1. Antibioticagebruik
bij neonaten
Dr Yves Liem,
KNMP Congres 2011, Wetenschapsdag
‘Grote zorg voor kleine mensen’
ziekenhuisapotheker
4 oktober 2011 Apotheek UMC Utrecht, WKZ

3. 3
NRC Handelsblad 11/8/09

4. 4
www.nos.nl d.d. 7/8/09

5. Selectie en verspreiding van resistente
bacteriën
blootstelling aan selectie van resistente verspreiding van
antibiotica bacteriën resistente bacteriën
grotendeels gevoelige resistente bacteriën uitbraak,epidemie,
bacteriën pandemie
antibiotica hygiënische maatregelen
gebruik
5
Filius & Verbrugh. Pharm Weekblad 2001;136:958-63

6. Maatregelen om resistentieprobleem te
beperken
Beleid
- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
Continue registratie Continue registratie
van antibioticagebruik van resistentie 6
Adapted from: Casparie AF en Filius PMG

7. 7

8. Extramuraal antibioticagebruik in Europa
8
Cars et al. Lancet 2001;357:1851-3

9. Linden MW van der et al. Tweede nationale studie naar ziekten en verrichting in
de huisartsenpraktijk; het kind in de huisartsenpraktijk. Erasmus MC Rotterdam,
Afd. Huisartsgeneeskunde, 2005

11. Extramuraal antibioticagebruik kinderen (NL) (3)
Leeftijdsgroep Gebruikt 1 antibiotica
per jaar (%)
0 – 4 jr 29
5 – 9 jr 20
10 – 14 jr 10
15 – 19 jr 15
De Jong et al. Farmacotherapie bij kinderen 2010;1:19-24 11

13. 13

14. Maatregelen om resistentieprobleem te
beperken
Beleid
- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
Continue registratie Continue registratie
van antibioticagebruik van resistentie 14
Adapted from: Casparie AF en Filius PMG

15. Antibioticagebruik
Lokaal
15

16. Antibioticagebruik NICU
• Antibiotica: meest gebruikte groep geneesmiddelen op NICUs
(wereldwijd)
• Oorzaken:
– specifieke risicofactoren voor infectie:
• prematuriteit
• invasieve procedures (catheters, TPV, beademing)
• te vroeg gebroken vliezen
• maternale infectie
– klinische symptomen van infectie zijn niet – specifiek
• Relatie antibioticagebruik en resistentie
• Toename resistentie op NICUs
16

17. Infectie / sepsis bij de pasgeborene (1)
Early – onset sepsis: < 48 uur na de geboorte
 Verwekkers: S. agalactiae (‘groep B streptococcen’), E. coli
 Behandeling: penicilline-derivaat (amoxicilline / clavulaanzuur) +
aminoglycoside (gentamicine)
 WKZ:
 Bij groep B streptococcen: overstap benzylpenicilline
 Bij E. coli: eventueel overstap cefotaxim i.v.
 Gentamicine na 3 dagen stop
17

19. Infectie / sepsis bij de pasgeborene (2)
Late – onset sepsis: > 72 uur na de geboorte
 Verwekkers: S. epidermidis (CONS), S. aureus
 Behandeling: vancomycine
 WKZ:
 cefazoline + gentamicine (nosocomiaal)
amoxicilline / clavulaanzuur + gentamicine (thuis)
 Bij S. aureus: overstap flucloxacilline, gentamicine stop
19

20. 20

21. Diagnose sepsis
• Klinische symptomen van infectie
• Positieve bloedkweek
• Laboratorium parameters:
– CRP
– interleukines
– procalcitonine
– leukocyten
21

22. Indicaties voor antibiotica
• Klinische symptomen van infectie, o.a.:
– temperatuurinstabiliteit
– hypotensie
– braken en diarree
– sufheid
– bolle buik
– apneu
• Risicofactoren
22

23. Risicofactoren voor infectie bij geboorte
• Prematuriteit
• Te vroeg gebroken vliezen
• Maternale infectie
23

24. Antibioticagebruik vs incidentie sepsis
24
Liem et al. Acta Paediatr 2010;99:1900-02

25. Antibioticagebruik NICU WKZ
Liem et al. Acta Paediatr 2010;99:1900-02

26. Antibioticagebruik NICUs Nederland (1)
Liem et al. J Antimicrob Chemoth 2010;65:1270-75

27. Antibioticagebruik NICUs Nederland (2)
Liem et al. J Antimicrob Chemoth 2010;65:1270-75

28. Maatregelen om resistentieprobleem te
beperken
Beleid
- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
Continue registratie Continue registratie
van antibioticagebruik van resistentie 28
Adapted from: Casparie AF en Filius PMG

29. ESBL
29

31. ESBL (1)
• Toename resistentie onder Gram – negatieve micro – organismen op NICUs
• M.n. wereldwijde toename incidentie ESBL – producerende bacteriën
• ESBL: Extended – Spectrum Beta – Lactamase
• Ontdekt in Europa begin jaren 80; daarna tevens in de V.S. en Azië
• ESBLs: plasmide – gemedieerde enzymen, die zorgen voor resistentie voor
alle penicillines en cefalosporines, incl clavulaanzuur en sulbactam
combinaties en monobactams (o.a. aztreonam)
• Met name E. coli en Klebsiella species vertonen ESBL productie
31

32. ESBL (2)
• Toename incidentie ESBLs: reden tot bezorgdheid?
• Ja, immers:
– infecties zijn moeilijk te behandelen door ‘multidrug resistance’ 
delay in de (juiste) behandeling  significant langere opnameduur
 meer kosten
– ESBL – incidentie: een onderschatting als gevolg van de
bestaande (inadequate) identificatiemethoden
– verhoogd risico van overlijden
– ESBL – producerende stammen zijn sterk geassocieerd met
optreden van epidemieën in zorginstellingen
• Dus: monitoring ESBL – incidentie neonaten in WKZ
32

33. Take home messages
• Ruimte voor verbetering bij extramuraal antibioticagebruik
kinderen: beter volgen van de richtlijnen
• NICU: omgeving met hoge antibioticadruk  risico resistentie bij
neonaten
• Variatie in antibioticagebruik NICUs Nederland:
– uniformiteit is wenselijk, niet verplicht. Echter, cave: goede
indicatiestelling en verstandig antibioticagebruik
• ESBL:
– wereldwijde toename in incidentie
– risico bij neonaten
33

34. Uitdagingen …

35. Uitdagingen
T.b.v. beperking antibioticagebruik:
• juiste identificatie van neonaten met infecties
• preventie van risicofactoren (bijv. inbrengen van CVC)
• strikte indicaties (protocollen)
• zo spoedig mogelijk stoppen
•… infectious disease team!!!

36. Met dank aan
Neonatologie UMC Utrecht:
 Dr Tannette Krediet
 Prof. dr Frank van Bel
Eijkman-Winkler Centrum voor Microbiologie en
Infectieziekten:
 Dr André Fleer
Ziekenhuisapotheek UMC Utrecht:
 Dr Karin Rademaker
 Prof. dr Toine Egberts
E-mail: y.liem@umcutrecht.nl