E drejta ndërkombëtare private( Faktet e Identifikimit në subjekt).

1. UNIVERSITETI AAB – FAKULTETI JURIDIK
PUNIM SEMINARIK
Lënda: E Drejta Ndërkombëtare Private
Tema: “ Faktet e identifikimit(Faktet në bazë të cilave krijohet elementi i huaj)
në subjekt ”
Mentori: Studente:
Hajredin Kuçi Kristina Gjini
Gjakovë , 2016

2. PËRMBAJTJA
1. Hyrje …………………………………………………………………………………..4
2. Shtetësia si fakt i identifikimit (fakt në bazë të cilit krijohet elementi i huaj juridiko-
privat ) në subjekt……………………………………………………………………...5
3. Mënyrat e fitimit të shtetësisë……………………………………………………….....6
4. Mënyrat kryesore të fitimit të shtetësisë……………………………………………….6
4.1 Ius sanguinis (sipas të drejtës së prejardhjes – të gjakut)…………….......6
4.2 Ius soli (sipas të drejtës së shtetit të lindjes)…………………….….........6
5. Mënyrat plotësuese të fitimit të shtetësisë…………………………………………..6-7
5.1 Natyralizimi ………………………………………………………….…..7
5.2 Fitimi i shtetësisë sipas traktateve ndërkombëtare…………………..……7
6. Efektet juridike të natyralizimit……………………………….………………………7
7. Mënyrat e humbjes së shtetësisë ……………………………………………………..8
7.1 Humbja e shtetësisë për shkak të shprehjes së vullnetit të individit……...8
7.2 Humbja e shtetësisë për shkak të mospërmbushjes së detyrimeve të shtetasit
ndaj shtetit………………….…………………………………………………8
8. Efektet juridike pas humbjes së shtetësisë ……………………………………………9
9. Reintegrimi…………………………………………………………………………....9
10.Kolizioni i shtetësisë……………………………………………….…………………9
10.1 Kolizioni negativ i shtetësisë………………………………………...9-10
11. Personat me disa shtetësi …………………………………………………….……10

3. 12. Dëshmimi ( të provuarit e shtetësisë)………………………………………………10
13. Vendbanimi( domicili) si fakt identifikimi(fakt në bazë të cilit krijohet elementi i huaj
juridiko-privat)……………………………………………………………………10-11
14. Llojet e vendbanimit………………………………………………………………..11
15.Vendbanimi me dëshire (domicilium voluntarium)…………………………………11
16.Vendbanimi ligjor ( domicilium necesarium)………………………………........11-12
17. Dëshmimi (të provuarit) i vendbanimit…………………………………………12-13
18.Përkatesia (Nacionaliteti ) e personave juridik si fakt identifikimi-fakt në bzaë të cilit
krijohet elementi i huaj juridiko-privat………………………………………13-14-15
19.Konkluzion………………………………………………………………………….16
20.Bibliografia………………………………………………………………………….16

4. 1.Hyrje
E drejta ndërkombëtare private si degë e së drejtës së sistemit juridik pozitiv të çdo shteti, i
rregullon ato marrëdhënie juridiko-private të cilat përmes subjektit,objektit ose të drejtave dhe
detyrimeve,janë të lidhura edhe me sovranitetin e një shteti tjetër ose të më tepër shteteve.
Andaj,edhe struktura dhe elementet e përgjithshme të formësimit të normës në të Drejtën
ndërkombëtare private për rregullimin e marrrëdhënieve juridiko-private të cilat përmbajnë në
vete element të huaj,është specifike.Këto elemente të përgjithshme të formësimit të normës të së
drejtës ndërkombëtare private janë:elementi i huaj juridiko privat,faktet në bazë të cilave
krijohet elementi i huaj juridiko-privat(faktet e identifikimit),faktet vendimtare(pikat e lidhjes)
dhe shmangiet nga faktet vendimtare.
Faktet e identifikimit ( faktet në bazë të cilave krijohet elementi i huaj juridiko-privat) si element
i dytë i përgjithshëm i formësimit dhe zbatimit të normës të së Drejtës ndërkombëtare private,
janë ato fakte,nocione apo kuptime juridike me ndihmën e të cilave identifikohet
prania(prezenca) e elementit të huaj në një marrëdhënie juridiko-private,respektivisht se në
marrëdhënien konkrete juridiko-private me element të huaj a janë një osë më tepër elemente të
marrëdhënies juridikisht të lidhura,përveç me sovranitetin e vendit edhe me sovranitetin e shtetit
të huaj.
Si fakte në bazë të cilave konstatohet prezenca e elementit të huaj në subjekt të marrëdhënies
juridiko-private me element të huaj janë shtetësia dhe vendbanimi(domicili), për persona fizik,
kurse përkatësia( nacionaliteti) për personat juridik.Përmes shtetësisë dhe vendbanimit,kuptohet
se kur paraqiten si subjekt të nje pune juridike p.sh të huajt që kanë shtetësinë e shtetit të
huaj,ose kanë vendbanimin në shtetin e huaj,se në ato marrëdhënie të huajt janë subjekt të
marrëdhënies ,ose i huaji ose shtetasi i vendit.Përkatësia e personave juridik,ka për qëllim të
identifikojë elementin e huaj në subjekt,kur pjesmarrës në një marrëdhënie juridiko-private është
personi juridik i cili ka përkatësi të shtetit të huaj.
Këto fakte të identifikimit,pra,shtetësia,vendbanimi dhe përkatësia e personave juridik mund të
paraqiten tek të gjitha kategoritë juridiko-private me element të huaj,si tek marrëdhëniet
statusore,trashëgimore,juridiko-sendore dhe tek marrëdhëniet detyrimore me element të huaj.
Mjafton të konstatohet se personi i cili merr pjesë në marrëdhënie juridiko-private nuk është
shtetas i vendit,ose që nuk e ka vendbanimin në territorin e shtetit të vendit,ose nëse është person
juridik që nuk e ka përkatësinë e shtetit të vendit,që të konstatohet se marrëdhënia e tillë nuk
rregullohet me dispozitat e të drejtës së brendshme apo me normat e degëve tjera të sistemit
juridik të shtetit të vendit ,por,i takon lëmisë së rregullimit të së Drejtës Ndërkombetare private.

