Araling Panlipunan K-12 Curriculum DepEd

1. Sa bahaging ito ng modyul ay iyong iuugnay ang mga
kaalamang taglay na ng mga mag-aaral. Gaganyakin mo ang
mga mag-aaral na makapagbigay ng kanilang mga nalalaman
sa tulong ng mga mga mapaghamong tanong at gawain. Ang
katanungang iyong ibibigay sa mga mag-aaral ay ang siya ring
magsisilbing gabay ng mga susunod na talakayan. Inaasahan
na sa yugtong ito ay maaaring makapagbigay ang mga mag-
aaral ng mga kaisipan o kasagutang di kaugnay sa
paksa.Tanggapin lamang ito sapagkat sa susunod na yugto ito
ay unti-unting maiwawasto kapag sapat na ang kanyang
kaalaman sa kadahilanang natalakay na ang paksa.
Pangkalahatang layunin ng yugtong ito matalos ang ganap na
kaalaman ng mag-aaral na magiging sukatan ng kanyang
ganap na pagkatuto o naunawaan. Ang katanungan na ilalahad
mo sa mga mag-aaral ay: Ano ang naganap sa Silangan at
Timog Silangang Asya matapos nilang makamit ang
kanilang kalayaan mula sa mahabang panahon ng
pananakop ng Kanluran?
ARALIN BLG. 4: MGA PAGBABAGO SA SILANGAN AT TIMOG
SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT MAKABAGONG PANAHON
(16-20 SIGLO)
Alamin:
GAWAIN BLG. 1: Ano Alam Ko?
. Ipasagot sa mga mag-aaral ang tanong gamit ang IRF WORKSHEET.
Pupunan ng mga mag-aaral ang kolum para sa initial answer.Ang
dalawa pang natitirang kolum ay mapupunan lamang ng mga ito sa
sandaling natapos ng talakayin ang lahat ng aralin.
Initial Answer (Paunang sagot) Posibleng Sagot: Hinarap nila ang mga suliraning
naiwan ng mga dayuhang nanakop; Nagkaroon ng mga suliraning pulitikal bunsod
ng kawalan ng pagkakaisa ng mga mamamayan; Tinamasa ang kaunlarang
pinasimulan ng mga bansang nanakop; Nahaluan ang katutubong kultura ng
kalinangang hatid ng mga bansang nanakop; Nanatili sa katayuang kinabibilangan.
Revised Answer (Binagong sagot)
Final Answer (Huling sagot)
1
Simula ng Aralin 4
IRF WORKSHEET

2. Pag- uusapan ng mga mag-aaral sa kanilang pangkat ang
mga sumsunod na katanungan sa checklist. Kukuhanin ng
mga ito ang bilang ng kanilang mga kasama sa pangkat
na sumagot sa bawat aytem. Layunin nito na maihambing
ang nasabing datos sa sandaling ito ay maituro na.
PAMPROSESONG TANONG
Ipasagot sa mga mag-aaral ang sumusunod na katanungan matapos
nilang malamanan ang IRF Worksheet.
1. Ano ang initial answer mo ukol sa tanong na kaugnay sa paksa?
2. Anu-ano ang iyong naging batayan sa kasagutan mo na iyong inilahad sa
IRF Worksheet? Ibigay mo ang ilan sa iyong patunay.
GAWAIN BLG. 2: POLL OPINYON
ANG SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA SA TRANSISYONAL AT
MAKABAGONG PANAHON
OO HINDI KABUUAN
1. Nagkaroon ba ng mga programang na
nagtaguyod sa karapatan ng mamamayan,
sa pangkalahatan, at ng kababaihan,
maging grupong katutubo?
2. Nanatiling tulad ba ng dati ang sistemang
pulitikal sa mga bansa sa rehiyon at
maging ang balangkas ng pamahalaan
nito?
3. Nagkaroon ba ng malaking gampanin ang
relihiyon sa mga pagbabagong naganap sa
rehiyon?
4. May kaugnayan ba ang edukasyon sa
kalidad ng pamumuhay ng isang bansa?
5. Umunlad ba ang ekonomiya ng mga bansa
sa rehiyon?
6. Nararanasan pa ba ang kolonyalismo sa
rehiyon sa kasalukuyan?
7. Nakapag-ambag ba ang mga bansa sa
rehiyon sa larangan ng sining,
humanidades, at palakasan?
KABUUAN
2
MGA TANONG SAGOT

3. Ipaulat sa klase ng mga mag-aaral ang datos na kanilang nakuha sa bawat bilang.
Gabayan ang mga ito na maihambing ang kanilang mga sagot sa iba. Ipaunawa sa
klase na ang kanilang paunang sagot ay maaaring magbago sa puntong tatalakayin
na ang mga paksa kaugnay sa kanilang mga sinagutan.
BINABATI KITA!
….dahil natapos na ng mga mag-aaral ang unang yugto ng modyul
PAUNLARIN…
3
Sa puntong ito ay nagwawakas na ang bahagi ng Alamin. Sa mga susunod
na bahagi ng modyul ay inaasahang higit ng mauunawaan ng mga mag-
aaral ang mga pagbabagong naganap sa Silangan at Timog Silangang
Asya sa transisyonal at makabagong panahon (16-20siglo). Kailangan
lamang pagtuunan ng pansin at pag-unawa ng mga mag-aaral ang
susunod na mga Gawain sa iba pang pahina. Sa huli, matutuklasan nila
kung ang kanilang mga naging kasagutan ay tama o mali sa dalawang
naunang gawain.
Sa bahaging ito ng modyul ang mga mag-aaral ay bibigyan ng iba't
ibang kagamitan sa pagkatuto o babasahin na naglalayong magkaroon
ng karanasan ang mga mag-aaral na magamit ang kanilang
kaalaman.Inaasahan din makabubuo sila ng mahahalagang
impormasyon na maaari nilang pagnilayan, pagtibayin, patotohanan, o di
kaya’y baguhin kung kinakailangan. Ang mga gawaing ganito ay
makatutulong sa mga mag-aaral na magkaroon ng ganap na
pagkaunawa sa paksa na kanilang pinag-aaralan. Inaasahang
makapagbibigay dito sa mga mag-aaral ng gawaing mahahasa ang
kakayanan ng mga mag-aaral na makapagproseso at makapagbigay
saysay sa mga impormasyong kanilang nabuo o natutunan. Tatayain
din dito ang kasanayang taglay ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng
mga gawain. Mula dito ay matitiyak ng guro kung nagkakaroon ng pag-
unlad sa kaalaman ng mga mag-aaral at kung nanatili pa ba ang
kanilang interes na matuto. Ang paglalahad ng mga katanungang
makapagbibigay ng pagkakataong mapakahulugan, maunawaan at
mailahad ng mga mag-aaral ang kanilang mga saloobin at opinion ay
labis na inaasahan sa puntong ito.

4. Isa sa mga aspeto ng kultura ng isang bansa ay ang sistemang pulitikal na
umiiral dito. Ang sistemang pulitikal ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang
Asya ay nabuo batay mga pangyayaring naganap dito sa mahabang panahon na
bahagi na ng tinatawag na kasaysayan. Kabilang na sa mga pangyayaring
nabanggit ang karanasan ng mga bansa sa rehiyong ito ng Asya sa mga
kanluraning bansa na nagkaroon ng kaugnayan sa mga ito sa pamamagitan ng iba’t
ibang pamamaraan at kadahilanan. Samakatuwid, hindi rin maitatanggi na ang mga
kanluraning bansang ito ay maituturing na salik sa pagkabuo ng sistemang pulitikal
na umiiral sa rehiyon na ito ng Asya sa ngayon. Isang magandang halimbawa nito
ang Pilipinas na ating bansa na sinanay ng mga Amerikano sa pamamahala sa
panahong kontrolado tayo ng mga ito. Ito ang kadahilanan kung kaya’t napakalaki
ng pagkakatulad ng ating pamahalaan sa kanila, mula sa balangkas at
kapangyarihan ng bawat sangay n gating pamahalaan. Ang pagbabagong hatid ng
pag-unlad at panahon ay salik din sa pagkabuo ng sistemang pulitikal ng isang
bansa. May mga bansa na kinailangang iayon ang kanilang sistemang pulitikal sa
pagbabago ng panahon upang makasabay ang mga ito. Masasalamin ang
pagbabagong ito sa pagbabago rinse uri ng kanilang pamahalaan. Ang China ay
masasabing magandang halimbawa sa aspetong ito na patuloy na nakikilala sa
kasalukuyang panahon sa mga reporma na ginawa nito.
GAWAIN BLG 3: SISTEMANG PULITIKAL AT PAMAHALAAN SA
SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA
ANYO NG PAMAHALAAN DESKRIPSYON BANSA
1. MONARKIYA • Pamumuno ng isang tao sa
partikular na estado
• Minana ang karapatan sa
pamumuno
4
Ilalahad sa mga mag-aaral ang kaisipang ito: Ang sistemang
pulitikal sa Silangan at Timog Silangang Asya ay hinubog ng
kasaysayan at paniniwala ng mga mamamayang naninirahan dito.
Sa karanasang tinamo ng mga Asyano sa mga bansang
kanluranin na sumakop sa kanila idagdag pa ang kanilang mga
panloob na suliraning kinaharap ay nagbagong anyo ang mga
sistemang pulitikal na ito at uri ng pamahalaan. Matutunghayan
mo sa talahanayan ang ibat’ ibang uri ng pamahalaan na umiiral
sa rehiyon na ito ng Asya. Ipasuri itong mabuti sa mga mag-aaral
ipatukoy ang mga bansang napapaloob dito.
SISTEMANG PULITIKAL SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG ASYA

5. 1.1Walang Takda
(Absolute)
1.2 Konstitusyunal
• Nagtataglay ng panlahatang
kapangyarihan
• May pagkilala sa pinuno na
nagtataglay ng divine right o
mula sa pamumuno na
mula sa Diyos
• May takda ang
kapangyarihan ng pinuno
na nakabatay sa isang
Saligang Batas
• Figure Head o simbolikong
pinuno lamang ang
monarka
Brunei
Cambodia
Japan
Malaysia
Thailand
2. One Party
Government
• Nag-iisang partidong
pulitikal ang may
kapangyarihan na bubuo sa
pamahalaan
• Pumapailalim sa isang
nangungunang partido ang
iba pang partido kung
sakaling ito at ay
papahintulutan ng una.
• Ipinagbabawal ang
oposisyon sa naghaharing
partido
• Diktaturyal ang pamahalaan
China
Laos
North Korea
Vietnam
3. Militar • Pinangangasiwaan ng isang
junta o pangkat ng
matataas na opisyal ng
hukbong sandatahan
• Pinaiiral bilang tugon sa
kaguluhang pulitikal sa
bansa
• Walang pinapanigan at di-
kaanib sa anumang
partidong pulitikal
Myanmar
4. Demokrasya • Taglay ng sambayanan ang
kapangyarihan
• May representasyon ang
ibat ibang sektor ng lipunan
sa pamahalaan
• May kalayaan sa
pagpapahayag at pagbuo
East Timor
Indonesia
Pilipinas
South Korea
Taiwan
5

