TAULA PERIODIKOA, BALENTZIAK, OXIDOAK

1. NATURA ZIENTZIAK DBH 3
FORMULAZIOA
Balentzia zera da: atomo batek hartu, ematen edo konpartitzen duen elektroi kopurua
zortzikotea osatzeko. Honen ondorioz taula periodikoari begira balentzia batzuk jakin
ditzakegu. Beste batzuk azaltzeko, ordea, gauza gehiago jakin beharko genuke eta ikasi
besterik ez dugu egingo.
1 2 13 14 15 16 17 18
H He
Li Be C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Fe Co Ni Cu Zn Br
Ag I
Au Hg
Metalak. Elektroiak ematen dituzte eta positibo geratzen dira
Balentzia
+1 +2 +3 +1 eta +3
Li
Na
K
Ag
Litioa
Sodioa
Potasioa
Zilarra
Be
Mg
Ca
Zn
Berilioa
Magnesioa
Kaltzioa
Zinka
Al Aluminioa Au Urrea
Balentziak +1 eta +2 +2 eta +3
Cu
Hg
Kobrea
Merkurioa
Fe
Co
Ni
Burdina
Kobaltoa
Nikela
Ez-metalek oxigenoarekin elektroiak konpartitzen dituzte eta beren balentzia
positiboa da.
ELEMENTUAK IKURRAK BALENTZIAK ELEMENTUAK IKURRAK BALENTZIAK
Hidrogenoa H +1 Nitrogenoa
Fosforoa
NP
+1,+3,+5
Kloroa
Bromoa
Iodoa
Cl
Br
I
+1,+3,+5,+7 Karbonoa
Silizioa
C
Si
+2,+4
+4
Oxigenoa O -2
Sufrea S +2,+4,+6
NATUR ZIENTZIAK____________________________________________________ FORMULAZIOA 5. UNITATEA
1

2. FORMULAZIOA
Formula kimiko batek adierazten digu zein elementu motaz osatuta dagoen substantzia bat
eta zenbaki azpindizeen bidez zein proportziotan agertzen diren elementu horiek.
Elementu bakoitzak ikur bat dauka. Hauetan lehenengo letra maiuskulaz eta bigarrena
(egonez gero) minuskulaz idazten da: CL txarto - Cl ondo
Substantzia sinpleak edo elementuak.
· Gas geldoen molekulak monoatomikoak dira. Molekula hauen izena eta formula
badira atomoen sinbolo eta izena bezalakoak.
Helioa He Neona Ne Argona Ar
· Metalak formulatzen dira monoatomikoak balira, nahiz eta errealitatean sare
atomikoak osatu.
Sodioa Na Nikela Ni Burdina Fe
· Ezmetal batzuk molekula diatomikoak dira:
Hidrogenoa H2 Fluorra F2 Kloroa Cl2 Bromoa Br2
Iodoa I2 Oxigenoa O2 Nitrogenoa N2
OXIDOAK
Oxigenoak (-2) + beste elementu batek eratutakoak
Formulak egiteko hurrengo hauek kontuan hartu behar ditugu:
 Formula idaztean eta izendatzean positibo ezkerraldeam eta negatiboa
(oxigenoa gure kasuan) eskuinaldean idatziko dira.
 Molekulak eratzeko molekula osatzen duten elementuen balentziak elkarrekin trukatzen
dira eta azpindize bezala agertuko dira: Al (+3) eta O (-2) Al2O3
 Azpindizeak sinplifikatu egingo ditugu, ahal izanez gero (1 ez da idazten):
Ca2 O2  Ca O
Oxidoetan bi nomenklatura erabiltzen dira :
Stock-en nomenklatura:
Konposatuen elementuren baten balentzia adierazteko, zenbaki erromatarrak idazten
dira parentesi artean. Elementu horrek balentzia bakarra badu, ez da adierazten.
Nomenklatura sistematikoa:
Zenbakizko zenbait aurrizki erabiltzen dira konposatuen formuletan elementu bakoitzetik
zenbat atomo dauden adierazteko (mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, hexa-, hepta-)
OXIDOAK: oxigenoak (balentzia 2-) + beste elementu batek eratutakoak

