1. ®¹i c¬ng vÒ báng
BS . §inh Ngäc S¬n
1. Hµnh chÝnh:
1.1.Tªn m«n häc: Ngo¹i bÖnh lý.
1.2.Tªn bµi: §¹i c¬ng vÒ báng
1.3.Bµi gi¶ng: Lý thuyÕt.
1.4.§èi tîng: Sinh viªn n¨m thø 6.
1.5.Thêi gian: 2 tiÕt.
1.6.§Þa ®iÓm gi¶ng: Gi¶ng ®êng.
2.Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶
n¨ng:
2.1.Tr×nh bµy ®îc c¸c nguyªn nh©n g©y nªn báng.
2.2.N¾m ®îc c¸ch tÝnh diÖn tÝch vµ ®é s©u cña báng.
2.3.Tr×nh bµy ®îc diÔn biÕn l©m sµng cña báng.
2.4. Tr×nh bµy ®îc cÊp cøu ban ®Çu vµ híng ®iÒu trÞ báng.
3. Néi dung häc tËp:
3.1.§¹i c¬ng:
Báng lµ mét cÊp cøu thêng gÆp trong cuéc sèng ®êi thêng.
ThØnh tho¶ng ph¶i cÊp cøu báng hµng lo¹t.
§Õn 80% tæng sè bÖnh nh©n lµ báng n«ng trªn diÖn hÑp,
chiÕm díi 20% diÖn tÝch da cña c¬ thÓ. §èi víi loai báng nµy,
®iÒu trÞ rÊt ®¬n gi¶n: cho bÖnh nh©n nghØ ng¬i, gi¶m ®au vµ
chèng béi nhiÔm.
Sè 20% cßn l¹i lµ báng võa réng võa s©u. Loai nµy rÊt nÆng,
cÇn ph¶i t©p trung håi søc tÝch cùc, ®Æc biÖt trong 8 giê ®Çu.Tû
lÖ tö vong lo¹i nµy cßn rÊt cao.

2. 3.2.Nguyªn nh©n cña báng:
• Báng do nhiÖt: do níc s«i, do báng x¨ng…Cã thÓ báng do
nhiÖt ®é thÊp: níc ®¸, nit¬ l¹nh…
• Báng do tia löa ®iÖn( ®Æc biÖt lµ ®iÖn cao thÕ), do sÐt
®¸nh.
• Báng do ho¸ chÊt: phospho, a-xÝt, xót..
• Báng do phãng x¹.
3.3.C¸ch tÝnh diÖn tÝch báng:
Cã nhiÒu c¸ch tÝnh diÖn tÝch báng, ngêi lín tÝnh kh¸c trÎ em v× ë
trÎ em tû lÖ gi÷a ®Çu- mÆt –cæ so víi c¸c chi lín h¬n ngêi lín.
• Ngêi lín: theo “ luËt 9” cña Wallace.
VÞ trÝ DiÖn tÝch(%) Céng
§Çu mÆt cæ 9% 9%
Th©n m×nh phÝa tríc 9% x2 18%
Th©n m×nh phÝa sau 9% x2 18%
Mét chi trªn 9% 18%( 2tay)
Mét chi díi 9% x2 36%(2 ch©n)
Vïng hËu m«n sinh dôc 1% 1%
100%
• C¸ch tÝnh b»ng lßng bµn tay( theo Faust): Mçi lßng bµn tay
cña bÖnh nh©n ®îc tÝnh b»ng 1% diÖn tÝch da bÞ báng.
• §èi víi trÎ em: TE cµng nhá tuæi th× tû lÖ ®Çu mÆt cæ so
víi chi díi cµng lín h¬n ngêi lín.
Míi ®Î 1 tuæi 5 tuæi 10 tuæi 13tuæi
§Çu mÆt 20% 17% 13% 10% 8%
Hai ®ïi 11% 13% 16% 18% 19%
Hai c¼ng 9% 10% 11% 12% 13%
ch©n
• Báng trªn 15% diÖn tÝch c¬ thÓ ë ngêi lín vµ trªn 8% ë trÎ
em lµ báng nÆng
3.4.Ph©n lo¹i ®é s©u báng:
Ngêi ta dùa vµo nguyªn nh©n g©y báng (báng x¨ng s©u h¬n
báng níc s«i…), thêi gian g©y báng( ng©m trong níc s«i th× nÆng
h¬n bÞ déi tho¸ng qua…) vµ diÖn biÕn l©m sµng( tõ ®é nhÑ cã

3. thÓ thµnh ®é nÆng..) mµ chia ®é s©u cña báng ra c¸c lo¹i: báng
n«ng, báng s©u vµ báng trung gian.
3.4.1.Báng n«ng: Lµ báng nhÑ, dÔ khái vµ khi khái kh«ng ®Ó l¹i
sÑo.