6. ng mga samahan
• Nagtataglay at kinikilala ang
karapatang pantao at
katarungang panlipunan
• May mga legal na partido
ng oposisyon
• Kinikilala ang proseso ng
pamamaraan sa
pagpapairal ng hustisya.
PAMPROSESONG TANONG
Atasan ang mga mag-aaral na sagutin ang mga tanong batay sa
sinuring chart. Ipatala ang mga sagot sa kanilang notebook.
TANONG SAGOT
1. Anu-ano ang sistemang pulitikal
ng pamahalaan ang umiiral sa
Silangan at Timog Silangang
Asya?
Monarkiya, One Party Government,
Militar, Demokrasya
2. Sa anong uri ng pamahalaan
maikakategorya ang sistemang
dinastiya?
Monarkiya
3. Ano ang mabuti at di- mabuting
maaaring idulot sa bansa at
mamamayan ng bawat sistemang
pulitikal at pamahalaan?
Magbigay ng dalawa sa bawat uri.
Ito ay maaaring magpabago sa antas ng
pag-unlad ng knilang pamumuhay at
kalayaang tinatamo.
4. Anong konklusyon ang iyong
mabubuo ukol sa sistemang
pulitikal at pamahalaan mayroon
ang mga bansa sa Silangang
Asya? Timog Silangang Asya?
May pagkakatulad at pagkakaiba sila ng
uri ng pamahalaan.Ibinatay nila ito sa
knilang karanasan at pangangailangan.
5. Anong uri ng pamahalaan ang
para sa iyo ang pinakamainam?
hindi mo nais mapailalim? Bakit?
Demokrasya.Militar.Matamo ang
kalayaan.Masusupil ang karapatan at
kalayaan ng mga mamamayan.
6. Nakaapekto ba sa mga bansa sa
rehiyon ang pagpapalit nito ng
anyo ng pamahalaan? Patunayan.
Oo.Nabago nito ang antas ng kanilang
pamumuhay at pananaw ng kanilang
mamamayan.
GAWAIN BLG 4: PAG-ARALAN AT IBAHAGI
6
Pagyamanin pa ang nalalaman ng mga mag-aaral tungkol sa
sistemang pulitikal at pamahalaan ng mga bansa sa Silangan at
Timog Silangang Asya. Ito ay matatamo sa pamamagitan ng
kanilang masigasig na paglahok sa gawain.

7. 1. Basahin mo at ng iyong pangkat ang timeline kaugnay sa mahalagang
pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal sa ilang piling bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.
a. Pangkat 1-Peoples Republic of China
b. Pangkat 2- Union of Myanmar
c. Pangkat 3-Kingdom of Thailand
d. Pangkat 4- Federation of Malaysia
e. Pangkat 5- Evaluating gamit ang Rubrics
PEOPLE’S REPUBLIC OFCHINA
Ang Republika
1911-12 –Proklamason ng Republic of China sa pamumuno ng mga militar na nag-
alsa na pinangunahan ni Sun Yat-sen.Ito ay hudyat ng pagwawakas ng
kapangyarihan ng huling emperador ng Qing. Kinaharap ng republika ang mga
hamon sa pamamahala hatid ng mga rehiyonal na pag-aalsa at unti-unting paglakas
ng Communist Party.
1925 –Pagkamatay ni Sun Yat-sen na naghatid sa kapangyarihan kay Chiang Kai-
shek. Humiwalay si Chiang Kai-shek sa mga komunista at kinilala ang Kuomintang
bilang pambansang partido.
1931-45 – Unti-unting pananakop ng Japan sa China.
1934-35 – Pamumuno ni Mao Zedong sa Communist Party. Nagsagawa ang partido
ng "Long March" patungo sa bago nitong himpilan sa lalawigan ng Shaanxi.
1937 – Pagsanib puwersa ng Kuomintang at mga Communists upang labanan ang
Japan. Muling sumiklab ang digmaang sibil mataposang pagkatalo ng Japan sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Ang Tagumpay ng mga Komunista
1949 - 1 October –Pagkakatatag ng People's Republic of China sa pangunguna ni
Mao Zedong matapos talunin ng kanyang Communist Party ang Nationalist Party sa
mahigit 20 taong digmaang sibil. Umatras ang mga kasapi ng Nationalist Party sa
pulo ng Taiwan at doon nagtatag ng panibagong pamahalaan.
1950 –Panghihimasok ng China sa Korean War sa pamamagitan ng pagpanig sa
North Korea. Ang Tibet ay naging bahagi ng People's Republic of China.
7

8. 1958 –Inilunsad ni Mao ang "Great Leap Forward",ang limang (5) taong programang
pangkabuhayan tungo sa kaunlaran. Ang kolektibong gawaing pagsasaka at
pagpapalakas ng mga industriya ay ipinakilala. Ang adhikaing ito ng pamahalaan ay
tumagal lamang ng dalawang taon bunsod ng kabiguang mapalaki ang ani na
lumikha ng milyong pagkagutom at kamatayan ng mga mamamayan.
1959 –Sinupil ng hukbong sandatahan ng bansa ang malawakang pag-aalsa sa
Tibet.
1962 –Hidwaan ng China sa India kaugnay sa hangganan nito sa Himalayas.
1966-76 –Inilunsad ni Mao ang "Cultural Revolution",ang 10-taong kampanyang
pampulitika at ideolohikal na naglalayong buhayin ang diwang rebolusyonaryo,
lumikha ito ng matinding pagbabago sa lipunan, ekonomiya at pamamahala.
1972 –Pagbisita sa China ni US President Richard Nixon. Nangako ang dalawang
bansa na pagbutihin ang ugnayan ng dalawang bansa.
1976 –Pagkamatay ni Mao Zedong.
1977 – Pag-angat sa kapangyarihan ni Deng Xiaoping.Pagsisimula ng mga reporma
sa larangan ng kabuhayan sa China.
1979 – Pagsisimula ng diplomatikong relasyon ng China at USA. Pinasimulan ng
pamahalaan ang “One-Child Policy” upang pigilan ang lumalaking populasyon nito.
1986-90 –Pinairal ng China ang "Open-door policy" na nagbigay pagkakataon sa
pamumuhunan ng mga dayuhan sa loob ng bansa. Nakapagpasigla din ito sa
ekonomiya ng bansa at humikayat ng mas higit na pamumuhunan sa pribadong
sektor.
1989 –Naganap ang demonstrasyon ng mga mag-aaral at iba pang sektor sa
Tiananmen Square. Ito at upang ipanawagan sa pamahalaan ang pagkakaloob ng
kalayaan at karapatang maipahayag ang damdamin ng mga mamamayan. Hindi ito
pinakinggan ng pamahalaan at sa halip ay nagresulta sa pagkadakip ng mga
protesta at pagkamatay 200 sa mga ito. Tinagurian itong Tiananmen Massacre.
Pumukaw ng pansin sa iba’t ibang bansa ang pangyayaring ito at may ilang
kinondena ang pamahalaan bunsod ng marahas na ginawa nito.
1989 –Naging general secretary ng Chinese Communist Party si Jiang Zemin bilang
kahalili ni Zhao Ziyang na tumutol na suportahan ang martial law sa panahong
nagaganap ang demonstrasyon sa Tiananmen. Pagbubukas ng Stock markets sa
Shanghai at Shenzhen.
1992 – Paglagda ng China at Russia ng deklarasyong muling pagbuhay sa kanilang
pagkakaibigan.
8

9. 1993 – Opisyal na paghalili ni Jiang Zemin kay Yang Shangkun bilang pangulo.
1995 –Pagsasagawa ng China ng tests missiles at military exercises sa Taiwan
Strait habang nagaganap ang pampanguluhang halalan sa Taiwan.
1996 – Ang China, Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan at Tajikistan ay nagdaos ng
pagpupulong sa Shanghai upang magkasundo at magtulungan na labanan ang
tensiyon kaugnay sa mga katutubo at relihiyon sa kani-kanilang bansa. Tinaguriang
ang mga bansang ito na Shanghai Five.
1997 - Pagkamatay ni Deng Xiaoping sa edad na 92. Pagbabalik ng kontrol ng
China sa Taiwan mula sa mga British.
1998 –Paghalili ni Zhu Rongji kay Li Peng bilang premier.
1999 - Ika-50 taong anibersaryo ng pagkakatatag ng People's Republic of China.
Pagbalik ng Macao sa ilalim ng pamamahala ng China
UNION OF MYANMAR
Pagsasarili
1948 – Paglaya ng Burma sa pamumuno ni U Nu bilang prime minister.
Kalagitnaan ng 1950’s- Si U Nu kabilang sina Prime Minister Nehru, Indonesian
President Sukarno, Yugoslav President Tito at Egyptian President Nasser ay tinatag
ang Movement of Non-Aligned States.
1958-60 - Pansamantalang pamahalaan, sa pangunguna ng hukbo ni Chief of Staff
General Ne Win, na nabuo matapos ang pagkakahati sa namumunong AFPFL
party.
1960 – Pagwawagi sa halalan ng partido ni U Nu, subalit ang panghihikayat nito sa
Buddhismo bilang relihiyon ng estado at pagkunsinti sa pagkakahiwa-hiwalay ay
nagpasidhi ng galit sa panig ng militar.
One-party, Ang Pamumuno ng Militar sa Estado
1962 – Pagpapatalsik kay U Nu sa pamamagitan ng kudeta na pinamunuan ni Gen
Ne Win na tuluyang nag-alis ng sistemang pederal at pagpapasinaya ng "the
Burmese Way to Socialism" .Ito ay nangangahulugang pagkontrol sa pambansang
ekonomiya, pagbuo ng single-party state na kung saan ito ay ang Socialist
Programme Party bilang tanging partido political sa bansa at pagbabawal sa
malayang pamamahayag. Ang military junta na ito ay namuno hanggang 2011.
9

