1. 4.Шувууны махны чиглэлийн үүлдэр
Корниш үүлдэр: Энэтхэгийн тулааны тахиаг шилэн сонгож үржүүлсний үр дүнд
Англи гарсан. Цагаан өдтэй эр нь 4.3 кг, эм нь 3.5 кг жинтэй.Арьс шилбэний өнгө
шар, шилбэ нүцгэн сарнай залаатай, өдлөлт нягт, өндөг цайвар бор, 80-85 ширхэг
60-65 гр өндөг өгнө. Үүрших зуршилгүй. Махны хэвшил давамгайлсан биеийн
хувьд плимутрокоос богинохон. Чээж өргөн. Эр корнишийг цагаан плимутрокоос
эрлийзжүүлж мах үйлдвэрлэхэд ашигладаг. 80-85 ширхэг 60-65 гр өндөг өгнө.
Үүрших зуршилгүй. Махны хэвшил давамгайлсан биеийн хувьд плимутрокоос
богинохон. Чээж өргөн. Эр корнишийг цагаан плимутрокоос эрлийзжүүлж мах
үйлдвэрлэхэд ашигладаг.
Нутгийн тахиа: Монгол орны эрс тэс цаг уур байгалийн нөхцөлд зохицсон хүйтэнд
тэсвэртэйгээрээ үнэлэгддэг. Нутгийн тахиа хар, хүрэн, шар эрээн алаг өнгөтэй.
Азарган тахиа дунджаар 1.8-2.0 кг, өндөглөгч 1.5-1.7 кг амьдын жинтэй, дэгдээхий
35 гр орчим жинтэй. Эхний жил 122, хоёр дахь жил 115, гурав дахь жил 68 өндөг
өгнө. 60 хоногтой эр дэгдээхий 90 хоног бордоход анхны жингээ 74.7%-иар
нэмэгдүүлж, хоногт 13.1 гр нэмэгдэл жин өгч, нядалгааны гарц 79.04, цэвэр махны
гарц 52.16% байна. Махны булчингийн ширхэг нарийн, уураг илүү учир мах нь
арай шүүслэг, зөөлөн, амтлаг байдаг.

2. 5.Гахайны Семиречен үүлдэр
Казакстанд том цагаан, кемеров, украйны талын цагаан үүлдрийг зэрлэг гахайтай
эвсэлдүүлэх замаар 30 жилийн шургуу их хөдөлмөрийн үр дүнд гарган авсан. Том
цагаан үүлдрийн мэгжийг зэрлэг бодонгоор хээлтүүлж гарсан үр төлөөс шилэн
сонгож, 50% ийн цустай 1-р үеийн эрлийз бодонгоо том цагаан, кемеров, украйны
талын цагаан үүлдрүүдийн мэгжтэй нийлүүлэх замаар хоёр үүлдэр оролцсон
гибридийг гарган авч улмаар гибридийг кемеров үүлдрийн бодонгоор хээлтүүлж 3
үүлдэр оролцсон гибрид гахай гарган авсан. Уг гибрид гахайг украйн талын цагаан
үүлдрийн гахайтай нийлүүлэх замаар 4 үүлдэр оролцсон Казакстаны байгаль цаг
агаарт сайн зохицсон шинэ хэвшлийн гибрид гахайн сүрэг гарган авчээ.
Семиречен үүлдрийн бодонгийн амьдын жин 280-300 кг, мэгж 210-220 кг,
бодонгийн биеийн урт биеийн урт 161 см, мэгж 150 см, мэгжний төлөрхөг чанар 10-
11 торой, төлийн бадриун чанар 1.2-1.3 кг, мэгжний сүүлэг чанар 51 кг, эхээс салах
үеийн торойн жин 15-16 кг. Үүлдрийн генеалоги бүтэц нь эцгийн 5, эхний 11 удмаас
бүрддэг. Казакстаны нөхцөлд энэ үүлдрийн гахайг бордож харьцуулан судлахад
хоногийн нэмэгдэл жин том цагаан үүлдрээс 92 гр, кемеров үүлдрээс 54 гр тус тус
илүү байжээ. Семиречен үүлдрийн гахай нь Казакстаны байгаль цаг агаарт сайн
дасан зохицсон, тэсвэрт чанар сайтай, маханд төмөр их хэмжээгээр агууллагддаг.
Өсөлтийн эрчим сайтай. Строптив- 121 удмын бодонгийн үр төлүүд 182-188 хоногт
100 кг хүрдэг, бордооны гахайны хоногийн дундаж нэмэгдэл жин 750-780 гр, 1кг
жингийн нэмэгдэлд 4.0-4.1 тэжээлийн нэгж зарцуулдаг, гулуузанд эзлэх махны
гарц 59-64% байна. Семиречен үүлдрийн гахайг Казакстаны Алма-Ата, Талды-
Куртан, Джамбулд голлон үржүүлдэг.