1. IZAKI BIZIDUNEN JATORRIA ETA EBOLUZIOA
1. BIZITZAREN JATORRIA

Berezko sorrera: Antzina uste zuten, Izaki bizidunak, berez sortzen zirela,
deskonposatzen ari den materia organikotik.

Francesco Redi: esperimentua egin zuen demostratuz haragian sortutako euliak
arrautzetatik zetozela.

Pasteur: frogatu zuen aireko mikroorganismoek deskonposatzen dutela materia
organikoa.
“Izaki bizidun guztiak beste izaki bizidun batzuetatik sortuak dira”
2. NONDIK DATOR 1. IZAKI BIZIDUNA?
BI HIPOTESI:

PANSPERMIA: BIZITZA ESPAZIOAN SORTU ZEN ETA ESPORA BEZALA HELDU ZEN
PLANETA HONETARA.

SINTESI PREBIOTIKOA (OPARIN ETA MILLER):

MATERIA EZ- ORGANOETATIK SORTU ZIREN LEHENENGO MOLEKULA
ORGANIKOAK

ETA ONDOREN HAUEK SORTU ZUTEN MOLEKULA KONPLEXUAGOAK ETA
ZELULAK
3. BIOANIZTASUNA AZALTZEKO TEORIAK
4. BIOANIZTASUNAREN JATORRIA
FIJISMOA

ESPEZIEAK ALDAEZINAK DIRA, BERE HORRETAN DAUDE SORTU ZIRENETIK
EBOLUZIONISMOA

ESPEZIEAK ALDATU EGIN DAITEZKE ETA BESTE ESPEZIE BATZUK SOR DITZAKETE

2. FIJISMOA
Bi teoria:
1. KREAZIONISMOA

JAINKOAK SORTU ZITUEN ESPEZIEAK ETA HAUEK EZ ZIREN ALDATU .

ARAZOA: FOSILEN AGERPENA
2. KATASTROFISMOA

ESPEZIEAK ZERGATIK ZEUDEN ETA ZERGATIK DESAGERTU ZIREN (FOSILAK) AZALDU
NAHI ZUEN.

FOSILEN ESPEZIEAK ANTZINAN ZEUDEN ETA EZ ZIREN ALDATU URTETAN ZEHAR.

ALDIAN BEHIN GERTATZEN DIREN HONDAMEN NATURAL BATEK ESPEZIEAK
DESARGERTARAZI ZITUEN

HAIEN OSTEAN BESTE ESPEZIE BATZUK AGERTU ZIREN
EBOLUZIONISMOA
Lau teoria:
1. LAMARCKISMOA EDO EZAUGARRI ESKURATUEN TEORIA

LAMARK-ek sortu zuen
IRIZPIDEAK:

Organismoek konplexutasunerako joera dute

FUNTZIOAK SORTZEN DU ORGANOA: Organo bat asko erabiliz gero garatu egiten da,
erabiltzen ez denean endekatzen da. GARATZEN DIREN ORGANOAK EZAUGARRI
ESKURATUAK DIRA.

EZAUGARRI ESKURATUAK HEREDEGARRIAK DIRA
AKATSA: ezaugarri eskuratuak ez dira heredagarriak
2. DARWINISMOA

DARWIN ETA WALLACE
IDEI NAGUSIA: “HAUTESPEN NATURALA DA ESPEZIEA ALDATZEKO MEKANISMOA”
TEORIAREN IRIZPIDEAK:

Organismoak borrokatu egiten dira bizirik irauteko, espezie gehienek ugaltzeko
gaitasun handia dute, bizirik iraun dezaketen baino banako gehiago jaiotzen dira.

Espezie bereko banako guztiak ez dira berdinak, aniztasun handia dago.

Inguruak ondoen moldatuta dagoen banakoak aukeratzen ditu (hautespen naturala),
luzaroan bizirik iraun eta gehiago ugaltzen dira.

Hautatutako karaktereak ondorengoei transmititzen diete eta espezieak aldatu
egiten dira etengabe eta mailaz maila.
AKATSA:

3. _____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
ALDAKORTASUNAREN JATORRIA
GAUR EGUN BADAKIGU:

Hautespen naturalak bariazio heredagarrietan du eragina; hau da, bariazio
genetikoetan.

Bariazio genetikoak sortzen dira bi prozesuei esker:

Mutazioak, geneetan zoriz gertatzen diren aldaketak dira eta gametoen
bidez transmititzen dira ondorengoei

Sexu bidezko ugalketa; meiosian zehar geneak berriz konbinatzen dira
(birkonbinazioak) eta gametoak zoriz elkartzen dira.
3. NEODARWINISMOA EDO TEORIA SINTETIKOA
IRIZPIDEAK:

Aldarkortasun genetikoa bi prozesuk eragiten dute: mutazioak eta birkonbinazioak.

Hautespen naturalak eragina du aldakortasun genetikoan. Gen batzuk hautatu eta
beste batzuk eliminatu. Horrela populazio baten gene batzuen proportzioa aldatzen
ditu.

Azkenean populazioak eboluzionatzen du, EZ BANAKOA.

Pixkanaka gertatzen da eboluzioa.
4. OREKA TAIDUNA

Fosil erregistroan hutsuneak daude, hainbat espezie agertzen dira, denbora askoan
irauten dute ia aldatu gabe eta bat-batean erregistrotik desagertzen dira.
JAUZI HAUEK AZALTZEKO OREKA TAIDUNAREN TEORIA PROPOSATU DA.
IRIZPIDEAK:

Arbaso espezietik abiatuta, aldaketa azkarrak gertatzen dira eta espezie berri asko
sortzen dira, ez bat bakarrik. Bioaniztasunaren eztanda-garaiak dira.

ONDOREN estasi-garaiak egoten dira non espezieak ez dira aldatzen.
EBOLUZIOAREN FROGAK
1. Froga anatomikoak: gorputz-egiturak konparatzen dira

Organo homologoak: kanpoko itxura ezberdina, funtzioa ezberdina
dutelako baina BARNEKO EGITURA BERA DUTE

Organo analogoak: kanpoko itxura antzekoa da funtzio bera egiteko
balio baitute baina BARNE-EGITURA EZBERDINA DA

Aztarna organoak: eboluzioan zehar funtzioa galduz joan diren
organoak dira.
2. Froga paleontologikoak: fosilak aztertzen dira

4. 3. Froga enbriologikoak: enbrioien garapena aztertzen da
EBOLUZIOAREN FROGAK
1. Froga anatomikoak: gorputz-egiturak konparatzen dira

Organo homologoak: kanpoko itxura ezberdina, funtzioa ezberdina
dutelako baina BARNEKO EGITURA BERA DUTE

Organo analogoak: kanpoko itxura antzekoa da funtzio bera egiteko
balio baitute baina BARNE-EGITURA EZBERDINA DA

Aztarna organoak: eboluzioan zehar funtzioa galduz joan diren
organoak dira.
2. Froga paleontologikoak: fosilak aztertzen dira
3. Froga enbriologikoak: enbrioien garapena aztertzen da
4. Froga biogeografikoak: espezie banaketa geografikoa (geografikoki bakartuta geratu
diren populazioak ez dute eboluzio bera izaten)
5. Froga biokimikoak: Espezien ADN eta proteinen aminoazidoak konparatzen dira.
ESPEZIAZIOA: AURRETIK ZEGOEN ESPEZIE BATETIK ABIATUTA BESTE ESPEZIE BAT SORTZEN
DUEN PROZESUA
ADIBIDEA GIZA ESPEZIEAREN EBOLUZIOA