10. 1974 – Pagsasabisa ng bagong saligang batas, pagsasalin ng kapangyarihan ng
hukbong sandatahan ng bansa sa People's Assembly sa pamumuno ni Ne Win at
iba pang mga dating lider ng militar.
1975 –Pagtatag ng Opposition National Democratic Front ng mga grupo ng minorya
sa rehiyon na nagpapasimula din paglaban sa umiiral na pamahalaang militar.
1981 – Isinalin ni Ne Win ang pagiging pangulo ng bansa kay San Yu ,isang
retiradong militar, subalit nanatiling chairman ng namumunong Socialist Programme
Party
1982 – Pagpapairal ng batas na nagbabawal sa mga mamamayang hindi
katutubong isinilang sa bansa o dayuhan na humawak ng anumang katungkulan sa
pamahalaan at iba pang ahensiya nito.
Panahon ng Kaguluhan at Pagsupil
1987 – Pagbaba ng halaga ng salapi na nagpahirap sa maraming mamamayan at
naging sanhi ng malawakang pagbatikos sa pamahalaan na lumikha ng labis na
kaguluhan sa bansa.
1988 – Maraming mamamayan ang napatay sa isang kilos protesta laban sa
pamahalaan bunsod ng kaguluhan. Binuo ng pamahalaan ang State Law and Order
Restoration Council (Slorc).
1989 – Dineklara ng Slorc ang martial law.Nagkaroon ng malawakang pag-aresto ng
mga mamamayan kabilang na ang mga nangangampanya parasa demokrasya at
karapatang pantao. Pinalitang ang pangalan ng bansa mula Burma bilang Myanmar
at ang kabiserang lungsod na Rangoon bilang Yangon. Ang lider ng NLD (National
League for Democracy) na si Aung San Suu Kyi, anak ni Aung San ay ipinailalaim
sa house arrest.
Kontrobersiyal na Halalan
1990 – Pagkapanalo ng oposisyon na National League for Democracy (NLD) sa
halalan na nagtamo ng napakalaking boto, subalit ang resultang ito ay binalewala
lamang ng militar.
1991 – Ginawaran ng Nobel Peace Prize si Aung San Suu Kyi para sa kanyang
dedikasyon sa pagbago sa bansa sa mapayapang pamamaraan.
1992 – Pinalitan ni Than Shwe si Saw Maung bilang chairman ng Slorc,prime
minister at defense minister. Pinalaya din ang ilang bilanggong politikal upang
bumuti ang imahe ng Burma sa daigdig.
1995 - Pinalaya si Aung San Suu Kyi mula sa anim na taong house arrest.
10

11. 1996 – Dumalo si Aung San Suu Kyi sa kongreso ng unang pagpupulong ng NLD
matapos itong makalaya. Humigit sa 200 delegado ang inaresto ng Slorc habang
ang mga ito ay papunta sa nasabing pagpupulong.
1997 – Tinanggap ang Burma bilang bagong kasapi ng Association of South East
Asian Nations (ASEAN); Ang Slorc naman ay muling pinangalanan bilang State
Peace and Development Council (SPDC).
Pagpapalaya sa mga Sumuporta sa Demokrasya
1998 – 300 kasapi ng NLD ang pinalaya mula sa bilangguan ; tumanggi ang
namumunong pamahalaang militar na tumugon sa itinakdang panahon ng NLD na
ipatawag na ang mga kasapi ng parlamento upang makapagsimula; nagsagawa ng
malawakang protesta ang mga militar.
1999 – Tumutol si Aung San Suu Kyi sa kondisyon ng namumunong konseho na
bisitahin niya ang kanyang British na asawa na si Michael Aris na namatay sa sakit
na kanser sa UK.
2000 September – Ganap ng inalis ng pamahalaan ang pagbabawal kay Aung San
Suu Kyi at mga pangunahing kasapi ng NLD na lumipat.
2000 October – Lihim na pakikipagpulong ni Aung San Suu Kyi sa pamahalaan.
KINGDOM OF THAILAND
Pagbangon ng Makabagong Thailand
1782 – Simula ng pamumuno ng dinastiyang Chakri sa pamumuno ni Haring Rama
I, na namumuno parin hanggang sa kasalukuyan. Kinilala ang bansa bilang Siam at
ang Bangkok ang ginawang kabisera.
1804-1868 – Pamumuno ni Haring Mongkut (Rama IV), pinasimulan niya ang mga
pagbabagong maka-Kanluranin at modernisasyon ng bansa.
1868-1910 – Pamumuno ni Haring Chulalongkorn. Pagkuha ng mga tagapayo mula
kanluran para sa modernisasyon ng Siam at pamamahala sa ekonomiya ng bansa.
Pag-unlad ng sistema ng transportasyon.
1917 - Ang Siam ay naging isa sa ka-alyado (allied) ng Great Britain sa unang
digmaang pandaigdig.
11

12. 1932 – Naganap ang isang mapayapang kudeta laban sa ganap na monarkiya ni
haring Prajadhipok. Pinasimulan ng Konstitusyonal na Monarkiya ang
parlamentaryong pamahalaan.
1939 – Pinalitan ng Siam ang pangalan nito bilang Thailand ("Land of the Free").
1941 –Pagdaong sa bansa ng hukbo ng Japan. Matapos ang negosasyon,
pinahintulutan ng Thailand ang hukbo ng Japan na magtungo sa mga kontroladong
lupain ng mga British na Malay Peninsula, Singapore at Burma.
1942 – Pagdeklara ng digmaan sa Britain at USA,subalit ang Thai ambassador sa
Washington ay tumangging ibigay ang nasabing deklarasyon sa pamahalaan ng
Amerika.
Mga Pangyayari Matapos ang Digmaan
1945 – Pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Inatasan ang Thailand na
muling ibalik ang mga teritoryong sinakop nito mula sa Laos, Cambodia at Malaya.
Nagbalik sa bansa ang ipinatapong si Haring Ananda.
1946 – Asasinasyon ni Haring Ananda.
1947 – Naganap ang kudeta na pinasimulan ng military sa pamumuno ng Pro-
Japanese na si Phibun Songkhram. Nanatili sa kapangyarihan ang military
hanggang 1973.
1965- Pagpahintulot ng Thailand sa USA na gamitin ang mga base militar habang
nagaganap ang Vietnam War. Ang hukbo ng Thailand ay nakipaglaban sa Timog
Vietnam.
1973 – Naganap ang panggugulo ng mga mag-aaral sa Bangkok na halos
nagpabagsak sa pamahalaang militar. Naganap ang isang malayang halalan, subalit
di naging lubos ang katatagan ng pamahalaang namuno.
1976 – Muling pamamamahala ng militar sa bansa.
1978 – Pinagtibay ang bagong saligang batas.
1980 – Pamumuno ni Heneral Prem Tinsulanonda .
1983 – Pagsuko ni Hen. Prem ng kanyang kapangyarihan bilang pinuno ng
pamahalaang militar upang bigyang daan ang pagtatatag at pamumuno sa bagong
pamahalaang sibil. Si Hen. Prem ay muling naihalal sa parehong posisyon sa
pamahalaang sibil noong 1986.
12

13. 1988 – Paghalili sa kapangyarihan ni Heneral Chatichai Choonhaven kay Prem
matapos ang halalan.
1991 – Naganap ang ika-17 kudeta sa bansa na pinamunuan ng mga militar mula
pa noong 1932. Itinalaga sa kapangyarihan bilang Prime Minister si Anand
Panyarachun.
1992 – Naganap ang panibagong halalan sa buwan ng Marso.Hinalinhinan sa
kapangyarihan ni Heneral Suchinda Kraprayoon si Anand. Nagkaroon ng mga
demonstrasyon laban kay Anand na nanawagan sa kanyang pagbaba sa
kapangyarihan. Pansamantalang nanatili pa rin sa kapangyarihan si Anand. Muling
nagdaos ng halalan sa buwan ng Setyembre na nagbigay daan sa pagkakahalal
bilang bagong Prime Minister ni Chuan Leekpai, lider ng Democratic Party.
1995 – Pagbagsak ng pamahalaan. Inihalal bilang bagong Prime Minister si
Banharn Silpa-archa, ng Thai Nation party.
1996 – Inakusahan ng korapsyon ang pamahalaan ni Banharn na naghatid sa
kusang pagbaba nito sa kapangyarihan. Nanalo sa halalan bilang kahalili si Chavalit
Yongchaiyudh ng New Aspiration party. Nagkaroon ng matinding krisis pinansiyal sa
bansa.
1997 – Naganap ang krisis pinansiyal sa Asya. Nagpatuloy ang pagbaba ng halaga
ng baht laban sa dolyar na naging dahilan ng halos pagkaubos ng pondo ng bansa
at mataas na bilang ng walang trabaho. Namagitan sa suliraning pinansiyal ng
bansa ang IMF. Nahalal sa kapangyarihan si Chuan Leekpai bilang Prime Minister.
1998 – Pinabalik ng pamahalaan sa kanilang mga bansa ang mga manggagawang
dayuhan upang bigyan ng higit na pagkakataon ang mga Thai na makakuha ng
trabaho bago ang iba. Hinikayat din ng pamahalaang Chuan ang oposisyon na
magsulong ng mga repormang pang-ekonomiya.
1999 – Unti-unting muling pagbangon ng ekonomiya. Sa tulong ng media, pinakita
ng Thailand sa daigdig ang malaking halaga na ginugugol nito sa pagbigay lunas sa
mga may sakit na AIDS at HIV sa bansa. Hinikayat din ang iba’t ibang drug
companies sa agarang pagpapababa ng presyo ng gamut para sa nasabing sakit.
2001- Pagwawagi sa halalan ng New Thai Love Thai party sa poamumuno ni
Thaksin Shinawatra.
FEDERATION OF MALAYSIA
1826 – Pinagsanib ng mga British ang kanilang mga himpilan sa Malacca, Penang
at Singapore upang buuin ang Colony of Straits Settlements, mula dito ay pinalawak
13

14. nila ang kanilang impluwensiya bilang tagapagtanggol ng Sultanato ng Malay sa
nasabing peninsula.
1895 – Pagsasanib ng apat (4) na estado sa Malay na kinilala bilang Federated
Malay States.
1942-45 –Pananakop ng Japan.
1948 –Pinagsanib ang mga teritoryong kontrolado ng mga British sa Malaya at
kinilala bilang Federation of Malaya.
1948-60 –Pinairal ang State of Emergency upang supilin ang panggugulo ng mga
lokal na komunista.
1957 – Paglaya ng Federation of Malaya mula sa mga British at pamumuno ni
Tunku Abdul Rahman bilang prime minister.
1963 – Ang mga kolonya ng British na Sabah, Sarawak at Singapore ay idinagdag
sa Federation of Malaya upang buuin ang bagong Federation of Malaysia.
1965 – Paghiwalay ng Singapore sa Malaysia na naging 13 estado na lamang.
Nagsimula na din ang pananalakay ng mga komunista sa Sarawak.
1969 –Naganap ang kaguluhan likha ng mga Malay laban sa mga Chinese bunsod
ng kabiguan at tumitinding inggit ng mga ito sa tinamasang kaunlarang
pangkabuhayan ng mga katutubong Chinese.
1970 –Naging bagong prime minister si Tun Abdul Razak matapos ang pagbaba sa
kapangyarihan ni Tunku Abdul Rahman.
Positibong Diskriminasyon sa mga Malay
1971 – Pinasimulan ng pamahalaan ang sapat na partisipasyon ng mga Malay sa
larangan ng pagnenegosyo, edukasyon at serbisyo sibil.
1977 – Pinaalis sa Pan-Malaysian Islamic Party (PAS) ang Kelantan chief minister,
lumikha ito ng kaguluhan at nagresulta tuluyang pagkatanggal ng PAS sa BN
coalition.
1978-89 – Pinahintulutan ng pamahalaan ang mga Vietnamese refugees na
pansamantalang magkanlong sa Malaysia upang makaiwas sa suliranin ng mga ito
sa kanilang bansa.
1981 – Pagkahalal ni Mahathir Mohamad bilang prime minister.
14