5. 2.Shtetësia si fakt i identifikimit (fakt në bazë të cilit krijohet elementi i huaj juridiko-privat ) në
subjekt.
Konstatimi i shtetësisë së subjekteve që janë pjesëmarrës në një marrëdhënie konkrete juridiko-
private është me rëndësi për arsye se varësisht nga fakti se një person konkret, është shtetas i
vendit,ose është shtetas i huaj do të varet se cilat të drejta civile(private) mund t’i gëzojë në
territorin e shtetit të vendit.Shtetësia mund të kuptohet si kategori juridike(tërësi jurdike) dhe si
lidhje juridike( marrëdhënie apo raport juridik).
Si tërësi juridike shtetësia nënkupton tërësinë e normave jurdike të sistemit juridik të një shteti
konkret që përcaktojnë mënyren e fitimit dhe humbjes së shtetësisë1. Shtetësia si lidhje
juridike(marrëdhënie juridike) e karakterit juridiko-publik është lidhje e përhershme juridike e
personit fizik me një shtet të caktuar sovran ,lidhje që shprehet me një varg të drejtash dhe
detyrash në raport me shtetin,sipas së cilës personi fizik në pikëpamje formale jurdike i gëzon të
gjitha të drejtat civile,politike dhe ekonomike-sociale, pa marrë parasysh se a gjendet në
territorin e shtetit të vet apo në territorin e shtetit të huaj2.Pra,vetitë e shtetësisë janë se ajo është
marrëdhënie e karakterit juridiko-publik dhe si kategori e të drejtës së brendshme të shtetit e cila
bie nën kompetencë ekskluzive të shtetit si “ domaine reserve”,dhe shteti në bazë të drejtës së
vetë përcakton se një person a është shtetas i atij shteti ose jo,dhe karakteri i përhershëm i këtij
statusi lidhur me ushtrimin dhe gëzimin e të drejtave të shtetasit në territorin e shtetit të vetë nuk
shkëputet derisa nuk ndërpritet me aktin juridiko-publik të shtetit.Personat fizik që gëzojnë të
drejta dhe detyrime dhe i nënshtrohen juridiksionit shtetëror quhen shtetas 3.Ndërsa,personat që
nuk janë shtetas të vendit janë persona pa shtetësi(apatrid,apoloid).
Ekzistojnë pikëpamje të ndryshme sa i përket nocionit shtetësi.Sipas një pikëpamje të
përfaqësuar nga doktrina franceze ,shtetësia është lidhje kontraktuese midis shtetit dhe personit
fizik,në bazë të së cilës lidhje,krijohen të drejta dhe detyrime reciproke.Kjo pikëpamje zanafillën
e ka në teorinë e Zhan Zhak Rusosë për Kontratën shoqërore.
Sipas një pikëpamje tjetër,përfaqësues i së cilit është Niboyet,shtetësia është lidhje politike dhe
shpirtërore midis personit fizik dhe shtetit Sovran.
Kategori tjetër e personave fizik janë të huajt. I huaj është çdo person i cili nuk është shtetas i
vendit, pra ,nuk e ka shtetësinë e shtetit të vendit si dhe personi që nuk ka shtetësi.Trajtohen si
subjekte jurdike,por në pikëpamje formale juridike nuk i gëzon të gjitha të drejtat civile,politike
dhe ekonomike-sociale si shtetasi i vendit.Por,nëse të huajt i plotësojnë disa kushte të
caktuara,atëherë mund të ju njihen disa të drejta konkrete.Kërkohet që ta ketë vendbanimin në
territorin e shtetit të vendit,të ketë leje të veçantë nga organet e shtetit të vendit,të ekzistojë
reciprociteti midis shtetit shtetësinë e të cilit e ka i huaji dhe shtetit të vendit ku i huaji duhet ti
gëzojë këto të drejta etj. Për këtë arsye,në doktrinën juridike të huajt konsiderohen si persona që
pëkohësisht janë të lidhur për një shtet ( subditi temporario).
1 Asllan Bilalli,Hajredin Kuçi, “E Drejta Ndërkombëtare Private”,Prishtinë,2012,fq.174.
2 Po aty.
3 Osman Ismaili,”Fillet e së Drejtës”Prishtinë,2011,fq.33.

6. 3.Mënyrat e fitimit të shtetësisë
Me mëyrat e fitimit të shtetësise nënkuptohen ato institute me anën e të cilave vehet lidhja
juridike e personit fizik me sovranitetin personal të një shteti konkret.
Nga momenti i fitimit të shtetësisë individi juridikisht i “takon” shtetit konkret.Përkatësia
shprehet dhe dëshmohet përmes shtetësisë.Në relacion me çdo person konkret shteti i përcakton
kushtet e fitimit,ndërrimit dhe humbjes së shtetësisë,ku dispozitat e shteteve lidhur me
mundësitë,mënyrat dhe kushtet për fitimin e shtetësisë dallojnë. Faktorët qe ndikojnë në këtë
drejtim janë p.sh politika populacioniste e shtetit,faktorët ekonomik,politika e
kolonizimit,çështjet e ndërrimit të kufijve të shteteve në mëyrë paqësore ose me
dhunë,shpërbërja e shteteve dhe krijimi i shteteve të reja.Prandaj,dallojme mënyrat kryesore dhe
plotësuese për fitimin e shtetësisë.
4.Mënyrat kryesore të fitimit të shtetësisë.
Institutet me anë të cilave vehet lidhja juridike midis një numri më të madh të shtetasve dhe
sovranitetit të shtetit të caktuar nga momenti i lindjes i përfaqësojnë mënyrat kryesore të fitimit
të shtetësisë.Mënyrat kryesore të fitimit të shtetësise janë :ius sanguinis (sipas të drejtës së
prejardhjes-të gjakut),dhe ius soli ( sipas të drejtës së shtetit të lindjes)4. Fitimi i shtetësisë me
ius sanguinus apo me anën e gjakut në formën klasike,paraqitet dhe zbatohet në shtetet në të cilat
parimi i barazisë në mes të burrit dhe gruas nuk është pranuar në mëyre konsekuente.Prejardhjen
e ka nga koha e Romës ku dominonte pushteti i burrit(manus) dhe ai i të atit(patria potestas),ku
fëmiu në momentin e lindjes bëhej qytetar Romak,ngase qytetar romak është babai i tij dhe me
këtë rast i fiton gjitha të drejtat(cives optimo jure). Në rastet kur është lindur jashtë
martese,shtetësia është fituar në bazë të shtetësisë së nënës.Pas proklamimit të barazisë
gjinore,kjo formë modifikohet dhe fillon aplikimi i fitimit të shtetësisë sipas ius sanguinis të tipit
të ri,ku shtetësia përcaktohet sipas shtetësisë së dy prindërve,pavarësisht vendit të lindjes.
Mënyra e dyte kryesore e fitimit të shtetësisë që zbatohet në një numër të madh të shteteve
sidoms në shtetet e imigracionit është fitimi i shtetësisë sipas vendit të lindjes së fëmijës,sistemi
ius soli. Prejardhjen ky sistem e ka nga koha e feudalizmit e cila atëherë ka qenë forma e vetme e
fitmit të shtetësisë.Zbatohej si mënyre e fitimit të shtetësisë në ato shtete të imigracionit ku është
shfaqur nevoja për fuqi punëtore.
5.Mënyrat plotësuese të fitimit të shtetësisë.
Institutet me anë të cilave vehet lidhja juridike midis një numri më të vogel të njerëzve dhe
sovranitetit të shtetit të caktuar pas lindjes i përfaqësojnë mënyrat plotësuese të fitimit të
shtetësisë.Si të tilla njihen: natyralizimi dhe fitimi i shtetësisë sipas traktateve ndërkombëtare.
Fitimi i shtetësisë me natyralizim ka kaluar nëpër faza të ndryshme të zhvillimit të shoqërisë. Në
shtetin skllavopronar romak është njohur natyralizimi i jashtëzakonshëm.Ka pasur karakter të
tillë ngase të huajt trajtoheshin si barbarë,ndryshe nga popujt e robëruar të cilët nuk kishin asnjë
të drejtë dhe trajtoheshin si robër(servile nullum ius habetur) e kanë fituar shtetësinë romake si
dhuratë në rastet e parapara me ligj për shërbimet e veçanta që i kanë bërë për shtetin romak.
4 Vep.cit A.Bilalli, H.Kuçi,fq.178.

