Circulaire huisvesting op weg naar volgende stap
De circulaire economie maakt een stevige ontwikkeling door. Er zijn inmiddels voorbeelden van circulaire
gebouwen, bijvoorbeeld geïnspireerd door het Cradle-to-Cradle-gedachtegoed, maar dit zijn
nog uitzonderingen. Om van de circulaire economie een echt succes te maken, zijn ook nieuwe
businessmodellen nodig. Daarbij is ketensamenwerking essentieel.
Anjelica Cicilia was één van de vier sprekers op het Woonvisiedebat van het Stadsgewest Haaglanden op 6 december. Onder leiding van professor Hugo Priemus hebben de sprekers een debat gevoerd over het thema ‘Voorbij de crisis: tijd voor beweging’.Voor meer informatie over het debat klik hier. De andere sprekers waren: Jos Feijtel - Woningbouw-aanjager gemeente Alkmaar Meindert Smallenbroek - Directeur Stad en Bouw Ministerie van BZK Jan de Mooij - Regiodirecteur Blauwhoed Eurowoningen BV. Voor haar presentatie ging Anjelica met beslissers uit de bouwketen in gesprek over het thema.
Het Nieuwe Werken is dé trend in werkplekontwikkeling. Interieurarchitect Daniela Schelle zegt hierover in het tijdschrift Facilitair!: "Bedrijven en organisaties die willen aansluiten op de nieuwe economie zullen hier wel in mee moeten gaan. Als ze jonge mensen willen binnen halen en vasthouden zullen ze een andere werkstijl moeten ontwikkelen."
Anjelica Cicilia was één van de vier sprekers op het Woonvisiedebat van het Stadsgewest Haaglanden op 6 december. Onder leiding van professor Hugo Priemus hebben de sprekers een debat gevoerd over het thema ‘Voorbij de crisis: tijd voor beweging’.Voor meer informatie over het debat klik hier. De andere sprekers waren: Jos Feijtel - Woningbouw-aanjager gemeente Alkmaar Meindert Smallenbroek - Directeur Stad en Bouw Ministerie van BZK Jan de Mooij - Regiodirecteur Blauwhoed Eurowoningen BV. Voor haar presentatie ging Anjelica met beslissers uit de bouwketen in gesprek over het thema.
Het Nieuwe Werken is dé trend in werkplekontwikkeling. Interieurarchitect Daniela Schelle zegt hierover in het tijdschrift Facilitair!: "Bedrijven en organisaties die willen aansluiten op de nieuwe economie zullen hier wel in mee moeten gaan. Als ze jonge mensen willen binnen halen en vasthouden zullen ze een andere werkstijl moeten ontwikkelen."
Artikel schooldomein; Expertmeeting ontregelen in het bouwproces van onderwij...Willem Adriaanssen
Heeft de crisis iets veranderd aan de spel- en speelregels binnen het bouwproces? Wordt er
efficiënter gebouwd of hebben de partijen binnen de keten hun wonden gelikt en gaan ze weer op
de traditionele wijze het bouwproces inrichten? Meerdere perspectieven op het thema ontregelen toegepast op onderwijshuisvesting, met een bijdrage van HEVO.
Innovatief aanbesteden - Gedreven door duurzaamheidTanja Nolten
Een gemeentehuis duurzaam aanbesteden. Hoe doe je dat? De aanbesteding kan je immers toch maar één keer goed doen? Maar juist dat geeft de uitdaging al bij die ene aanbesteding, een circulair resultaat te bewerkstelligen. Hoe circulair is een gemeentehuis in deze tijd? Welke gemeente heeft in zijn huidige omvang het eeuwig leven? En hoe creëer je dan huisvesting die ook op termijn passend blijft? Blossom Architecture over circulair aanbesteden, architectuur, inrichting, natuurlijke materialen en hergebruik van materialen
Samenvatting van het onderzoeksproject 'Nieuwe Busiiness Modellen in Stadslandbouw'. Een gezamenlijk project van Radboud Universiteit Nijmegen en HAS Hogeschool i.s.m. Pure Hubs.
