1. Ëåêö 4
Бàéãóóëëàãà
БД1
БД1 Байгууллагын бvтэц, vйл
тэц, vйл
ажиллагаа

2. Мэдээллийн системийг хvрээлж буй орчин
МС-
МС-ийг vр єгєєжтэй ашиглахын тулд байгууллага, удирдлага,
байгууллага, удирдлага,
мэдээллийн технологийг зайлшгvй судлах ѐстой
зайлшгv
ТХ,
ТХ, ПХ
Харилцаа,
Харилцаа, холбоо
Хадгалах технологи
Сvлжээ
МС-
МС-н технологийн бvтэц
МС
Удирдлагà
Äýýä Стратеги
Äóíä Тактик
Äîîä Yйл ажиллагааны
2

3. Мэдээллийн системийг хvрээлж буй орчин
Бизнесийн vйл ажиллагаа
Хангамж Yйлдвэрлэл Харилцагч Мэдлэг
Єгєгдєл Ашигтай
Боловсруулах Тараах
цуглуулах ба тогтвортой
Мэдээлэл боловсруулах vйл ажиллагаа
Шийдвэр
Тєлєвлєлт Зохицуулалт Хяналт
гаргалт
Удирдлагын vйл ажиллагаа
МС нь байгууллагын бизнес ба удирдлагын vйл ажиллагаатай холбоотой
мэдээллийг(тvvхий) цуглуулж, хэрэглэгчид хэрэгтэй мэдээлэл болгон
боловсруулж, тарааж байх цагт л байгууллагад ашиг єгєх ба зах зээлд
тогтвортой байр суурийг эзлэнэ. Хэлхээгээр дээшлэх тусам мэдээллийн
vнэ цэн (àøèã) єснє 3

4. Байгууллага
МС нь байгууллагын салшгvй нэг хэсэг юм
салшгv
Байгууллагын vндсэн элемент
– хvн
– бvтэц
– vйл ажиллагаа
– бодлого
– соѐл
Бизнесийн байгууллагын vйл ажиллагааны хvрээ
– хvний нєєц
– санхvv
санхvv
– нягтлан бодох
– худалдаа,
худалдаа, зах зээл
– vйлдвэрлэл
4

5. Байгууллага
Бизнесийн байгууллагын vйл ажиллагааны хvрээ
Y/А хvрээ
Y/А Зорилго
Худалдаа,
Худалдаа, зах Бvтээгдэхvvн худалдах, vйлчилгээ
тээгдэхvvн худалдах, vйлчилгээ
явуулах
зээл
Yйлдвэрлэл Бvтээгдэхvvн vйлдвэрлэх, холбогдох
тээгдэхvvн йлдвэрлэх,
vйлчилгээ явуулах
Санхvv
Санхvv Санхvv,
Санхvv, хєрєнгєтэй холбоотой ажлыг
vдирдан зохион байгуулах(vнэт цаас, зээл,
байгуулах( цаас, зээл,
хєрєнгє,
хєрєнгє, банкны гvйлгээ)
йлгээ)
Нягтлан бодох Санхvv,
Санхvv, хєрєнгєтэй холбоотой бvртгэлийг
хариуцах (хvлээн авах, хуваарилах,
авах, хуваарилах,
тєлбєрийн тооцоо)
тооцоо)
Хvний нєєц Ажилтан авах, хєгжvvлэх, шилжилт
авах, хєгжvvлэх,
хєдєлгєєн г.м. ажлыг зохион байгуулах
5

6. Байгууллага
Бvтэц
Байгууллага ажлаа бvтэцлэсэн шатлал ба хэсгээр
дамжуулж,
дамжуулж, стандарт vйлдлийн жvрмын дагуу
зохион явуулдаг
Шатлал нь ажилтнуудыг эрх хариуцлага нь єсєх
пирамид бvтцээр эрэмбэлдэг
х
а
м шатлал1 Удирдлага р
э и
д у
инженер шатлал2 ц
л л
э а
ажилчид ажилчид ажилчид шатлал3
г г
а
6

