1. Fakulteti Ekonomik - drejtimi : Banka financa dhe kontabilitet
Punim seminarik nga lënda:E Drejta Biznesore
Tema: Subjektet e se Drejtes
Mentori : Agron Hajdini Studenti : Shqipe Çelaj
2. SUBJEKTET E SË DREJTËS BIZNESORE
Shqyrtime të përgjithshme
Subjektet juridike të së drejtës
Objekti I Biznesit
Personat Fizikë
Nocioni , lindja dhe shuarja e personave fizikë
Atributet e personave fizikë
Zotësia juridike e personave fizikë
Personat Juridikë
Nocioni , veqorit dhe karakteristikat
Llojet e personave juridikë dhe rëndësia e tyre
Krijimi i personave juridikë
Zotësia e personave juridikë
Ndërprerja ( shuarja ) e veprimtarisë së personave juridikë
3. Subjektet juridike të së drejtës
• Në marrëdhëniet biznesore , subjektet e së drejtës biznesore , mund të jenë bartës
të të drejtave apo të autorizimeve te caktuara .
• Subjektet e së drejtës biznesore , kanë këto veqori të përbashkëta :
Që mund të paraqiten si bartës të të drejtave dhe detyrimeve te caktuara në
transaksionet biznesore dhe
Që janë subjekte te tilla , të cilat duke u paraqitur në marredhënie të caktuara ,
biznesore në esenc dhe në të vërtet ushtrojnë ndonjë aktivitet apo veprimtari
biznesore , përkatsisht janë në lidhje me to .
• Në qoftë se subjektet juridike –biznesore nuk e përmbushin njërin nga dy kushtet e
sipërpërmendura apo nuk kanë njërën nga këto veqori nuk mund të kenë cilësin e
subjektit biznesor .
4. Subjektet juridike të së drejtës
• Subjektet biznesore si bartës te te drejtave dhe detyrimeve duhet të kenë : -
Aftësinë juridike
• - Aftësinë biznesore rrjedhimisht aftësinë per te vepruar .
• Zotësia juridike vetëkupton aftësin e një personi , që të jetë subject i së drejtës .
Zotësia e veprimit ose aftësia biznesore nënkupton aftësin e personit që të krijoj të
drejta dhe detyrime ose te kryej punë juridike .
• Me Sintagmën marrëdhënie biznesore , nënkuptojmë marrëdheniet juridike dhe
marrëdhëniet e tjera , të cilat krijohen në mes të subjekteve me rastin e ndonjë
objekti biznesor ose ndërlidhur me te .
5. Objekti i Biznesit
Objekt i Biznesit mund të jetë : prodhimi i mallrave , kryerja e sherbimeve , transfer
– qarkullimi i tyre etj. Veprimet e mësipërme që kanë te bejnë me objektin e
biznesit kryhen me qellim të përmbushjes së nevojave te veqanta dhe te
përgjithshme shoqërore .
Nocioni “ Objekt i Biznesit “ paraqet tërësin e veprimtarive të një subjekti. Objekt i
biznesit është ai gjësend ose ajo lëndë në të cilen fokusohen te drejtat dhe
detyrimet e subjekteve te caktuara biznesore . Këto mund të jenë :
- Sendet ( malli , qmimi )
- Veprimet ( sjelljet e subjekteve biznesore )
- Të drejtat
- Produktet
- Të mirat ( vetanake , private dhe publike )
6. Objekti i Biznesit
Gjatë marrëdhënieve te ndrryshme biznesore , subjektet e së drejtës biznesore
inkorporohen në qarkullimin juridik dhe atë ekonomik .
Këto subjekte janë personat juridik dhe në përputhje me ligjin mund te formohen
dhe regjistrohen pranë organit kompetent në forma të ndrryshme dhe emërtime të
ndrryshme . Sipas rëndësisë subjektet biznesore ndahen në subjektet biznesore ne
kuptim të ngushtë dhe në kuptim të gjerë . Subjektet biznesore ne kuptim të
ngushtë janë : formacionet , asociacionet apo organizatat biznesore të cilet në të
vërtetë janë edhe persona juridik , kurse subjektet biznesore ne kuptim te gjerë
janë : personat fizik , shteti dhe organizatat ndërkombetare .
Organizatat biznesore mund të paraqiten në qarkullim si : ndërmarrje , shoqëri ,
grupacione ndërmarrjesh siq janë p.sh. Holdingjet , ndërmarrjet apo kompanit
shum kombësie etj.
