Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή - Ερωτήσεις εξεταστέας ύλης

1. 1
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΣ ΥΛΗΣ (2023)
1. Τι είναι κοινωνία;
Ένα σύνολο ανθρώπων μεγάλο και οργανωμένο που:
-διαρκεί στο χρόνο
-διακρίνεται με βάση τον πολιτισμό του (υλικό, π.χ. τεχνολογία, και πνευματικό, π.χ. γλώσσα,
θρησκεία, νόμοι)
2. Ποια ονομάζονται ατομικά και ποια κοινωνικά χαρακτηριστικά; Δώστε παραδείγματα.
-Ατομικά ονομάζονται τα χαρακτηριστικά που προέρχονται από τη γέννηση του ατόμου (π.χ.
σώμα, πρόσωπο)
-κοινωνικά ονομάζονται τα χαρακτηριστικά που προέρχονται από την κοινωνία που ζει το άτομο
(π.χ. γλώσσα, θρησκεία κλπ.)
3. Τι είναι κοινωνική ομάδα;
Κοινωνική ομάδα είναι:
- Ένα οργανωμένο σύνολο ατόμων (δηλ. υπάρχουν μορφές οργάνωσης, π.χ. τάξη)
- που επικοινωνούν μεταξύ τους (δηλ. υπάρχουν κοινές δραστηριότητες, π.χ. μάθημα, διάλειμμα)
- έχουν κοινούς σκοπούς (δηλ. επιδιώκεται κάτι κοινό, π.χ. μάθηση)
- και αποκτούν αίσθηση της ομάδας (δηλ. πραγματοποιείται με απόκτηση «ταυτότητας», π.χ.
μαθητής)
4. Ποια είναι τα είδη των κοινωνικών ομάδων;Δώστε παραδείγματα από το καθένα.
- Πρωτογενείς: δημιουργούνται εκ φύσεως, στα πρώτα βήματα της ζωής του ατόμου (π.χ.
οικογένεια, παρέα)
Δευτερογενείς: δημιουργούνται με επιλογή του ατόμου στην πορεία της ζωής του (π.χ.
επαγγελματικοί σύλλογοι)
- Ανοιχτές: Συμμετέχει κάποιος με τη συμπλήρωση κάποιας προϋπόθεσης (π.χ. επαγγελματικοί
σύλλογοι. Προϋπόθεση: κατοχή τίτλου επαγγέλματος)
Κλειστές: Συμμετέχει κάποιος με συμφωνία της ομάδας (π.χ. Φιλική Εταιρεία, συμμορίες)
5. Ποια η διαφορά προκατάληψης και ρατσισμού;
- Προκατάληψη: η αρνητική αντίληψη για άτομα διαφορετικών κοινωνικών ομάδων
- Ρατσισμός: η αρνητική στάση απέναντι σε άλλες κοινωνικές ομάδες (ως προς το φύλο, την
ηλικία, τη φυλή, τη χώρα, την κοινωνική τάξη, τη θρησκεία, την υγεία κλπ.)
6. Τι είναι κοινωνικός ρόλος; Τι ονομάζεται σύγκρουση ρόλων; Δώστε ένα παράδειγμα.
- Κοινωνικός ρόλος: είναι η συμπεριφορά που οφείλει να έχει το άτομο που κατέχει μια
κοινωνική θέση απέναντι στα άλλα άτομα.
- Σύγκρουση ρόλων: Όταν το άτομο συμμετέχει σε πολλές κοινωνικές ομάδες, ασκεί πολλούς
κοινωνικούς ρόλους και έχει πολλές υποχρεώσεις. Όταν οι υποχρεώσεις από τους διάφορους
ρόλους συγκρούονται μεταξύ τους, αυτό το φαινόμενο ονομάζεται σύγκρουση ρόλων.
Παράδειγμα: Οι κοινωνικοί ρόλοι εργαζομένου και γονέα έρχονται σε σύγκρουση όταν οι
υποχρεώσεις του εργαζομένου (π.χ. να παραμείνει στην εργασία του) έρχονται σε σύγκρουση με τις
υποχρεώσεις του γονέα (π.χ. να πάρει το παιδί του από το σχολείο).
7. Ποια είναι η διαφορά Έθνους και Κράτους;
Το Έθνος είναι μια ομάδα ατόμων που:
- συνδέεται με ορισμένο τόπο (χωρίς απαραίτητα να κατοικεί σ’ αυτόν)
- μοιράζεται κοινό πολιτισμό και ιστορία
- έχει κοινές επιδιώξεις
Το Κράτος:
- συνδέεται με συγκεκριμένο έδαφος (τα σύνορα)
- συγκεκριμένο λαό (τους μόνιμους κατοίκους)
- συγκεκριμένη πολιτική εξουσία (τους πολιτικούς άρχοντες του τόπου).

2. 2
Αντίθετα, το έθνος δεν περιορίζεται εδαφικά, αλλά έχει κριτήριο τον κοινό πολιτισμό. Το ελληνικό
έθνος περιλαμβάνει όλους του Έλληνες, όπου κι αν βρίσκονται. Ενώ το ελληνικό κράτος
περιλαμβάνει μόνο τους Έλληνες που βρίσκονται στην Ελλάδα.
