1. Het lagere schoolkind
van 6 jaar tot 12 jaar

2. seksuele ontwikkeling
• Freud spreekt over
latentiefase
 seksuele ontwikkeling ligt stil
 seksuele gevoelens en fantasie
worden verdrongen
 focus ligt op leren en sociaal
contact
 geen interesse in ander
geslacht (spelen met vrienden
van eigen geslacht)
• Critici zijn het niet eens. Zij
beweren dat er wel een grote
belangstelling is.

3. 10-12 jaar
• grote belangstelling voor volwassen
seksualiteit (erotiek)
OF
opvallend preuts gedrag (niet
willen volwassen worden)
• lichamelijke ontwikkeling zet zich voort
(menstruatie, zaadlozing). Bij meisjes
sneller dan bij jongens.
6-8 jaar
• minder openlijk belangstelling
• aanraken eigen geslachtsdelen gebeurt
(maar niet openbaar)
• seksuele spelletjes gebeuren (maar in
geheim)
• verliefdheden (heftig maar zonder
seksuele gevoelens)
8-10 jaar
• emoties worden intenser
• lichamelijk contact met ander wordt
opgezocht (tegen elkaar zitten, handjes
geven, arm om elkaar heen)
spannend
• seksestereotiep rolgedrag
• kan voortplantingsverhaal reproduceren
(begrijpt het concept bevruchting nog
niet helemaal)
• lichamelijk prille beginselen van
pubertijd (dons)
• Heteroseksualiteit = duidelijke
groepsnorm
 vroeg praten over homoseksualiteit

4. persoonlijkheidsontwikkeling
• verwijzen naar eigen karakter in algemene termen :
“leuk, lief, grappig,…”
• beklemtonen eigen vaardigheden :
“ik kan best rolschaatsen’
• benoemen het bij een groep horen :
“ik zit bij de chiro”
• van concrete beschrijving naar algemene :
“ik sprong over die boomstam --> ik kan goed springen.”
• vrienden worden gekozen op basis van karaktereigenschappen :
wederzijds vertrouwen en iets voor elkaar over hebben is belangrijk
• vergelijken met anderen : ostentatief --> indirecter
• leren zichzelf kennen door te kijken wat andere doen, kunnen en hebben
• ontwikkeling genderidentiteit : wat past er in mijn cultuur voor een
jongen en een meisje?

5. psychologisch conflict van Erikson
bij succeservaring :
-kind voelt zich competent
-zelfzekerheid stijgt
-er ontstaat VLIJT
vlijt <-> minderwaardigheid
bij mislukking:
-kind ervaart een ‘falen’
-onzekerheid ontstaat
-er ontstaat een gevoel van
MINDERWAARDIGHEID
hoge verwachtingen om kennis en vaardigheden op te doen
NOOD AAN : enthousiasme, geduld, warme aandacht en steun !!

6. morele ontwikkeling
• empathie lijkt aangeboren
(baby reageert op hevige emoties thuis)
• begin lagere school : kind kan
echt meevoelen en meeleven
maar heeft concrete situatie
nodig
• vanaf 10 jaar : kind heeft
algemener inzicht en is niet meer
afhankelijk van een concrete
situatie
(vb meeleven met zwakbegaafd kind)
 kind leert effecten van eigen R
beseffen
 begeleider kan kinderen hierbij
helpen door het aan te moedigen
zich in te leven

7. conventionele fase van morele
ontwikkeling
conventionele fase van morele
ontwikkeling
• wetten, regels en afspraken
bepalen wat goed en kwaad
is
• gezaghebbende autoriteiten
worden gevolgd
modelrol begeleider
bij sommige
volwassenen blijft dit
zo

8. de taalontwikkeling
• afwerken taalverwerving tussen 5
en 9 jaar
-> beheerst de VOLWASSENTAAL
• de school helpt kennis van
uitdrukkingen, spelling en
grammaticale regels vergroten
-> huidig onderwijs is beter en
biedt lln de kans meer te
verbaliseren. Gevolg : 6
jarigen hebben veel meer
worden ter beschikking dan
kinderen vorige eeuw.