7. Subjektet e së drejtës biznesore janë:
Personat Fizikë
Personat Juridikë
8. Personat Fizikë
Nocioni , lindja dhe shuarja e personave fizikë
Qdo qenie e shëndoshë fizikisht dhe normale , me aktin e lindjes e fiton
subjektivitetin e plotë dhe cilësin e subjektit të së drejtës .E drejta këtë status ia
njeh edhe embrionit pra fëmijës së palindur .
Pra me person fizikë nënkuptojmë qenien e lindur gjallë njërzore që nga paralindja
e deri ne vdekje .
Kjo d.m.th. se subjektiviteti i personit fizikë nderpritet me aktin e vdekjes por edhe
me rast te humbjes se zotësis juridike dhe asaj të veprimit . Si pasojë e shuarjes së
personit fizik , vjen deri te shuarja e të drejtave të caktuara dhe statusit ( pasuria ,
statusi martesor etj.)
9. Atributet e personave fizikë
Qdo qenie njerëzore , përkatsisht personi fizikë ka veqantit , tiparet dhe karakteristikat
vetanake autentike . Nder te tjera kjo është e nevojshme edhe per te konstatuar dhe
ushtruar subjektivitetin e tyre ne jetë dhe ne biznes . Atributet e personave fizikë janë :
Emri Vendbanimi i përhershëm Nënshtetësia
Emri , identiteti i personit Fizikë përbehet nga emri personal dhe ai familjar apo mbiemri
. Pas lindjes emri dhe mbiemri shenohen ne librin amëz të të lindurve . Perpos ksaj
egzistojn edhe librat amëz te kurorëzimit dhe ato te personave te vdekur .
Vendbanimi i përhershëm është vendi i jetësës së vazhdueshme ne te cilin personi fizik
i realizon te drejtat e tij i përmbush detyrimet dhe ushtron subjektivitetin e tij .
Vendbanimi i përhershëm duhet te lajmrohet ne fillim dhe te q’lajmrohet ne fund te
organet kompetente të puneve te brendshme .
10. Nënshtetësia e percakton nderlidhjen juridiko – publike ndermjet një personi
fizikë dhe shtetësis te caktuar ose shteteve te caktuara . Nënshtetasi i gëzon te
gjitha llojet e te drejtave dhe beneficioneve qe i takojn me ligjet pozitive te atij
vendi .
Varësisht nga menyra e rregullimit ligjor shtetësia fitohet nga babai ose nga te dy
prinderit ose sipas përkatsive territoriale te shtetit ne te cilin personi ka lindur . Këto
janë menyrat e rregullta te fitimit të shtetësis .
Mirëpo egzistojn edhe mënyra tjera plotësuese siq janë : natyralizimi parashtrimi i
kerkeses per shtetësi dhe fitimi i shtetësis ne bazë te marrëveshjes ndërkombetare.
Ka njërëz qe nuk kanë shtetësi ata quhen Opartid , ata me 1 shtetësi Monopartid ,
kanë 2 shtetësi Bipartid dhe me shumë Polipartid . Nënshtetësia ndërpritet ose
me aktin e vdekjes së bartesit te saj , me heqjen dorë nga nënshtetësia , me marrjen
nënshtetësis nga autoritetet e shtetit dhënës të saj dhe në bazë të marrëveshjes
ndërkombetare .
11. Zotësia juridike e personave fizikë
Zotësia juridike pëkufizohet dhe vetëkuptohet si aftesi e personit te caktuar fizikë ,
që si subjekt i se drejtes te jetë bartes i te drejtave dhe detyrimeve te caktuara .
Kjo zotësi fitohet me aktin e lindjes se personit dhe shuhet me aktin e vdekjes . Në
këtë rast te drejtat vetanake te personit shuhen ndersa te drejtat tjera dhe detyrimet e
natyres pasurore kalojn te trashegimtaret e personit fizikë.
Zotësia per te vepruar është aftesi dhe shkathtësi e personit fizikë qe me vullnetin e tij
pa presionin e askujt te krijoj te drejta dhe detyrime.
Zotësin per te vepruar nuk e kanë te gjithë personat fizikë kjo lidhet me pjekurinë
psiko – fizike pra me moshen madhore qe me personat fizikë ndahen ne 3 kategori :
12. Zotësia e plotë për te vepruar – fitohet me arritjen e moshës madhore , ndërsa para
ksaj moshe me pavarsim . Kjo nënkupton aftësin e e personit fizik qe me veprimet e
tij te vullnetshme e me vetëdije te hyjë ne marrëdhenie juridike – biznesore .