*Báng ®é 1: Lµ báng ë líp sõng. Chç da bÞ báng ®á, r¸t, 2-3 ngµy
th× khái vµ kh«ng ®Ó l¹i sÑo. Hay gÆp : báng n¾ng, báng níc s«i
chç kh«ng cã quÇn ¸o.
*Báng ®é 2: Th¬ng tæn líp biÓu b×. Trªn nÒn da ®á, xuÊt hiÖn
nh÷ng nèt pháng níc chøa dÞch trong.V× cha tíi líp tÕ bµo ®¸y nªn
khi khái kh«ng ®Ó l¹i sÑo.Khái sau 10-14 ngµy. Hay gÆp: Báng n-
íc s«i chç cã quÇn ¸o …
3.4.2.Báng s©u: lµ lo¹i báng nÆng vµ rÊt nÆng, t¸c nh©n g©y
báng ph¸ huû líp tÕ bµo ®¸y, ®Ó l¹i sÑo dóm dã, ®a sè cÇn ph¶i
v¸ da.
* Báng ®é 3: Líp tÕ bµo ®¸y bÞ ph¸ huû, báng ¨n lan tíi trung b×,
g©y ho¹i tö da ë diÖn réng.V× mÊt líp TB sinh s¶n, da kh«ng ®îc
b¶o vÖ, nªn báng lo¹i nµy hÇu hÕt bÞ nhiÔm khuÈn. Thêng gÆp
báng do x¨ng, a-xÝt, báng ®iÖn…
* Báng ®é 4: T¸c nh©n g©y báng ph¸ huû hÕt da, báng ¨n tíi tËn c¬,
x¬ng, c¶ mét vïng cña chi bÞ ch¸y ®en.Thêng gÆp báng do ®iÖn
cao thÕ, sÐt ®¸nh, ch¸y nhµ (trong c¸c th¶m ho¹ ch¸y nhµ cao
tÇng, ch¸y « t« chë kh¸ch…)
3.4.3. Báng trung gian: Lµ lo¹i báng n»m gi÷a giíi h¹n báng n«ng
vµ báng s©u. Báng lan tíi mét phÇn cña líp tÕ bµo ®¸y( líp n«ng,
phÇn uèn lîn lªn xuèng).Báng lo¹i nµy tiÕn triÓn tèt, cã thÓ thµnh
báng ®é 2, nhng còng cã thÓ nÆng lªn vµ thµnh báng s©u. Thêng
gÆp báng níc s«i chç cã quÇn ¸o…
3.5.ChÈn ®o¸n ®é s©u cña báng:mét sè nghiÖm ph¸p ®¬n gi¶n
®Ó chÈn ®o¸n báng n«ng vµ s©u:
-thö c¶m gi¸c vïng da bÞ ho¹i tö báng: dïng kim nhän, t¨m b«ng
+nÕu báng thîng b×: ®au sÏ t¨ng
+báng trung b×: cßn ®au nhng gi¶m

4. +báng s©u: kh«ng biÕt ®au
-CÆp rót l«ng ë vïng ho¹i tö báng: nÕu kh«ng ®au, rót rÔ lµ báng
s©u.
-NghiÖm ph¸p tuÇn hoµn vïng báng: ®Æt vßng v¶i cña dông cô
®o HA lªn phÝa trªn cña vïng chi bÞ báng. B¬m kh«ng khÝ ®Õn
80-90 mmHg ®Ó 10 phót. NÕu lµ báng n«ng mµu sÏ tÝm dÇn.
NÕu lµ báng s©u sÏ kh«ng thay ®æi mµu s¾c.( do t¾c m¹ch).
3.6.Tiªn lîng báng: dùa vµo
• Nguyªn nh©n g©y báng: báng do ho¸ chÊt nÆng h¬n báng
nhiÖt…
• DiÖn tÝch vµ ®é s©u cña báng: diÖn tÝch báng réng nÆng
h¬n diÖn tÝch báng hÑp…, báng s©u nÆng h¬n báng n«ng.
• C¬ ®Þa bÖnh nh©n: báng ë T.E vµ ngêi giµ yÕu tiªn lîng
nÆng. Ngêi lín, báng ®é 2 qu¸ 30%, ®é 3 qu¸ 15% lµ nÆng.
Nhng trÎ em, báng ®é 2 qu¸ 12%, ®é 3 qu¸ 6% ®· lµ nÆng.
