1. ΜΑΘΗΜΑ 6οΜΑΘΗΜΑ 6οΜΑΘΗΜΑ 6οΜΑΘΗΜΑ 6ο
4.1 Κοινωνικοί θεσμοί
4.1 Αναγκαιότητα κοινωνικών
θεσμών
4.3 Λειτουργίες κοινωνικών
θεσμών

2. 4.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ4.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
ΚΟΙΝ.
ΑΝΑΓΚΗ
ΚΟΙΝ.
ΑΝΑΓΚΗ
ΚΟΙΝ.
ΘΕΣΜΟΙ
ΚΟΙΝ.
ΘΕΣΜΟΙ
ΚΟΙΝ.
ΟΡΓΑΝΑ
ΚΟΙΝ.
ΟΡΓΑΝΑ
ΚΟΙΝ.
ΘΕΣΕΙΣ
ΚΟΙΝ.
ΘΕΣΕΙΣ
-Βιολογική
αναπαραγωγή
-Παραγωγή
αγαθών
-Μόρφωση
-Διακυβέρνηση
-Λατρεία Θεού
-Βιολογική
αναπαραγωγή
-Παραγωγή
αγαθών
-Μόρφωση
-Διακυβέρνηση
-Λατρεία Θεού
-Οικογενειακοί
-Οικονομικοί
-Εκπαιδευτικοί
-Πολιτικοί
-Θρησκευτικοί
-Οικογενειακοί
-Οικονομικοί
-Εκπαιδευτικοί
-Πολιτικοί
-Θρησκευτικοί
-Οικογένεια
-Επιχειρήσεις
-Σχολείο
-Βουλή
-Εκκλησία
-Οικογένεια
-Επιχειρήσεις
-Σχολείο
-Βουλή
-Εκκλησία
-Γονέας
/παιδί
-Εργοδότης
/εργαζόμενος
-Καθηγητής
/μαθητής
-Κυβερνήτης
/πολίτης
-Ιερέας
/πιστοί
-Γονέας
/παιδί
-Εργοδότης
/εργαζόμενος
-Καθηγητής
/μαθητής
-Κυβερνήτης
/πολίτης
-Ιερέας
/πιστοί

3. 4.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ4.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
ΕΙΝΑΙ: ανθρώπινες σχέσεις (π.χ. γονείς-παιδιά,
δάσκαλοι-μαθητές, ιερέας-πιστοί) και
δραστηριότητες (π.χ. οικογένεια, εκπαίδευση,
εκκλησία)
- οργανωμένες (αποτελούνται από διάφορα
όργανα, διαμορφώνουν κοινωνικές θέσεις –
κοινωνικούς ρόλους – κοινωνικούς κανόνες)
- σταθερές (οι σχέσεις μεταξύ των οργάνων τους
διατηρούνται)
- ικανοποιούν κοινωνικές ανάγκες
ΕΙΝΑΙ: ανθρώπινες σχέσεις (π.χ. γονείς-παιδιά,
δάσκαλοι-μαθητές, ιερέας-πιστοί) και
δραστηριότητες (π.χ. οικογένεια, εκπαίδευση,
εκκλησία)
- οργανωμένες (αποτελούνται από διάφορα
όργανα, διαμορφώνουν κοινωνικές θέσεις –
κοινωνικούς ρόλους – κοινωνικούς κανόνες)
- σταθερές (οι σχέσεις μεταξύ των οργάνων τους
διατηρούνται)
- ικανοποιούν κοινωνικές ανάγκες

4. Η κοινωνία είναι ένα σύνολο ατόμων
- οργανωμένο
- με διάρκεια στο χρόνο.
Η κοινωνία είναι ένα σύνολο ατόμων
- οργανωμένο
- με διάρκεια στο χρόνο.
4.2 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝ. ΘΕΣΜΩΝ4.2 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝ. ΘΕΣΜΩΝ
Με τους κοινωνικούς θεσμούς η κοινωνία:
α) Οργανώνεται (μέσα από τους κοινωνικούς
ρόλους):
- Οι θεσμοί διαμορφώνουν κοινωνικούς κανόνες
-τα άτομα αναλαμβάνουν κοινωνικές θέσεις 
-τα άτομα ασκούν κοινωνικούς ρόλους
Με τους κοινωνικούς θεσμούς η κοινωνία:
α) Οργανώνεται (μέσα από τους κοινωνικούς
ρόλους):
- Οι θεσμοί διαμορφώνουν κοινωνικούς κανόνες
-τα άτομα αναλαμβάνουν κοινωνικές θέσεις 
-τα άτομα ασκούν κοινωνικούς ρόλους

