1. Дэлхийн түүх
Сэдэв: Аж үйлдвэрийн хувьсгал

2. Аж үйлдвэрийн хувьсгал

3. Аж үйлдвэрийн хувьсгал (англ. Industrial Revolution)
гэж 18-р зуунаас 19-р зууны хооронд автоматжуулсан
үйлдвэрүүд амьдралд нэвтэрч аж үйлдвэрт гарсан томоохон
дэвшил, түүнтэй холбогдон гарсан нийгмийн бүтцийн
өөрчлөлтийг хэлнэ. Орчин үеийн хөшгийг нээсэн үйл явдал
гэгддэг. Сүүлийн жилүүдэд "аж үйлдвэржилт” гэдэг нэр
томъѐог ашиглах нь олон болсон.

4. "Аж үйлдвэрийн хувьсгал" гэдэг үгийг анх 1837 онд
Луй Огюст Бланки хэрэглэсэн бөгөөд 1844 онд Фридрих
Энгельс бүтээлдээ дурьдсанаар дэлгэрчээ. 1760-аад оноос
1830-аад онд Англид гарсан аж үйлдвэрийн дэвшлийг заасан
нэр томъѐо байсан бөгөөд улмаар хөгжлийн үе шатны
онолын нэг эд эс нь болж, Англиас эхлэн Бельги, Франц, АНУ,
Герман зэрэг улсуудад гарч, орчин үежих шатандаа орсон
гэж үздэг.

5. Луй Огюст Бланки

6. Фридрих Энгельс

7. Аж үйлдвэрийн хувьсгал Англиас эхэлсэн гол
шалтгаануудаар түүхий эдийн асар их баялаг, мөн асар их
хүн ам бүхий зах зээл болох колониудыг эзэлсэн, мөн
Пуританы хувьсгал, нэр төрийн хувьсгал зэргийн үр дүнд бий
болсон нийгэм, улс төр, эдийн засгийн орчин нөхцөл, хөдөө
аж ахуйн хувьсгалын үр дүнд суларсан ажиллах хүч зэргийг
дурьдаж болно. 1763 онд Парисын гэрээ байгуулагдан долоон
жилийн дайн дуусгавар болсноор Англи нь Америк, Энэтхэгт
Францаас давуу талтай болж, дэлхийд тэргүүлэх байр
суурийг эзлэх болжээ.

9. Нэхмэл, ээрмэлийн машины технологи
1733 онд Жон Кэй нэхмэлийн машины нэг хэсэг болох
холхигчийг сайжруулан нисдэг холхигчийг бий болгосноор
нэхмэлийн машины хурд эрс өссөн байна. Ийнхүү нэхмэл
бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл нэмэгдэхийн хэрээр хуучны
ээрүүл ашигласан ээрмэлийн үйлдвэрлэл нь хэрэгцээг хангаж
дийлэхгүй болов. 1764 онд Жеймс Харгривс Ээрэгч Женни
машиныг зохион бүтээсэн нь нэг дор 8 ээрүүлэнд утас ээрэх
чадвартай (хожим сайжруулан 16 болгосон), олон тэнхлэгт
машин байлаа.

10. Усаар ажилладаг ээрмэлийн машин зохион бүтээсэн
Ричард Аркврайт

11. 1769 онд Ричард Аркврайт усаар ажилладаг ээрэгч
машин зохион бүтээсэн нь айлын гэрт багтамгүй аварга
эдээс гадна олон хүний хүч шаардагддаг, тэр хэрээрээ
бүтээмж асар өндөртэй эд байв. Ийнхүү хэдэн зуун
ажилтантай ээрмэлийн үйлдвэрүүд байгуулагдаж эхлэв.

