2. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Baliabideak
TENTSIOAK ETA GATAZKAK
(1914-1939)
LEHEN MUNDU GERRA 20KO HAMARKADA
30EKO HAMARKADAKO
KRISIA
GIZARTE-ALDAKETA
KULTUR-ALDAKETA
3. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
LEHEN MUNDUKO GERRA
ZERGATIAK
Bake-armatua
Inperialismoa
Balkanak
4. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Bake-Armatua
• Zergatiak:
– Frantzia isolatu (Alsazia
eta Lorena)
– Balkanak (Austria-Errusia)
• Aliantza-Sistema
– Bismark
– Gilen II
• Ondorioak:
– Potentzien arteko
mefisdantza
– Armen norgehiagoka
7. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
INPERIALISMOA
• Potentzien arteko
tentsioak areagotu ziren.
(Frantzia eta Ingalaterra
vs. Alemania eta Italia)
• Ekialdeko Auzia:
– Turkia “Europako
gaixoa”
– Errusia: Portu beroak
– Austria: Itsasorako
irteera.
– Gerra Balkanikoak
8. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Ekialdeko auziari buruzko karikatura
10. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
BALKANAK: 1914.ko KRISIALDIA
• Austriar Artxidukearen
erailketa serbiar abertzale
baten eskutik Bosnian.
• Austriaren ultimatum-a.
• Aliantza-Sistema martxan
jarri zen.
• Lehen Mundu Gerra
(1914-18)
11. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
LEHEN MUNDUKO GERRA
EZAUGARRIAK
FASEAK
BAKEA
12. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
EZAUGARRIAK
– Potentziek gerra laburra espero zuten baina
lau urte luze bitartean garatu zen, inoiz
izandako gerrarik odoltsuena bihurtzeraino.
– Arma berriak (ametralladora, tankeak, kalibre
handiko kainoiak, urpeontziak, hegazkinak,
gasa…)
– Atzeguardiaren mobilizazioa:
• Emakumeak lanean
• Propaganda
• Gerrako ekonomia
13. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Lehen Mundu Gerraren garapena
Bilakaera Denboraren lerroa Gasaren kontrako Lubakiak
maskarak
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
Emakumeak Kartelak Flandria, Otto Dix Neutraltasunak
arma-lantegi batean eta beligerantziak
WEBGUNE
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
HONETARA JOAN
21. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Ondorioak
Elbarrien desfilea Gerraren biktimak Pariseko bakearen Estatu Batuen
ondoren hegemonia
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
Ordaintzen karikatura
Wilsonen 14 Nazioen Versailleseko
auziak Elkartea Tratatua
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
22. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Elbarrien desfilea, J. Galtier-Boissière
24. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Europa eta Ekialde erdikoa Parisko bakearen ondoren
25. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Estatu Batuen hegemoniari erreferentzia egiten dion karikatura
26. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Testua: Wilsonen 14 auziak
Wilsonen 14 auzietariko batzuk
1. Askatasunez negoziatutako bake-akordioak.
2. Itsasoan nabigatzeko erabateko askatasuna […]
3. Barrera ekonomikoak ahal bezainbeste deuseztatzea […]
4. Elkarri behar adina bermatzea nazioetako armamentuak ahal den gehienamurriztuko
direla […]
5. Aldarrikapen kolonial guztiak […] askatasunez adostea […]
6. Errusiako lurralde guztiak ebakuatzea […]
7. Belgika […] ebakuatu eta lehengoratu egin beharko da.
8. Frantziako lurralde guztiak libre utzi beharko dira […]
9. Italiakomugak berriz egokitu beharko dira, argi eta garbi ikusten diren nazionalitateen
lerroei jarraituz. […]
14. Nazioen Elkarte nagusi bat sortu beharko da […]. Elkartearen helburua estatu txikiei
eta handiei independentzia politikoa eta lurralde-independentzia lortzeko
elkarrenganako bermeak eskaintzea da.
