1. Cải thiện kỹ năng truyền thông
trong giáo dục sức khỏe
Phạm Vũ Thiên
Vũ Ngọc Dũng

2. Các kỹ năng nào cần quan tâm
khi truyền thông – giáo dục sức
khỏe?
• Lắng nghe tích cực
• Kỹ năng nói/ thuyết trình
• Kỹ năng đặt câu hỏi
• Phản hồi/ nhận xét
• Kỹ năng kể chuyện
• Sử dụng phim ảnh để truyền thông
• Kỹ năng thuyết phục

3. Kỹ năng
lắng nghe tích cực
Thế nào là lắng nghe tích cực?
• Nghe và nắm bắt được thông tin mà người
giao tiếp với mình trình bày
• Lắng nghe là kỹ năng rất quan trọng trong
quá trình giao tiếp, lắng nghe giúp:
– Thể hiện sự thân thiện, tôn trọng người cùng
trao đổi
– Nắm bắt được ý kiến, quan điểm của đối tượng
trước khi trao đổi

4. Lắng nghe tích cực (tiếp)
Thể hiện lắng nghe tích cực như thế nào?
• Giữ ánh mắt thân thiện, bao quát đến đối
tượng (keep eye contact) – nhìn vào mắt
người nói, và bao quát người nói, không nhìn
chằm chằm, không nhìn quá lâu vào cơ thể
người nói

5. Lắng nghe tích cực (tiếp)
• Tỏ thái độ lắng nghe:
– Biểu cảm trên nét mặt phù hợp với câu chuyện, tình
huống mà người nói trình bày (mỉm cười, …)
– Gật đầu nhẹ, thể hiện sự quan tâm, tán đồng…
• Quan sát thái độ của người nói, có những biểu
cảm cho biết thái độ của người nói:
– Thích thú - Quan tâm
– Buồn chán - Khó chịu
– Mệt mỏi
• Sử dụng phản hồi nội dung, tóm tắt vấn đề theo
cách khác

6. Kỹ năng đặt câu hỏi
• Sử dụng câu hỏi mở “như thế nào, suy nghĩ gì
về… tại sao…”
• Tránh sử dụng câu hỏi đóng, câu hỏi dẫn dắt
“có/ không”; “có phải không?”/ đúng không?”

7. Kỹ năng thuyết trình
• Chuẩn bị trình bày: có dàn ý cụ thể cho phần trình
bày, chuẩn bị các ví dụ, câu chuyện, tình huống để
minh họa
• Trình bày lần lượt từng vấn đề: vấn đề tôi trình bày có
3 ý, ý thứ nhất là… ý thứ hai là… ý thứ ba là… cách này
giúp người nghe dễ nhớ vấn đề
• Tránh trình bày lặp đi, lặp lại… trình bày không trật
tự, sẽ là rối và người nghe bị hạn chế khả năng ghi
nhớ thông tin
• Sử dụng ví dụ, câu chuyện, tình huống để minh
họa, làm rõ và tạo sự hấp dẫn của vấn đề được trình
bày

8. Kỹ năng thuyết trình (tiếp)
• Sử dụng âm lượng vừa
phải, phù hợp với không
gian và số lượng người
nghe
• Âm điệu: lưu ý âm
điệu, tiết tấu để thu hút
người nghe, tránh nói đều
đều, nên sử dụng giọng nói
thật, tránh sử dụng kỹ xảo
để thay đổi âm điệu
• Tốc độ nói: vừa phải, đặc
biệt với những vùng
miền, có giọng nói khác
nhau

9. Kỹ năng thuyết trình
• Kiểm tra mức độ lắng nghe:
– quan sát thái độ người nghe, nếu người nghe thể
hiện sự mệt mỏi, buồn chán, mất tập trung cần
phải thay đổi cách trình bày, tăng cường ví
dụ, dẫn chứng, liên hệ thực tế của người nghe
– Đặt câu hỏi để xem người nghe có hưởng ứng và
quan tâm không
– Ngừng nói để xem thái độ và sự tập trung của
người nghe

10. Kỹ năng phản hồi
Tâm lý người nhận phản
hồi
• Sợ bị chê, bị đánh giá
Người phản hồi cần:
• Khen trước
• Nhận xét – góp ý sau

11. … phản hồi (tiếp)
Khả năng tiếp nhận
• Không thể tiếp nhận quá
nhiều thông tin cùng một lúc
Người phản hồi cần: • Nhận xét lần lượt từng vấn
• Chỉ phản hồi 2-3 vấn đề trong đề, không nhảy cóc từ ý này
một lần, không nên cố gắng sang ý khác
đưa quá nhiều vấn đề • Ví dụ: nhân xét nội dung, rồi
nhân xét cách thực hiện, sau
đó là thái độ