12. Гэхдээ ээрэгч Женнигээр ээрсэн утас нарийн боловч
тасрахдаа амархан, Аркврайтын машинаар ээрсэн утас бөх
боловч бүдүүн байлаа. Энэ асуудлыг Самуэл Кромптон
Ээрэгч луус машинаараа 1779 онд шийдсэн юм (Адуу,
илжигний эрлийз луус нь тэдгээрийн сайн талыг авч төрдөг
тул тэгж нэрлэжээ).

13. Төмөрлөгийн технологи
Ваттын шинэчлэн сайжруулсан уурын хөдөлгүүр

14. • Төмөрлөгийн үйлдвэрлэл нь хуучны технологи болох,
Англид ховор байдаг модны нүүрс ашиглан гаргаж авдаг
байсан тул 16-р зуунаас эхтэй өндөр хэрэгцээг хангаж
дийлэхгүй байлаа.
• 18-р зуунд Абрахам Дерби Англид элбэг байдаг чулуун
нүүрсийг коксжуулж төмөр гарган авах аргыг нээснээр
байдал огт өөр болов.

15. Хөдөлгүүрийн нээлт
• Чулуун нүүрс олборлолт нэмэгдэхийн хэрээр нүүрсний
уурхайд гүний усыг зайлуулах асуудал босч ирэв. Үүнийг
шийдэхийн тулд 1712 онд Томас Ньюкомен уурын
хөдөлгүүр ашигласан шахуурга бүтээв.
• 1785 онд Жеймс Ватт уурын хөдөлгүүрээс гаргах энергийг
бүлэх хөдөлгөөнөөс эргэлдэх хөдөлгөөн рүү шилжүүлж
чадсан бөгөөд үүгээрээ уурын хөдөлгүүрийн хүчин чадлыг
эрс сайжруулж, төрөл бүрийн машин техникт хэрэглэх
бололцоотой болгосон байна. Ийнхүү энергийн эх үүсвэр
болох голоос хол зайд ч үйлдвэр барих боломжтой болсон
аж.

16. Жеймс Батт, Мэтью Болтон

17. Тээврийн хэрэгслийн хөгжил
• 1807 онд Роберт Фултон уурын хөдөлгүүрт хөлөг онгоц
зохион бүтээж, 1804 онд Ричард Тревитик уурын
хөдөлгүүрт зүтгүүр нээснийг Жорж Стефенсон
сайжруулжээ.
• 1830-аад оноос төмөр замын сүлжээ хөгжиж, 1850 он
гэхэд 6000 миль зам тавигдаад байв.

18. Роберт Фультон

19. Ричард Тревитик

21. Жорж Стефенсон

22. Иван Иванович Ползунов нь Урал нутагт жирийн нэгэн
цэргийн гэр бүлд 1728 онд төрж өссөн юм.

23. Уурын хөдөлгүүр

24. Нийгэмд үзүүлсэн нөлөө
Чартистуудын эсэргүүцэл

25. • Бараа бүтээгдэхүүнийг олноор үйлдвэрлэх
болсонтой холбогдуулан амьжиргааны өртөг
буурсан юм.
• Үйлдвэрүүд олноор баригдаж, ажилчин анги
гэх ойлголт бүрэлдэн тогтсон бөгөөд тэд
тоогоор олон болмогц сонгуулийн эрх олгохыг
шаардаж чартизмын хөдөлгөөн өрнүүлж
байлаа.
• Мөн хөрөнгөтний нийгмийг муу муухайн үүр
гэж үздэг социализмын онол ч тэр үед үүсч
бий болжээ. Чартизм тэр үедээ амжилт
олоогүй ч урт удаан тэмцлийн үр дүнд 1867
онд ажилчид сонгуулийн эрхтэй болсон юм.