15. 1989 – Lumagda ang mga lokal na komunista ng kasunduang pangkapayapaan sa
pamahalaan.
1990 –Lumagda ang mga komunista sa Sarawak ng kasunduang pangkapayapaan
sa pamahalaan
1993 – Ang mga Sultans ay inalisan ng proteksyong legal.
Krisis Pinansiyal
1997 –Krisis Pinansiyal sa Asya.
1998 – Alitang pulitikal nina Prime Minister Mahathir Mohamad at deputy nito na si
Anwar Ibrahim na inaasahang hahalili sa kanya. Ang pagkakaiba ng pananawsa
patakarang pangkabuhayanng bansa ang ugat ng nasabing alitan. Inaresto si Anwar
Ibrahim dahil sa kasong sexual misconduct.
2. Ibuod ang teksto na binasa gamit ang napiling graphic organizer.Tiyaking
mailalahad dito ang mahahalagang impormasyon mula sa binasa.
3. Maaari ring magsaliksik sa mga internet websites para sa karagdagang
impormasyon sa paksa.
4. Ipresenta sa klase ang nabuong report sa pamamaraang nais. Humandang
makapagbigay ng mga katanungan ukol dito na sasagutin ng mga kamag-aral.
ISKORIKONG RUBRICS PARA SA ISANG PANGKATANG GAWAIN
KRITERYA 5 4 3 2
Kaalaman sa
paksa
Higit na
nauunawaan
ang mga paksa.
Ang mga
pangunahing
kaalaman ay
nailahad at
naibigay ang
kahalagahan,
wasto at
magkakaugnay
ang mga
impormasyon sa
kabuuan.
Naunawaan ang
paksa, ang mga
pangunahing
kaalaman ay
nailahad ngunit di
wasto ang ilan,
may ilang
impormasyon na
di maliwanag ang
pagkakalahad.
Hindi gaanong
naunawaan ang
paksa.Hindi
lahat ng
pangunahing
kaalaman ay
nailahad, may
mga maling
impormasyon at
di naiugnay ang
mga ito sa
kabuuang
paksa.
Hindi
naunawaan ang
paksa. Ang mga
pangunahing
kaalaman ay
hindi nailahad
at natalakay,
walang
kaugnayan ang
mga
pangunahing
impormasyon
sa kabuuang
gawain.
Pinaghalawan Binatay sa ibat- Binatay sa ibat- Binatay lamang Walang
15

16. ng datos ibang saligan
ang mga
kaalaman tulad
ng mga aklat,
pahayagan,
video clips,
interview, radio
at iba pa.
ibang saligan ng
impormasyon
ngunit limitado
lamang.
ang saligan ng
impormasyon sa
batayang aklat
lamang.
batayang
pinagkunan, at
ang mga
impormasyon
ay gawa-gawa
lamang.
Organisasyon Organisado ang
mga paksa at sa
kabuuan
maayos ang
presentasyon ng
gawain ang
pinagsama-
samang ideya ay
malinaw na
naipahayag at
natalakay gamit
ang mga
makabuluhang
graphic
organizer
Organisado ang
mga paksa sa
kabuuan at
maayos na
presentasyon
ngunit di –
masydo nagamit
nang maayos ang
mga graphic
organizers
Walang
interaksyon at
ugnayan sa mga
kasapi, walang
malinaw na
presentasyon ng
paksa, may
graphic
organizer ngunit
hindi nagamit sa
halip ay
nagsilbing
palamuti lamang
sa pisara.
Di-organisado
ang
paksa.Malinaw
na walang
preparasyon
ang pangkat.
Presentasyon Maayos ang
paglalahad.
Namumukod-
tangi ang
pamamaraan,
malakas at
malinaw ang
pagsasalita,
sapat para
marinig at
maintindihan ng
lahat.
Maayos ang
paglalahad.May
ilang
kinakabahan at
kahinaan ang
tinig.
Simple at maikli
ang
presentasyon.
Ang paglalahad
ay hindi
malinaw,
walang
gaanong
preparasyon.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang mahihinuha sa pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at
pamahalaan ng China, Myanmar, Thailand at Malaysia?
Sagot: Mauunawaan na mula sa pamamahala ng mga mananakop na bansa ay
nagawang malakalaya at mapamahalalaan ng mga bansang nabanggit ang
kanilang sarili. Makikita rin ang mga suliraning kinaharap nila mula sa paglaya
nila sa mga mananakop patungo sa kanilang kasalukuyang katayuan.Masasabi
16

17. nating hindi nagging madali para sa mga nasabing bansa na kaharapin an gang
ga nasabing pagbabagong naganap.bansa
2. Paano nakaapekto sa mga mamamayan ng mga bansang nabanggit ang
nasabing pagbabago?
Sagot: Bunsod ng mga pagbabagong naganap ay higit na nahasa ang
kakayanan nila sa larangan ng pamamahala.Ang mga mamamayan ay naging
mulat sa kanilang karapatan at tungkuling pulitikal.
3. Ano ang maaaring idulot sa mga nabanggit na bansa kung hindi naganap
ang mga nasabing pagbabago?
Sagot: Marahil ay mananatili ang kapangyarihan ng mga bansang sumakop sa
kanila at ito ay maghahatid sa kanila ng higit na kahirapan. Posible din na
maaaring malimitahan ang kanilang mga ugnayang panlabas sa rehiyon at
daigdig.
4. Bilang isang Pilipino, bakit mahalaga sa iyo na maunawaan ang mga
pagbabagong naganap sa sistemang pulitikal at pamahalaan ng mga
nasabing bansa?
Sagot: Bilang isang Pilipino mahalaga na maunawaan koi to upang malaman ko
ang kanilang mga mabuti gawi na maaari rin nating tularan.Makatutulong din ito
upang matukoy ko ang dahilan ng ating kaibahan sa kanila particular sa
aspektong pulitikal.
Malaki ang ginampanan ng mahusay na pamamahala ng mga namumuno
sa mga bansa ng Silangan at Timog Silangang Asya sa pagbabagong naganap dito
mula sa ika-16 hanggang 20 siglo. Ang mabuting hatid ng husay na ito sa
pamumuno ay masasalamin sa napakabilis na pag-usad ng ekonomiya ng
karamihan sa mga bansang ito sa rehiyon. Hinangaan ng marami ang kaunlarang
tinamasa ng Japan,Korea, Singapore, Taiwan, at Thailand. Hindi rin matatawaran
ang pinakikitang sigla ng China sa larangan ng ekonomiya at unti-unting pag-usad
ng kabuhayan ng mga bansa sa dalawang nabanggit na rehiyon. Ang lahat ng ito ay
mauugat sa pagbabago ng mga nasabing bansa sa kanilang sistemang pulitikal at
mahusay na pamahalaan.
GAWAIN BLG 5: KALAGAYANG PANG-EKONOMIYA NG ASYA SA
KASALUKUYAN
ECONOMIC CRISIS sa Asya
Sa simula ng Hulyo 1997 lumikha ng labis na pangamba sa buong daigdig ang krisis
pinansiyal na nararanasan sa Asya. Ang Japan, Thailand at karamihan sa mga bansa sa
Timog Silangan Asya kabilang ang Pilipinas ay dumaranas ng ng suliraning ito. Ang krisis
na ito ay sinasabing epekto ng tulad na suliraning kinaharap din ng mga bansang maunlad
na kanluranin. Nahirapan ang mga bansa sa Asya na balikatin ang mga dating
responsibilidad bunsod ng pagbabayad sa mga utang panlabas na kanilang da bansang
apat bayaran. Para alalayan ang mga bansang labis na naaapektuhan ng economic crisis
ay naglaan ang International Monetary Fund (IMF) ng $40 Billion programa.Lubos itong
napakinabangan ng mga bansang South Korea, Thailand, at Indonesia.Batay sa artikulong
17

18. sinulat ni Martin Khor, Direktor ng Thirld World Network na “The Economic Crisis in East
Asia: Cause Effects and Lessons ang mga sumusunod ay naging sanhi ng krisis:
1. Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang institusyong pinansiyal;
2. Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
3. Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa halaga ng dolyar.
Bunsod ng krisis pinansiyal na ito ay sumidhi ang pagnanais sa aspektong pulitikal sa
Thailand ay nagretiro si Prime Minister General Chavalit Yongchaiyudh at sa Indonesia si
Pangulong Suharto. Sa kabilang banda, isinilang naman sa panahong ito ang bagong bansa
sa Timog Silangang Asya, ang East Timor. Sa pagsisimula ng 1999, naobserbahang muling
unti-unting bumabangon ang ekonomiya ng mga apektadong bansa bunsod ng muling
pagtaas ng pamumuhunan, mataas na koleksiyon ng buwis at iba pa.
ECONOMIC MIRACLE sa Asya
Ang mga bansang Singapore, South Korea at ang mga special administrative region
ng Tsina na Hongkong, at Taiwan ay kinilala bilang Four Asian Dragons sa larangan ng
ekonomiya.Kinilala ang mga ito bunsod na 7% kada taon na pag-unlad na kanilang
tinamasa.Ipinakilala ng mga nasabing bansa ang napakabilis na pagsulong sa
industriyalisasyon sa pagitan ng 1960’s-1990’s. Nagsilbing modelo sa iba pang papaunlad
na bansa sa rehiyon ang kanilang karanasang natamo.
Bigyang pansin ang Antas ng Pagtamo ng Per Capita Gross Domestic Product
(GDP) mula 1960-2000 ng ilang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.
Antas ng Pagtaas ng Per Capita GDP 1960-2000
Bansa 1960 1970 1980 1990 2000
Silangang Asya
China 111.73 119.87 167.62 349.15 824.03
*Hongkong 3007.55 5946.5 11289.5 18813 24218
Japan 8398.53 20465.5 28295.9 39955.4 44830.4
South Korea 1324.88 2282.94 3910.28 7967.39 13062.2
Timog Silangan Asya
Indonesia 248.91 297.6 503.01 776.39 13062.2
Malaysia 974. 99 1370.65 2297.11 3104.03 4796.6
Philippines 724.7 867.39 1172.85 1090.86 1167.39
Singapore 2675.86 5426.4 11048.2 17693 28229.6
Thailand 464.97 752.24 1117.11 1998.61 2804.93
Pinagkunan: ucatlas.usc.edu?output.edu.php
*Special Administrative Region of China
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang itinuturong sanhi ng ng economic crisis na naganap sa
Asya?
Sagot: Ang itinuturong sanhi ng economic crisis sa Asya ay ang mga
sumusunod:
o Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang
institusyong pinansiyal
18