• Dùa vµo vÞ trÝ báng: báng ®êng h« hÊp hiÕm gÆp nhng
rÊt nÆng. Báng vïng ®Çu mÆt, tiªn lîng nÆng cã lÏ do rèi
lo¹n vËn m¹ch g©y thiÕu m¸u n·o, g©y phï n·o.Báng vïng
hËu m«n sinh dôc dÔ bÞ nhiÔm khuÈn. Báng bµn tay g©y
sÑo co vµ dÉn ®Õn mÊt chøc n¨ng cña bµn tay…
3.7. DiÔn biÕn l©m sµng cña báng:
§a sè báng n«ng, diÖn tÝch hÑp nªn tiªn lîng nhÑ, chØ cÇn
ch¨m sãc t¹i chç lµ khái. Báng nÆng diÔn biÕn qua c¸c giai ®o¹n:
3.7.1.Giai ®o¹n ®Çu: sèc báng: trong 48 giê ®Çu
- Do ®au: BN kªu la vËt v·, n«n vµ buån n«n, dÇn dÇn n»m l¶
®i, vÎ mÆt thê ¬, v· må h«i ë tr¸n, mòi, l¹nh ®Çu chi.
- Do gi¶m khèi lîng tuÇn hoµn, huyÕt t¬ng tho¸t ra ngoµi
m¹ch , ngÊm vµo tæ chøc g©y phï nÒ.N¹n nh©n n»m l¶ ®i,
m¹ch nhanh nhá, HA tôt.
- XÐt nghiÖm m¸u: m¸u bÞ c« ®Æc, dù tr÷ kiÒm gi¶m, BN
nhiÔm toan,Kali m¸u t¨ng, Creatinine t¨ng.
- C¸c c¬ quan bÞ ¶nh hëng cña sèc lµ: n·o , gan, thËn, trong
®ã thËn nÆng nÒ nhÊt. DÔ bÞ viªm thËn do sèc báng: níc

5. tiÓu ngµy cµng Ýt ®i, ®á ®Æc, ®¸i ra huyÕt cÇu tè,
protªin…Tõ thiÓu niÖu , dÇn dÇn trë nªn v« niÖu=> suy
thËn cÊp.
- NÕu kh«ng båi phô khèi lîng tuÇn hoµn sím vµ ®Çy ®ñ, tû
lÖ tö vong rÊt cao.
3.7.2.Giai ®o¹n2: nhiÔm ®éc cÊp tÝnh b¾t ®Çu tõ ngµy thø 3 trë
®i(3-15 ngµy) do nhiÔm khuÈn, do hÊp thu nh÷ng chÊt ®éc cña
tæ chøc ho¹i tö.
• VÒ l©m sµng: BN kÝch thÝch vËt v·, l¬ m¬, tri gi¸c kÐm dÇn
, cã thÓ ®i vµo h«n mª. BN sèt cao 40-41®é C, da l¹nh, næi
v©n tÝm. BN thë nhanh n«ng, kh«ng ®Òu, do bÞ viªm phæi.
BN ch¸n ¨n, n«n, ®i Øa láng vµ thËm chÝ cßn bÞ ch¶y m¸u
tiªu ho¸.
• Trong m¸u: lîng Hång cÇu gi¶m do m¸u bÞ c« ®Æc, rèi lo¹n
®iÖn gi¶i vµ toan ho¸ m¸u.Urª vµ Crªatin t¨ng cao, Protªin
gi¶m.
• §©y lµ giai ®o¹n nguy hiÓm nhÊt cña báng v× dÔ ®Én ®Õn
tö vong. V× vËy cÇn ®iÌu trÞ t¹i chç , c¾t läc tæ chøc ho¹i tö
tèt, båi phô ®ñ khèi lîng tuÇn hoµn, c©n b»ng ®îc ®iÖn gi¶i
m¸u cho BN.
3.7.3.Giai ®o¹n3: nhiÔm trïng lµ chÝnh, do mÊt mét diÖn tÝch da
réng vµ trong thêi gian dµi. C¸c VK thêng gÆp lµ tô cÇu vµng, liªn
cÇu tan huyÕt, trùc khuÈn mñ xanh, cã thÓ c¶ uèn v¸n. NhiÔm
trïng t¹i chç báng cã thÓ g©y nhiÔm khuÈn m¸u. Nh÷ng trêng hîp
báng nÆng, nÕu qua ®îc thêi kú sèc báng, th× 70% tö vong trong
giai ®o¹n nµy.
VÒ ®iÒu trÞ: båi phô m¸u, dÞch ®ñ vµ v¸ da sím cho BN.
3.7.4.Giai ®o¹n 4: håi phôc hoÆc suy kiÖt.
NÕu ®iÒu trÞ tèt, báng nhÑ,v¸ da sím… th× BN håi phôc dÇn.
NÕu ®iÒu trÞ kÐm, báng nÆng…BN suy kiÖt dÇn=> mét vßng
luÈn quÈn: thiÕu m¸u, thiÕu protein, nhiÔm khuÈn…cµng loÐt
thªm, miÕng da v¸ bÞ bong, kh«ng ®¹t kÕt qu¶.