Wilson presidenteak Estatu Batuetako Kongresuan
emandako hitzaldia, 1918ko urtarrilak 8
27. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Testua: Nazioen Elkartearen Sorrera Akta
Nazioen Elkartearen Sorrera Akta
Itungile gorenek, kontuan hartu dute nazioen arteko lankidetza sustatzeko eta nazioen
bakea eta segurtasuna bermatzeko honako hauek baldintza garrantzitsuak direla:
• Gerrara ez jotzeko zenbait konpromiso onartzea;
• Nazioarteko harremanak agerikoak izatea, eta harreman horiek justizian eta ohorean
oinarritzea;
• Nazioarteko zuzenbidearen xedapenak zorroztasun handiz betetzea (aurrerantzean,
xedapen horiekgobernuen portaerarako arauak izan behar dute);
• Justizia nagusi izatea, eta antolaturiko herrien arteko harremanetan, Itunetan
adierazitako betebehar guztiak zorroztasun handiz errespetatzea;
Hori dela-eta, itun hau onetsi dute, Nazioen Elkartea
eratzeko. […]
5. artikulua. Itun honetan zehatz-mehatz adierazi ezean, Asanbladaren edo Kontseiluaren
erabaki guztiak aho batez hartu behar dira […]
16. artikulua. Elkarteko kide batek gerrara joz gero, […] Elkarteko gainerako kideen aurka
gerra-ekintza egin izan balu bezala hartuko da.
Versailles, 1919ko ekainak 28
28. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Testua: Versailleseko Tratatua
Versailleseko Tratatua
Ameriketako Estatu Batuek, Britainiar Inperioak, Frantziak, Italiak eta Japoniak, tratatu honetan potentzia aliatu
nagusiak izendaturikoak (…) alde batetik, eta Alemania, bestetik, hurrengo xedapenak adostu dituzte:
42. art. Alemaniari gotorlekuak mantentzea edo eraikitzea debekatzen zaio, dela Rhin ibaiaren ezkerreko
aldean, dela eskuineko aldean (…)
119. art. Alemaniak uko egiten dio, potentzia aliatu nagusien eta elkartuen mesedetan, itsasoz haraindiko bere
jabetzen gaineko titulu eta eskubideei (…)
160. art. Armada alemaniarrak lurraldeko ordena mantentzea eta mugetako polizia izatea soilik edukiko du
helburu (…)
173. art. Nahitaezko soldadutza abolitua izango da Alemanian (…)
231. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek deklaratzen dute, eta Alemaniak onartzen du, Alemania eta bere
aliatuak gobernu aliatuek eta euren nazioek erasoaldi alemaniarrak eta bere aliatuek inposaturiko gerraren
ondorioz pairaturiko galera eta oinaze guztietaz erantzule direla, eragin dituztelako.
232. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek exijitzen dute (…) eta Alemaniak konpromisoa hartzen du, potentzia
aliatuen eta elkartuen biztanleria zibilari eta beren ondasunei eragindako kalte guztiak konpontzeko, (…)
428. art. Alemaniak tratatu hau beteko duela bermatzeko, Rhin ibaiaren mendebaldean dauden lurralde
alemaniarrak, zubi-buruekin batera, potentzia aliatuen eta elkartuen tropek okupatuko dituzte hamabost urtez.
29. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Kalte-ordainak alemaniarren ikuspuntutik
30. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
20ko hamarkada
Dawes Plana Erresistentzia pasibo
alemaniarra
Kalte-ordainei
buruzko iritzi bat
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
32. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Alemaniarren erresistentzia pasiboa,
frantziarrek Ruhr okupatu zutenean
“Ez! Ez nauzue behartuko”, esaten die
langileak bi soldadu frantsesei.
33. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Testua: Kalte-ordainei buruzko iritzi bat
Kalte-ordainei buruzko iritzi bat
Gaiari buruzko beste alderdi batzuk alde batera utzirik, nire ustez, Alemaniak gerraren kostu osoa
ordaintzea ziurtatzeko egindako kanpaina gure gobernariek inoiz egindako ekintza larriena eta
aldrebesena izan da. Baldin eta Lloyd George etaWilson jaunek ulertu izan balute haien arreta
eskatzen zuen arazo larriena ez zela politikoa edo lurraldeari buruzkoa, baizik eta finantzarioa eta
politikoa, eta etorkizuneko arriskua ez zegoelamugetan edo subiranotasunean, baizik eta elikagaian,
ikatzean edo garraioan, Europako etorkizuna guztiz bestelakoa izango al zen? Ez Lloyd Georgek, ez
etaWilsonek ere, ez zituzten behar adina aintzat hartu arazo horiek, Konferentzia egin zen garaian
[…].
