Lufta i boterore

2. Lufta e Parë Botërore
 Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse
gjithë botën, nga viti 1914 deri në vitin 1918. Kjo luftë e paparë ndonjëherë në historinë e
njerëzimit i kushtoi atij humbjen 20 milionë njerëzve. "Lufta e Madhe" përfshiu
gjashtëkontinentet e banuara të lëmshit tokësor: Evropën, Azinë, Afrikën, Amerikën e
Jugut, Amerikën e Veriut dhe Australinë. Lufta e pare boterore ishte kryesisht e
perqendruar ne Gjermani dhe france e ndare ne bllokun qendror dhe antanten Lufta e I
Botërore nisi me vrasjen e kryedukës Franc Ferdinandit, trashëgimtarit të tronit
të Perandorisë Austro-Hungareze në Sarajevë tëBosnjës nga kombëtaristi serbo-
boshnjak Gavril Princip me 28 qershor 1914.Në këtë konflikt mbarë botëror
të armatosur u përballuan dy fuqi të mëdha: Perandoritë qendrore (Perandoria
gjermanike dhe Perandoria Austro-Hungareze) dhe nga ana tjetër Pakti i
Trefishtë (me Mbretëritë e Bashkuara,Francën, dhe Rusinë). Lufta e Madhe filloi me 28
korrik 1914 dhe përfundoi më 11 nëntor 1918 me fitoren e Paktit të Trefishtë.Lufta shkaktoi
shpërbërjen e katër perandorive: Perandorisë Austro-Hungareze, Prusisë, Perandorisë
Osman edhe Rusisë. Gjermania humbi perandoritë koloniale dhe shtetet evropiane
të Çekosllovakisë, Estonisë,Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Jugosllavisë fitua
n pamvarësinë.Lufta e I Botërore shënoi mbarimin e rendit botëror që u vendos
pas Luftërave Napoleoniane, dhe ishte një shkaktare e rëndësishme për shpërthimin
e Luftës së Dytë Botërore.

3. Shtetet e përfshira në Luftën e Parë
Botërore.
Me të kaltër: Pakti i Trefishtë dhe
aleatët
Me të zezë: Perandoritë qendrore.

4. Shkaqet
 1.Rivaliteti mes shteteve per te vendosur hegjemonine e tyre ne kolonite me te
largeta
 2.Politika agresive qe ndiqnin shtetet ndaj njeri-tjetrit dhe gara e shfrenuar e
armatimeve
 3.Konflitet mes shteteve per pabarazine ekonomike dhe lindja e ndjenjes se
nacionalizmit.
 Shkaqet e luftës së I Botërore ishin të shumëllojshme.Britania e Madhe dhe
Franca humbën parësine ekonomike dhe ushtarake, kurse vendi i tyre ishte
marrë nga forcat e reja ushtarako-ekonomike SHBA , Gjermani dhe Japonia.Ky
ekulibër i ri ushtarako-ekonomik, këmbëngulja për ndarje të re të botës në
zona per ndikim, ndarja e re e tregjeve të reja dhe lëndë të parë- e gjitha kjo e
komplikoi seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin
gjithnjë me te shpeshta dhe më të rrezikshme.Rivaliteti midis fuqive të mëdha
u theksua në Evropë,Azi dhe Afrikë. Për arritjen më të mirë të qëllimeve të tyre,
fuqitë e mëdha europiane formuan dy blloqe luftarako-politike:ANTANTEN
dhe FORCAT QENDRORE.

5. Ngatërresë ndërmjet Fuqive Qëndrore
 Strategjia e Fuqive Qëndrore vuajti nga pamundësia për
komunikim. Gjermania kishte pranuar të mbështeste pushtimin
austro-hungarez nga Serbia, por interpretimi i kuptimit të saj
ndryshonte. Liderët e Austro- Hungarezëve besonin se
Gjermania do të mbulonte anën veriore kundra Rusisë.
Sidoqoftë, Gjermania parashikoi drejtimin austro-hungarez drejt
shumicës së trupave të tij kundër Rusisë, në kohen që Gjermania
luftonte me Francën. Ky ngatërrim detyroi ushtrinë austro-
hungareze te shpërndante forcat e saj ndërmjet Rusisë dhe
Serbisë. Në 9 Shtator, 1914 programi I shtatorit,një plan I cili
detajoi dëshirat specifike të Gjermanisë për luftë dhe kushtet që
Gjermania vuri për t’u ndaj Fuqive Aleate, u përjashtua
nga kancelari gjerman Theobald von Bethmann Hollweg.Mirepo
keto pasoja ishin shume te hatashme duke marrurr parasysh
vdekjet dhe masaktar qe kishin ngodhur

7. Krimet e luftës
 Masakra e Belgjikës
 Në Belgjikë, trupat gjermane, nga frika e ushtarëve
guerile të Francës dhe Belgjikës, masakruan banorët e
qytetit të Andenne (211 të vdekur), Tamines (384 të
vdekur), dhe Dinat (612 të vdekur). Në 25 gusht 1914,
gjermanët i vunë zjarrin qytetit Leuven, dogjën
librarinë me afërsisht 230,000 libra, vranë 209 civile
dhe detyruan 42,000 të evakuoeshin. Këto veprime
sollën dënim në mbarë botën.

8. Pasojat
 Pasojat me te madha gjate lutes se I boterore ishin
shkaterimet dhe demet qe u bene, si psh. vdekja e njerzve,
shkaterrimi i shtepive, i fabrikave, i shkollave, i urave etj.
Pasojat qe solli Lufta I Boterore ishin te shumta. 1.Ne
fushen politike:Solli ndryshimin e kufinjve dhe lindjen e
shteteve te reja 2.Ne fushen sociale:Mbi 8.5 milion njerez u
vrane. 3.Ne fushen ekonomike:a)Shpenzimet e shumta ne
fushen ushtarake sollen rrenimin ekonomik te Britanise se
Madhe dhe te Gjermanise b)Tokat me bujqesore te Frances
dhe te Belgjikes mbeten djerre ose u shkaterruan c)U rrit
niveli i papunesise sepse moshat e reja dhe ata qe ishin te
afte te punonin kishin marre pjese ne lufte dhe ishin vrare
ose ishin gjymtuar.--77.242.30.81 4 Tetor 2009 13:55 (CEST)

9. FUND