19. o Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
o Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa halaga ng
dolyar
2. Ano ang pinatutunayan ng mga datos sa Talahanayan 1.1?
Sagot: Ang pinatutunayan ng mga datos sa Talahanayan 1.1 ay ang
pagsulong na naganap sa ekonomiya ng mga bansa sa Silangan at Timog
Silagang Asya mula 1960-2000. Makikita din mula dito na hindi
magkakasabay ang pag-unlad na kanilang naranasan.
3. Sumasang-ayon ka ba sa pananaw ni Akaname Akamatsu kung ang
pagbabatayan ay ang kasalukuyang panahon? Bakit?
Posibleng Sagot: Malaya ang mga mag-aaral na makapagbigay ng kanilang
mga personal na sagot.Tiyakin lamang na ito ay sinusuportahan ng datos
mula sa sipi.
GAWAIN BLG 6: GAME NA! Sa pamamagitan ng 3-2-1- Chart alamin
ang mga nabuong kaisipan at katanungan ng iyong mga kamag-aral
mula sa sipi at datos na kanilang sinuri.
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang pagkakatulad o pagkakaiba ninyo batay sa iyong binasa ukol sa
kalagayan ng pang Ekonomiya ng Asya sa kasalukuyang panahon?
Posibleng Sagot: Nagkakaroon ng pagsulong at hamon sa kalagayang
pangkabuhayan ng mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.
2. Naniniwala ka ba na nagkaroon ng pagsulong sa ekonomiya ang mga bansa
sa rehiyong Silangan at Timog Silangang Asya? Patunayan ang iyong sagot.
3 Things You Found Out
Posibleng Sagot: Ang naganap na Economic Crisis, Economic Miracle sa Silangan
At Timog Silangang Asya. Ang Per Capita GDP ng mga bansa sa dalawang rehiyon
ay nagkaroon ng magkakaibang antas ng pagsulong.
2 Interesting things
Posibleng Sagot: Ang Pilipinas ay nakasama sa mga bansa na naapektuhan ng
Economic Crisis sa rehiyon. Ang Hongkong at Taiwan bagamat hind ganap na isang
bansa ay may mabilis na pag-unlad sa ekonomiya.
1 Question You Still Have
Posibleng Sagot: Ano ang mga maaaring gawin ng Pilipinas upang matularan ang
mga bansa na may mataas na Per Capita GDP?
19

20. Posibleng Sagot: Opo. Sapagkat batay sa mga datos sa talahanayan mula
sa taong 1960 – 2000 ay tumataas ang Per Capita GDP ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangan Asya.
GAWAIN BLG 7: COMPLETE IT! Gamit ang talahanayan ng Antas ng
Pagtaas ng Per Capita GDP mula 1960-2000 ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya ay buuin mo ang diwa ng mga
sumusunod na pangungusap.
1. Ang mga bansa sa Silangang Asya ay….
Posibleng Sagot: Ang mga bansa sa rehiyong ito ay may mataas na
pagsulong sa ekonomiya sa Asya. Ang Japan ay maihahanay sa iba pang
bansa sa daigdig kung kaunlaran ang pag-uusapan.
2. Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay……
Posibleng Sagot: Nagkaroon ng pag sulong sa mga bansa sa rehiyong ito.
Ang Singapore ang may pinakamataas na pag-unlad.
3. Ang bansang …… sa Silangang Asya ay may pinakamataas na antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
Sagot: May pinakamataas na Per Capita GDP ang Japan sa Silangan Asya
at Singapore naman sa Timog Silangan Asya.
4. Ang bansang…. Sa Silangang Asya ay may pinakamababang antas ng Per
Capita GDP samantalang sa Timog Silangang Asya ay ang …..
Sagot: May pinakamababang antas ng Per Capita GDP ang China sa
Silangan Asya at Philippines naman sa Timog Silangang Asya.
5. Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya batay sa talahanayan
ng Per Capita GDP 1960-2000 ay nagpapatunay na…….
Posibleng Sagot: Ang mga bansa sa dalawang rehiyon na ito ng Asya ay
nagkaroon ng pagsulong sa ekonomiya bagamat magkakaiba ang antas na
kanilang naranasan.
6. Ang pagkakaroon ng mataas na Per Capita GDP ay indikasyon ng …….
Sagot: Ang pagkakaroon ng mataas na Per Capita GDP ay indikasyon na
sumusulong ang kalagayang pangkabuhayan ng isang bansa.
GAWAIN BLG 8: NEOKOLONYALISMO
Naunawaan mo na ang Asya ay minsang pinaghati-hatian ng mga
mananakop na kanluraning bansa.Gumamit ang mga Asyano ng mapayapa at
marahas na pamamaraan upang makamit nila muli ang kalayaan. Subalit masasabi
nga bang ganap na naging malaya ang bawat bansa matapos silang makapagtatag
ng kanilang sariling pamahalaan? Sa pagwawakas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ay nagkaroon ng bagong paraan ng pananakop na tinatawag na
20

21. Neokolonyalismo. Ito ay ang di-tuwirang pagkontrol sa isang malayang bansa ng
isang ng isa pang makapangyarihan.
Ang bansang Japan matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay
nakaranas ng neokolonyalismo mula sa United States of America. Ang iba pang
bansa tulad ng Vietnam at Pilipinas ay tulad din ng naranasan ng Japan. Ang
pagkakaloob ng tulong pinansiyal, militar ay ilan lamang sa anyo ng
neokolonyalismo. Sa aspektong ito, lumalabas na tinutulungan ng mga kapitalistang
bansa o maunlad na bansa ang mga dating kolonya na kalimitan ay nasa Asya at
Aprika. Nagkakaroon ng mga kasunduang legal sa magkabilang bansa upang
maging posible ang pagbibigay at pagtanggap ng mga tulong na ito. Sa kabilang
banda, hindi maitatanggi na labis din ang kapakinabangang tinatamasa ng mga
kapitalistang bansa sa ganitong sitwasyon. Tinatamasa ng mga maunlad na bansa
na makapagtaguyod at makapamuhunan sa mga bansang kanilang tinutulungan.
Ang impluwensiyang pulitikal, sosyal, kultural ng mga neokolonyalistang bansa ay
masasalamin pa rin sa bansang kanilang tinulungan. Ang mga institusyon katulad ng
International Monetary Fund (IMF), World Bank (WB) at maging United Nations (UN)
ay sinasabing instrumento ng neokolonyalismo. Ang kulturang kanluranin ay bahagi
ng halos lahat ng bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya.Ito ay isang matibay
na patunay na niyakap ng mga Asyano ang kanilang kalinangan.Pinatutunayan din
nito ang pananatili ng kontrol o kung di-man ay ang impluwesiya ng mga dating
mananakop na bansa.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang Neokolonyalismo?
Sagot: Ang Neokolonyalismo ay ang di-tuwirang pagkontrol sa isang
malayang bansa ng isang ng isa pang makapangyarihan.
2. Nagaganap pa ba ang Neokolonyalismo sa kasalukuyan?
Patunayan?
Sagot: OO.Ito ay mapatutunayan sa pamamagitan ng pagkakaroon
kontrol/impluwensiya sa mga bansa sa Asya ng mga
Kanluraning bansa sa aspektong pangkabuhayan, pampolitika,
pang militar at pangkultura.
3. Bakit itinuturing ang mga institusyon katulad ng International
Monetary Fund (IMF), World Bank (WB) at maging United Nations
(UN) na instrumento ng neokolonyalismo?
Sagot: Ito ay sapagkat nagkakaloob ang mga ito ng tulong
pinasiyal sa mga bansa sa Asya na nagiging dahilang ng kanilang
direktang panghihimasok sa sistemang pampulitika at
pangkabuhayan.
Ngayon na maliwanag na sa iyo ang tinatawag na
neokolonyalismo, tiyak na may iba kang pagtingin at saloobin sa
21

22. isyu na ito. Ilahad mo ang iyong pananaw at saloobin sa
pamamagitan ng iyong aktibong paglahok sa susunod na gawain.
GAWAIN BLG 9: WHAT’S ON YOUR MIND?
Sa pamamagitan ng “One Minute Essay” bubuuo ang mga mag-aaral ng
isang sanaysay tungkol sa mga sumusunod na paksa.
a. Neokolonyalismo: Mabuti o di mabuti para sa mga Asyano?
b. Globalisasyon: Isang Paraan ng Neokolonyalismo?
Rubrics sa Pagsulat ng Sanaysay
Naging mahusay ba ang ginawa mong essay batay sa iyong nakuhang puntos?
Anong paksa ang iyong napili? Sigurado ako na malaya mong nailahad ang iyong
Puntos Lebel Pamantayan: Katangian ng Isinulat na Komposisyon
10 Napakahusay • Buo ang kaisipan, konsistent, kumpleto ang detalye ng
kaganapan sa kasaysayan na tinalakay
• Malinaw ( hindi na manghuhula pa ang babasa kung ano ang
layunin ng sumulat) at nakabatay sa tunay na pangyayari
• Gumamit ng wastong bantas.
8 Mahusay • May kaisahan at may sapat na detalye ng kaganapan sa
kasaysayan na tinalakay na nakabatay sa tunay na pangyayari
• May malinaw na intensyon na makapagbihay ng mensahe na
nakabatay sa kasaysayan
• Gumamit ng wasong bantas
6 Katamtaman • Konsistent, may kaisahan, kulang sa detalye ng kaganapan sa
kasaysayan,
• Di-gaanong malinaw ang intensyon
• Gumamit ng wastong bantas
4 Mahina • Hindi ganap ang paglalahad ng detalye ng kaganapan sa
kasaysayan
• Di-malinaw ang intensyon
• Hindi wasto ang bantas na ginamit
2 Napakahina • Hindi buo at konsistent, walang sapat na detalye ng kaganapan
sa kasaysayan
• Malabo ang intensyon
• Di-wasto ang bantas
22

23. saloobin at opinyon.Ipagpatuloy mo na muli ang iyong pag-aaral, ngayon naman ay
alamin mo ang mahalagang kontribusyon ng mga babae sa pagbabagong naganap
sa Asya.Handa ka na ba? Simulan mo na ang pagbabasa.
GAWAIN BLG 10: ANG KABABAIHAN SA KASALUKUYANG ASYA
Ang ika-16 hanggang 20 siglo ay nagsilbing oportunidad sa mga
kababaihan para mapalawak ang kanilang papel sa lipunan at maitaguyod ang
mataas na paggalang at pagkilala. Kilalanin ang ilan sa kanila.
Pangalan Bansa Mahalagang Nagawa
Mitsu Tanaka Japan Nagtatag ng Garrupo
Tatakan Onuatachi
(Fighting Women Group) at
layong tutulan ang abortion
at itaguyod ang mga
karapatan ng babae.
Corazon Aquino Philippines Unang babaeng pangulo ng
bansa at kinikilala bilang Ina
ng Demokrasya.
Aung San Suu Kyi Burma Pinuno ng National League
for Democracy at Nobel
Peace Laureate
Megawati Sukarnoputri Indonesia Unang babaeng pangulo ng
Indonesia
23