8. Ποια είναι τα είδη των πολιτευμάτων;
α) Μοναρχικά: Την εξουσία ασκεί ο μονάρχης. Η μοναρχία διακρίνεται σε απόλυτη μοναρχία (η
εξουσία συγκεντρώνεται στο πρόσωπο του μονάρχη) και συνταγματική μοναρχία (η εξουσία του
μονάρχη περιορίζεται από γραπτό νόμο, το Σύνταγμα)
β) Ολιγαρχικά: Την εξουσία ασκούν λίγα πρόσωπα. Στη σύγχρονη εποχή ονομάζονται
δικτατορικά.
γ) Δημοκρατικά: Την εξουσία ασκεί ο λαός.
9. Ποια είναι τα είδη των δημοκρατικών πολιτευμάτων;
α) Άμεση Δημοκρατία: Ο λαός ασκεί απευθείας την εξουσία. Είναι ο τύπος δημοκρατίας στην
αρχαία Αθήνα.
β) Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία: Ο λαός ασκεί την εξουσία μέσω αντιπροσώπων.
10. Ποιες είναι οι διακρίσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας;Δώστε παραδείγματα χωρών.
α) Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
- Όργανο λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (εκλέγεται από το λαό)
- Αρχηγός του Κράτους: Βασιλιάς.
- Αρμοδιότητες: χωρίς ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / κληρονομικός
- Χώρες: Αγγλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Ισπανία
β) Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
- Πολιτειακό όργανο λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (εκλέγεται από το λαό)
- Αρχηγός του Κράτους: Πρόεδρος
- Αρμοδιότητες: χωρίς ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / αιρετός έμμεσα (από τη Βουλή)
- Χώρες: Ελλάδα, Ιταλία, Γερμανία
γ) Προεδρική Δημοκρατία
- Πολιτειακά όργανα λήψης αποφάσεων: Κυβέρνηση (σχηματίζεται από τον Πρόεδρο), Πρόεδρος
- Αρχηγός του Κράτους: Πρόεδρος
- Αρμοδιότητες: με ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες / αιρετός άμεσα (από το λαό)
- Χώρες: ΗΠΑ, Ρωσία, Κύπρος
11. Ποιο είναι το πολίτευμα της Ελλάδας και ποια η έννοιά του;
Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
- Προεδρευόμενη σημαίνει ότι αρχηγός του Κράτους είναι ο Πρόεδρος
- Κοινοβουλευτική σημαίνει ότι ο λαός ασκεί την εξουσία έμμεσα, μέσω από τους αντιπροσώπους
του (βουλευτές) στο Κοινοβούλιο, από το οποίο προέρχεται η Κυβέρνηση και εκλέγεται ο
Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
- Δημοκρατία σημαίνει ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό (αρχή λαϊκής κυριαρχίας)
12. Τι είναι το Σύνταγμα και σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται; Σε ποια κατηγορία ανήκει το ελληνικό
σύνταγμα και γιατί;
Σύνταγμα είναι ο ανώτερος από όλους τους νόμους, δηλ. ο θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας. Αυτό
σημαίνει ότι όλοι οι νόμοι πρέπει να στηρίζονται στο Σύνταγμα.
Κατηγορίες Συνταγμάτων:
- Ήπια: αναθεωρούνται εύκολα
- Αυστηρά: αναθεωρούνται δύσκολα. Συγκεκριμένα, κάποια άρθρα δεν αναθεωρούνται, ενώ άλλα
αναθεωρούνται με δύσκολη διαδικασία (ευρύτερη συναίνεση, χρονοβόρα διαδικασία).
Το Ελληνικό Σύνταγμα είναι αυστηρό, γιατί απαγορεύει την αναθεώρηση διατάξεων για τη μορφή
του πολιτεύματος και για τα ατομικά δικαιώματα.
13. Πότε ψηφίστηκε και πότε αναθεωρήθηκε το Ελληνικό Σύνταγμα;
Το Ελληνικό Σύνταγμα ψηφίστηκε το 1975 και έως σήμερα έχει αναθεωρηθεί 4 φορές (1986, 2001,
2008 και 2019).

3. 3
14. Ποιες είναι οι 3 λειτουργίες του Κράτους, ποια η έννοιά τους και από ποιον ασκείται η καθεμία;
α) Νομοθετική λειτουργία: είναι η ψήφιση των νόμων. Ασκείται από τη Βουλή, (και
συμπληρωματικά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που υπογράφει τους νόμους)
β) Εκτελεστική λειτουργία: είναι η εφαρμογή των νόμων. Ασκείται από την Κυβέρνηση, που
αποτελούν ο Πρωθυπουργός και οι Υπουργοί, δηλ. το Υπουργικό Συμβούλιο (και συμπληρωματικά
από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που υπογράφει τις πράξει της Κυβέρνησης)
γ) Δικαστική λειτουργία: είναι η επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από την εφαρμογή των
νόμων. Ασκείται από τα Δικαστήρια, που εκδίδουν δικαστικές αποφάσεις.
15. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις εκλογής βουλευτών;
Για να εκλεγεί κάποιος βουλευτής, θα πρέπει:
α) Να είναι 'Ελληνας πολίτης
β) Να έχει την νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν
γ) Να έχει συμπληρώσει το 25o έτος
16. Ποια είναι η διαδικασία θέσπισης νόμων;
- Κατάθεση νομοσχεδίου στη Βουλή (γίνεται από τους Υπουργούς)
- Παραπομπή του για επεξεργασία (γίνεται από Κοινοβουλευτική Επιτροπή, που αποτελείται από
βουλευτές όλων των κομμάτων)
- Ψήφιση επεξεργασμένου νομοσχεδίου στη Βουλή (αφού ψηφιστεί, γίνεται νόμος του Κράτους)
- Έκδοση νόμου (δηλ. υπογραφή του από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας)
- Δημοσίευση νόμου (οι νόμοι δημοσιεύονται στο ΦΕΚ: Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως)
17. Πώς γίνεται η ανάδειξη της Κυβέρνησης από τη Βουλή;
- Ο αρχηγός του κόμματος που έχει την απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών (τουλάχιστον 151
έδρες) επισκέπτεται τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
- Ο Πρόεδρος τον διορίζει Πρωθυπουργό και του δίνει εντολή σχηματισμού Κυβέρνησης
- Μέσα σε 15 ημέρες από το διορισμό του Πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση πρέπει να πάρει ψήφο
εμπιστοσύνης από τη Βουλή
- Αν η Βουλή αργότερα αποσύρει την εμπιστοσύνη της στην Κυβέρνηση (ψήφος δυσπιστίας), η
Κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να παραιτηθεί.
18. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Για να εκλεγεί κάποιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα πρέπει:
α) να είναι Έλληνας πολίτης
β) να έχει πατέρα ή μητέρα ελληνικής καταγωγής
γ) να έχει συμπληρώσει το 40ό έτος της ηλικίας του
δ) να έχει την νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν
19. Ποια είναι τα μέλη της Κυβέρνησης του Κράτους; Τι γνωρίζετε γι' αυτά;
Η Κυβέρνηση ασκείται από το Υπουργικό Συμβούλιο, που αποτελείται από τον Πρωθυπουργό
και τους Υπουργούς.
Πρωθυπουργός:
α) Διορίζεται από τον Πρόεδρο και είναι ο αρχηγός της παράταξης της πλειοψηφίας
β) Είναι υπεύθυνος για τη γενική εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής
γ) Ορίζει τα πρόσωπα που απαρτίζουν την Κυβέρνηση (δηλ. τους Υπουργούς)
δ) Αντικαθιστά τους Υπουργούς
Υπουργοί:
α) Διορίζονται από τον Πρωθυπουργό και είναι είτε βουλευτές είτε εξωκοινοβουλευτικοί
β) Είναι υπεύθυνοι για έναν συγκεκριμένο τομέα της κυβερνητικής πολιτικής (Υπουργείο)
Εάν είναι υφυπουργοί, είναι υπεύθυνοι για έναν συγκεκριμένο τομέα ενός Υπουργείου.
γ) Ορισμένες φορές ασκούν συγκεκριμένα καθήκοντα, χωρίς να έχουν υπουργείο (ονομάζονται
Υπουργοί άνευ χαρτοφυλακίου)
δ) Υποβάλλουν στη Βουλή νομοσχέδια για την ψήφιση των νόμων και ζητούν από τον Πρόεδρο να
εκδώσει Προεδρικά Διατάγματα, για την εφαρμογή των νόμων.

4. 4
20. Ποια είναι τα είδη των δικαστηρίων και τι είδους υποθέσεις δικάζει το καθένα;
Πολιτικά δικαστήρια: δικάζουν πολιτικές (ή αστικές) υποθέσεις, δηλ. διαφορές μεταξύ πολιτών
(ιδιωτικές), π.χ. πώληση, μίσθωση, διαφορές από ακίνητα, οικογενειακές, κληρονομικές κλπ.
Ποινικά δικαστήρια: δικάζουν ποινικές υποθέσεις, δηλ. πράξεις που χαρακτηρίζονται από το νόμο
ως εγκλήματα, π.χ. ανθρωποκτονία, σωματική βλάβη, κλοπή, ληστεία, φθορά ξένης ιδιοκτησίας
κλπ.
Διοικητικά δικαστήρια: δικάζουν διοικητικές υποθέσεις, δηλ. διαφορές μεταξύ κράτους και
πολιτών, που προκύπτουν από παράνομες πράξεις κρατικών οργάνων. π.χ. υποθέσεις
συνταξιοδοτικές, φορολογικές, υπηρεσιακής κατάστασης δημοσίων υπαλλήλων κλπ.