7. Si mënyre e përgjithshme e fitimit të shtetësisë,natyralizimi zbatohet pas revolucionit francez.
5.1 Natyralizimi dallohet nga mënyrat tjera plotësuese të fitimit të shtetësisë sepse është e
vetmja mënyre e fitimit të shtetësisë sipas kërkeses së personit të interesuar,sipas së cilës shtetasi
i huaj ose apatridi me anë të aktit juridik të një shteti konkret i cili nxirret sipas kërkesës së
personit të interesuar e fiton shtetësinë e atij shteti.Që të fitojë shtetësinë personi i
interesuar,krahas kërkeses me shkrim duhet të plotësojë kushtet e caktuara dhe të nxirret
aktvendimi pozitiv nga organet kompetente të shtetit që dëshiron të fitojë shtetësinë. Dallojmë tre
lloje të natyralizimit: a)natyralizimi i rregullt, b)natyralizimi me lehtësime speciale,
c)natyralizimi i jashtëzakonshëm.
Natyralizimi i rregullt- shtetësinë sipas natyralizimit të rregullt e fiton çdo i huaj i cili e paraqet
kërkesen, i plotëson kushtet e caktuara dhe me nxjerrjen e vendimit nga ana e organit kompetent
e fiton shtetësinë e shtetit konkret. Që të fitohet shtetësia e tillë,duhet plotësuar kushtet e
përgjithshme e në disa vende edhe kushtet e veçanta.
Të përgjithshme janë:parashtrimi i kërkeses,aftësia për punë,qëndrimi i pa ndërprerë një kohë të
caktuar në shtetin shtetësia e të cilit dëshirohet të fitohet dhe mosha madhore.Kushtet specifike
dallohen prej shtetit në shtet. Për shembull ,në SHBA dhe Angli,kërkohet njohja e historisë
nacionale,gjeografisë,rregullimit kushtetues,hyrja legale në vend.
Natyralizimi me lehtësime speciale-sipas këtij lloji të natyralizimit u lejohet fitimi i shtetësisë
një kategorie të caktuar të huajsh,që paraqesin kërkesen për fitimin e shtetësisë dhe kushtet të
cilat kërkohen të plotësohen janë më të pakta se të natyralizimi i rregullt. P.sh në Francë
lehtësime u jepet personave që udhëheqin në industri.
Natyralizimi i jashtëzakonshëm-u mundësohet atyre të huajve që kanë merita të veçanta për
shtetin shtetësinë e të cilit duan ta fitojnë.Dallohet nga llojet e tjera të natyralizimit,sepse rrethi i
të huajve nuk është i përcaktuar dhe është më i ngushtë.Pra nuk ekzistojnë kritere objektive për
fitimin e shtetësisë, por, arsye të veqanta që i kërkon interesi i shtetit andaj është qështje faktike (
questio facti ),se cilit të huaj do ti mundësohet fitimi i shtetësisë në këtë mënyre.
6.Efektet juridike të natyralizimit
Krijon efekte si ndaj personit i cili e fiton shtetësine,ashtu edhe ndaj anëtarëve të familjes së tij.I
huaji me natyralizim fiton shtetësi të re, e bashkë me të edhe të drejta civile,politike,ekonomike e
sociale. Në pikëpamjen juridike formale në disa shtete këto të drejta i fiton
menjëherë(natyralizimi i madh), kurse në disa shtete pas kalimit të një kohe të
caktuar(natyralizimi i vogël). Gjithashtu,fitimi i shtetësisë me natyralizim krijon efekte juridike
edhe ndaj anëtarëve të familjes së personit që e ka fituar shtetësinë me natyralizim,edhe ndaj
bashkëshortës së personit të natyralizuar edhe ndaj fëmijëve të tij.
Natyralizimi krijon efekte juridike ndaj gruas së martuar ngase në disa shtete bëhet diskriminimi
sipas gjinive,ndërsa në shtetet tjera një diskriminim i tillë nuk egziston.
5.2 Fitimi i shtetësisë me ndryshime territoriale sipas konventave ndërkombëtare
Shikuar historikisht kjo mënyre e fitimit të shtetësisë paraqitet në kapitalizëm,e sidomos në
stadin më të lartë te tij imperalizimin,për shkak të kundërthënieve që paraqiten lidhur me luftërat
rreth kolonive dhe ndarjes së botës.Zgjidhjet konkrete për fitimin e shtetësisë së një shteti,dhe
pushimit të shtetësisë së shtetit tjetër janë të parapara në traktatet ndërkombëtare kur bëhen

8. ndryshime territoriale,me anën e të cilave rregullohet ndryshimi i sovranitetit dhe i shtetësisë
mbi territore të caktuara në mes shteteve fqinje.
Që të fitohet shtetësia sipas ndryshimeve territoriale respektivisht traktateve ndërkombëtare
duhet të plotësohen këto kushte: a)të ekzistojë traktati ndërkombëtar i cili e rregullon mundësinë
e fititmit të shtetësisë, b)ndryshimi i sovranitetit mbi territoret e caktuara të shteteve konkrete,
c)e drejta e optimit të popullsisë që të zgjedhë midis dy shteteve.
Shtetësia e Republikës së Kosovës fitohet:
1.1. me lindje;
1.2. me adoptim;
1.3. me natyralizim;
1.4. në bazë të marrëveshjes ndërkombëtare.5
7.Mënyrat e humbjes së shtetësisë
Pasi që mënyrat e fitimit dhe humbjes së shtetësisë janë në kompetencë ekskluzive të shtetit
(domanie reserve) çdo shtet varësisht nga interesat e veta (politike,ekonomike etj) i parasheh me
të drejtën e vet pozitive mënyrat e humbjes së shtetësisë.Shtetësia mund të humbet me vdekjen e
personit fizik,ose derisa personi fizik është gjallë,me vendim të organit të shtetit konkret. Kur
shtetësia humbet për shkak të vdekjes së personit fizik,shkakton efekte juridike vetëm ndaj
personit te vdekur,kurse në nqoftë së shtetësia humbet me vendim të organit kompetent,mund të
ketë raste kur shkakton efekte jurdike edhe ndaj anëtareve të familjes së tij.
Mënyrat e humbjes së shtetësisë klasifikohen në tre grupe kryesore varësisht se prej cilit kriter
bëhet klasifikimi. Nëse merret për kriter humbja e shtetësisë për shkak të mospërmbushjes së
detyrimeve të shtetasit ndaj shtetit dallohen:mungimi dhe heqja(marrja) e shtetësisë. Nëse merret
për bazë humbja e shtetësisë për shkak të vullnetit të individit i cili me anë të kërkeses me shkrim
dëshiron ta ndryshojë shtetësinë,atëherë dallojmë:dalja nga shtetësia(lënia e shtetësisë) dhe
heqja dorë nga shtetësia.
7.1 Humbja e shtetësisë për shkak të shprehjes së vullnetit të individit
Në këtë grup bëjnë pjesë: dalja nga shtetësia dhe heqja dorë nga shtetësia.
Humbja e shtetësisë me dalje nga shtetësia(lënia e shtetësisë)-për shkaqe të ndryshme shtetasi i
një shteti konkret mund ta ndërpres lidhjen faktike me shtetin e vet e madje edhe të fitojë
shtetësinë e shtetit tjetër.Në këtë rast lejohet që me anë të kërkeses së parashtruar me shkrim,nëse
plotësohen kushtet sipas ligjit të shtetit, shtetësinë e të cilit e ka pasur personi në fjalë të dilet nga
shtetësia.Në një grup shtetesh lejohet dalja me automatizem(nëse plotësohen kushtet e parapara
ligjore),atëherë ai person fiton shtetësinë e shtetit tjetër.
Humbja e shtetësisë me heqje dorë nga shtetësia.-Shtetësia me anë të heqjes dorë pushon në
rastet kur jepet deklarata nga personi i cili e ka shtetësinë e shtetit nga e cila heqë dorë,dhe nëse
janë plotësuar kushtet e parapara me ligj të atij shteti. Në këtë rast për pushimin e shtetësisë
duhet të plotësohen dy kushte:shfaqja e dëshirës së personit të interesuar dhe plotësimi i kushteve
të caktuara të parapara me ligj.Ky institut juridik për humbjen shtetësisë me heqje dorë nuk
është i njohur në të gjitha shtetet.
5 Ligji Nr.04/L-215 Për shtetësinë e Kosovës,(Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës,dt.31 korrik 2013).