5. Με τους κοινωνικούς θεσμούς η κοινωνία:
β) Αποκτά διάρκεια στο χρόνο (μέσα από τις
κοινωνικές αξίες):
- Τα άτομα συμπεριφέρονται με βάση πρότυπα
συμπεριφοράς, δηλ. κοινωνικούς κανόνες 
-μαθαίνουν τις κοινωνικές αξίες που τους
διαμόρφωσαν
-εξασφαλίζεται η συνέχεια της κοινωνικής ζωής
Με τους κοινωνικούς θεσμούς η κοινωνία:
β) Αποκτά διάρκεια στο χρόνο (μέσα από τις
κοινωνικές αξίες):
- Τα άτομα συμπεριφέρονται με βάση πρότυπα
συμπεριφοράς, δηλ. κοινωνικούς κανόνες 
-μαθαίνουν τις κοινωνικές αξίες που τους
διαμόρφωσαν
-εξασφαλίζεται η συνέχεια της κοινωνικής ζωής
4.2 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝ. ΘΕΣΜΩΝ4.2 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝ. ΘΕΣΜΩΝ

6. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΜΩΝΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΜΩΝ
Γίνεται με την εξέλιξη της κοινωνίας.Γίνεται με την εξέλιξη της κοινωνίας.
Παράδειγμα: ολοήμερο σχολείο
- εργασία γυναικών
- ανάγκη φύλαξης μαθητών φύλαξη με ιδιωτική
πρωτοβουλία γονέων (θεσμός ανεπίσημος, δηλ.
άτυπος – δημιουργείται με πρωτοβουλία ατόμων –
θεσμοποίηση)
- ολοήμερο σχολείο (θεσμός επίσημος, δηλ.
τυπικός – δημιουργείται με νόμο – θεσμοθέτηση)
Παράδειγμα: ολοήμερο σχολείο
- εργασία γυναικών
- ανάγκη φύλαξης μαθητών φύλαξη με ιδιωτική
πρωτοβουλία γονέων (θεσμός ανεπίσημος, δηλ.
άτυπος – δημιουργείται με πρωτοβουλία ατόμων –
θεσμοποίηση)
- ολοήμερο σχολείο (θεσμός επίσημος, δηλ.
τυπικός – δημιουργείται με νόμο – θεσμοθέτηση)

7. "Μόνοι των οι Έλληνες
εφρόντιζαν δια την
παιδείαν, η οποία
εσυνίστατο εις το να
μανθάνουν τα κοινά
γράμματα, και ολίγην
αριθμητικήν ακανόνιστον.
Εν ελλείψει δε διδασκάλου
ο ιερεύς εφρόντιζε περί
τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο
εν τω σκότει και
προφυλακτά από τους
Τούρκους."
Φωτάκου: Απομνημονεύματα για
την Επανάσταση του 1821, τόμος
Α΄,σελ.52, εκδόσεις Βεργίνα.
"Μόνοι των οι Έλληνες
εφρόντιζαν δια την
παιδείαν, η οποία
εσυνίστατο εις το να
μανθάνουν τα κοινά
γράμματα, και ολίγην
αριθμητικήν ακανόνιστον.
Εν ελλείψει δε διδασκάλου
ο ιερεύς εφρόντιζε περί
τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο
εν τω σκότει και
προφυλακτά από τους
Τούρκους."
Φωτάκου: Απομνημονεύματα για
την Επανάσταση του 1821, τόμος
Α΄,σελ.52, εκδόσεις Βεργίνα.