24. Mapupuna na maraming kababaihan na ang tumanyag sa ibat-ibang larangan
maliban sa mga nabanggit .Isa itong malaking tagumpay ng mga babae sa rehiyon
na minsan na itinuring na di gaanong mahalaga.Itinaguyod na din ng ibat-ibang
bansa sa kanilang saligang batas ang mga karapatan ng babae na layuning
maitaguyod ito para sa kanilang kapakanan.Hindi rin matatawaran ang malaking
naiambag ng mga babae sa pag-akyat ng ekonomiya ng kanilang bansa.Sa Pilipinas
ang grupong Gabriela ay kilala sa pakikipaglaban sa karapatan ng mg babae. Isa ito
sa party list ng Kongreso ng Pilipinas.
PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit maituturing na kahanga-hanga ang mga nagawa nang mga kababaihan
na nabanggit sa tsart?
Sagot : Ang mga nabanggit na kababaihan ay nagsilbing halimbawa ng
katatagan, kahusayan sa iba pang mga babae sa kanilang bansa.
2. Maituturing mo bang mahalaga sa kasalukuyang panahon ang
ginagampanan ng mga kababaihan? Bakit?
Sagot: OO, Sapagkat ang mga babae sa kasalukuyang panahon ay may
kakayanan ng gampanan ang mga tulad na gampanin ng mga kalalakihan
tungo sa pag-unlad ng kanilang bansa.
Batid mo ba ang iba’t ibang isyu na kinasasangkutan ng mga babae sa
kasalukuyang panahon? Ano ang opinyon at saloobin mo ukol dito? Ipahayag mo
ito sa pamamagitan ng paglahok mo sa susunod na gawain.
GAWAIN BLG 11: PUNTO DE BISTA! Pag usapan sa inyong pangkat
ang mga isyu na kinakaharap ng mga kababaihan sa kasalukuyan. Gamitin
ang tsart sa ibaba matapos ang talakayan.
Isyu Dapat Di-dapat Paliwanag
1. Paglahok ng babae
sa pulitikal
2. Pagtatrabaho ng
babae sa labas ng
bansa
3. Abortion
4. One Child Policy
5. RH Bill
24

25. Paalala: Upang higit na maging masigla ang talakayan sa klase, maaari ring gamitin
ang mga nabanggit na paksa sa porma ng debate. Maaari din na gamitin ang
pamamaraang small group discussion upang matiyak na ang bawat pananaw at
saloobin ay mapakikinggan. Hangarin nito na maiugnay sa aralin ang mga
kontemporaryong isyu na kinasasangkutan ng mga kababaihan.
Kamusta ang naging talakayan ninyo sa pangkat? Marahil ay masasabi mong tunay
na hindi madali ang papel ng isang babae at tunay na siya ay mahalaga sa bansa.
Ang pagkakaroon ng edukasyon ng mga bansa sa Asya ay masasabing isang
mahalagang salik sa pagbabagong pananaw na ito sa kahalagahan ng babae sa
bansa. Alamin mo sa susunod na gawain ang antas ng edukasyon ng mga bansa sa
Silangan at Timog Silangang Asya.
GAWAIN BLG 12: ANG KAHALAGAHAN NG EDUKASYON SA MGA
ASYANO
Itinuturing ng maraming Asyano ang edukasyon na isa sa kanilang
pangunahing pangangailangan. Naniniwala sila na ito ay isang tiyak na paraan para
maiahon ang kanilang sarili buhat sa kahirapan.Sa kabilang banda, marami pa ring
Asyano ang walang sapat na edukasyon kung ikukumpara sa iba pang kontinente
sa daigdig ayon sa UNESCO. Tunghayan ang talahanayan kaugnay sa Illeteracy
Rate Adult sa Silangan at Timos Silangang Asya
Education: Illiteracy Rate Adult (% of Females/ Male Ages 15 and above)
Bansa 1970 1980 1990 2000
Silangang Asya B L B L B L B L
China 64.48 33.84 47.82 22.02 33.08 13.55 23.72 8.34
Hongkong 35.29 7.88 23.76 5.98 5.63 4.65 9.83 3.46
Japan
South Korea 19.89 6.26 11.07 3.15 6.56 1.61 3.59 0.86
Timog Silangang
Asya
Brunei 58.78 27.6 32.54 14.83 20.6 8.99 11.9 5.42
Cambodia 74.4 28.88 62.31 25.05 51.9 22.16 42.89 20.22
Indonesia 56.08 40.53 27.41 18
Malaysia 54.09 29.78 37.54 19.87 25.52 13.05 16.56 8.57
Myanmar 43.39 16.68 34.11 14.53 25.69 12.62 19.47 11.05
Philippines 18.29 14.59 12.09 10.06 8.12 7.06 4.87 4.54
Thailand 27.29 11.99 17.37 7.5 10.51 4.64 6.12 2.85
25

26. Singapore 40.46 14.1 26.19 8.67 16.73 5.51 11.62 3.73
Vietnam 27.63 8.93 19.2 6.68 13.1 5.51 8.62 4.46
Legend: B – babae L - lalaki
Marahil ay nagtataka ka kung bakit wala sa tahanayan sa Silangang Asya
ang Japan. Ito ay sa kadahilanang halos lahat ng mamamayan dito ay nakababasa
at nakasusulat na siyang naging instrument nito sa pag-unlad.Para palalimin pa ang
iyong kaalaman dito, basahin ang Batayang Aklat, Asya Pag usbong ng
Kabihasnan, mga pahina 368-376.
PAMPROSESONG TANONG
1. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamataas na illiteracy rate?
Sagot: Ang China ang may pinakamataas na illiteracy rate sa Silangan Asya,
babae man o lalaki. Ang bansang Indonesia ang katumbas ng China sa
rehiyon ng Timog Silangan Asya.
2. Aling bansa sa Silangang Asya at Timog Silangang Asya ang may
pinakamababa na illiteracy rate?
Sagot: Maliban sa Japan,ang bansang South Korea ang nagtataglay ng
pinakamababang illiteracy rate.Sa Timog Silangan Asya ang ating bansa ang
may pinakamababang illiteracy rate para sa kababaihan.Sa mga kalalakihan
naman ang bansang Singapore ang may pinakamababa sa rehiyon.
3. Anong konklusyon ang mahihinuha mula sa talahanayang sinuri?
Posibleng Sagot: Ang mamamayan sa Silangan at Timog Silangan Asya
mula 1970 – 2000 ay patuloy na bumababa ang ilIiteracy rate. Pinatutunayan
nito na tumataas naman ang bilang ng literate rate o mga nakababasa at
nakasusulat, indikasyon ng pagkakaroon ng pormal na edukasyon.
4. Paano nakaaapekto sa mga bansang nabanggit ang pagkakaroon ng mataas
na illiteracy rate? o mababang illiteracy rate?Ipaliwanag.
Sagot: Ang pagkakaroon ng mataas na illiteracy rate ng isang bansa ay
maaaring makasagabal sa paghahangad nitong umunlad. Ito ay sapagkat
limitado ang maaaring maging partisipasyon ng mga mamamayang iyon
tungo sa pag-unlad ng bansa. Samantala, ang mga bansa naman na may
mababang illiteracy rate ay malaki ang tsansa na maging mabilis ang
pagsulong ng kabuhayan nito. Magiging kapakipakinabang sa loob at labas
ng bansa ang mga mamamayan nito na may pinag-aralan sapagkat mas
malaki ang oportunidad na makahanap ng maayos na trabaho.Mapupuna sa
talahanayan, ang mga bansang mababa ang illiteracy rate ay ang mga bansa
rin na may mataas na antas ng pamumuhay at matatag na ekonomiya.
26

27. 5. Ano ang mga mungkahi mong solusyon para mabawasan ang di marunong
bumasa at sumulat sa ating bansa? Ipaliwanag ito.
Posibleng Sagot: Pagbibigay prayoridad ng pamahalaan sa mga suliraning
kinakaharap ng sektor ng edukasyon. Mahigpit na pagpapairal sa
itinatadhana ng saligang batas kaugnay sa probisyon nito tungkol sa
edukasyon at ang karapatang makapag-aral ng bawat kabataang Pilipino.
GAWAIN BLG 13: ASK ME WHY? Sa pamamagitan ng pamamaraang
Debate, pag-usapan sa klase ang isyu na:
“Ang Edukasyon ay Susi sa Kaunlaran ng isang Bansa”
Rubrics for Debate
Pamantayan Napakahusay
(3 puntos)
Mahusay
(2 puntos)
Nagsisimula
(1 punto)
Posisyong pinili
20%
Natukoy nang malinaw
ang kalabasan ng
posiyong pinili
Natukoy ang posisyon
subalit may ilang
kalalabasang posisyon
ang hindi malinaw
Hindi malinaw ang
posisyon
Batayan ng mga
pahayag
25%
Ibinatay sa datos ng
kasaysayan.
Ibinatay sa kultura,
kinagisnang paniniwala
o instinct
Ibinatay sa
nararamdaman o
emosyon
Kaugnayan ng mga
pahayag sa paksa
30%
Ang mga pahayag ay
nagpapamalas ng
lubos na pagkaunawa
sa posisyon o
argument
May ilang pahayag na
walang kaugnayan sa
paksa
Ang mga pahayag ay
napapamalas ng
walang pagkaunawa sa
paksa
Paninnindigan sa
posisyong pinili
25%
Matatag ang
paninindigan sa
posisyong pinili
May kaunting agam-
agam sa posisyong
pinili
Hindi napanindigan ang
posisyong pinili
Maliban sa edukasyon, ang relihiyon ay may mahalagang ginampanan din sa
pagbabagong naganap sa Asya, alamin mo ito sa susunod na gawain.
GAWAIN BLG 14: ANG RELIHIYON SA ASYA SA IBAT IBANG
ASPETO NG PAMUMUHAY
27

28. Sa Silangang Asya ay nananatiling matatag ang Buddhism, Shintoism,
Confucianism, at Taoism bilang relihiyon. Samantala sa Timog Silangang Asya ang
Islam at Kristiyanismo ay mababakas pa rin. Sa paglipas ng panahon, napatatag ng
mga relihiyong ito ang pamilyang Asyano. Sa ilang pagkakataon ito ay sanhi rin ng
pagbubuklod tungo sa pagbabagong pampulitika. Sa Pilipinas noong 1986 ay
nagtagumpay ang mga pari at madre na bigkisin ang sambayanang Pilipino upang
maipakilala sa daigdig ay isang mapayapang rebolusyon. Ang EDSA People Power
Revolution ay ang sanhi ng pagpapatalsik kay dating Pang.Marcos. Bagamat sa
ilang pagkakataon ang di pagkakaunawaan sa ilang bansa ay nag-uugat din sa
aspektong panrelihiyon tulad ng sa Mindanao at East Timor.
PAMPROSESONG TANONG
1. Ano-ano ang mga relihiyong umiiral sa Silangan sa Silangan at Timog
Silangang Asya?
Sagot: Ang mga relihiyon sa Silangang Asya ay ang Buddhism, Shintoism,
Confucianism, at Taoism samantalang sa Timog Silangang Asya ang Islam at
Kristiyanismo.
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang relihiyon sa aspeto ng pamumuhay sa
mga Asyano?
Sagot: Mahalaga ito sapagkat nagsisilbing gabay ng mga mamamayan at
maging ng pamahalaan sa mahahalagang pagpapasya na gagawin ng mga
ito.
3. Naniniwala ka ba na nanatiling makapangyarihan ang simbahang Katoliko
sa Pilipinas? Patunayan.
Sagot: OO,sapagkat may mga usapin sa pamamahala na patuloy na
naiimpluwensiyahan ng simbahan halimbawa nito ay ang RH Bill.
GAWAIN BLG 15: WHAT’S YOUR STAND? YES OR NO CARD. Itataas
ang YES card ng mga mag-aaral kung sumasang-ayon sila sa pahayag at NO
card kung tutol sila dito.Ipapaliwanag nila ang kanilang sagot.
OO HINDI PALIWANAG
1. Pagkakaroon ng opisyal na
relihiyon ng isang bansa.
2. Panghihimasok ng simbahan sa
gawaing pulitikal
3. Paglahok sa halalan ng mga alagad
ng simbahan
4. Pagganap sa mga gawaing
pansibiko ng simbahan
5. Pagpapahintulot sa mga babae na
mamuno sa simbahan.
28

