1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
Хичээлийн нэр
Лекц :№ 13
Сэдвийн нэр: Хөтөч тайлбарлагч хийх арга, техник
Хичээлийн кредит: 3кр
Хичээлийн индекс: ВА335
Судлах анги: АЖМ-3

2. Музейн сүм хийдэд тайлбар хийх
Сүм хийдээр жуулчдыг авч явахдаа сүм хийдийн ѐс жаягийг
дагах шаардлагатай. Хөтөч хүн өөрөө малгайгаа авч,хүндэтгэлтэй
явбал жуулчид аяндаа дагана.Сүм хийдэд орохын өмнө ямар ѐс
жаягийг дагах талаар 1-р түвшний мэдээллийг та жуулчиддаа хийх
хэрэгтэй. Сүмийн тухай танилцуулгыг гадаа нь хийж өгөөд дагуулан
орох нь зүйтэй. Лам нарын зургийг авах болвол эхлээд гэсгү болон
тухайн хүнээс зөвшөөрөл авах журамтайг хэлж өгөх хэрэгтэй.
Музейд боломжтой бол өөрийнх нь тайлбарлагчийг авч өөрөө
хэлмэрчийн үүрэг
гүйцэтгэвэл
сайн
байдаг.
Тайлбарлагч
хүрэлцэхгүй тохиолдолд та өөрөө тайлбарлагч хийхэд хүрэх бөгөөд
энэ үед та оновчтой товч мэргэжлийн нэр томъѐог хэрэглэн зөөлөн
тод дуугаар тайлбарлах хэрэгтэй. Хөтөчийн хувьд тухайн үзмэрийн
газраар явахдаа өөрийн үйлчлүүлэгч гийчдэд, аль болох ихийг үзэж,
мэдэж авах боломж олгохын тулд тусгай арга техник эзэмшсэн байвал
зохино. Музей сүм хийдийн үзмэрийг тайлбарлах үед байрлах сонгох
жуулчны хэсгийн зохион байгуулалт маш чухал байдаг.

3. Ялангуяа олон хүнтэй газар энэ талаар илүү
анхаарах ѐстой. Сүм хийд музейд байгаа бүх үзмэрийг
үзүүлэх гэж бүү оролд. Олонх зочид гийчдийн хувьд
гол гол үзмэрийг тайлбарлаад өөрсдөө эргэн тойронд
чөлөөтэйгээр явж үзэх, тухайн музей гадна хийдийн
дурсгалын зүйлийн худалдаа дэлгүүрээр орох цаг
гаргаж өгөх нь ерөнхийдөө хангалттай.
Тайлбарлаж байгаа үзмэрүүд нь бүх жуулчдад
харагдахаар мөн дуу хоолой тань сайтар сонсогдохуйц
байдалтай үзүүлэх гэж бүү оролд. Олонх зочид
гийчдийн хувьд гол гол үзмэрийг тайлбарлаад өөрсдөө
эргэн тойронд чөлөөтэйгээр явж үзэх, тухайн музей
гадна
хийдийн
дурсгалын
зүйлийн
худалдаа
дэлгүүрээр орох цаг гаргаж өгөх нь ерөнхийдөө
хангалттай. Тайлбарлаж байгаа үзмэрүүд нь бүх
жуулчдад харагдахаар мөн дуу хоолой тань сайтар
сонсогдохуйц байдалтай зогсож тайлбарийг хийнэ.

4. Тайлбар хийдээ дараах зүйлийг
анхаарах хэрэгтэй :
• Ярьж тайлбарлаж буй объектоо хааж зогсож хэзээ ч болохгүй.
Түүний аль нэг талд нь гарч зогс.
• Боломжтой бол жуулчдыг хагас тойрог маягаар зогсооно.
Гэхдээ жуулчид тань бусдын замыг бөглөж зогсохгүй байхыг
сануулах хэрэгтэй.
• Ярьж тайлбарлаж буй хэсэг объект чинь хүн бүрт харагдаж
байгаа эсэхийг нягтлана.
• Тайлбарлаж байгаа объектруугаа хараад яриад байж
болохгүй,харин жуулчидруугаа харж ярих хэрэгтэй.
• Бүгд цугларсны дараа тайлбар , яриагаа эхэлнэ.
• Өөрийн хэсгийн хүмүүст сонсогдохуйц чанга дуугаар гэхдээ
хүмүүст саад болохгүйгээр ярина.
• Тайлбарлаж байгаа зүйлээ дохио зангаа, үгээ дүрслэх, өнгө
хэлбэрээр нь бусад үзмэрээс онцлох нарийн зөв чиглүүлж зааж
тайлбарлана.

