1. Мэдээллийн системийн
удирдлага

2. Хичээлийн зорилго
Байгууллагын мэдээллийн системийг судлаж
шинжилгээ хийх vндсэн мэдлэгийг олгох
Байгууллагын єдєр тутмын vйл ажиллагаа,
стратеги шаардлага, шийдвэр гаргах зэрэгт туслах
системийн шаардлагыг цуглуулж баримтжуулах
дадлага эзэмшvvлэх
– хэрэглэгчийн тухай мэдээлэл,
– хэрэглэгчийн vйл ажиллагааны онцлог,
– хэрэглэгчийн функциональ шаардлага
2

3. Ëåêö 1
Сэдэв: Мэдээллийн систем
түүний судлах зүйл
Агуулга
Ìýäýýëýë, ºãºãäºë
Ìýäýýëëèéí øèíæ¿¿ä
Мэдээллийн систем гэж юу вэ?
• Мэдээллийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд

4. 1. Мэдээлэл, єгєгдєл
Бодит орчин: Ç¿éëñ, ¿çýãäýë
Ìýäýýëýë: ªãºãäºë:
баримт, vйл мэдлэг мэдээллийн
явдал, эд зvйлс, дvрслэл
vйл ажиллагаа
4

5. 1. Мэдээлэл, єгєгдєл
Мэдээлэл - баримт, vйл явдал, эд зvйлс, vйл
ажиллагаа зэрэг объект, мєн тодорхой утга бvхий
агуулгын хvрээнд авч болох ойлголтыг багтаасан
санааны талаарх мэдлэг
Єгєгдєл - мэдээллийг дамжуулах, тайлах,
боловсруулахад зохимжтой хэлбэрээр дахин
тайлах дvрслэл.
Єгєгдлийг хvн эсвэл автомат хэрэгслээр
боловсруулж болно
5

6. 1. Мэдээлэл, єгєгдєл
Мэдээлэл, єгєгдєл хадгалах хэрэгслvvд:
- Мэдээлэл
- Цаас
- Аудио, видео бичлэгийн соронзон хальс ба диск
- Єгєгдєл
- Хатуу ба уян диск
- Флаш
- Дижитал компакт диск
6

7. 1. Мэдээлэл, єгєгдєл
Мэдээлэл дамжуулах хэрэгслvvд:
– Захиа, илгээмж
– Телеграф
– Тåëåôîí óòàñ
– Радио
– Телевиз
– Тооцоолон бодох машины хэрэгслvvд
– Фàêñûí ìàøèí
– Сvлжээ, интернэт
7

8. 2. Ìýäýýëëèéí øèíæ¿¿ä
Õóãàöàà: Ìýäýýëýë áà õýðýãëýã÷ íü öàãèéí
õ¿÷èí ç¿éëýýð õîëáîãäîíî.
– ªºðººð õýëáýë, ÿã õýðýãòýé ¿åä íü
хэрэглэгчийг мэдээллээр хангах шаардлагатай
ýðò ÷ áèø (õýðýãëýõ ¿åä ºãºãäºë íü õîöðîãäñîí
áàéíà)
îðîé ÷ áèø (õýò îðîéòâîë õýðýãëýã÷ øèéäâýð
ãàðãàõàä íºëººëæ ÷àäàõã¿é áîëíî)
8

9. 2. Ìýäýýëëèéí øèíæ¿¿ä
Òîõèðîìæòîé: Ìýäýýëýë нь õýðýãëýã÷èä
îéëãîìæòîé, àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä
íºëººëºõ¿éö áàéõ ¸ñòîé.
– Õýðýãëýã÷èéí ìýäëýãèéí õ¿ðýýíä òîõèðч áàéñíààð
øèéäâýð ãàðãàõàä ¿¿ñýõ ýðãýëçýýã íü áàãàñãàæ ºãíº.
Бодит vнэтэй: Мэдээллийн зàðäàë áîäèòîé áàéõ
¸ñòîé
Òîâ÷ áºãººä òîäîðõîé: Ìýäýýëýë íü õýðýãëýã÷èä
òîõèðñîí òîâ÷, òîäîðõîé áàéõ ¸ñòîé
– Хэрэглэгчийг илvv дутуу хýò äýëãýðýíã¿é ìýäýýëлээр
à÷ààëàхгvй байх
9