29. Paalala: Sa gawaing ito ay walang maling kasagutan. Hangarin nito na maiugnay
ang tinalakay na aralin sa mga kontemporaryong isyu kaugnay sa gampanin ng
simbahan o relihiyon sa pamumuhay ng tao at bansa sa kabuuan. Ang
pamamaraang Debate, Small Group Discussion, pagsulat ng essay ay maaari ding
isagawa para sa pagtalakay ng mga nabanggit na isyu.
Tunay na malaki ang ginampanan ng relihiyon sa paghubog ng buhay sa Asya.
Hindi lamang ang mga pangunahing relihiyon sa daigdig ang naiambag ng Asya
kundi maging ang mga katangi-tangi nitong mga mamamayan. Kikilanin mo ang ilan
sa mga asyanong hinangaan sa daigdig, ipagpatuloy mo ang gawain.
GAWAIN BLG 16: PAMANA SA SILANGAN AT TIMOG SILANGANG
ASYA SA DAIGDIG
Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay binigyan ng mga
mahuhusay na mamamayang nakilala sa ibat-ibang dako ng daigdig.
Hinahangaan ang kanilang husay at galing sa larangan ng isports at
panitikan. Ang ilan sa kanila ay makikita sa talahanayan
Kontribusyon Bansa Larangan
1. Lydia De Vega –Mercado Philippines Athletics
2. Paeng Nepomuceno Philippines Bowling
3. Efren “Bata” Reyes Philippines Billiards
4. Manny Pacquiao Philippines Boxing
5. Viswanathan Anaud India Chess
6. Yao Ming China Basketball
7. Jung Koo Chang Korea Boxing
8. Murashaki Shikibu Japan Panitikan
9. Gao Xingjian China Panitikan
Pamana din ng Silangan at Timog Silangang Asya ang orkestrang Gamelan
sa Indonesia, ang dulang Noh at Kabuki ng Japan. Ang mga ito ay lalong
nagpatanyag sa rehiyon ng Asya sa daigdig. Pinatunayan ng mga ito ang pagiging
malikhain ng mga Asyano.
Kahanga-hanga sila di ba? Tulad nila kaya mo ring magtagumpay kung
paghuhusayan mo pa ang iyong pag-aaral at patuloy mong tutuklasin ang iyong
kakayanan. Tignan natin kung paano mo mailalahad ang iyong pagmamalaki bilang
isang Asyano.
29

30. GAWAIN BLG 17: PROUD TO BE ASIAN!
Kaugnay sa mga naunawaan mong ambag ng Silangan at Timog Silangang
Asya sa kabihasnan, buuin ang talata sa pamamagitan ng paglalagay ng mga salitang
bubuo sa diwa nito.
Ang Silangan at Timog Silangang Asya ay__________________________ sa
daigdig____________________na dapat nitong____________________________.
Pinatunayan ng mga mamamayan sa rehiyong ito ng Asya na ________________. Bilang
kabataan ng kasalukuyang henerasyon nais kong _______________ upang patuloy na
____________ ang Silangan at Timog Silangang Asya sa daigdig. Magagawa kong
______________ ang mga ambag na ito ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
pamamagitan ng _______________________.
Posibleng Sagot: Ang Silangan at Timog Silangan Asya ay nakilala sa daigdig dahil sa
naiambag nito sa kabihasnan na dapat nitong ipagmalaki. Pinatunayan ng mga
mamamayan sa rehiyong ito ng Asya na may kakayanan silang makipagsabayan o manaig
sa daigdig sa anumang larangan. Bilang kabataan ng kasalukuyang henerasyon nais kong
maipagmalaki ang mga natatanging ambag na ito ng mga Asyano sa rehiyon upang patuloy
na hangaan at tumanyag ang Silangan at Timog Silangang Asya sa daigdig. Magagawa
kong mapahalagahan ang mga ambag na ito ng Silangan at Timog Silangang Asya sa
pamamagitan ng pagbabahagi ng aking kaalamang natamo sa iba na di lubos na
nakakaalam tungkol dito. Maaari ko rin na gawing inspirasyon ang mga ito upang
matuklasan at mapaghusay ko din ang aking kakayanan.
30
Bago ganap na iwanan ng mga mag-aaral ang yugtong ito ng modyul
ay kanilang babalikan ang naging kasagutan sa IRF Worksheet at Poll
Opinyon. Mahalagang makita, maiwasto ng mga mag-aaral ang kanilang
kasagutan sa unang bahagi ng IRF.Ilalagay ng mga mag-aaral sa Revised na
kolum ang kanilang kaisipang nabuo matapos ang mga gawain at paksang
natalakay. Gagawin lamang ng mga mag-aaral ang pagpapalit ng sagot kung
may pangangailangan. Sa Final na kolum naman ng IRF ay kanilang ilalahad
ang tiyak na kasagutan sa tanong sa tulong ng mga tiyak na datos. Kapag
nagawa na ng mga mag-aaral ito ay ganap nang mabubuo ang IRF
Worksheet. Sa puntong iyon ay mapatutunayan kung nagkaroon ng pagkatuto
ang mga mag-aaral sa mga paksang natalakay.Samantala sa Poll Opinyon na
Gawain ay inaasahan na mababago ang datos ng bilang sapagkat sinagot ng
mga mag-aaral ito sa panahong hindi pa ito lubos na natatalakay ang paksa
kung kaya’t maaaring di pa noon tiyak ang kanilang sagot. Narito ang tamang
sagot para sa Gawain 2: 1. Oo , 2. Hindi , 3. Oo , 4. Oo , 5. Oo , 6. Oo , 7. Oo.
Kung ang mga mag-aaral ay nagbigay ng ibang sagot sa inaasahan
nangangahulugan na may pangangailangan na ito ay dapat maiwasto.

31. Pagnilayan at Unawain…………..
GAWAIN BLG 18: ALAM KO NA! Paghambingin mo ang mga
pagababagong naganap sa Silangan at Timog Silangang Asya gamit ang
Compare ang Contrast Diagram.
Kaugnay sa:
Pamahalaan
Ekonomiya
Edukasyon
Relihiyon
Kontribusyon
31
Sa bahaging ito ng modyul ay inaasahang higit pang palalalimin at palalawakin
ang kaalamang natamo ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng mga karagdagang
Gawain na maibibigay pa sa mga ito. Ang ilan sa mga gawaing ito ay tulad ng
pagsasaliksik, pagbibigay ng lektura, pag-aanyaya ng tagapagsalita na may higit na
kaalaman sa paksa at marami pang iba. Ang pagbibigay ng mapaghamong katanungan
sa mga mag-aaral ay dapat ding isagawa upang matiyak ang kabuuang natutuhan
kaugnay sa paksa. Ang mga agam-agam ng mga mag-aaral sa yugto ng Alamin ay
inaasahang nahawan na sa pagtatapos ng yugtong ito. Ang kabuuan ng paksa ay lubos
nang nalinang at naunawaan ng mga mag-aaral bago magsimula sa susunod na yugto.
Paksa 1: Silangang Asya Paksa 2: Timog Silangang Asya
Paano nagkakatulad?
Paano nagkakaiba?

32. Ibahagi sa klase ang natapos na gawain.
Posibleng Sagot: Pagkakatulad: Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangan
ay nakaranas ng pagbabago sa uri ng pamahalaan na umiiral sa kanilang bansa
matapos ang pagkamit ng kalayaan mula sa bansang nanakop sa kanila. Ang
kalagayang pangkabuhayan din ng mga bansa sa dalawang rehiyon ay unti-unting
umunlad bagamat ang kanilang antas ay di magkakapantay. May ilang mga bansa
partikular sa Silangan Asya tulad ng Japan ang nakasasabay sa pandaigdigang
pamantayan kaugnay sa pag-unlad. Ang edukasyon ay isa ring prayoridad ng mga
bansa sa rehiyon,masasalamin sa kasalukuyan ang pagdayo ng mga mag-aaral
buhat sa isang bansa tungo sa iba pang bansa sa rehiyon para sa layuning
pagkatuto. Ang relihiyong katutubo at dala ng mga kanluranin tulad ng Kristiyanismo
ay nananatiling matatag at maimpluwensiya sa kani-kanilang bansa. Sa larangan ng
kontribusyon sa daigdig nagpatuloy ang mga bansa sa rehiyong ito na
makapagbahagi ng kanyang husay at talento.
Pagkakaiba: Pamahalaan: Ang mga bansa sa Silangan at Timog Silangang Asya
ay may magkakaibang uri ng sistemang pulitikal na pinaiiral bagamat sila ay nasa
iisang rehiyon. Ito ay kanilang ibinatay sa karanasang politikal sa nakaraan at
kasalukuyan.Malaki din ang ginampanan sa pagbabagong ito ng kagustuhan ng tao
sa kanilang bansa.
Ekonomiya: Ang mga bansa sa Silangan Asya ay higit na mas maunlad kaysa sa
mga bansa sa Timog Silangang Asya. Ang usaping politikal, kultural,
pangkapayapaan ay ilan lamang sa mga salik kung bakit napag-iwanan ang mga
bansa sa Timog Silangan Asya kumpara sa kabilang rehiyon.
Edukasyon: Ang edukasyon sa Silangan Asya ay higit na mas mataas ang antas ng
kaalaman kumpara sa mga bansa sa Timog Silangan Asya.Ang katatagan ng
kalagayang pangkabuhayan ay nakaaapekto sa pagsulong ng edukasyon sa
rehiyon. Mapupuna na ang mga maunlad na bansa ay ang siya ring may mataas na
kamuwangan sapagkat natutugunan ng mga ito ang pangangasilangan ng kanilang
mga mamamayan.
Relihiyon: Ang Silangang Asya ay patuloy na nanatiling tumangkilik sa mga
relihiyong nag-ugat sa dito tulad ng Buddhism, Confucianism, Shintoism, Taoism. Sa
Timog Silangang Asya ay nanatiling maimpluwensiya ang Buddhism, Islam at
Katolisismo. Ang dalawang huli ay hatid ng pakikipagkalakalan at kolonyalismo.
Kontribusyon sa Daigdig: Ang rehiyon ng Silangan at Timog Silangan Asya ay
nakapag-ambag husay at talento sa iba’t ibang larangan tulad sining, palakasan at
humanidades.
32