3.8. §iÒu trÞ:

6. Tríc mét lo¹t BN báng, cÇn kh¸m s¬ bé vµ ph©n lo¹i: nhãm BN
nhÑ: báng díi 20%=> cho thuèc gi¶m ®au,b¨ng b¶o vÖ vÕt th¬ng;
nhãm BN nÆng: báng s©u vµ réng=> Cho gi¶m ®au vµ håi søc
tÝch cùc ngay.
3.8.1.§iÒu trÞ cÊp cøu ban ®Çu:
• Gi¶m ®au cho BN: Morphin 1Ctg, ngêi lín cø 12 giê 1èng.
HoÆc dïng c¸c lo¹i ®«ng miªn, an thÇn kh¸c.
• Báng nhá, ë chi trªn, cã thÓ ng©m tay vµo níc m¸t hoÆc níc
®¸, mçi lÇn 20 phót, råi rót tay lªn Ýt phót, cø nh thÕ trong 2
giê.
• Uèng nhiÒu níc ®êng cã pha bicacbonat Natri
• Kh«ng cëi quÇn ¸o mµ ph¶i c¾t bá. Trêi rÐt ph¶i ñ Êm cho
BN
• Kh«ng ®îc b«i bÊt kú mét thø thuèc g× , kh«ng röa vÕt th-
¬ng, chØ phñ v¶i s¹ch, råi chuyÓn ®i.
3.8.2 §iÒu tri trong hai ngµy ®Çu(g® Sèc báng)
* §iÒu trÞ toµn th©n:
• Ph¶i truyÒn dÞch ngay cho BN, nhÊt lµ trong 8 giê ®Çu.
• Theo dâi thêng xuyªn m¹ch, HA§M. Ap lùc TM TW vµ sè lîng
níc tiÓu lµ chØ sè ®¸nh gi¸ BN ®îc truyÒn ®ñ dÞch hay
kh«ng.
• Ngay 24 giê ®Çu cã thÓ truyÒn dÞch b»ng 1/10 c©n nÆng
cña BN. VÝ dô: BN 50 kg, cho truyÒn 5 lÝt dÞch, nhng
kh«ng qu¸ 10 lÝt.
• HoÆc truyÒn dÞch theo c«ng thøc Evans(1983):
Kg( c©n nÆng) x DiÖn tÝch báng(%) x 2 +2000.
VÝ dô: BN nÆng 50 kg, báng 30%=> cÇn truyÕn lµ: 50 x 30
x2 +2000 = 5000 ml( 5lÝt).Trong ®ã 2000 lµ 2000 ml
HTNgät ®¼ng tr¬ng 5%.
• Lo¹i dÞch:
1/6 : m¸u, huyÕt t¬ng vµ c¸c chÊt thay thÕ.
1/6: dung dÞch Bicacbonat Natri 12,5%, hay dung dÞch
Ringer lactat.

7. 1/3: HTM ®¼ng tr¬ng 9%o.
• Ph©n bæ dÞch truyÒn: 8 giê ®Çu cho1/2 tæng sè dÞch/ c¶
ngµy. Ngµy thø 2 b»ng1/2 lîng dÞch ngµy thø nhÊt. Cã thÓ
truyÒn dÞch trong4-5 ngµy liªn tôc.
* §iÒu trÞ t¹i chç:
• Ch¨m sãc BN báng ph¶i ë trong mét m«i trêng s¹ch, v«
khuÈn.
• Nèt pháng níc to, chäc ë bê cho tho¸t dÞch.
• B¨ng VT b»ng g¹c mì, tèt nhÊt lµ g¹c mì cã KS.
• C¸c báng nhá, n«ng thêng khái sau 7-10 ngµy. C¸c báng
s©u, cÇn c¾t bá tæ chøc ho¹i tö nhiÒu lÇn, thay b¨ng nhiÒu
lÇn, mçi lÇn thay b¨ng cÇn g©y mª nhÑ.
• Chó ý vïng sÑo co ¶nh hëng c¬ n¨ng cña chi.
3.8.3. §iÒu trÞ nh÷ng ngµy sau(3-15 ngµy):
• Toµn th©n: cho håi søc tèt, ¨n nhiÒu calo( 3000-4000
calo/ngµy).
• T¹i chç: C¾t bá m¶ng da ho¹i tö, b¨ng VT b»ng HTM ®Ëm
®Æc dÇn ®Ó chuÈn bÞ cho v¸ da vÒ sau.
3.8.4.§iÒu trÞ sau 2 tuÇn:
• CÇn v¸ da sím ®Ó b¶o vÖ vÕt th¬ng. V¸ da máng, tù th©n,
lÊy n¬i da lµnh.
• Toµn th©n: N©ng cao thÓ tr¹ng cho BN ®Ó miÕng miÕng
da v¸ liÒn, kh«ng bÞ bong.