9. 7.2 Humbja e shtetësisë për shkak të mospërmbushjes së detyrimeve të shtetasit ndaj shtetit
Te pushimi i shtetësisë në këto raste nuk kërkohet pëlqimi i personit që e humb
shtetësinë.Mënyrat e humbjes së shtetësisë për shkak të mospërmbushjes së detyrimeve të
shtetasit ndaj shtetit janë:marrja e shtetësisë dhe mungimi nga shteti.
Humbja e shtetësisë me marrje-humbet sipas vendimit të organit kompetent në rastet kur shtetasi
i shtetit të vendit duke ushtruar veprime aktive merr qëndrim jo lojal ndaj shtetit të vendit. Si
veprime të tilla konsiderohen:angazhimi me qëllim në shërbime publike të shtetit të huaj pa leje
të shtetit të vendit,ikja nga shërbimi ushtarak,veprimtaria e qëllimshme kundër interesave të
shtetit etj.
Humbja e shtetësisë për shkak të mungimit-përkufizohet si humbje e shtetësisë sipas së cilës
shtetasi e humb shtetësinë me vendim të organit kompetent,për arsye se disa vite me rradhë
qëndron jashtë shtetit shtetas i së cilit është.
8. Efektet juridike pas humbjes së shtetësisë
Kur shtetasi e humb shtetësinë pavarësisht mënyres së humbjes në të drejtën e shtetit
konkret,atëhere ai trajtohet si i huaj dhe nuk mund të gëzojë të drejta apsolutisht të rezervuara si
p.sh: të ushtrojë funksione publike,të votojë,nuk gëzon të drejtën e mbrojtjes diplomatike të
shtetit,ngase e ka humbur shtetësinë,mund të përjashtohet,të ekstradohet nga shteti etj.
Instituti i humbjes së shtetësisë krijon efekte juridike si ndaj shtetasit i cili e ka humbur
shtetësinë, ashtu edhe ndaj anëtareve të familjes së tij( kjo dallon varësisht shtetit,ku p.sh. në
shtetet ku ekziston diskriminimi sipas gjinive,humbja e shtetesisë së burrit automatikisht
nënkupton edhe humbjen e shtetësisë së gruas,kurse në shtetet ku zbatohet parimi i barazisë së
gjinive,humbja e shtetësisë së burrit nuk e nënkupton edhe humbjen e shtetësisë së gruas.
9. Reintegrimi- është institut i veçantë për rifitimin e shtetësisë së humbur,sipas se cilës,personi i
cili dikur e ka pasur shtetësinë e shtetit konkret ,dhe pastaj e ka humbur,me anë të reintegrimit
përsëri e fiton shtetësinë e shtetit të njejtë. Me atë rast personi në fjalë i fiton gjitha të drejtat që i
kanë shtetasit e atij shteti që nga momenti i plotfuqishmërisë së vendimit të nxjerrë nga organi
kompetent.Personi i interesuar duhet ti plotësoje kushtet e parapara në të drejten e shtetit
konkret dhe ta parashtojë kërkesen me shkrim.
10. Kolezioni(konflikti) i shtetësisë
Deri te kolezioni vjen në ato raste kur marëdhënia juridiko-civile është e lidhur me më tepër
subjekte sovrane6.Në këtë mënyre ekzistimi paralel i sistemeve të ndryshme juridike për fitimin
dhe humbjen e shtetësisë krijon situata te atilla që një kategori e personave të mos kenë fare
shtetësi,ndërsa kategoria tjetër të ketë dy e më tepër shtetësi dhe kështu vjen deri te konflikti i
shtetësisë.Në rastet kur personi nuk i plotëson kushtet për fitimin e shtetësisë sipas të drejtës së
asnjë shteti shtrohet qështja e konfliktit negativ të shtetësisë,ndërsa kur i plotëson kushtet për
6 Hajredin Kuçi,Asllan Bilalli, “Kolezioni i Ligjeve(Konflikti ndërkombëtar dhe interlokal i
ligjeve)”,Prishtinë,2007,fq.27.

