Googelende verzekeraars en privacybescherming 
Juridische valkuilen en nieuwe ontwikkelingen 
 Het is aan de orde van de dag: verzekeraars die internetonderzoek doen naar verzekerden. Het gebeurt in het kader van een gericht fraudeonderzoek, maar ook in het kader van de afhandeling van een claim, of in het kader van het acceptatiebeleid. Of gewoon gedurende de looptijd van een verzekering. Via Facebook, Hyves en andere sociale netwerksites vertellen mensen details over hun privé-leven die voor een verzekeraar bijzonder interessant kunnen zijn. De vraag is echter of het geoorloofd is om gericht het internet af te zoeken naar privé-gegevens van verzekerden. Verzekeraars dienen zich bij het verzamelen van persoonsgegevens immers te houden aan de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en de Gedragscode Financiële Instellingen, die is goedgekeurd door het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Welke regels gelden voor het verzamelen, registreren en analyseren van via het internet verkregen persoonsgegevens? Welke sancties kunnen aan een verzekeraar worden opgelegd wegens een overtreding van de Wbp en de Gedragscode? En wanneer is sprake van onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal?

1. 27 november 2011
Googlende verzekeraars en privacybescherming
Hester de Vries en Ester Nederlof
VerzekeringsBranchedag 2012
1

2. Googlende verzekeraars
2

3. Googlende verzekeraars
3

4. Mag een verzekeraar persoonsgegevens
verzamelen via internet?
• Maakt het enkele feit dat persoonsgegevens op internet openbaar zijn
gemaakt dat deze gegevens vrij verzameld en verwerkt mogen worden?
• Gelden er beperkingen, al dan niet afhankelijk van de
(maatschappelijke) rol van degene die gegevens verzamelt?
• Wat kan een verzekerde / claimant doen tegen een internet
onderzoek?
• Is een beroep mogelijk op onrechtmatig verkregen bewijs?

5. Googlen & persoonsgegevens: juridisch kader
Grondrecht privacy
(art. 10 Grondwet, 8 EVRM) Wet bescherming
Persoonsgegevens (Wbp)
Grondrecht
bescherming
Persoonsgegevens
(art. 8 Handvest
Grondrechten EU) Gedragscode verwerking
persoonsgegevens
Financiële Instellingen (GVP)
Richtlijn bescherming
persoonsgegevens Gedragscode
persoonlijk onderzoek
(1995/46/EG)

6. Inbreuk op privacy?
Gegevens zijn openbaar gemaakt?
Op eigen initiatief…. of door anderen….

7. Zwolsman arrest (HR 12 februari 2002, NJ
2002, 301)
Een opsporingsambtenaar kan op grond van artikel 2 Politiewet “als ieder
ander […] rondkijken in de digitale wereld en kennis […] nemen van
de voor een ieder raadpleegbare informatie. [...] Zoals de politie, al dan
niet in burger, op straat mag surveilleren en rondkijken, zo mag een
rechercheur vanachter zijn computer hetzelfde doen op internet. Een
uitdrukkelijke wettelijke grondslag is daarvoor niet nodig”
7

8. NVP Sollicitatiecode
Een werkgever
8

9. Normen internet onderzoek
• Toepassingsbereik Wbp
• Uitzondering: persoonlijk / huishoudelijk gebruik
• Geautomatiseerde verwerking / bestand
• Wbp vtp op verzamelen gegevens op internet

10. Normen internet onderzoek verzekeraar
• Fair processing (art. 6 Wbp en 4.1 GVP)
• proportionaliteit /subsidiariteit
• Doelbinding (art. 7-9 Wbp en 4.2-4.4, 5.2 en 5.5 GVP)
• CDD
• Fraudeonderzoek
• Grondslag (art. 8 Wbp en 4.3 GVP)
• Dataminimalisatie (art. 10 Wbp en 4.5-4.6 GVP)
• Informatieplicht & rechten betrokkene (art. 33-42 Wbp en 4.8 e.v
en 7.1-7.4 GVP)

11. Gedragscode Persoonlijk Onderzoek
Is internet onderzoek feitenonderzoek of persoonlijk onderzoek?

12. Persoonlijk onderzoek
12

13. Proportionaliteit / subsidiariteit
• Noodzaak van het internet onderzoek? Kan informatie op andere
wijze worden verkregen?
• Niet alles wat op internet is gepubliceerd is waar!
• Is de informatie afgeschermd?
• Omvang onderzoek / duur onderzoek
• Gegevens inzien, verzamelen, opslaan en reproduceren
• (on)rechtmatig verkregen bewijs?