Zotësia e pjesërishme per te vepruar ka te bëj me personat fizik te moshes se mitur
nga mosha 14 – 18 vjet si dhe me personat madhor të cilëve me vendim gjyqësor
aftesia biznsore iu është kufizuar .
Personat fizik plotësisht te paaftë per biznes ne këtë kategori bejn pjes personat qe
kanë me pakë se 14 vjet dhe personat e sëmurë psikikë . Këta persona duhet te
kenë kujdestaret ose perfaqsuesit ligjor .
Zotësia DELIKTORE nënkupton gatishmerin e personave perkates qe te pergjigjen
per pasojat e veprimeve te tyre deliktore Ktu perfshihet edhe aftesia e rezonimit ,
logjikimit dhe te gjykuarit e personave perkates lidhur me veprimet e tyre deliktore.
13. Personat Juridikë
Nocioni , veqoritë dhe karakteristikat
Personat juridik paraqesin një grup modalitetesh organizative , veprimore dhe
funksionale te disa personave fizikë te organizuar ne nivele ndërmarrëse , nivel
komune , rajoni apo ne nivel qendror . Personat juridk themelohen , funksionojn ,
legjitimohen dhe veprojn ne bazë te dispozitave ligjore . Me nji fjal personat juridik
janë organizma shoqëror . Per tu pranuar nga sistemi juridik i një vendi personat
juridik duhet ti kenë këto veqori :
• Të jenë te organizuar si grup i personave fizikë
• Të kenë pasurin e tyre dhe atë te veqant e cila dallon nga ajo e anëtareve tjerë
• Që te sherbej per ushtrimin e ndonjë veprimtarie
• Që rendi juridik tua pranoj cilesin e subjektit te se drejtes
14. Atributet e personave juridik janë :
• - Emri apo emërtimi afarist – biznesor
• - Selia e personit juridk – biznesor
• - Veprimtaria apo aktiviteti operativ
• - Nënshtetësia
• Aktivitetet biznesore personi juridik i realizon nëpërmjet të organeve te caktuara
siq janë :
• - Kuvendi
• - Këshilli drejtues
• - Këshilli mbikëqyres
• - Drejtori
15. Llojet e personave juridikë dhe rëndësia e tyre
Varësisht nga karakteri dhe sistemi ekonomik , shoqëror , juridik dhe politik të një vendi
percaktohet edhe karakteri i personave juridik te nje vendi apo shoqerie te caktuar . Personat juridik
ndahen ne 2 lloje kryesore :
• - personat juridik publikë
• - personat juridik privatë
Veqoria kryesore dhe parësore e përbashket e personave juridik te karakterit publik siq është shteti me
te gjitha modalitetet dhe nivelet e organizimit e të funksionimit të tij ( shkollat , spitalet , universitetet ,
akademit etj.) është se e kanë autorizimin shtetëror dhe i nënshtrohen mbikëqyrjes dhe te kontrollit te
mekanizmave te autorizuara shtetërore . Këta persona po ashtu mund te kryejnë vetëm ato punë te cilat
me akte ligjore e nënligjore janë te precizuara taksativisht .
Objektivat dhe qëllimet e ketyre personave juridik janë mbrojtja e interesit publik dhe shoqëror.
Personat juridik privat kanë tjeter karakter qëllimi I tyre kryesor është interesi vetana.k
16. Personat juridik mund te klasifikohen ne bazë te 3 ndarjeve :
Sipas ndarjes se pare personat juridik mund te themelohen , funksionojn dhe veprojn
si organizata dhe si fondacione te pavarura . Në rastin e pare si subjekt i se drejtes
paraqitet organizata , ndersa pasuria e saj si bazë ekonomike , ndersa personat fizik te
cilet vendosin te veprojn ose disponojnë me at pasuri janë produkt dhe rrezulltat i asaj
pasurie .
Sipas ndarjes se dytë personat juridik mund te ndahen ne persona juridik te
organizuar ne ente dhe shoqata , themelta apo institucione . Shoqatat përbehën nga
anëtaret e tyre te cilet janë te lidhur ne mes vete me interesa te përbashkëta p.sh. (
shoqata e shkrimtarëve , artistëve , ekonomistëve , sociologëve , mjekëve etj . )
Institucioni është person juridik i cili nuk ka anëtar specifikë por është organizuar në
bazë te ligjit ashtu qe t’iu shërbej interesave te caktuara publike si p.sh. ( spitalet ,
shkollat , galeritë , teatrot , muzeumet etj.)