10. fitimin e shtetësisë sipas të drejtës së dy ose më tepër shteteve shtrohet kolezioni pozitiv i
shtetësisë7.
10.1 Kolizioni negativ i shtetësisë
Njerëzit mund të kenë dy apo më shumë shtetësi, gjithashtu, për fat të keq ka edhe të tillë që nuk
kanë fare shtetësi. Ata persona të cilët nuk kanë fare shtetësi quhen apatridë, apoloid ose
hajmatos. Për arsye se nuk e kanë shtetësinë e asnjë shteti,personat pa shtetësi janë te huaj në të
gjitha shtetet dhe pozita e tyre juridike është “sui generis” sepse nuk mund të barazohen me
shtetasit e vendit,e as me të huajt për arsye se nuk kanë të drejtë as në mbrojtje konsullore as
diplomatike,nuk mund të përcaktohet e drejta e tyre nacionale dhe gjykata nacionale.Shembull
konkret i personave të cilët nuk kanë fare shtetësi është ai i shqiptarëve në Maqedoni, ku për
arsye politike, shumica e tyre nuk disponojnë shtetësi8.
Nëse shtrohet pyetja se cila e drejtë do të aplikohet nëse subjekt i marrëdhënieve juridiko-private
është një person pa shtetësi,atëherë në vend të shtetësisë(si zëvendesim) si fakt i lidhjes mund të
aplikohet shtetësia e mëparshme,vendbanimi ose vendqendrimi.Njihen këto kategori të
personave pa shtetësi:apatridët nga lindja dhe apatrid pas lindjes,apatridët në kuptimin klasik dhe
kategoria e veçantë e apatridëve,apatridët “de iure” dhe “de facto”.
Apatridët nga lindja paraqiten për arsye se në sistemet juridike bashkëkohore të shteteve të
ndryshme,paralelisht aplikohen mënyra të ndryshme kryesore të fitimit të shtetësisë.
Apatridët pas lindjes paraqiten në rastet e humbjes së shtetësisë me marrje ose mungim nga
shteti,në disa shtete për shkak të marteses me të huaj dhe për shkak të shkurorëzimit.
Apatridët në kuptimin klasik-kjo kategori e personave në aspektin juridik nuk trajtohen si të huajt
e tjerë,dhe kanë status juridik specifik,sepse nuk kanë të drejtë as në mbrojtje konsullore dhe
diplomatike,nuk mund të thirren në të drejtën e tyre nacionale dhe as në kompetencen e gjykatës
nacionale.
Kategoria e veçantë e apatridëve-janë ata persona që nuk janë të lidhur me sovranitetin personal
të asnjë shteti,por janë banorë të territoreve nën kujdestari ose nën kontrollin ndërkombëtar.Është
specifike sepse nuk janë shtetas të shtetit administrativë,nuk kanë shtetësinë e atij shteti dhe
pozita e tyre juridike është e garantuar me Kartën e Kombeve të Bashkuara dhe me marrëveshjen
e lidhur me shtetin kujdestar.
Apadrid de facto-në doktrinen juridike të tillë konsiderohen të ikurit, të cilet janë persona që për
shkaqe politike kanë ikur nga shteti i tyre dhe janë kategori politike.
11. Personat me disa shtetësi-janë ata persona të cilët njëkohësisht janë të lidhur juridikisht me
sovranitetin personal të dy ose më tepër shteteve.Edhe këta persona janë kategori e padëshiruar,si
në marrëdhënie brenda shtetit, ashtu edhe në të drejten ndërkombëtare,sepse këta kanë të drejta
dhe detyrime të dyfishta,që mund të jenë kontradiktore lidhur me përcaktimin e të drejtës që
duhet të zbatohet.
12. Dëshmimi(të provuarit) e shtetësisë
7 Vep.cit A.Bilalli, H.Kuçi,fq.203.
8 https://sq.wikipedia.org/wiki/Shtet%C3%ABsia

11. Dëshmimi i shtetësisë së vendit në shtetin e huaj,si rregull dëshmohet me anë të çertifikatës për
shtetësinë.Shtetësia e Kosovës dëshmohet me certifikatë të lindjes të vlefshme, certifikatë të
shtetësisë, letërnjoftim ose me pasaportën e Republikës së Kosovës9.
13. Vendbanimi( domicili) si fakt identifikimi(fakt në bazë të cilit krijohet elementi i huaj
juridiko-privat)
Me vendbanim nënkuptojmë vendin ku është qendra e marrëdhënieve jetësore të një personi në
një vend.Pra, Vendbanimi është vendi në të cilin qytetari vendoset me qëllim që të jetojë
përgjithmonë; për dallim nga Vendqëndrimi qëështë vendi në të cilin qytetari qëndron
përkohësisht për shkak të punës, shkollimit apo arsyeve të tjera, mirëpo në të nuk ka për qëllim
të jetoj gjithmonë10.
Roli i vendbanimit si fakt identifikimi konsiston në caktimin se a është i shprehur elementi i
huaj në subjekt ose jo,respektivisht tregon se ajo marrëdhënie ngërthen në vete elementin e huaj
në subjekt ose jo. Vendbanimi si fakt identifikimi ka rëndësi të konsiderueshme,sidomos në
rastet kur shtrohet çështja e konfliktit të shtetësisë,poashtu edhe kur merret parasysh fakti se në
shtetet e ndryshme ekzistojnë lloje të ndryshme të vendbanimit.Për kuptimin e vendbanimit
ekzistojnë qëndrime të ndryshme,mirëpo për disa elemente të tij ekziston pajtueshmëria. Është i
përfaqesuar mendimi i përgjithshëm se vendbanimi ka dy elemente themelore
konstituive:elementin faktik dhe elementin e vullnetit(dëshires).
Elementi faktik(objektiv) ka të bëjë me qëndrimin në një vend konkret,kurse elementi i vullnetit
(subjektiv) konsiston në dëshiren e individit që përgjithmonë të vendoset aty(animus simper
vivendi).
Autori Jezediq e shton si element të trete edhe zotësinë e veprimit,ngase konsiderohet se personat
të cilët nuk kanë zotësi të veprimit,kanë vendbanimin ligjor aty ku e kanë vendqëndrimin
prindërit e tyre ose kujdestarët.
Shikuar historikisht,vendbanimi ka ekzistuar qysh në kohën e Romës skllavopronare,ku kanë
ekzistuar tre lloje të vendbanimit: domicilium voluntarium,domicilium necesarium dhe
domecilium derivatium,por,ka qenë institut i të drejtës së brendshme,e jo i të Drejtës
ndrërkombëtare private.Vendbanimi si nocion juridik ekziston dhe përdoret në në të drejtën e
brendshme,poashtu edhe në të Drejtën ndërkombëtare private.Mirëpo,përmbajtja e tij ndryshon
kur përdoret në të drejtën e brendshme e në atë ndërkombëtare private.Në të drejtën e
brendshme,në ato degë të së drejtës që rregullojnë marrëdhëniet juridike të cilat krijohen brenda
për brenda sistemit juridik të njejtë,dhe nuk janë të lidhura përmes elementeve të
tyre(subjektit,objektit ose të drejtave dhe detyrimeve)edhe me sistemin juridik të shtetit tjetër ose
të më tepër shteteve,vendbanimi është qendër e marrëdhënieve jetësore të një personi në një vend
të caktuarr.Si e tillë konsiderohet vendi ku personi është I punësuar ose ku gjendet pasuria e
tij,ose që të dyja e ku konkretisht mendohet për një vend në suaza të një shteti,aty ku personi e ka
vendbanimin mund të ngritet procedura para gjykatës(të paditet).
Në të drejtën ndërkombëtar private,domicili është qendër e marrëdhënieve jetësore të një personi
në një shtet të caktuar, që do të thotë se për të drejtën ndërkombëtare private është me rendësi se
ndodhet ajo qendër(në cilin shtet ) e jo se në cilin qytet në kuadër të atij shteti. Pavarësisht kësaj
dallimet mes të drejtës së brendshme dhe të Drejtës ndërkombëtare private nuk janë aq të
9 http://med.appdec.com/sq-al/sh%C3%ABrbime/shtet%C3%ABsia.aspx
10 Ligji Nr.02/L-121 Për Vendbanimin dhe Vendqëndrimin(Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës,dt.27 shtator
2007).