12. … phản hồi (tiếp)
Tâm lý người nhận phản hồi
• Không chấp nhận ngay những
điểm hạn chế của mình
Người phản hồi cần:
• Chuẩn bị bằng chứng cụ thể
để thuyết phục
• Phản hồi dựa vào bằng chứng

13. … phản hồi (tiếp)
Tâm lý người nhận phản hồi
• Thích được khen nhưng…
khen vống cũng không phải
là cách khuyến khích tốt
Người phản hồi cần: • Nhận xét mang tính xây
• Khen đúng, phù hợp với dựng, hỗ trợ để người
thực tế… được phản hồi cải thiện
• Không khen lấy được và kỹ năng, kiến thức
chê lấy được

14. Kỹ năng thuyết phục
• Cách duy nhất để buộc một người làm bất cứ
điều gì là khiến cho họ thích làm điều đó
(Dale Carnegie)

15. Kỹ năng thuyết phục
(tiếp)
• Đặc tính và lợi ích:
– Đặc tính: là tính chất của sản phẩm
– Ví dụ: khám sàng lọc tiểu đường, hiệu quả xét
nghiệm, tính tiện ích của xét nghiệm
– Lợi ích: việc khám sàng lọc có lợi ích gì
– Mọi sự kiện hành động đều có tính hai mặt nên
ngược lại với lợi ích có được từ hành động hoặc sản
phẩm người ta sẽ có những điểm bất lợi gì khi thực
hiện hành động hoặc mua sản phẩm đó
– Khi thuyết phục cần tập trung vào giải thích rõ đặc
tính của sản phẩm/ hành động và lợi ích có được của
việc thực hiện hành động/ hoặc chọn sản phẩm đó

16. Kỹ năng thuyết phục
(tiếp)
• Lợi ích/ trở ngại: Tại sao tôi lại cần bỏ ra 20 nghìn
đồng để khám sàng lọc đái tháo đường và tăng
huyết áp, tôi vẫn khỏe mà?
Lợi ích Trở ngại/ bất lợi
Phát hiện sớm được bệnh tật Mất tiền khám sàng lọc
Dễ dự phòng được các biến Mất thời gian, Mất công mất
chứng nặng của bệnh việc
Chi phí khám thấp, điều trị dự Vẫn thấy mình khỏe mạnh
phòng thấp chi phí điều trị khi
phát hiện muộn và biến
chứng sẽ rất lớn

17. Kỹ năng kể chuyện
• Kể chuyện giúp làm phần trình bày trở nên
sinh động, có dẫn chứng cụ thể
• Tăng tính hấp dẫn và khả năng thuyết phục
người nghe
• Ví dụ: kể chuyện một người bệnh đã gặp
những khó khăn gì trong điều trị bệnh

18. Kỹ năng kể chuyện (tiếp)
• Chuẩn bị câu chuyện/ ví dụ: đủ thông tin cần đưa đến cho
người nghe, lược bỏ chi tiết, thông tin thừa. Bỏ thông tin
cá nhân nếu câu chuyện đó nhạy cảm hoặc có khả năng
gây ra kỳ thị, phân biệt đối xử
• Sử dụng câu chuyện trong quá trình giáo dục sức khỏe:
– Cách 1: trong quá trình trình bày, câu chuyện/ ví dụ được sử
dụng để minh họa, như: “chúng ta vừa trao đổi về tác hại của
đái tháo đường, tôi xin kể một trường hợp để chúng ta thấy rõ
hơn về những tác hại của bệnh, ở… có một bác năm đó 45
tuổi, rất khỏe mạnh… “
– Cách 2: kể chuyện để gợi mở vấn đề, với cách này, người kể
chuyện sẽ kể trước câu chuyện, sau đó đặt câu hỏi để mọi
người cùng suy nghĩ và sắp xếp các chi tiết có trong câu chuyện
để nêu ra được các vấn đề.

19. Sử dụng phim ảnh trong
truyền thông
• Cách dùng 1: Dùng để minh họa
– Sau khi trình bày vấn đề chiếu một đoạn
phim, hoặc đưa hình ảnh để minh họa
– Ưu điểm: dễ làm, thói quen chung của nhiều
người làm truyền thông
– Nhược điểm: làm người nghe thụ động, không
cần suy nghĩ nhiều

20. Sử dụng phim ảnh trong
truyền thông (tiếp)
• Cách 2: sử dụng phim, ảnh để mở đầu thảo
luận/ trao đổi
– Chiếu đoạn phim/ hình ảnh
– Đặt câu hỏi cho người xem cùng trao đổi
– Ưu điểm: làm tăng tính chủ động của người nghe
tăng suy nghĩ về vấn đề được truyền thông