7. Байгууллага
Стандарт vйлдлийн журмыг удаан хугацаанд
ашиглахаар зохиож баримтжуулдаг
Журамд хамгийн энгийнээс эхлээд харьцааны
соѐл г.м. ажилчдад туслах нарийн удирдамжийг
тусгадаг
Маягт бєглєх ,,, Харилцагчийг тайвшруулах
Бvх заавар, удирдамж
Тус журмыг ажилчид албан ѐсоор дагаж мєрддєг
Байгууллагын МС-ийн шаардлагыг тус дvрэм дээр
МС-
vндэслэж боловсруулдаг
7

8. Байгууллага
Хv н
Байгууллагад тєрєл бvрийн мэдлэг чадварын
тєвшинтэй ажилëàãñàä áèé
ажилëàãñàä
1. уäèðäëàãа,
äèðäëàãа
2. єндєр мэдлэгтэй ажилтнууд
бvтээгдэхvvн эсвэл vйлчилгээний загвар
тээгдэхvvн
боловсруулдаг,
боловсруулдаг, шинэ мэдлэг бий болгодог
инженер, архитектор,
инженер, архитектор, эрдэм шинжилгээний ажилтан
3. мэдээллийн ажилтнууд (data workers)
байгууллагын бичиг цаасны ажлыг гvйцэтгэдэг
нарийн бичиг, бичиг хэргийн ажилтан, нябо
бичиг, ажилтан,
4. vйлдвэрлэл, vйлчилгээний ажилчид
йлдвэрлэл, vйлчилгээний
худалдагч, савлагч, жолооч,
худалдагч, савлагч, жолооч, ...
8

9. Байгууллага
Бодлого
Байгууллагад єєр єєрийн vзэл санаа, бодолтой
санаа,
тєрєл бvрийн мэргэжилтэн байдаг
Ажил, нєєц,
Ажил, нєєц, шагналын хуваарилалтаас болж
ажилтнууд хоорондоо уралдах, зєрчилдєх нь бvх
уралдах,
байгууллагад байх vзэгдэл
Удирдлагын зvгээс байгууллагын зорилго,
зорилго,
бодлогыг ойлгуулж чадвал зєрчилдєєн, маргааныг
зєрчилдєєн,
зохицуулж,
зохицуулж, урьдчилан сэргийлэх боломжтой
9

10. Байгууллага
Соёл
Байгууллагын соёл нь ямар бvтээгдэхvvнийг
тээгдэхvvнийг
хаана,
хаана, хэнд зориулж, яаж vйлдвэрлэх ѐстойг
зориулж,
агуулсан vндсэн vvрэг, эрх мэдэл, хариуцлагын
vvрэг, мэдэл,
багц баримт юм
Yvрэг, хариуцлагын багц баримтыг нарийн
Yvрэг,
боловсруулж гаргасан тохиолдолд ажилтнуудын
гvйцэтгэх ажил тодорхой болж ажлын бухимдал,
бухимдал,
зєрчилдєєн багасдаг
Тус багцийг байгууллагын бодлого, технологи
бодлого,
єєрчлєгдєхєд засах шаардлага гардаг
10

11. Ном зvй
1. «Management information systems»,
«Management systems»
Kenneth C.Laudon, Jane P.Laudon ,
chapter 1, 2004 он
1,
11

12. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
Авах оноо: 5 оноо
оноо:
Гvйцэтгэх хугацаа: 3.11-4.1
хугацаа: .11-
Агуулга
– Байгууллага/нэгжийн бvтэц
Байгууллага/
алба,
алба, нэгжийн нэр
vндсэн vvрэг
vvрэг
vйл ажиллагаа
– Хvний нєєц – Албан тушаалын тодорхойлолт
алба/
алба/нэгж ба албан тушаалын харьяалалын диаграм
албан тушаалд хамаарах vvрэг, эрх, хариуцлага хvснэгт
vvрэг, эрх,
12

13. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
 Байгууллагын бvтэц
1. Хэлтэс
2. Алба
3. Нэгж
4. Баг
5. Албан тушаалтан
 Yндсэн vvрэг
vvрэг
– алба/
алба/нэгжид хамаарах vйл ажиллагааг багцалж товч
тодорхойлох
– Жнь, бараа бvтээгдэхvvн сурталчлах
Жнь, тээгдэхvvн
13

14. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
 Yйл ажиллагаа
 vндсэн vvрэгт багцалж тодорхойлсон vйл ажиллагаануудыг
vvрэгт
дэлгэрvvлж
дэлгэрvvлж гаргах
Жнь, vvрэг:
Жнь, vvрэг: бараа бvтээгдэхvvн сурталчлах
тээгдэхvvн
 бараа бvтээгдэхvvний чанарыг сурталчлах
тээгдэхvvний
 бараа бvтээгдэхvvний vнийг сурталчлах г.м. vйл ажиллагаа багтана
тээгдэхvvний vйл
 vйл ажиллагаа ба тухайн vйл ажиллагааг хэрэгжvvлэх хэлбэр хоѐр
хэрэгжvvлэх
нь ялгаатай зvйл
Жнь, vйл ажиллагаа: тээгдэхvvний
Жнь, vйл ажиллагаа: бvтээгдэхvvний чанарыг сурталчлах гэхийн
оронд
 бараа бvтээгдэхvvний чанарыг амталгаат худалдааны єдєрлєг
тээгдэхvvний
явуулж сурталчлах
 бараа бvтээгдэхvvний vнийг телевизээр сурталчлах
тээгдэхvvний
 бараа бvтээгдэхvvний vнийг зурагт хуудас тарааж сурталчлах
тээгдэхvvний
г.м. гаргах нь тохиромжгvй
тохиромжгv
14

15. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
 Албан тушаалын тодорхойлолт
 Нэгж-албан тушаал-vvрэг—эрх мэдэл- хариуцлага
Нэгж- тушаал-vvрэг— мэдэл-
 Албан тушаалыг нэрлэхдээ «Байгууллага Хvн» сэдэв,
сэдэв,
лекц4, хуудас7
лекц4, хуудас7 харж санаа авах
 Албан тушаалтны vvрэг: нэгжид хамаарсан vйл
vvрэг:
ажиллагааг нэгж дэх албан тушаалтнуудад хуваарилдаг
Нэг албан тушаалтан хэд хэдэн vvрэгтэй, эсвэл нэг vvрэг хэд
vvрэгтэй, vvрэг
хэдэн албан тушаалтанд хамаарч болно
15

16. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
Эрх мэдэл
 Yvргээ биелvvлэх явцдаа албан тушаалтан ямар
Yvргээ биелvvлэх
эрхийг эдлэхийг заадаг
 Жнь,
Жнь,
сурталчилгааны арга хэлбэр, хэрэгслийг албан
хэлбэр,
тушаалтан єєрийн vзэмжээр сонгох эрхтэй
сурталчилгааны гэрээг бие даан хийж
удирдлагад танилцуулах
16

17. Бие даалт1
даалт1
Байгууллагын бvтэц, vйл ажиллагаа
тэц, vйл
Албан тушаалтны хариуцлагад олгосон эрх мэдлийн
хvрээнд vvргээ гvйцэтгэх vед ямар хариуцлагатай хандахыг
vvргээ
онцолж тусгадаг
Ажилтан vvрэгт ажилдаа хариуцлагагvй хандсан
vvрэгт хариуцлагагv
тохиолдолд дvрэмд заасан шийтгэлийг хvлээдэг
Жишээлбэл эрх мэдлээ буруу ашиглах, ажлын чанар
ашиглах,
хангалтгv
хангалтгvй, заасан хугацаанд vvргээ биелvvлээгvй байх
vvргээ биелvvлээгv
зэрэгт хариуцлага тооцдог
Жнь,
Жнь,
 сурталчилгааны гэрээг бие даан хийж удирдлагад
танилцуулж зєвшєєрvvлсэн байх
зєвшєєрvvлсэн
 зар сурталчилгааг бодит мэдээлэл дээр тулгуурлан
явуулах 17