2008 - Bedrijven als sprinkhanenplaag - Real Estate MagazineJacques Van Dinteren
De ideeën rond duurzame bedrijventerreinen hebben in het verleden vrij sterk gestalte gekregen langs de lijn van de ecologie. De maatschappelijke en economische invalshoeken mogen echter niet worden vergeten. Juist de gebrekkige aandacht voor grondkosten en investeringen in gebouwen (als economisch aspect) heeft geleid tot een weinig duurzaam gebruik van bedrijventerreinen.
Presentatie Creatief Evenement Creative City Labcreativecitylab
De presentatie van het Creatief Evenement van Creative City Lab op 20 september 2009. De deelnemers van het innovatielab geven hun oplossingsrichtingen. Aan de hand van deze presentaties zijn de deelnemers in dialoog gegaan met experts. Hierna zijn de deelnemers ideeen gaan ontwikkelen binnen de gevonden oplossingsrichtingen. Zie ook www.creativecitylab.nl
Een presentatie van Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen van de Nijmegen School of Management en de Radboud Universiteit, over hoe ondernemen anders kan door middel van nieuwe business modellen (NBM's).
Gegeven op dag 2 van Soundbites by Merford met als thema: Duurzaamheid.
http://www.merford.nl/soundbites
De presentatie van Erick Weustman tijdens Fair Circulair, 18 juni 2014 in Eindhoven. In zijn presentatie duidt Erick op de noodzaak van een circulaire economie. Hij haalt hierbij enkele zeer duidelijke, succesvolle én logische praktijk verhalen naar voren.
The document discusses the circular economy and provides several examples of circular economy initiatives and statistics. It summarizes Accenture's view that the circular economy represents a $4.5 trillion global business opportunity over the next 15 years. It also outlines five circular business models companies can adopt, including product as a service, resource recovery, and sharing platforms. Finally, it notes that while companies may find starting points for adopting circular practices, fully transitioning the economy will require widespread changes across society.
This document is a book titled "Virus informático" written by José Luis Castillo and published in 2009 in Argentina by El Cid Editor. It discusses computer viruses and related topics. The full citation and copyright information is provided.
Artikel schooldomein; Expertmeeting ontregelen in het bouwproces van onderwij...Willem Adriaanssen
Heeft de crisis iets veranderd aan de spel- en speelregels binnen het bouwproces? Wordt er
efficiënter gebouwd of hebben de partijen binnen de keten hun wonden gelikt en gaan ze weer op
de traditionele wijze het bouwproces inrichten? Meerdere perspectieven op het thema ontregelen toegepast op onderwijshuisvesting, met een bijdrage van HEVO.
Innovatief aanbesteden - Gedreven door duurzaamheidTanja Nolten
Een gemeentehuis duurzaam aanbesteden. Hoe doe je dat? De aanbesteding kan je immers toch maar één keer goed doen? Maar juist dat geeft de uitdaging al bij die ene aanbesteding, een circulair resultaat te bewerkstelligen. Hoe circulair is een gemeentehuis in deze tijd? Welke gemeente heeft in zijn huidige omvang het eeuwig leven? En hoe creëer je dan huisvesting die ook op termijn passend blijft? Blossom Architecture over circulair aanbesteden, architectuur, inrichting, natuurlijke materialen en hergebruik van materialen
Samenvatting van het onderzoeksproject 'Nieuwe Busiiness Modellen in Stadslandbouw'. Een gezamenlijk project van Radboud Universiteit Nijmegen en HAS Hogeschool i.s.m. Pure Hubs.
2008 - Bedrijven als sprinkhanenplaag - Real Estate MagazineJacques Van Dinteren
De ideeën rond duurzame bedrijventerreinen hebben in het verleden vrij sterk gestalte gekregen langs de lijn van de ecologie. De maatschappelijke en economische invalshoeken mogen echter niet worden vergeten. Juist de gebrekkige aandacht voor grondkosten en investeringen in gebouwen (als economisch aspect) heeft geleid tot een weinig duurzaam gebruik van bedrijventerreinen.