26. Ажилчин анги

27. • Хотжилт
• Үйлдвэржилтийн улмаас хүн амын төвлөрөлт, хотжилт
хурдассан юм.
• Эдийн засгийн бүтэц
• Асар их хэмжээний үйлдвэрлэл нь эргээд асар их
хэрэглээ, зах зээлийг шаардаж ирсэн тул колоничлолыг
дахин сэргээж, их гүрнүүд зэвсэг барин тулах болов.
Империализмын үүсэл нь үүнтэй холбоотой гэж хэлж
болох бөгөөд энэ нь даамжирсаар дэлхийн чанартай
дайнууд 20-р зуунд 2 ч удаа гарсан билээ.

28. "Аж үйлдвэрийн хоѐр дахьхувьсгал ба түүний дараах
хувьсал"
1850-д оноос эхэлсэн “ Аж үйлдвэрийн хоѐр дахь
хувьсгал” –н онцлогыг дурьдвал шинэ газар нутагт бий
болсон үйлдвэрүүд ихэвчлэн ган үйлдвэрлэдэг байсан. 1860-д
он хүртэл ихэнх машин үйлдвэрлэдэг арга хэлбэр нь гангаар
бүтээдэггүй,энэ арга хэлбэр харааахан нээгдээгүй байсан.
Ноѐн Хэнэри Биссимэр ганг төмөр болгон хувиргадаг зуух
бүтээснээр томоохон үр дүнд хүрсэн юм.

29. Гэсэн хэдийч энэ арга зөвхөн 1870 он хүртэл өргөн
тархацтай хэрэглэгдэж түүнээс хойш энэхүү
бүтээгдэхүүнийг тогтмол жигд чанартай болгох
шинэчлэлийн үйл ажиллагаа явагдсан. Энэхүү аж үйлдвэрийн
хоѐр дахь хувьсгал явагдсанаар химийн үйлдвэрийг орлох
үйлдвэр бий болсон, газрын тосыг цэвэршүүлэх мөн
цахилгаан үйлдвэрлэлийн түгээлт хувиргалт, 20-р зууны
авто машины үйлдвэрлэл, мөн Британаас Герман ,
Америкийн нэгдсэн улсад технологын шинэчлэл өөрчлөлтийн
баталгааг бий болгосон.

30. Хурандаа MC Luhan 1890-д онд Хойд Италиас Алпид
усан цахилгаан хүч боловсруулан түүгээрээ үгүйрсэн нүүрс
маш хурдан боломсруулах боломж олгосон. Нүүрсний ач
холбогдол буурч оронд нь олдоц ихтэй, чадамж өндөртэй
газрын тосыг өргөн үйлдвэрлэх болсон. Хурандаа MC Luhan
цахилгаан гаргаснаар нийгэм болон соѐлын хүрээнд хэрхэн
нөлөөлж: байгааг эрэгцүүлэн. Өмнө хийж байсан
механикжуулал түүний задрал хийх үйл явц дарааллын
ололтын тархалтын үйл ажиллагаа дуусан агшин зуурын
давтамжтай цахилгаан үйлдвэрлэх үе эхэлсэн гэдэг.

31. Энэхүү боломжгүй мэт соѐлын өөрчлөлт хэн нэгэнд
мэдэхүйц зүйл, нийт газаруудад ахиц дэвшил, хэн нэгэнд
мэдээлэл бүхий загвар болж өгсөн. Энэхүү ид шидтэй мэт
үйл явц физик, шүлэг найраглал, мэдээлэл харилцаа мөн
сургаал онолуудад дүрслэх аргагүй нөлөө үзүүлжээ. 1890-д
оноос Аж үйлдвэрийн энэхүү газарууд үйлдвэр корпарац
байгуулах агуу их үйл ажиллагааг дэлхий нийтийн анхаарлын
төвд түнш болох U.S.Steel, General electric, Standard oil мөн
AG-д холбох төмөр замыг дэлхийн stock markets-тай
түншлэн баталгаатайгаар барьсан.

