundërtrazirave njësi [6]),prokurorëve dhe gjyqtarëve - kështuduke ufokusuarmbi çështjet

45. në sundimine ligjit,dukepërfshirë edhe standardetdemokratike.Madhësiae misionitdotë thotë
Kosovaështë shtëpi përnumrin më të madhtë nëpunësve civil të BE-jashtë e Brukselit.Shefit[7] i
misionitështë gjeneralifrancezXavierBoutde Marnhac, i cili zëvendësoiYvesde Kermabonmë 15
tetor2010. Ai është përgjegjëspërshtetetanëtare të BashkimitEuropian.27
Vendimi përfundimtarmbi misionine ishte planifikuarqë dotë merrenmë 28 janar2008. [8] Kjou
shtypër shkaktë shqetësimevembi efektete mundshme negative në raundine dytë të zgjedhjeve
presidenciale në Serbimë 3 shkurt2008 dhe nënshkrimittë mundshme të Marrëveshjessë Stabilizim
Asociimitme Serbinënë atë datë.[9] Arsyejashprehurzyrtarishtpërshtyrjenështë mungesae një
baze ligjore (nëpërmjetnjë rezolute të KStë OKBapo diçkatë ngjashme) përmisionin.[10] Një
Veprimittë Përbashkëttë miratuarmë 4 shkurt2008 dhe vendimi përfundimtarubë më 16 shkurt
2008. [11] [12]
Spanjanukdo të marrinpjesë në misionine EULEX-it,pasi çështje ligjore rrethasaj se si ajo
zëvendësonadministrimine OKB-së nukkanë marrë përgjigje.Në qershor2008, Ministri i Jashtëm
spanjoll Miguel Ángel Moratinosthanë një takimtë Ministrave të BashkimitEvropiantë Jashtme në
Slloveni se Spanjanukdotë dërgojë kontigjente saj në misionine EULEX-itderisanukkaqenë një
transferimformal të kompetencave ngaKombet e Bashkuara.[13]
Përveçanëtarëve të BE-së,palëte tretaKroaci,Turqi,Zvicër,Norvegji,Kanadadhe Shtetete
Bashkuaratë marrinpjesë.[14]
Situatapolitike
Një hartë e vendeve anëtare të BE-së dhe qëndrimine tyre në njohjene pavarësisësë Kosovës
Kryesore:
njehKosovën
nuke njehKosovën
Artikulli kryesor:Procesi i statusittë Kosovës
BE-jaka qenë e ndarë në se do të njohë një Kosovë të pavarur(përqëndrimete shteteve të veçanta
anëtare përnjohjene Kosovës,shihhartënnë të djathtë)pamiratimndërkombëtardhe serbe.
Marrëveshjaupa si të siguruarunitetine BE-së në pyetjen,porKryesianjoftoi se nukdotë shkonte
përnjohjene një Kosove të pavarur.[15]
BE-jaka deklaruarmisionine vetdotë bazohetligjërishtnë Rezolutëne Këshillittë Sigurimit1244,

46. e cilaprezantoi sundimitndërkombëtarnë Kosovë në vitin1999. [15] Megjithatë,forcae BE-së,e
cilaishte planifikuarmë parë të jetë converedme miratimine Këshillittë Sigurimittë Ahtisarit
propozim,nukkamarrë një mandattë ri të Këshillittë Sigurimittë OKBpërshkaktë kundërshtimit
nga Rusia.Rusianë mënyrë specifike bllokoi transferimine OKB-së objektittë misionittë BE.[16]
[17] Serbiaedhe pikëpamjete misionittë BE-së si një njohje e një Kosove të pavarur.[18]
Në nëntor2008, BE-japranoi kërkesëne Serbisëqë të moszbatojë planine Ahtisaaritnëpërmjet
EULEX-i dhe të jetë neutral në lidhje me statusine Kosovës.NgaanatjetërEULEX-i dotë pranohet
nga Serbiadhe të Sigurimittë OKB-së.[19]
[Redaktoni] protesta
Më 25 gusht 2009, misioni i EULEX-i është nënshtruarprotestate dhunshme,duke rezultuarnë
dëmtimine 28 automjetevetë BE-së,ngatë shqiptarëve të Kosovëskundërpranisë ndërkombëtare
në Kosovë.Tre policëte Kosovësuplagosënnë përleshjete cilarezultoinë 21 arrestime ngapolicia
e Kosovës.Se sulmi ishte organizuarngagrupi (Vetëvendosja)Vetëvendosjessi reagimndaj
bashkëpunimittë EULEX-itpolicorme Serbinë dhe veprimete saj në Kosovë.[20] Nukështë
pakënaqësi ndaj misionittë BE-së përushtrimine pushtetittë saj mbi Kosovën,ndërsa
ndërmjetësuesnë mestë shtetitdhe të Serbisë .Politikate përqëndruarnë menaxhimine krizave,në
vendse zgjidhjen,si dhe ndjekjene autonomisë etnikedhe mandatine tij tepërtë gjerë mbi
qeverisjene Kosovësështë në të rrjedhine pakënaqësisë me misionine BE-së.[21]28
P-3. Traktatetthemeltare te UE(burimi kryesori UE)
Jane pese traktate kryesore:
Traktati i Parisitmbi BashkiminEvropianperthengjill dhe celik –1951
Traktati i Evropesmbi BashkiminEkonomikEvropiandhe mbi Euroatomin-1957
Traktati i Mastrihtitmbi UnioninEvropian- 1991
Traktati i Amsterdamit –1997
Traktati i Nices – 2000.
Prej ketyre traktateve burojnedhe nxjerrenakte te tjerajuridike te UE