14. Rb Almelo 21 december 2011, LJN: BV0428
• Stratenmaker, als gevolg van ongeluk met kraan volledig
arbeidsongeschikt; omvang van uitkering?
• Aegon: Poging tot fraude
• Een kasplantje?
• Internetonderzoek: „schril contrast‟
• Bewijs niet ontkend
• Onverschuldigde betaling
14

15. Onrechtmatig verkregen bewijs
Onrechtmatig verkregen bewijs?
Deze „problematiek‟ valt uiteen in twee vragen:
1. Wanneer is sprake van onrechtmatig verkregen bewijs?
2. Zal de rechter onrechtmatig verkregen bewijs meewegen?
15

16. Onrechtmatig verkregen bewijs
Onrechtmatig verkregen bewijs?
• Strafzaken
uitgangspunt ≈ onrechtmatigheid
• Civiele zaken
uitgangspunt ≈ rechtmatigheid
16

17. Onrechtmatig verkregen bewijs
Wat is onrechtmatig verkregen bewijs?
• Dat is niet eenduidig → Onrechtmatige daad (artikel 162 lid 2
BW):
• Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
• Inbreuk op een recht
• Strijd met zorgvuldigheidsnorm
• een en ander behoudens de aanwezigheid van een
rechtvaardigheidsnorm.
17

18. Onrechtmatig verkregen bewijs
Inbreuk op persoonlijke levenssfeer
HR 31 mei 2002, RvdW 2002, 93
“Vooropgesteld moet worden dat een inbreuk op het recht op eerbiediging van
de persoonlijke levenssfeer in beginsel een onrechtmatige daad oplevert (HR 9
januari 1987, NJ 1987, 928). De aanwezigheid van een rechtvaardigheidsgrond
kan aan een inbreuk het onrechtmatige karakter ontnemen. Of zulk een
rechtvaardigheidsgrond zich voordoet, kan slechts worden beoordeeld in het licht
van de omstandigheden van het geval door tegen elkaar af te wegen enerzijds de
ernst van de inbreuk op het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer
en anderzijds de belangen die met de inbreuk makende handelingen redelijkerwijs
kunnen worden gediend.” 18

19. Zal de rechter onrechtmatig verkregen bewijs
meewegen?
Argumenten vóór: Argumenten tegen:
• Waarheidsvinding Bv gebruik/openbaarmaking is
• Procesrecht heeft een nieuwe onrechtmatige daad
dienende functie
• Vrije bewijsleer
19

20. Onrechtmatig verkregen bewijs
Zal de rechter onrechtmatig verkregen bewijs
meewegen?
• Doel verzekerde is bewijsuitsluiting.
• Onrechtmatige daad: schadevergoeding kan ook bestaan uit iets
anders dan geld.
• Rechtbank Middelburg 29 september 2010, JA 2011, 23:
“Slechts wanneer in overeenstemming met die Gedragscode tot onderzoek is beslist,
kunnen de resultaten van het persoonlijk onderzoek bij de beoordeling van de vordering
van de verzekeraar worden betrokken.”
20

21. HR 5 juni 2009, LJN: BH 2811, 2815 en 2822
Casus: onrechtmatig verkregen bewijs / bruikbaar?
X heeft een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Hij meldt al heel snel
zich arbeidsongeschikt en krijgt een uitkering. Op verzoek van de
verzekeraar is een persoonlijk onderzoek gedaan. X is daarbij gevraagd
een vragenlijst in te vullen, is geobserveerd en gevraagd zijn activiteiten
bij te houden in een dagboek. Slotconclusie van het rapport: X heeft
bewust onjuiste informatie aan de verzekeraar verstrekt. Verzekeraar
vordert terugbetaling uitkering + onderzoekskosten.
21

22. Onrechtmatig verkregen bewijs
Stel nu dat….
• Stel nu dat er niets uit het onderzoek is gekomen?
• Stel nu dat de verzekeraar alleen heeft gegoogeld en op grond
daarvan tot het oordeel fraude komt?
22

23. Googlende verzekeraars & privacybescherming
• Let op regels ter bescherming van persoonsgegevens
• Bewaak proportionaliteit en subsidiariteit
• Let op Gedragscode Persoonlijk Onderzoek
• Risico van onbruikbaarheid van (onrechtmatig) verkregen bewijs
23

24. Onrechtmatig verkregen bewijs
Nog vragen?
24