8. Μόλις τα παιδιά έπαυαν να ψελλίζουν, έγραφε ο
Αλέξανδρος Ελλάδιος, στα 1714, τάστελναν στην
κοντινότερη εκκλησιά, να μάθουν όσα σχετίζονταν με την
πίστη τους… Τα Κρυφά Σχολειά συνεχίζονται εκεί που οι
τοπικοί πασάδες και μπέηδες μάχονται τους καλόγερους και
τα γράμματα».
Μόλις τα παιδιά έπαυαν να ψελλίζουν, έγραφε ο
Αλέξανδρος Ελλάδιος, στα 1714, τάστελναν στην
κοντινότερη εκκλησιά, να μάθουν όσα σχετίζονταν με την
πίστη τους… Τα Κρυφά Σχολειά συνεχίζονται εκεί που οι
τοπικοί πασάδες και μπέηδες μάχονται τους καλόγερους και
τα γράμματα».
Μιχαήλ Περάνθης, Ηπειρώτης λογοτέχνης
«Ο προτεστάντης ιεροκήρυκας
Γκέρλαχ είδε στα 1572 τον
γέρο Μαλαξό να δίνει μαθήματα
στο σπίτι του. Ήταν σ’ ένα
εξαθλιωμένο γυμνό δωμάτιο,
όπου σε μια γωνιά κρέμονταν
λίγα παστωμένα ψάρια ξερά·
απ’ αυτά έπαιρνε και μαγείρευε,
να ψευτοζήσει.
«Ο προτεστάντης ιεροκήρυκας
Γκέρλαχ είδε στα 1572 τον
γέρο Μαλαξό να δίνει μαθήματα
στο σπίτι του. Ήταν σ’ ένα
εξαθλιωμένο γυμνό δωμάτιο,
όπου σε μια γωνιά κρέμονταν
λίγα παστωμένα ψάρια ξερά·
απ’ αυτά έπαιρνε και μαγείρευε,
να ψευτοζήσει.

9. «Οι Τούρκοι ούτε ίχνος παιδείας άφηκαν... με την
ελπίδα να λησμονήσουν οι Έλληνες τα πάντα και να
εκτουρκισθούν. Η εκκλησία κρυφώς και
συνωμοτικώς ανέλαβε να διατηρήσει σαν σπίθα
κρυμμένη στη στάχτη την παιδεία του Έθνους»
Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Ακαδημαϊκός, καθ. Φιλοσοφίας,
Ιστορικός, Πολιτικός
«Οι Τούρκοι ούτε ίχνος παιδείας άφηκαν... με την
ελπίδα να λησμονήσουν οι Έλληνες τα πάντα και να
εκτουρκισθούν. Η εκκλησία κρυφώς και
συνωμοτικώς ανέλαβε να διατηρήσει σαν σπίθα
κρυμμένη στη στάχτη την παιδεία του Έθνους»
Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Ακαδημαϊκός, καθ. Φιλοσοφίας,
Ιστορικός, Πολιτικός

10. 4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ
Λίγες / Πολλές
Λίγοι θεσμοί πολλές λειτουργίες ανά θεσμό
Πολλοί θεσμοί λίγες λειτουργίες ανά θεσμό
(π.χ. 19ος αιώνας: λίγοι θεσμοί στην ελληνική
κοινωνία
Ρόλος εκκλησίας: καλλιέργεια πίστης, μετάδοση
γνώσεων κλπ.
20ος αιώνας: πολλοί θεσμοί στην ελληνική
κοινωνία
Ρόλος εκκλησίας: κυρίως καλλιέργεια πίστης)
Λίγες / Πολλές
Λίγοι θεσμοί πολλές λειτουργίες ανά θεσμό
Πολλοί θεσμοί λίγες λειτουργίες ανά θεσμό
(π.χ. 19ος αιώνας: λίγοι θεσμοί στην ελληνική
κοινωνία
Ρόλος εκκλησίας: καλλιέργεια πίστης, μετάδοση
γνώσεων κλπ.
20ος αιώνας: πολλοί θεσμοί στην ελληνική
κοινωνία
Ρόλος εκκλησίας: κυρίως καλλιέργεια πίστης)

11. 4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ
Κύριες / Δευτερεύουσες
- Κύρια λειτουργία σχολείου: μετάδοση
γνώσεων
- Δευτερεύουσα λειτουργία σχολείου:
κοινωνικοποίηση,
επαγγ.προσανατολισμός, πνευματική
καλλιέργεια
Κύριες / Δευτερεύουσες
- Κύρια λειτουργία σχολείου: μετάδοση
γνώσεων
- Δευτερεύουσα λειτουργία σχολείου:
κοινωνικοποίηση,
επαγγ.προσανατολισμός, πνευματική
καλλιέργεια

12. 4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ4.3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝ. ΘΕΣΜΩΝ
Φανερές / Κρυφές
- Φανερή λειτουργία ΜΜΕ: ενημέρωση,
ψυχαγωγία
- Κρυφή λειτουργία ΜΜΕ: καλλιέργεια
προτύπων συμπεριφοράς
(καταναλωτικά, βίας κλπ.)
Φανερές / Κρυφές
- Φανερή λειτουργία ΜΜΕ: ενημέρωση,
ψυχαγωγία
- Κρυφή λειτουργία ΜΜΕ: καλλιέργεια
προτύπων συμπεριφοράς
(καταναλωτικά, βίας κλπ.)