12. mëdha,sepse vendbanimi sipas të drejtës së brendshme është parakusht për ekzistimin e
vendbanimit sipas të Drejtës ndërkombëtare private,dhe nuk mund të konsiderohet që një person
e ka vendbanimin në një shtet,në qoftë se nuk ka vendbanim në një shtet,në qoftë se nuk ka
vendbanim në një vend të caktuar në kuadër të atij shteti,dhe në qoftë se një person e ndërron
vendbanimin sipas të drejtës së brendshme,nuk e ndërron ipso facto edhe vendbanimin sipas të
Drejtës ndërkombëtare private.
14. Llojet e vendbanimit
Si në të drejtën e brendshme,ashtu edhe në të Drejtën ndërkombëtare private,ekzistojnë dy lloje
të vendbanimit: vendbanimi me dëshirë(domicilium voluntarium) dhe vendbanimi
ligjor(domicilium necesarium).Në të Drejtën ndërkombëtare private ekziston një lloj
vendbanimi i cili edhe pse emërohet si i tillë ,nuk është fare vendbanim,e ai është kuazi-
vendbanimi.
15. Vendbanimi me dëshirë(domicilium necesarium)-është qendra e marrëdhënieve jetësore të
një personi në një shtet,e cila krijohet kur një person përgjithmonë vendoset në atë shtet me
qëllim që aty përgjithmonë të banojë. Në të Drejtën ndërkombëtare private ,respektivisht në një
grup shtetesh si p.sh Holanda etj,që të ekzistojë vendbanimi kërkojnë vetëm elementin
objektiv(personi përgjithmonë të jetë vendosur në një shtet),kurse në shtetet tjera p.sh Anglia,
Portugalia etj,konsiderohet se personi ka vendbanim në një shtet nëse janë përmbushur edhe
elementi objektiv edhe ai subjektiv(qëllimi që përgjithmonë të vendoset në atë shtet).
16. Vendbanimi ligjor(domicilium necesarium).-është ajo qendër e marrëdhënieve jetësore që me
ligj i caktohet kategorisë së caktuar të personave në një shtet për t’u mbrojtur interesat e tyre dhe
të rrethit ku jetojnë. Në sistemet juridike të shteteve të ndryshme,vendbanimi ligjor parashihet
për këto kategori të personave:
 Për personat që nuk kanë zotësi veprimi;
 Përfaqësuesit diplomatik dhe personat me status diplomatik;
 Për funksionarët e lartë ;
 Për tregtarët;
 Vendbanimi sipas origjinës;
 Kuazi – vendbanimi;
 Kuazi – vendbanimi i zgjedhur;
 Kuazi – vendbanimi i notifikacionit;
Personat që nuk kanë zotësi veprimi konsiderohen personat e mitur dhe personat e sëmurë
psiqik,ndërsa në disa shtete edhe pijanecet janë vënë nën kujdestari.Në disa vende edhe gruaja e
martuar nuk ka zotësi veprimi( si p.sh. në Angli,Francë etj). Për personat e mitur konsiderohet se
e kanë vendbanimin ku e ka i ati i tyre(rrallë merret vendbanimi i nënës),kurse personat nën
kujdestari e kanë vendbanimin e kujdestarit.Në shtetet bashkëkohore,personat e
mitur,vendbanimin e kanë atyy ku është vendbanimi i të dy prindërve.
Përfaqësuesit diplomatik dhe personat me status diplomatik(ata që gëzojnë imunitet gjyqësor)-
konsiderohet se e kanë vendbanimin në shtetin që e përfqësojnë, e jo në shtetin ku janë të
akredituar.Këtu nuk shtrohet problemi i cilësimit sepse lidhur me këtë qëndrim të njejtë kanë të
gjitha shtetet.
Për funksionarët e lartë-në sistemet juridike të shteteve të ndryshme parashihet vendbanimi i
veçantë(p.sh. Kancelari federal i Zvicrës e ka vendbanimin në Bern).

13. Për tregtarët, në disa shtete caktohet vendbanimi special,aty ku janë regjistruar në regjistrin
tregtar,ose ku e kanë selinë kryesore,por vetëm për marrëdhëniet që janë të lidhura me ushtrimin
e veprimtarisë tregtare(p.sh Portugali,Zvicër).
Vendbanimi sipas origjinës (domicile of origin)-krijohet nga moment i lindjes(por nuk është në
atë shtet ku është lindur personi,por është në atë shtet ku e ka vendbanimin prindi i tij në
momentin e lindjes së fëmiut)nuk ndryshohet me fitimin e zotësisë së veprimit dhe e përcjell
personin deri në vdekje.Ekziston në disa shtete Anglo-saksone(SHBA,Angli,Argjentinë)
Kuazi – vendbanimi-nuk është qendër e marrëdhënieve jetësore në kuptimin e plotë.Llojet e
tij:kuazi – vendbanimi i zgjedhur dhe kuazi-vendbanimi i notifikacionit.
Kuazi – vendbanimi i zgjedhur-e ka prejardhjen nga Franca(domicile elu).Palët kontraktuese me
marrëveshje e caktojnë një vendbanim të përbashkët për të dy palët,dhe vlen vetëm për atë
marrëdhënie juridike(dhe në këtë mënyre në rast të paraqitjes së kontestit mes tyre,palët përmes
vendbanimit heshtazi e caktojnë edhe kompetencën e gjykatës).
Kuazi-vendbanimi i notifikacionit-është vendi i caktuar nga i huaji për personin e autorizuar për
pranimin dhe dorëzimin e shkresave gjyqësore në rastet kur i huaji nuk ka vendbanim në shtetin
ku zhvillohet procdura gjyqësore.Ky vendbanim është njëri ndër institutet i cili tregon pozitën e
pa barabartë procedurale të huajve ndaj shtetasve të vendit para gjykatave të vendit.
17. Dëshmimi( të provuarit) i vendbanimit
Vendbanimi ligjor krijohet në rastet kur shprehimisht e cakton ligji,dhe dëshmohet me anë të
dokumenteve zyrtare të lëshuara nga organet kompetente. Nëse ky dokument përdoret në shtetin
e huaj,atëherë është dokument i huaj publik,dhe në aspektin ndërkombëtar duhet të
legalizohet,por,me traktat ndërkombëtar mund të parashihet suprimimi i legalizimit.
Që të dëshmohet vendbanimi sipas dëshirës duhet të konstatohet se personi a është juridikisht i
aftë për të vepruar,të ketë zotësi juridike,të jetë vendosur në një shtet,në disa shtete dëshmohet
vullneti se aty dëshiron të qëndrojë përgjithmonë(animus semper vivendi). Kur kemi shmangien
nga të provuarit e vendbanimit sipas lex fori,atëherë vendbanimi dëshmohet sipas lex causae.
18. Përkatesia (Nacionaliteti ) e personave juridik si fakt identifikimi-fakt në bzaë të cilit krijohet
elementi i huaj juridiko-privat
Përveç personave fizik si subjekte të marrëdhënieve juridiko-private me element të
huaj,paraqiten edhe personat juridik,ku si fakt identifikimi për personat juridik rolin kryesor e ka
përkatësia e tyre.Roli i përkatësisë(nacionalitetit)së personave juridik si fakt në bazë të cilit
krijohet elementi i huaj juridiko – privat konsiston në identifikimin e prezencës së elementit të
huaj në subjekt të marrëdhënies juridiko-private,dhe ka të njejtin rol si shtetësia dhe vendbanimi
tek marrëdhëniet statusore me element të huaj,por,nuk e ka të njejtin rol edhe te marrëdhëniet
trashëgimore11. Për dallim nga personat fizik,që zotësinë juridike e fitojnë nga moment i
lindjes,dhe kanë subjektivitet juridik me vetë faktin se janë gjallë(e jo pse janë shtetas të ndonjë
shteti),personat juridik,subjektivitetin juridik e fitojnë sipas kushteve dhe procedurës konkrete që
i parasheh çdo shtet,lidhur me themelimin,rolin,emërimin,veprimtarinë si dhe pushimin e statusit
juridik.Pra,përkatësinë e shtetit të vendit e fiton vetëm personi juridik që i plotëson kushtet sipas
lex fori.Përkatësia(nacionaliteti) e personave juridik është lidhje juridike midis personit juridik
11 Vep.cit A.Bilalli, H.Kuçi,fq.243.