10. 2. Ìýäýýëëèéí øèíæ¿¿ä
Äàâòàìæòàé: Äàìòàìæ íü õóãàöààòàé õîëáîîòîé
áàéíà.
– Çàðèì ìýäýýëýë îëîí äàõèí àøèãëàãääàã (äîëîî õîíîã
á¿ðèéí ýöýñò, ñàðûí ýõýíä)
– Дàâòàìæ íü õýðýãëýã÷èéí øèéäâýð ãàðãàõ õóãàöààòàé
äàâõöàæ áàéäàã
Îéëãîìæòîé: Ìýäýýëëèéã ä¿ðñëýõ ôîðìàò íü
÷óõàë ¿ç¿¿ëýëòèéí íýã
– Vргэлжилсэн текст
– Х¿ñíýãò
– Гðàôèê
– Єнгєєр ялгасан зураг 10

11. 2. Ìýäýýëëèéí øèíæ¿¿ä
Øóóä õîëáîîòîé: Ìýäýýëýë íü òîäîðõîé íýã
àñóóäàëòàé øóóä õîëáîîòîé áàéíà.
– ßìàð ºãºãäºë øóóä õîëáîîòîé áàéõ íü àøèãëàæ áóé
øèéäâýð-ãàðãàõ çàãâàðààñ õàìààðдаг
Á¿ðýí òºãñ: Хîëáîî á¿õèé á¿õ õýñãийн
мэдээллийг агуулсан байх
ßã îäîî: Øèéäâýð íü èõýâ÷ëýí õàìãèéí
ñ¿¿ëèéí ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýí гардаг
¯ð àøèãòàé: Ìýäýýëэëд зарцуулах çàðäàë íü
орж ирэх орлогын õýìæýýíýýñ áàãà áàéснаар
мэдээлэл нь ашигтай байна
11

12. 3. Мэдээллийн систем гэж юу вэ?
Ñèñòåìийн тухай ойлголт
Ñèñòåì ãýäýã íü íýãýí çîðèëãûí òºëºº àæèëëàæ
áóé õîîðîíäîî õîëáîî á¿õèé á¿ðäýë õýñã¿¿äèéí
áàãö þì.
Ñèñòåìèéí ¿íäñýí хэсгvvд:
1. Îðîëò
2. Áîëîâñðóóëàëò
3. Ãàðàëò
4. Ǻâëºìæ
5. Óäèðäëàãà
12

13. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
Мэдээллийн систем - Хvн хvч, техник,
санхvvгийн нєєц зэрэг зохион байгуулалттай
холбогдох нєєцтэй, мэдээллээр хангах ба тvгээх
зорилготой мэдээлэл боловсруулах систем
Ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí ãîë çîðèëãî íü
ìåíåæåðèéã ÷àíàðòàé ìýäýýëëýýð õàíãàí,
õàìãèéí çºâ îíîâ÷òîé øèéäâýðèéã ãàðãàõàä íü
òóñëàõ ÿâäàë þì
13

14. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
ÌÑ-èéí îíöëîã
ÌÑ-èéí çîðèëãî íü áóñàä ñèñòåì (áàé ñèñòåì)-
èéí ¿éëäë¿¿äýä ÷èãëýæ áàéäàã
Ìýäýýëëèéí ñèñòåì íü эдгээр áàé ñèñòåìã¿éãýýð
îðøèí áàéæ ÷àäàõã¿é
– Æèøýý íü, áèçíåñèéí õàðèëöààí äàõü õ¿íèé íººö íü
õ¿íèé íººöèéí ñèñòåìèéí áàé ñèñòåì áîëíî ãýõ ìýò
14

15. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
Компьютер: Мэдээллийн системийн зөвхөн нэг
бүрэлдэхүүн хэсэг
Компьютержсэн мэдээллийн систем
15

16. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
ÊМС-ийн бvрэлдэхvvн хэсгvvд
Òåõíèê õàíãàìæ – Мэдээлэл бîëîâñðóóëàх
системийн биет бvрэлдэхvvн хэсэг
Ïðîãðàì õàíãàìæ – Мэдээлэл боловсруулах
системийн програм, vйл ажиллагаа, дvрэм ба
тэдгээрийн хэсэг, тvvнчлэн холбогдох бичиг
баримт
Процедур - Ñèñòåìèéã õýðõýí àøèãëàõ òàëààð
õ¿ì¿¿ñò òóñëàõ ¿¿ðýãòýé çààâаð
– õýðýãëýã÷èéí çààâàð
– áàðèìò áè÷èã
– àðõèâëàëò àìæèëòòàé áîëñîí ýñýõèéã
áàòàëãààæóóëàõ ïðîöåäóð ãýõ ìýò
16

17. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
Ýðãýõ õîëáîî
Persware
Áîëîâñðóóëàëò Îðîëò áà ãàðàëò
?
Software Hardware
Êîìïüþòåðèéí
áîëîâñðîëòîé
17

18. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
ÊМС-ийн бvрэлдэхvvн хэсгvvд
Єгєгдлийн сангийн систем
– Мэдээллийн системийг компьютер ашиглан
боловсруулахын тулд єгєгдлийн сангийн системийг
«ЄСС» vvсгэнэ
– ЄСС нь єгєгдлийн санг vvсгэн боловсруулах програм
хангамж ба єгєгдлийн сан гэж нэрлэгдэх хадгалсан
єгєгдлvvдээс тогтоно
18

19. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
Єгєгдлийн сангийн систем
Õýðýãëýã÷ /Ïðîãðàì çîõèîã÷
ªÑ ñèñòåì
Õýðýãëýýíèé ÏÕ()
ªÑÓÑ
Áîëîâñðóóëàõ çîðèóëàëòòàé ÏÕ
ÏÕ
Õàíäàõ çîðèóëàëòòàé ÏÕ
ªÑ á¿òýö Õàäãàëñàí ºãºãäºë ªÑ
(ìåòà-ºãºãäºë)
19

20. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
ªãºãäëèéí ñàí ãýäýã íü õîîðîíäîî õîëáîî
á¿õèé ºãºãäëèéí öóãëóóëãà áºãººä ºãºãäºë íü
õàíäàõàä õÿëáàð, êîìïüþòåðýýð áîëîâñðóóëàõ
áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé
ªãºãäëèéí ñàí - Єгєгдлийн тодорхойлолт ба
тэдгээрт харгалзах объектvvдийн хоорондох
хамаарлыг харуулсан ерєнхий загварын дагуу
зохион байгуулсан, нэг буюу хэд хэдэн
хэрэглээний хvрээг хангасан єгєгдлийн цуглуулга
20

21. 3. Ìýäýýëëèéí ñèñòåì ãýæ þó âý?
×àíàð
ÌС-èéí ÷àíàð íü ìåíåæåðèéã áîãèíî õóãàöààíä
ÿã õýðýãòýé ìýäýýëëýýð õàíãàõ ÷àäâàðààð
õýìæèãäýíý
Ìýäýýëýë ¿íýí áîäèòîé ìºí áàéíãà øèíý÷ëýãäýæ
áàéõ ¸ñòîé.
̺í õýðýãëýã÷ ìýäýýëëèéã õ¿ñíýãò, ãðàôèê,
ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëò, çóðàã áîëîí äóó ãýõ ìýò
õ¿ññýí ôîðìàòààðàà àâàõ áîëîìæтой байх
Õýðýãëýã÷ á¿ðèéí øààðäëàãà áîëîí ìýäýýëëèéã
õ¿ëýýí àâàõ ÷àäâà𠺺𠺺ð áàéäàã ó÷ðààñ
õýðýãëýã÷ á¿ðò òîõèðñîí õýëáýðýýð ìýäýýëëèéã
èëýðõèéëýí õàðóóëæ ÷àääàã áàéõ
21

22. «тєгсєв»
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
22