10. kenmerken taalontwikkeling
• soms nog moeite met articulatie
vb heps, weps, alumiliumfolie,
haswandje,…
• soms nog taalfouten
vb ik heef, merer, ik gingste, ik valde,
schippen,…
• vreemde uitdrukkingen door moeilijk
taalconstructies
vb ik zeg de eerlijkheid (waarheid),
beroemstigheden
(bezienswaardigheden),…
• metalinguistisch bewustzijn
(inzicht in de taal : opbouw, structuur, regels,…)
-> taalspelletjes (geheimtaal, raadsels, p-taal)
• interesse in veelgehoorde vreemde talen
(woordenschat verwerven via ondertitels)

11. sociaal-emotionele ontwikkeling
• sociale voorkeur verschuift
van volwassenen -->
leeftijdsgenoten
• ouders blijven belangrijke
referentiefiguren (waarden
en normen)
• relatie met ouders is erg
vriendschappelijk (graag op
familie uitstap)
• maar : speelkameraden =
leeftijdsgenoten

12. leeftijdsgenoten worden belangrijk
• omgaan in groep = sociale
leerschool
 ontwikkelen van een
eigen omgangsstijl
• goede relaties als compensatie
voor problemen thuis
• leeftijdsgenoten als spiegel.
 willen beantwoorden aan
verwachtingen
 bewust worden van eigen
karaktereigenschappen
• goede relaties bevorderen de
zelfperceptie (zelfvertrouwen en
positief zelfbeeld)

13. vriendschappen
invulling van vriendschap evolueert
• 6-8 dezelfde dingen leuk vinden
veel samen doen
veel samen delen
iemand die je bewondert
• 10 advies en troost
persoonlijke geheimen delen
vrienden accepteren je zoals je bent
-> redenen van einde aan vriendschap :
verhuis, conflict, andere school,…
-> breuken zijn hartverscheurend
-> geen vriendjes hebben is niet normaal
en ongezond (laag zelfbeeld, lage
zelfwaardering)

14. sociale aanvaarding
afhankelijk van
1. POPULARITEIT
(graag gezien worden)
2. STATUS
(invloed hebben)
 sterren
 vervelende kinderen
 middenmoot
 onzichtbaren

15. • Welke rol had jij?

16. groepen
• duurzame groepen worden
gevormd
• gedifferentieerde
rolverdeling
• rituelen en
toetredingsvoorwaarden
• één sekse groepjes
• later : meer contact tussen
jongens en meisjes (plagen)
• nog later : hofmakerij

17. kortsluitingen
geen integratie in groep =
ontwikkelen van inadequate
omgangsstijl
->Pester
->Clown
->Vleier
->Pseudovolwassene

19. pesten
• = een proces waarbij een groep zich
tegen een enkeling keert, die zich niet
kan verweren
• niet hetzelfde als plagen
• betrokken partijen :
1. pester (s)
2. gepeste
3. middengroep (doet
mee of zet zich af)
4. bemiddelaars (ouders,
begeleiders,…)
• zondebokverschijnsel :
één kind wordt mikpunt
voor agressieve gevoelens
en frustraties van een hele groep
• geen uitgesproken profiel voor
slachtoffers
• extreme vormen :
verbaal geweld, fysiek geweld, publieke
vernedering, materieel geweld,…

20. kenmerken van pesten
• vooral in de lagere school
wordt vaak verlengt tijdens adolescentie en
als volwassene
• systematisch
• verbeten
• bedoeling om te kwetsen
• hele groep betrekken
• vaak agressief
• mondt uit in zondebokverschijnsel
• meer jongens dan meisjes
jongens : trenden hard op
meisjes : geraffineerd (subtiel,onopvallend)

21. Wat kan je doen tegen pesten ?

23. Wat is de bedoeling van volgend
filmpje?
Kan dit werken ?

25. taak van de begeleider
1. preventief optreden
->onderwerp bespreekbaar maken
->aangeven dat pesten verkeerd is (waarden en normen)
->aan een gezond klimaat werken
->pas op voor klik-cultuur (zet kwaad bloed)
2. slachtoffer detecteren
kenmerken slachtoffer
-isolatie
-gaat niet graag naar school of opvang
-zoekt de veiligheid van de begeleider op
-psychosomatische klachten
3. pesten aanpakken
onderwerp bespreken
onderwerp algemeen behandelen (<-> vermijdingsgedrag, wraakacties)
met boek gedeelde verantwoordelijkheid aantonen (empatisch vermogen
aanspreken)
gepeste niet verplaatsen (of hij wordt opnieuw buitenbeentje)
beleid richten op slachtoffer, pesters en middenmoters