http://www.kdg.be/kalender/congres-rond-geld

1. Armoede! Armoede?
‘Rond Geld’
Antwerpen, 30 april 2014
Francine Mestrum
Global Social Justice

2. Armoede en ongelijkheid
vandaag
 Ondanks de crisis neemt de armoede
sinds 2008 niet toe in België
 Ook de inkomensongelijkheid bleef
stabiel
(Uit: Jaarboek Armoede en Sociale
Uitsluiting 2013, p. 64)
 Het betekent dat belastingen en sociale
bescherming nog relatief goed en
herverdelend werken

3. Armoede en ongelijkheid
 Waarom dan zoveel herrie over
armoede en sociaal beleid? Is het
enkel electorale koorts?
 Armoede in België:
◦ 2007: 15,2 % 2011: 15,3 %
◦ Vandaag: 16,0 % vrouwen en 14,6 %
mannen
◦ Vandaag: 9,8 % in Vlaanderen, 19,2 % in
Wallonië
◦ De ‘subjectieve’ armoede: 15 % in
Vlaanderen en 27,6 % in Wallonië

4. Armoede en ongelijkheid
 Ongelijkheid in België:
◦ Gini coëfficient van 0,263
 Ongelijkheid in Vlaanderen:
◦ Gini coëfficient van 0,245
 Vermogensongelijkheid: de 10 %
rijkste huishoudens in België bezitten
wel 44 % van het nettovermogen

5. Armoede en ongelijkheid
 In de Europese Unie:
◦ Risico op inkomensarmoede: 16,9 %
◦ Risico op armoede: 24,7 %
 In vier landen van de EU is het
armoederisico gedaald, maar vaak komt
dat door een daling van de
armoededrempel (lagere
levensstandaard in het algemeen)
 In negen landen is het armoederisico
gestegen
 Men verwacht een verdere stijging

6. Armoede en ongelijkheid
 Mondiaal:
◦ Extreme armoede is wereldwijd met de
helft gedaald sinds 1990
 Weliswaar:
 Zonder China ziet het beeld er anders uit
 De armoede blijft bijzonder hoog

7. Verklaringen
 Er zijn twee mogelijke verklaringen:
 Eén: er moet bezuinigd worden, het
sociaal beleid verandert, werkloosheid,
pensioenen, gezondheidszorg …
 Ook al leven we in België nog altijd in
een ‘sociaal paradijs’ (in vergelijking met
de buurlanden en zeker met de rest van
de wereld), er is duidelijk angst voor wat
komen gaat

8. Verklaringen
 Twee: er zijn twee mogelijke manieren
om naar armoede te kijken:
◦ Men kan armoede meten
◦ Men kan armoede bestuderen als
‘ideologie’

9. Armoede meten
 Cijfers zijn zeker niet objectief, maar
bij de meest objectief mogelijke
manier van benaderen
◦ Statistieken zijn altijd in zekere zin
willekeurig
 Armoededefinities zijn altijd normatief

10. Armoede als ideologie
 Armoede komt nooit op de politieke
agenda omdat er meer armen zijn
 Armoedebeleid is nooit in eerste
instantie gericht op de armen
 Historisch: varianten en invarianten in
de manier waarop armoede en arme
mensen worden benaderd

11. Wat kunnen we hieruit besluiten?
 Het armoedethema wordt meestal
gebruikt om andere punten op de
agenda te zetten:
◦ Andere visie op de staat
◦ Macro-economische hervormingen
◦ Legitimering van de macht

12. Een nieuw sociaal model
 Sinds dertig-veertig jaar: invoering van
een neoliberaal beleid
 Invoering van een neoliberaal sociaal
beleid – eerst in de derde wereld,
vandaag ook in de EU
 Een nieuwe betekenis voor ‘sociale
bescherming’

13. Een nieuw sociaal model
 De neoliberale verzorgingsstaat:
◦ Beperkte rol voor de staat: bescherming
en hulp voor de allerarmsten: ‘zij die het
echt nodig hebben’ – uitsluiting van wie
verantwoordelijk wordt geacht voor
zijn/haar armoede
◦ De doelstelling is economisch: groei en
stabiliteit – de markt wordt meer
beschermd dan de mensen
◦ Mensen worden klaargestoomd voor de
arbeidsmarkt: activering

14. Een nieuw sociaal model
◦ Sociaal beleid wordt sociale investeringen
◦ Er kunnen nieuwe markten gecreëerd
worden
◦ Verschillende (zorg)taken kunnen
toevertrouwd worden aan de samenleving
(sociale innovatie)
◦ Exit universalisme, emancipatie en
herverdeling

15. Een nieuw sociaal model
 Dit is een mondiale evolutie
 Vlaamse partijen zullen van elkaar
verschillen in de klemtonen die ze
willen leggen, maar grosso modo
zitten ze allemaal in datzelfde
ideologische kader
◦ Voorbeeld: schorsen leefloon bij
afwezigheid taalcursussen / beperken van
werkloosheidsuitkeringen

16. Hoe kunnen we hierop
reageren?
 Besef van de noodzaak aan
meerschalig beleid: lokaal, regionaal,
nationaal, Europees, mondiaal …
 Sociaal beleid in dienst van mensen
en van de samenleving – niet van de
economie
 Wie de armoede effectief wil
bestrijden zal in eerste instantie de
uitkeringen tot op het niveau van de
armoedegrens optrekken

17. Hoe kunnen we hierop
reageren?
 Wie de armoede daadkrachtig wil
bestrijden zal ook de ongelijkheid
bestrijden
◦ Voorbeelden van Wilkinson & Picket
◦ Wereldbank wil vandaag ongelijkheid
bestrijden
◦ IMF geeft toe dat dit de groei niet in de
weg staat
◦ Nodig: rechtvaardige belastingen en
sociale bescherming

18. Hoe kunnen we hierop
reageren?
 Onze verzorgingsstaten moeten
sowieso grondig worden hervormd
◦ Niet omdat ze onbetaalbaar zijn
◦ Wel omdat ze niet langer efficiënt zijn
◦ Te veel grijze zones, te veel precariaat +
noodzakelijke meerschaligheid
◦ Democratisch debat noodzakelijk

19. Hoe kunnen we hierop
reageren?
 Een voorstel voor ‘social commons’:
een sociaal gemeengoed
◦ Uitgaan van datgene wat we delen: onze
behoeften en daaruit volgend onze
rechten
◦ Sociale bescherming verbreden: stop met
de fragmentering van rechten
◦ De ecologische dimensie insluiten
◦ De maatschappij beschermen:
participatie, sociale innovatie…

20. Besluit
 Riccardo Petrella
◦ De verarmingsprocessen stop zetten
◦ Armoede illegaal verklaren
 Werken aan het ‘gemeenschappelijk
goed van de mensheid’
 Armoede mag een ideologie zijn, maar
ze is in eerste instantie een harde en
pijnlijke realiteit voor té veel mensen.
Daaraan moet een einde komen.
 Een nultolerantie voor armoede