14. dhe sovranitetit të shtetit konkret,sipas së cilës lidhjeje ai person është titullar i të drejtave të
caktuara dhe është nën juridiksionin e shtetit konkret.Sipas nacionalitetit,personat juridik
kategorizohen në dy lloje:personat juridik që kanë nacionalitetin e një shteti konkret dhe personat
juridik ndërkombëtar.
Personat juridik që kanë nacionalitetin e një shteti konkret-janë personat juridik të së drejtës
civile(private) dhe shteti me derivatet e tij.Personi juridik është krijesë shoqërore të së cilës
sistemi juridik ia njeh zotësinë juridike,respektivisht që mund të jetë bartës i të drejtave dhe
detyrimeve,pavarësisht se dallohet nga personi fizik.Mirëpo,pranimi i zotësisë juridike,krijesave
të caktuara të shoqërisë paraqitet si nevojë e kërkesave konkrete shoqërore që i ka imponuar jeta
ekonomike dhe shoqërore(kur përmbushja e qëllimeve të caktuara në aspektin ekonomik,nuk
mund të realizohen nga individi i thjeshtë sepse tejkalohen fuqitë e tij fizike dhe
ekonomike).Prandaj, e drejta për arritjen e qëllimeve të caktuara shoqërore mundëson bashkimin
e fuqisë fizike dhe ekonomike në suaza të krijesave të caktuara shoqërore dhe organizatave të
tilla ua njeh zotësinë juridike që të mundësohet kyçja në marrëdhëniet juridiko-private.Rrënjët e
konstruksionit juridik të personave juridik më të theksuara kanë qenë në të drejtën zakonore
Romake dhe Gjermane si dhe në të drejtat tjera të Kontinentit Europian.Përparimi në kuptimin e
thelbit të personave juridik,kushtëzohej me zhvillimin ekonomik të Romës,veçanarisht me
nevojat e tregëtisë së madhe tejdetare,me sistemin e mbledhjes së tatimeve,sistemin e
eksplautimit të xehtoreve dhe me veprimtarinë e madhe ndërtimore që e zhvillonte shteti
romak12.
Për pandektistët,subjektivitet juridik ka pasur vetëm individi dhe në frymën e të drejtës romake
është riafermuar ky koncepcion,se vetëm njeriu si individ mund të jetë subjekt
juridik(personae),sepse vetëm ai mund të jetë bartës i vullnetit të vet të lirë.Ky qëndrim ka pasur
pasoja afatgjate,sepse vetëm njeriu është person juridik dhe i njihet subjektiviteti juridik,për
dallim nga krijesat shoqërore(personat juridik),të cilëve nuk u njihet ky subjektivitetet juridik.Ky
qëndrim në praktik ka qenë i papranueshëm dhe lidhur me këtë është kërkuar qëndrimi i
përgjithshëm nga ana e doktrinës juridike.Që të tjekalohen kundërthëniet e këtyre
qëndrimeve,është dashur të gjendet zgjidhja plauzibile në teori,që në të drejtën Romake është
inicuar në mënyre specifike.Ulpiani thotë:Si qoud universitati debetur,singulis non debater,nec
quod debet universitatis singuli debent në qoftë se i është diçka borxh shoqërisë(personit juridik)
nuk i është borxhin individëve (anëtareve të tij),e as individët nuk kanë borxh atë që e ka borxh
shoqëria.Ky fragment nga ana e Ulpianit ka pasur jehonë të madhe tek glosatorët.Për çështjet
kardinale,glasatorët e kanë zbatuar tezën se universitas është identike me grupin e individëve
“universitas nihil aliud est,nisi qui ibi sunt”.Pavarësisht kësaj,kanë paraqitur edhe qëndrime të
kundërta,sipas së cilës:quod universitatis est non est singularium,sipas së cilit,ajo që i takon
shoqërisë nuk u takon individëve. Megjithatë,glosatorët çdo anëtari ia kanë pranuar të drejtën në
pjesë alikuote të pasurisë shoqërore që në literaturë konsiderohet si anomali e
pashpjegueshme.Simbaldo Defressho (i njohur si Papa inocenti IV) përcaktoi qëndrimin e të
Drejtës Romake me arsyetimin se:univeristatis sicud et capitulum,populous,gens et huiusmodi
nomina sunt iuris et non personarum,ideo non codit iu eam excomunicatio.Pra,në kohën e
tij,termi personae fillon të ketë përmbajtje të re juridike.
Qëndrimi tjetër ai nga ana e Savigny-ut përkrahet dhe zhvillohet si teori e fiksionit. Sipas saj
krijesat shoqërore nuk janë personae ngase nuk disponojnë me vullnet të vetin,vetëm supozohet
se personat e tillë egzistojnë në raste konkrete që Heise i pari në litraturën juridike i quajti si
persona juridik.Në atë kohë,lidhur me subjektivitetin e personave juridik krijohen shumë teori
12 Ivo Puhan,E Drejta Romake,(botimi i pestë),Prishtinë,fq.170

