ADN re buruzko apunteak

1. 6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA
1. AZIDO NUKLEIKOAK
 Informazio genetikoa gorde eta transmititu
 Makromolekulak dira.
 Nukleotidoz osatuta daude.
 Nukleotidoak elkarrekin lotuta polinukleotidoak
osatzen dituzte (kate luzeak dira)
2. NUKLEOTIDOAK (EGITURA)
 Fosfato taldea (fosforoz eta oxigenoz osatuta)
 Pentosa (5 karbonoko gluzidoa)
 Bi mota (erribosa eta desoxirribosa)
 Base nitrogenatuak
 Bost mota
 Adenina (A)
 Guanina (G)
 Zitosina (C)
 Timina (T)
 Uraziloa (U)

2. 3. AZIDO NUKLEIKO MOTAK
 ADN (azido desoxiribonukleikoa)
 Funtzioa: izakiaren funtzionamendurako eta garapenerako behar den
informazio genetikoa gorde
 Egitura
▪ Nukleotidoa
▪ Pentosa mota = desoxiribosa
▪ Base nitrogenatuak
• Adenina ---- Timina
• Guanina ----- C zitosina
 Ezaugarriak
 Bi polinukleotido- kate luzez osatuta
 Bi kateak kiribilduta daude helize bikoitza osatzen dute.
 Bi kateak antiparaleloak dira
 Paraleloan daude baina aurkako norazkoan
 Kateak elkarrekin lotuta daude base nitrogenatuen artean sortzen
diren hidrogeno-loturen bidez
 Base nitrogenatuak osagarriak dira
Adenina---- Timina Guanina----- C zitosina
 ARN (azido erribonukleikoa)
 Funtzioa: proteinak sintetizatu adn-aren informazioa erabiliz.
 Motak: arn mezularia arn erribosomikoa eta arn transferentea.
 Egitura
▪ Nukleotidoa
▪ pentosa mota = erribosa
▪ Base nitrogenatuak
• Adenina ---- Uraziloa
• Guanina ----- C zitosina
•

3. 6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA
4. ADN-REN ERREPLIKAZIOA
 Erreplikatzea
 Definizioa: ADN-ak bere buruaren kopia zehatzak egitea.
 Prozesua:
1. Bi kateen arteko hidrogenozko loturak apurtzen dira.
2. Kate bakoitza (guraso-katea) moldea da kate osagarri berri bat
sortzeko.
3. Kate berriek eta zaharrek hidrogenozko loturak eratu basen artean
eta molekulak berriak kiribiltzen dira
 Erreplikazioaren ezaugarriak
 Erdikontserbadora da:
 Helize berri bakoitzak guraso-kate bat du eta kate osagarri berri bat.
 Konponketa-entzimak daude:
 Oker parekatzen diren nukleotidoak aurkitu eta aldatzen dituzte
Hala ere noizbehinka akatsak sortzen dira
5. MUTAZIO MOTAK

5. 6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA
6. GENETIKAREN KONTZEPTUAK
 Karakterea: izaki bizidun batek duen ezaugarri bereizgarri bakoitza.
 genea: karaktere jakin bat kontrolatzen duen ADN-ren zatia
 gen bakoitzak proteina sintetizatzeko informazioa garraiatzen du . Proteina,
karakterea adierazteko, behar da.
 Genoma: organismo baten gene multzoa da
 Mutazioa: ADN-an ausaz gertatzen diren aldaketak dira
 Aldarkotasun genetikoa eta espeziaren eboluzioa eragiten du.
7. INFORMAZIO GENETIKOAREN ADIERAZPENA
PROTEINA: ZER DA?
 Aminoazido izeneko molekulez egindako kate luzeak dira.
 20 aminoazido mota daude eta hauek era ezberdinean konbinatuta proteina
mota asko sortzen dute.
 Proteinek egiten duten funtzioak oso bestelakoak dira.
ADN-REN INFORMAZIOAK PROTEINAK ERATZEKO BALIO DU: NOLA?
 Hirukotea: zer da?
adn-aren kate batean dauden hiru nukleotido jarraituak
 hirukote bakoitzak aminoazido bat kontrolatzen du
 Adnaren informazioa genetikoa proteina bihurtzeko informazio genetikoa
deskodeatu behar da.
INFORMAZIO GENETIKOA DESKODETZEA

6.  ADNAREN INFORMAZIOA BI FASETAN DESKODEATZEN DA ETA
ARN mezulariak PARTE HARTZEN DU TARTEKARI MODUAN.
FASEAk:
 MEZUAREN TRANSKRIPZIOA
• Helize bikoitza ireki egiten da.
• Kate bakoitza moldea da arn-ko kopia osagarri bat osatzeko
• Sortzen den arn-ren molekula arn mezularia da
• Prozeso hau nukleoaren barruan gertatzen da
 MEZUAREN ITZULPENA:
• ZER DA?
 ARNm molekula daraman mezua aminoazido bihurtzea da.
• NOLA GERTATZEN DA HAU?
 ARNm -AREN HIRUKOTE BAKOITZEI KODON IZENA
JARTZEN ZAIE
 KODON BAKOITZAK AMINOAZIDO JAKIN BAT
ZEHAZTEN DU.
 PROZESU HAU ZITOPLASMAN GERTATZEN DA
ERRIBOSOMEEI ESKER
 ERRIBOSOMEK ARNm aren KODONETAN DAGOEN
INFORMAZIOA IRAKURTZEN DUTE.
 ARN TRANSFERENTEAK (ARNt) AMINOAZIDOAK
ERRIBOSOMARAINO GARRAIATZEN DITU PROTEINA
ERATZEKO
8. KONZEPTUAK
• Bioteknologia: onugarriak diren produktu berriak lortzeko, izaki
bizidun osoa edo haien zatiak erabiltzen duen zientzia.
• Ingeniaritza genetikoa: giza helburu praktiko bat betetzeko asmoz
(medikamentuak lortzea, nekazaritzako ekoizpena hobetzeko, eta
terapia genetikoa egiteko) adn-a aldatzen duen zientzia.
• Organismo transgenikoak: genetikoki eraldatutako organismoak
dira.
• Klonazioa: molekula, zelula edo organismo bat klonatzea zera da,
kopia berdin-berdin bat edo gehiago egitea.
• Bi mota:
• Ugalketa-klonazioa: amaren berdinak diren banakoak lortzea da.
• Klonazio terapeutikoa: ehunak sortzea da gaixotasunak
sendatzeko asmoz.

7. 6. Gaia INFORMAZIO GENETIKOA
• Giza genoma proiektua: gizakiaren adn-ren nukleotidoen ordena
zehazten da, geneen kokapena, duten nuklotidoen sekuentzia eta
funtzioa zehazteko asmoz