Ndarja e tretë ka te bejë me personat juridik në ekonomi siq janë ndërmarrjet dhe
shoqërit biznesore dhe në ato jashtë ekonomis siq janë shoqatat e ndrryshme .
ne qëllimin e tyre te cilin personat juridik dëshirojn ta realizojn ato mund te
në : - Bashkësi shoqërore politike ( shteti , qyteti , komuna ) - Organizatat shoqërore -
politike ( partit politike ) - Organizatat joprofitabile ( odat dhe sindikatat )
17. Rëndësia e personave juridik
Rëndësia shoqërore dhe ekonomike e personave juridik është tejet e madhe , me
peshë specifike dhe te pazëvendësueshme ngase e tejkalon fuqinë ekonomike dhe
moshë – jetën e një personi fizik .
Personat juridik pra mund te ushtrojn dhe zhvillojn një spektër me te gjerë
aktivitetesh sesa personat fizik .
Përfundimisht nëpërmjet personave juridik zhvillohen qëllime te shumta
ekonomike , sociale , politike dhe shoqërore te një vendi .
18. Krijimi i personave juridikë
Themelimi i personave juridik behët sipas procedurave dhe dispozitave ,
paraprakisht te parapara me ligj , me aktin e përgjithshem juridik .
Janë 3 momente relevante lidhur me formimin e personave juridik . –
• Momenti i organizimit
• Momenti i regjistrimit
• Momenti i lejimit
Secili nga momentet e krijimit te personave juridik varet nga natyra e vetë personit
juridik dhe kushtet ligjore te cilat lypset përmbushur
19. Zotësia e personave juridik
Zotësia ose aftësia biznesore paraqitet ashtu si te personat fizik edhe tek ata juridik
. Mirëpo ajo këtu është me e ngushtë per nga vellimi dhe ne lidhje te drejtpërdrejt
me veprimtarin me te cilen merret dhe per te cilen është themeluar personi
perkates juridik .
Personi juridikë ne fakt është bartes i vetem i të drejtave dhe detyrimeve te
caktuara , te cilat edhe janë përcaktuar me :
• aktin e themelimit
• statutin e personit konkret juridikë
• me ligj
20. Zotësin juridike - personi juridik e fiton në momentin e themelimit rrespektivisht te
regjistrimit pran organit kompetent
- Zotësia afariste – biznesore nënkupton aftësin e personit juridik qe të marrë pjesë
ne marrëdhenie juridike – biznesore me vullnetin vetanak te krijoj te drejta e
detyrime e ti bart ato .Të drejtat fitohen e detyrimet krijohen me rastin e regjistrimit
të personit juridik ne regjistrin gjëgjës dhe ato jan te ndërlidhura fuqishem me
veprimtarin , me te cilen personi juridik gjegjës merret .
- Zotësia deliktore nënkupton gatishmerin e personave juridik qe te pergjigjen per
veprimet e tyre te demshme ekonomike dhe kundervajtesore te cilat ua shkaktojn
te tjerëve gjat ushtrimit te aktiviteteve te tyre biznesore – ekonomike . Mirëpo per
veprime te caktuara te cilat me ligj sanksionohen si vepra penale përgjegjsia është
individuale dhe jo kolektive
21. Ndërprerja ( shuarja ) e veprimtarisë së
personave juridikë
Shuarja apo ndërprerja e veprimtaris se personave juridik – biznesor bëhet ne
përputhje me kushtetutën , ligjin dhe akteve te tjera me rëndësi . Ato mund te
ndërpriten ne disa mënyra :
• Në bazë të dispozitave ligjore .
• Nëse personi juridik është themeluar me një qëllim i cili ne ndërkohë është
realizuar .
• Për shkak te ndrryshimeve statusore , nëse bashkohet me persona te tjerë juridik –
biznesor dhe nëse ndahet ose transformohet në ndonjë form tjeter . Me vendimin e
organit kompetent te personit juridik – biznesor .
• Mund te ndërprehet edhe per shkak te pavlefshmëris se regjistrimit ne regjistrin e
duhur pranë organit kompetent .