15. si:teoria organike,teoria e realitetit juridik,teoria e institucionit,teoria e pasurisë së
destinuar,teoria e pasurisë kolektive etj.
Personat juridik të së drejtës civile janë me rëndësi të posaçme për të Dejtën ndërkombëtare
private,sepse përmes tyre realizohet qarkullimi i mallrave dhe këmbimi i mallrave dhe
shërbimeve,dhe janë prezent nëpër tregje botërore,ku me ta hyjnë në marrëdhënie juridiko-
private edhe për personat fizik,madje edhe shtetet.Këtë rol,personat juridik e fitojnë me kalimin
nga kapitalizmi në imperalizëm,si formë juridike e bashkimit ekonomik të kapitalit për krijimin e
profitit në planin ndërkombëtar,për arsye se kanë aftësi më të madhe të konkurimit se personat
juridik.Ata paraqiten si subjekt të marrëdhënieve juridiko-private me elemet të huaj dhe lidhin
marrëveshje të ndryshme që kanë të bëjnë me tregtinë e jashtme,kapitali i të cilëve për shkak të
aftësisë më të madhe konkurruese bashkohet me personat juridik që kanë përkatësi të shteteve të
ndryshme.Theksohet se më e drejtë është të përdoret nocioni “përkatësia e personave juridik” se
sa “nacionalitet”,sepse shoqata të shumta për shkak të tatimeve më të ulëta lidhur me ushtrimin e
veprimtarive të tyre në aspektin formal juridik në shtetin ku e ushtrojnë veprimtarinë sikur ta
kenë nacionalitetin e atij shteti.
Personat juridik ndërkombëtar-paraqiten nga fundi i shekullit XIX.Përderisa personat
fizik,zotësinë juridike e fitojnë me lindjen në territorin e shtetit,e jo pse janë shtetas të një shteti,
personat juridik e fitojnë zotësinë juridike nësë një shtet i pranon si persona juridik13.Kriteret dhe
procedurën për regjistrimin e personave juridik,çdo shtet e cakton sipas dispozitave të sistemit të
vetë juridik,por një subjektivitet i tillë nuk u njihet në qoftë se shoqata nuk ka lidhje konkrete me
shtetin. Ekziston sistemi i bashkimit liberal(te lirë),sistemi i koncesioneve dhe sistemi
normativ.Ekzistojnë dy sisteme kryesore të lidhjes së shoqatave me shtetin. Sipas sistemit të
themelimit(inkomponimit),ne qoftë se shoqata(personi juridik)themelohet sipas dispozitave të
shtetit të vendit,e ka përkatësinë e atij shteti.Sipas sistemit të selisë së vërtetë,shoqata(personi
juridik) e ka përkatësinë e shtetit të vendit vetëm nëse personi juridik e ka selinë në territorin e
shtetit të vendit.Në qoftë se shoqata i plotëson kushtet e parapara,sipas sistemit juridik të një
shteti dhe nëse konstituohet sipas procedurës së sitemit juridik si person juridik në atë
shtet.Por,që ky subjektivitet a do të ju njihet edhe në shtetet tjera ,varet nga kriteret që
parashohin shtetet e ndryshme,ku përcaktohet ligji personal i personit juridik.Sipas këtij
ligji,caktohet zotësia juridike e personit juridik,struktura e organizimit të tij,personi i autorizuar
që mund ta përfaqësojë atë,pëgjegjësia juridiko-civile e tij etj.Në kushtet e veprimtarisë së
personave juridik,më vështirë është të përcaktohet përkatësia e kompanive multinacionale,sepse
ndodh që një ndërmarrje tregtare për nga emri t’i përkasë një shteti,e sipas selisë shtetit
tjetër,kurse sipas ushtrimit të veprimtarisë ,shtetit tjetër.Andaj,në këto raste është vështirë të
përcaktohet nacionliteti i tyre,ngase nuk ekzisotjnë kritere të unifikuara në sistemet juridike të
shteteve të ndryshme në bazë të cilave do të përcaktohej nacionaliteti i personave juridik.Për këtë
arsye,zbatohen kritere të ndryshme për caktimin e statusit të personave juridik,në rrethana
normale dhe të jashtëzakonshme(gjendje lufte).
Në sistemet juridike të shteteve zbatohen më tepër kritere në bazë të të cilave caktohet përkatësia
e personave juridik në rrethana normale.
Përkatësia e personave juridik caktohet sipas vendit të selisë së administrates-këtë sistem e
zbatojnë më tepër shtete të Evropës kontinentale (Austri,Gjermani,Zvicërr,Francë,Suedi). Sipas
13 Vep.cit A.Bilalli, H.Kuçi,fq.248.

16. këtij kriteri,personi juridik e ka nacionalitetin e shtetit në të cilin faktikisht ndodhet selia e
organit kryesor.
Përkatësia e personit juridik caktohet sipas vendit të regjistrimit (themelimit)-sipas këtij
kriteri,personi juridik e ka nacionalitetin e atij shteti në të cilin është regjistruar.
Përkatësia e personit juridik caktohet sipas qendrës së aktiviteteve ekonomike-sipas këtij kriteri
perkatësia e personave juridik caktohet sipas qendrës së aktiviteteve ekonomike të personit
juridik. Sipas këtij sistemi,personi juridik edhe pse e ka përkatësinë e shtetit tjetër,do
të konsiderohet si i vendit në qoftëse aty është qendra e aktiviteteve të tija ekonomike.
Caktimii përkatësisë sëpersonave juridik nërrethana tëjashtëzakonshme-Në rrethana të
jashtëzakonshme,sidomos në gjendje lufte,si kriter përkatësisht si fakt në bazë të cilit konstatohet
përkatësia e personit juridik merret se kush e bënë kontrollin e kapitalit të personit juridik.
19. Konkluzion
Në bazë të kësaj që u cekë më lartë,mund të vimë në përfundim se faktet e indetifikimit apo
faktet në bzaë të së cilave krijohet elementi i huaj juridiko-privat në subjekt,ka një rëndësi shumë
të madhe në të Drejtën ndërkombëtare private, sepse prania e elementit të huaj në një
marrëdhënie juridiko-private nënkupton se ajo marrëdhënie mund që njëkohësisht të rregullohet
me normat e sistemit juridik të shtetit të vendit dhe të shtetit të huaj.Prandaj me faktet e
indentifikimit përcaktohet apo konstatohet se në një marrëdhënie juridiko-private ka,ose nuk ka
element të huaj a janë një ose më shumë elemente të marrëdhënies,juridikisht të lidhura,përveç
me sovranitetin e shtetit të vendit edhe me sovranitetin e shtetit të huaj.
20.Bibliografia
Bilalli, Asllan. Kuçi, Hajredin “E Drejta Ndërkombëtare Private”.Prishtinë.2012.
Kuçi, Hajredin . Bilalli, Asllan .“Kolezioni i Ligjeve(Konflikti ndërkombëtar dhe interlokal i
ligjeve)”,Prishtinë,2007.
Ismaili, Osman.”Fillet e së Drejtës”Prishtinë.2011.
Puhan,Ivo. “E Drejta Romake” ,(botimi i pestë),Prishtinë.
Ligji Nr.04/L-215 Për shtetësinë e Kosovës,( Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës, dt. 31
korrik 2013).
Ligji Nr.02/L-121 Për Vendbanimin dhe Vendqëndrimin(Gazeta Zyrtare e Republikës së
Kosovës, dt.27 shtator 2007).
http://med.appdec.com/sq-al/sh%C3%ABrbime/shtet%C3%ABsia.aspx
https://sq.wikipedia.org/wiki/Shtet%C3%ABsia