5. Өвлийн улиралд хөтөч тайлбарлагч
хийх арга техник
Аялалын зарим хөтөч тайлбарлагч нар жуулчны
үндсэн улирлаас бусад улиралд аялал хөтлөх
тохиолдлууд элбэг болж байна. Гүйцэтгэх ажил нь
үндсэндээ адил байдаг ч хүйтэн цаг агаар ба цас гэсэн 2
том шалгууртай тулгардаг.
Өвлийн улиралд замын нөхцөл байдал илүү хүндрэл
бэрхшээлтэй болж зорьсон газартаа хүрэхэд тань илүү
их цаг зарцуулахад хүргэдэг. Аялалын замаа сайтар
тооцоолж унаа тэрэг тань цасанд суух тохиолдолд
хэрэглэх бүх шаардлагатай хэрэгслийг авсан эсэхээ
шалгах хэрэгтэй. Жуулчдад зуны улиралд хийхэд
амархан санагддаг үйлдлүүд хүйтэн цаг агаар ба цастай
үед хүндрэлтэй болж ирдэг. Хол газар явган явах хурдан
алхах зэрэг нь тэдэнд хэцүү байх болно.

6. Байрлах буудаллах газраа сайтар бодож
сонгох шаардлагатай ба тухайн байр хэр
дулаан түүнийг халаахад шаардагдах мод түлш
хүрэлцээтэй байгаа эсэхийг шалгах хэрэгтэй.
Хайрагдаж хөлдөх зэрэг хүйтнээс шалтгаалдаг
гэмтэл гардаг учир хөтөч тайлбарлагчийн
эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлэх ур
чадвар илүү чухал үүрэгтэй байх болно.
Өвлийн улиралд дотоодын нислэг найдлага
багатай тул нислэг цуцлах хойшлогдох гэх мэт
тохиолдолд
хэрэглэх
нөөц
төлөвлөгөө
боловсруулсан байх шаардлагатай.

7. Морь тэмээ болон ердийн хөсгөөр аялах аялалыг
хөтөч тайлбарлагч удирдан явуулах арга техник
• Хөнгөн ачаатай яв
• Сүүлийн үийн хийцтэй хөнгөн авсаархан
майхан, аяны хөнжил , зуух авч яв
• Төмөр лааз ба шилэн саванд бус харин олон
удаа хэрэглэж болох гялгар уутанд савласан
голдуу хатаасан , хөлдөөсөн буюу хуурай хоол
хүнсийг аль болохоор авч явахыг хичээ.
• Морь малаа хогийн ургамал ороогүй тэжээлээр
хооллоно.

8. • Газрын эвдрэлийг багасгахыг хичээ. Морин
аялалын үеэр шавар шавхай ихтэй газраар явах
бол захаар нь бус харин дундуур нь туулж яв.
Түр амрахдаа морио чөдөрлө.
• Морио ургаа модонд уяхыг хатуу хориглоно.
Ингэх нь модны үндэс, холтост ноцтой гэмтэл
учруулдаг бөгөөд үүний улмаас их хэмжээний
мод устсан тохиолдлууд ч бий.
• Буудаллахдаа аль болох дагтаршихгүйгазрыг
сонгож морьдоо уяна. Газарт учруулах хор
хөнөөлийг багасгах зорилгоор морьдоо өөр
хооронд нь хол хол зайтайгаар хөтөлж явна.

9. Хөтөч тайлбарлагч нарт өгөх зөвлөгөө:
•
•
•
•
•
•
Жуулчдад ихээр таалагддаг зүйл :
Хөх тэнгэр үзэсгэлэнт байгаль
Зочломтгой монгол түмэн
Хөгшид, хүүхэд ,залуус нэгэн гэрт амьдарч
өтгөсийг хүндэлж нялхсийг асардаг монгол
зан заншил
Уртын дуу,хөөмийн уран нугаралт
Дэлгэмэл бурхад –Өндөр гэгээн Занабазарын
цутгамал оньсон тоглоом
Эрийн гурван наадам

10. •
•
•
•
•
•
•
Жуулчдад таалагддаггүй зүйлс :
Зарим хүмүүс цаг баримтлахгүй байдал
Худлаа амлах
Согтуу хүмүүс
Халаасны хулгайч
Бие биенийгээ муулах атаархуу зан
Ажил үйлчилгээнээсээ хэтэрсэн үнэ хөлс
төлөх
Байгаль орчинтойгоо гамгүй харицаж хог
хаях

11. •
•
•
•
•
•
•
•
Хөтөч тайлбарлагч нарын анхаарах зүйлс:
Цаг ямагт хөгжилтэй инээмсэглэж байх
Хөтөлбөрт орсон зүйлээ бүгдийг үзүүл
Эх орон түүх соѐлоороо бахархаж түүний тухай
мэдлэгээ үргэлж баяжуулах
Хүнд үйлчилж, ажил үүргээ гүйцэтгэж
явааг
үргэлж санах
Жуулчдын эрэлт хэрэгцээт гярхай ажиглаж
хангахыг бод
Болохгүй зүйл бүү амла,амласнаа биелүүл
Зочин болгондоо адилхан анхаарал тавин бүгдэнтэй
нь мэндэлж бай
Өдөрт үзсэн харсан зүйлийнхээ талаар асуух юм
байгаа эсэхийг орой нь лавлаж бай