33. Napakarami mo ng natutuhan mulsa mga aralin at gawain sa mga naunang pahina.
Sigurado ako na marami kang bagong natuklasan tungkol sa Silangan at Timog
Silangang Asya,sa susunod na gawain muling susubukin ang mga natutuhan mong
ito,ipagpatuloy mo ang pagsagot
GAWAIN BLG 19: TUKLASIN MO!
1. Kilalanin ang mga personalidad na tumanyag sa Silangan at Timog
Silangang Asya bunsod sa mga pagbabagong naganap dito mula sa
tradisyunal at makabagong panahon sa pamamagitan ng pagsasaliksik.
Ang iba’t ibang aklat,babasahin at internet websites ay maaaring isaalang-
alang sa gawaing ito.
2. Pumili ng graphic organizer na iyong magagamit upang maipakita ang
mahahalagang detalye ng iyong sinaliksik.
3. Ibahagi ito sa klase bago ganap na isumite sa guro
Paalala: Hangarin ng gawaing ito na mahasa ang kakayanan ng mga
mag-aaral sa pangangalap ng datos sa pamamaraang
pasaliksik.Gayundin,hangad nito na higit pang madagdagan ang
kaalaman ng mga mag-aaral sa paksa na hindi lubusang naipakita sa
teksto ng modyul at maging batayang aklat.
PAMPROSESONG TANONG
1. Bakit tumanyag ang mga nabanggit na personalidad?
Posibleng Sagot: (depende sa nasaliksik ng mag-aaral) Tumanyagt ang
mga nasabing personalidad sapagkat kinilala sila sa asya at daigdig
bunsod ng kanilang ipinakitang kakayahan at pagmamahal sa bayan.
2. Paano mo tutularan ang mga nagawa nila ?
Posibleng Sagot: Matutularan ko sila sa pamamagitan ng pagpapabuti
ko sa aking pag-aaral at patuloy na paghasa sa aking natatanging
kakayahan.
3. Nakatulong ba sila sa pagbabagong naganap sa Asya? Patunayan.
Posibleng Sagot: Sa palagay ko ay oo, sapagkat dahil sa kanila ay
nabago ang imahe ng Asya sa daigdig. Nagsilbi rin silang malaking
inspirasyon sa Asya at daigdig upang tularan ng marami.
33
Dito nagtatapos ang yugto ng Pagnilayan at Unawain.Sa puntong ito
inaasahan na natalakay at naunawaan na ng mga mag-aaral ang
paksa at sagot sa pangunahing tanong na bubuod sa kabuuan ng
aralin. Handa na ang mga mag-aaral na sagutin at isagawa huling
bahagi ng modyul ay ang Ilipat at Isabuhay.
Good Luck!

34. Ilipat at isabuhay…….
Ilalahad sa mga mag-aaral ang sitwasyong ito:
Bunsod ng iba’t ibang suliraning kinakaharap sa Silangang Asya at Timog –
Silangang Asya nagpasya ang mga bansang bumubuo dito na magdaos ng isang
kumperensiya upang talakayin ang mga naturang suliranin. Bilang isang kinatawan
ikaw ay inaasahang makapagbigay ng mga mungkahi kung paano lulutasin ang
mga nasabing suliranin. Ang iyong mga mungkahi ay ilalahad sa mga iba pang
kinatawan ng kumperensiya sa pamamagitan ng power point presentation. Ang
iyong mungkahi ay mamarkahan batay sa mga sumusunod na pamantayan:
kaalaman sa paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon, presentasyon,
kaangkupan ng mungkahi.
Goal: Talakayin ang mga suliranin ng kinakaharap ng Silangan at Timog –
Silangang Asya
Role: Kinatawan ng isang bansa
Audience: Iba’t ibang kinatawan mula sa ibang bansa ng dalawang rehiyon
Situation: May mga suliraning kinakaharap ang mga bansa sa Silangan at Timog –
Silangang Asya na kailangang mabigyan ng agarang solusyon
Performance: Makapaglahad ng proposal sa pamamagitan ng powerpoint
presentation
34
Ito ang huling bahagi ng modyul. Sa yugtong ito ng modyul ay
inaasahan ang mga mag-aaral na makapagsasagawa ng isang
perpormans o makagagawa ng isang produkto na magpapamalas
ng kanilang natutuhan sa buong modyul. Sa gawaing ito ay
masusukat ang tinamong kaalaman ng mga mag-aaral sa mga
nakaraang modyul.Gagamit ng rubrics sa pagmamarka ng gawa
ng mga mag-aaral. Ang pamamaraang GRASPS ay ginamit sa
bahaging ito.

35. Standards: Kaalaman sa paksa, pinaghalawan ng datos, organisasyon,
presentasyon, kaangkupan ng mungkahi
35

36. Kriterya 4 3 2 1
Kaalaman sa
Paksa
Higit na
nauunawaan
ang mga
paksa. Ang
mga
panguhaning
kaalaman ay
nailahad at
naibigay ang
kahalagahan,
wasto at
magkaka-
ugnay ang
mga
impormasyon
sa kabuuan.
Nauuwanaan
ang paksa ang
mga
pangunahing
kaalaman ay
nailahad
ngunit di-
wastoang ilan:
may ilang
impormasyon
na hindi
maliwanag ang
pagkakalahad.
Hindi gaanong
maunawaan
ang paksa.
Hindi lahat ng
pangunahing
kaalaman ay
nailahad may
mga maling
impormasyon
at hindi
naiugnay ang
mga ito sa
kabuuang
paksa.
Hindi
maunawaan
ang paksa ang
mga
pangunahing
kaalaman ay
hindi nailahad
at natalakay at
walang
kaugnayan
ang mga
pangunahing
impormasyon
sa kabuuang
Gawain.
Pinaghalawan
ng Datos
Binatay sa
iba’t ibang
saligan ang
mga kaalaman
tulad ng mga
aklat,
pahayagan,
video clips,
interview, radio
at iba pa.
Ibinatay sa
iba’t ibang
saligan ang
mga
impormasyon
ngunit limitado
lamang.
Ibinatay
lamang ang
saligan ng
impormasyon
sa batayang
aklat lamang.
Walang
batayang
pinagkunan at
ang mga
impormasyon
ay gawa-gawa
lamang.
Organisasyon Organisado
ang mga
paksa at sa
kabuuan
maayos ang
presentasyon
ng Gawain ang
pinag-sama-
samang ideya
ay malinaw na
naipapahayag
at natatalakay
gamit ang mga
makabuluhang
powerpoint
presentation.
Organisado
ang mga
paksa sa
kabuuan at
maayos na
presentaasyon
ngunit di
masyado
nagamit ng
maayos ang
powerpoint
presentation.
Walang
interaksyon at
ugnayan sa
mga kasapi.
Walang
malinaw na
presentasyon
ng mga paksa.
May
powerpoint
presentation
ngunit hindi
nagamit at
nagsilbi
lamang na
palamuti sa
pisara?
Di organisado
ang paksa.
Malinaw na
walang
preperasyon
ang paksa.
Presentasyon Maayos ang
pagkakalahad.
Namumukod
tangi ang
pamamaraan,
malalakas at
malinaw ang
pagsasalita
sapat para
marinig at
maintindihan
ng lahat.
Maayos ang
paglalahad.
May ilang
kinakabahan
at may
kahinaan ang
tinig.
Simple at
maikli ang
presentasyon.
Ang
paglalahad ay
hindi malinaw.
Walang
gaanong
presentasyon.
Kaangkupan ng Ang mga Ang mga May ilang Maraming mga36

37. Glosari
Demokrasya Taglay ng sambayanan ang kapangyarihan ; May representasyon
ang ibat ibang sektor ng lipunan sa pamahalaan ; May kalayaan
sa pagpapahayag at pagbuo ng mga samahan ; Nagtataglay at
kinikilala ang karapatang pantao at katarungang panlipunan ;
May mga legal na partido ng oposisyon ; Kinikilala ang proseso
ng pamamaraan sa pagpapairal ng hustisya.
Economic Crisis Suliraning pangkabuhayan na naranasan sa Silangan at Timog
Silangan Asya noong 1997
Economic Miracle Tumutukoy sa mabilis na industriyalisasyon natamo sa mga
37

38. bansang Singapore, South Korea, Hongkong at Taiwan
Gabriela Party List sa Pilipinas na nagtataguyod ng karapatan ng mga
babae
Garuppo Tatakan
Onuatachi
Itinatag ni Mitsu Tanaka ng Japan na layuning tutulan ang
abortion at itaguyod ang karapatan ng mga kababaihan
Illeteracy Rate Bilang ng mga di marunong bumasa at sumulat sa isang bansa o
lugar
Konstitusyonal May takda ang kapangyarihan ng pinuno na nakabatay sa isang
Saligang Batas ; Figure Head o simbolikong pinuno lamang ang
monarka
Militar Pinangangasiwaan ng isang junta o pangkat ng matataas na
opisyal ng hukbong sandatahan ; Pinaiiral bilang tugon sa
kaguluhang putikal sa bansa ; Walang pinapanigan at di-kaanib
sa anumang partidong pulitikal
Monarkiya Pamumuno ng isang tao sa partikular na estado ; Minana ang
karapatan sa pamumuno
Neokolonyalismo Di-tuwirang pagkontrol sa isang malayang bansa ng isang
makapangyarihang bansa
One Party
Government
Nag-iisang partidong pulitikal ang may kapangyarihan na bubuo
sa pamahalaan ; Pumapailalim sa isang nangungunang partido
ang iba pang partido kung sakaling ito at ay papahintulutan ng
una ; Ipinagbabawal ang oposisyon sa naghaharing partido ;
Diktaturyal ang pamahalaan
Pagbabago Tumutukoy sa transpormasyong naganap sa rehiyong ng
Silangan at Timog Silangang Asya sa larangan ng Pamahalaan,
Ekonomiya, Karapatan at Kababaihan, Edukasyon, Relihiyon, at
maging kontribusyon sa kabihasnan
Pamana Ambag o kontribusyon ng isang bansa o lahi sa sangkatauhan
Per Capita GDP Tumutukoy sa tiyak nakita ng isang mamamayan sa isang bansa
Relihiyon Pananampalataya o ispiritwal na paniniwala ng isang tao
Sistemang Politikal Patungkol sa uri ng pamahalaan, ideolohiyang pinaniniwalaan
kaugnay sa pamamahala ng isang bansa
Walang Takda o
Absolute
Nagtataglay ng panlahatang kapangyarihan ; May pagkilala sa
pinuno na nagtataglay ng divine right o mula sa pamumuno na
mula sa Diyos
38