32. "Нэгдсэн улс"
Нэгдсэн улсын технологи ба үйлдвэрлэлийн түүх
Нэгдсэн улсын эртний үйлдвэрүүд уг нь морьны хүчээр
машин тоног төхөөрөмжөө ажиллуулдаг байжээ.Гэвч
энэхүү үйлдмэрлэл нь усны хүч ашигалах хүчээр солигдон,
үүний уршигаар үйлдвэрлэл хязгаарлагдан Шинэ Англи болон
Нэгдсэн улсын хойд хэсэгээр түргэн урсгалтай гол мөрөнг
хайх болсон. Морьны явалтын хүчээр үйлдвэрлэл нь эдийн
засгийн хувьд хэмнэлттэй нь батлагдсан чхамгийн хэцүү
бэрх усны хүчээр үйлдвэрлэлийг сонгосон байдаг.

33. Хэдий тийм хэдий ч нэгдсэн улсын өмнөд хэсэгээс
түүхйи эд материал хөвөн нийлүүлсэн. 1860 н оны иргэний
дайны дараа хүртэл хүч ашиглан үйлдвэрийн уусалт усны
хүч ашиглан үйлдвэрлэлийн өөрчлөлт, үйлдвэрлэл бүрэн
явагдаж улс үндэстнүүдэд тархаагүй байсан 1787 онд зууны
хамгийн том бөгөөд Америкийн анхний хөвөнгийн
тээрэмтэйгээр Томас Сломэр болон Кобат Бротэрс нарын
Бэвэрли хөвөнгийн үйлдвэр нээгджээмөн нэлээд чухал
бүтээлийн судалгаа бол хөвөнгийн тээрмийн ирээдүй байлаа.

34. Энэхүү хөвөнгийн тээрмийн үйлдвэрлэлдээ морьны
явдлын хүчийг ашиглах санааг тэд сэдсэн байна. Хэдийгээр
тэдний холбогч нь хурдан сурсан ч, эдийн засагийн тогтворт
байдал, тэдний морьний алхах тавцан муу байсан мөн
санхүүгийн асуудалд орсоноор жилийн дараа тэдгээрийгээ
худалджээ.

35. Хэдий тийм боловч гарз, хөвөнгийн үйлдвэрлэлийн
ажилласан шигээ амрах аль аль нь маш том шйидвэрлэх үе
болон шинэчлэгдсэн, гэвч ихэвчлэн усны хүчийг тээрмийн
бүтэц зохион байгуулалд оруулан эгнээ тээрмээр ашиглав.
1857 онд нэг болон хоѐрдугаарт орох хатгийн том гангын
үйлдвэрийг Бэтлэхэм ган гэж нэрлэн байгуулсан.

36. Нэгдсэн улс: Энэхүү үйлдвэр нь Бэтлэхэм Пинсалванд
байрлаж байсан чтүүнийг мөрийтэй тоглоомын газар
болгон өөрчилжээ. Самуэл Слатэр (1768-1835) Слатэр
тээрмийг байгуулжээ. Тэрээр залуу байхдаа Английн
Дэрбюшард дагалдан ажилчинаар нэхмэлийн үйлдвэрийн
шинэ технологид суралцсан ба 1789 онд хууль бус
цагаачлалаар New York-д мэргэшин ажиллахаар болжээ.
Слатэр 1793 онд Слатэрийн тээрмийг Pawtucket Rhode
Исландад байгуулсан.

37. "Япон"
Японы эдийн засгийн түүх ба Мэижи буцаан олгох
1871 онд Японы улс төрчидийн баг АНУ-н баруун хэсэгийн
шийдэл болон Еропт судалгаа хийн үзсэнээ Миссонд
мэдэгдсэн. 1877 онд Японы банк татвараас бүрдсэн бан
нхөмрөгөөрөө гангын загвар ба нэхмэлийн үйлдвэр
байгуулсан. Энэ нь мэдлэг боловсролын өргөтгөл ба Японы
баруун хэсэгт суралцагчидад сургалт болсон.

38. Анхаарал хандуулсан та бүхэнд
баярлалаа