Beraz, Alemaniak ordaintzeko zuen ahalmenari buruz egindako kalkuluak ez zituzten batere aintzat
hartu hasiera-hasieratik […]. Oinarri faltsua izanda, ezin izan zen inolaz ere garatu finantza-politika
bideragarririk eta konstruktiborik . […] Frantziaren eta Italiaren finantza-egoera oso txarra zen, eta
horregatik, ezinezkoa zen bi herrialde horiek aintzat hartzea alemaniarren kalte-ordainei zegozkien
arrazoiak, baldin eta aldi berean ez bazitzaien haien gaitzez libratzeko aukerarik ematen. Nire iritziz,
Estatu Batuetako ordezkariek akats handia egin zuten, ez baitzuten izan proposamen konstruktiborik,
burua galdutako Europaminduari eskaintzeko . […] Clemenceauren asmoa nola edo hala Alemania
ahultzea eta suntsitzea zen […]
J.M. KEYNES, Las consecuencias económicas de la paz, 1920
34. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
30eko hamarkadako krisia
29ko krisiaren Merkataritzaren Industria-krisia
garapena uzkurdura
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
Langabeziaren igoera Depresio Handiaren Roosevelten hitzaldia Demokrazietatik
irudiak diktaduretara
WEBGUNE WEBGUNE
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
HONETARA JOAN HONETARA JOAN
39. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Europako demokraziak eta diktadurak gerrarteko garaian
40. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Gizarte-aldaketa
Vogue aldizkariaren azala Etxe orratzak
WEBGUNE
IRUDIA HANDITU
HONETARA JOAN
Charlestona New York
WEBGUNE
IRUDIA HANDITU
HONETARA JOAN
43. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Kultur-aldaketa
Abangoardiak Le Corbusier La Bauhaus
WEBGUNE WEBGUNE WEBGUNE
HONETARA JOAN HONETARA JOAN HONETARA JOAN
Zinema espresionista Dalí Mondrian Frank Lloyd Wright
IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITU
44. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Zinema espresionista: Caligari doktorearen kabinetea
45. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Oroimenaren iraunkortasuna, Dali
46. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Konposizioa 1902, Piet Mondrian
47. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Ur-jauziko etxea, Frank Lloyd Wright
48. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
SINTESIA (II)
Sintesia (I)
XIX. mendearen azken herenean eta XX.aren hasieran, antzeko indarra zeukaten
bi bloke militar eratu ziren Europan, Aliantza Hirukoitza eta Entente Hirukoitza.
Elkarrenganako beldurrak, interes kolonialek eta Austriak eta Hungariak
Balkanetan zituzten asmoek euren arteko gatazka eragin zuten.
Gerrak hilabete gutxi irautea espero zen, baina lau urtez luzatu zen. Gerra
Entente Hirukoitzaren garaipenarekin bukatu zen.
Lehen Mundu Gerra Historiako gatazkarik luze eta odoltsuenetariko bat izan zen.
Eskura zeuden giza eta gauza baliabide guztien mobilizazioa beharrezkoa izan
zen, eta honek aldaketa handiak eragin zituen gerran parte hartzen zuten
herrialdeen barnean.
Pariseko Bakeak mapa europar erabat berria sortu zuen, non bi inperio
tradizional desagertu egin ziren (Austria eta Inperio Otomandarra) eta euren
ordez herrialde berriak agertu ziren. Alemaniari baldintza gogorrak ezarri
zitzaizkion, herrialde horretan atsekabe izugarria sortu zutenak.
49. HISTORIA DBH 4. MAILA
6. GAIA
Sintesia (II)
20ko hamarkada argi-itzaletako garaia izan zen. Hasieran, krisi ekonomiko
gogorra bizi izan zen, gerraren osteko errekuperazioaren ondorioz, eta Alemania
eta Frantziaren arteko tentsioek iraun zuten. Baina 1924tik aurrera, ekonomia
hoberantz zihoala zirudien eta potentzien arteko ulertze giroa sortu zen, gerra
urruntzen zuela bazirudiena.
New Yorkeko burtsaren crack-ak 1929an nazioarteko krisi ekonomiko larria
eragin zuen. Krisia konpontzeko nazioarteko elkartasun ezak estremismo
politikoa sendotu zuen.
Gerrarte garaian, gizartea modernizatu egin zen: masa-gizartea finkatu zen,
emakumeak bere egoera hobetu zuen eta hedabideak funtsezko papera izaten
hasi ziren.
Gerrarte garaia oso berritzailea izan zen kulturaren ikuspuntutik. Zientziaren
arloan fisika berria iritsi zen eta artearen arloan korronte kultural berriak agertu
ziren, Espresionismoa, Surrealismoa eta Abstrakzioa, esate baterako. Arkitektura
arloan, nazioarteko estiloa nagusitu zen.