3. NATURA ZIENTZIAK DBH 3
1.- OXIDO METALIKOAK: metala + O 2- (lotura ionikoa) : M2Om
STOCK IZENA IZEN SISTEMATIKOA
Metal(balentzia)+OXIDOA
Fe2O3  burdin (III) oxidoa
MONO-
(DI-)metal+ DI- OXIDOA
TRI-Fe2O3
diburdin trioxidoa
2.- OXIDO EZMETALIKOAK: ezmetala (bere balentzia positiboekin) + O 2- (lotura
kobalentea) X2Ox
STOCK IZENA IZEN SISTEMATIKOA
Ezmetal(balentzia)+OXIDOA
Cl2O3  kloro (III) oxidoa
MONO-
(DI-)ezmetal +DI- OXIDOA
TRI-Cl2O3
dikloro trioxidoa
1.- Eman itzazu izenak:
BeO
Na2O
ZnO
Al2O3
CaO
Au2O3
HgO
Hg2O
Nomenklatura sistematikoa
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
Stock-en nomenklatura
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
______________________________________
______________________________________
_____________________________
2.- Eman itzazu formulak:
Dinikel trioxidoa
Aluminio oxidoa
Zilar oxidoa
Burdin(II) oxidoa
_________________
_________________
_________________
_________________
Diburdin trioxidoa
Dipotasio monoxidoa
litio oxidoa
Kobre(II) oxidoa
___________
___________
___________
___________
Dikobalto trioxidoa _________________ Sodio oxidoa ___________
Kaltzio oxidoa _________________ Burdina (II) oxidoa ___________
Berilio oxidoa _________________ Magnesio oxidoa ___________
3.- Eman itzazu izenak:
NATUR ZIENTZIAK____________________________________________________ FORMULAZIOA 5. UNITATEA
3

4. N2O
P2O
Cl2O3
SO2
SO
Br2O
Cl2O7
Br2O3
I2O
CO
N2O5
N2O3
I2O5
P2O3
P2O5
Nomenklatura sistematikoa
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
Stock-en nomenklatura
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
______________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
4.- Eman itzazu formulak:
Dinitrogeno pentaoxidoa
Difosforo trioxidoa
Dibromo heptaoxidoa
Nitrogeno(III) oxidoa
Fosforo(V) oxidoa
Sufre trioxidoa
__________
__________
__________
__________
__________
__________
fosforo (V) oxidoa
Kloro (I) oxidoa
dikloro trioxidoa
Iodo (III) oxidoa
Diido trioxidoa
karbono dioxidoa
______________
______________
______________
______________
______________
______________
IZEN SISTEMATIKOA STOCK IZENA
Eztainu (IV) oxidoa
Hg ---------------------------- ------------------------------
Helioa Helioa
PbO
IZEN SISTEMATIKOA STOCK IZENA
O2 ---------------------------- ------------------------------
SO3

5. NATURA ZIENTZIAK DBH 3
Burdina ------------------------------
CO2
Sufre(VI) oxidoa
Al2O3
Ne ---------------------------- ------------------------------
Bromoa -----------------------------
Magnesio oxidoa
Kobre monoxidoa
N2O3
Fosforo(V) oxidoa
Merkurio monooxidoa
CaO
Oxigenoa ------------------------------
CO
Sufre (IV) oxidoa
Ni2O3
Ne ---------------------------- ------------------------------
Kloro (VII) oxidoa
Magnesio oxidoa
Dikobalto trioxidoa
P2O5
NATUR ZIENTZIAK____________________________________________________ FORMULAZIOA 5. UNITATEA
5

6. 6.- Eman itzazu izenak:
IZEN SISTEMATIKOA STOCK IZENA
Al2O3
Na2O
CoO
CuO
Cu2O
FeO
Fe2O3
MgO
ZnO
K2O
CaO
CO2
BeO
Au2O3
BeO
MgO
HgO
Hg2O
K2O
Ni2O3
Co2O3
Li2O
Ag2O
7.- FORMULATU:
Zilar oxidoa
Burdin (III) oxidoa
Kobre (II) oxidoa
Kaltzio oxidoa
Oxido estannosoa
Oxido argentikoa
Dimerkurio monoxidoa
Dikobalto trioxidoa
Berun monoxidoa
Anhidrido sulfurosoa
Sufre (IV) oxidoa
Fosforo (V) oxidoa
Nitrogeno (V) oxidoa
Kloro (I) oxidoa
Anhidrido bromikoa
Dikloro pentaoxidoa
Selenio (VI) oxidoa
Anhidrido hiponitrosoa
IZEN SISTEMATIKOA STOCK IZENA IZEN
TRADIZIONALA
Cl2O
Cl2O3
Cl2O5
Cl2O7
SO
SO2

7. NATURA ZIENTZIAK DBH 3
SO3
Br2O
Br2O3
Br2O5
Br2O7
SeO
CO2
SiO2
TeO2
SeO3
I2O
TeO
As2O3
CO
P2O5
NATUR ZIENTZIAK____________________________________________________ FORMULAZIOA 5. UNITATEA
7