Presentatie Creatief Evenement Creative City Labcreativecitylab
De presentatie van het Creatief Evenement van Creative City Lab op 20 september 2009. De deelnemers van het innovatielab geven hun oplossingsrichtingen. Aan de hand van deze presentaties zijn de deelnemers in dialoog gegaan met experts. Hierna zijn de deelnemers ideeen gaan ontwikkelen binnen de gevonden oplossingsrichtingen. Zie ook www.creativecitylab.nl
Een presentatie van Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen van de Nijmegen School of Management en de Radboud Universiteit, over hoe ondernemen anders kan door middel van nieuwe business modellen (NBM's).
Gegeven op dag 2 van Soundbites by Merford met als thema: Duurzaamheid.
http://www.merford.nl/soundbites
De presentatie van Erick Weustman tijdens Fair Circulair, 18 juni 2014 in Eindhoven. In zijn presentatie duidt Erick op de noodzaak van een circulaire economie. Hij haalt hierbij enkele zeer duidelijke, succesvolle én logische praktijk verhalen naar voren.
The document discusses the circular economy and provides several examples of circular economy initiatives and statistics. It summarizes Accenture's view that the circular economy represents a $4.5 trillion global business opportunity over the next 15 years. It also outlines five circular business models companies can adopt, including product as a service, resource recovery, and sharing platforms. Finally, it notes that while companies may find starting points for adopting circular practices, fully transitioning the economy will require widespread changes across society.
This document is a book titled "Virus informático" written by José Luis Castillo and published in 2009 in Argentina by El Cid Editor. It discusses computer viruses and related topics. The full citation and copyright information is provided.
Uitnodiging circulair aankopen 26 02-15Muriel Walter
De circulaire economie is een economische strategie die in essentie afval wil wegontwerpen. Slim design, hergebruik en toegang tot diensten boven eigendom staan daarbij centraal. De circulaire economie combineert economische winsten en kostenbesparing met duurzaam materialenbeheer. Ook voor het aankoopbeleid van bedrijven en overheden ontstaan in Vlaanderen haalbare pistes.
Tijdens dit inspirati[e]vent zoomen we in op cases en bieden we inspiratie om tot een praktisch circulair aankoopbeleid te komen.
Tomorrow at work 10 11 2015 subsessie hevo willem adriaanssen zo voert u de c...Willem Adriaanssen
Zo voert u de circulaire economie door in uw huisvesting.
Wat is circulaire huisvesting?
Cradle to Cradle en andere duurzaamheidsconcepten
Effect van een gezond binnenmilieu in uw kantoor.
Wat vinden uw medewerkers van waarde.
Nieuwe verdienmodellen en contracten in de circulaire economie
Circulair ondernemen biedt zakelijke kansen. Je kunt kringlopen sluiten als je samenwerkt met andere ondernemers in de keten. Rabobank brengt je in contact met andere ondernemers in regionale Circular Economy Challenges en ontwikkelt financieringsmodellen. Meer weten? Kijk op www.rabobank.nl/duurzaamondernemen
De circulaire economie, een economie waar geen afval meer bestaat en alle grondstoffen in hun kringloop blijven, is één van de belangrijkste concepten voor een duurzame samenleving. Daarom groeit het aantal initiatieven rondom de circulaire economie ook hard; van koptelefoons van Pelican House tot tapijten van Desso. Socrates Schouten bepleit dat het concept van circulariteit nog veel breder is. Het is niet alleen toepasbaar op economie en productie, maar ook op de thematiek van democratie versus markteconomie. Schouten licht toe waarom het idee van ‘de commons’ volgens hem de toekomst heeft.
Circulor Economy – How to Shift "Value Creation" through "Sustainability"-Pet...Simba Events
CSR Leadership World 2014 committee, Simba Events, concentrates to bring the whole system from global network to review and exam CSR issues with 360 angle to discover the earnest ways toward a sustainable economy future!
2014全球企业社会责任领袖峰会组委会-上海辛巴商务咨询有限公司,致力于打造一个整合全球CSR体系资源力量,用360度的全视角审视及检测当前及未来的CSR发展议题,共同找到通往可持续发展的商业未来的最佳路径!
Kan een aanbestedingsproces zo georganiseerd worden dat een duurzamer gebouw het resultaat is? In deze brochure wordt beschreven hoe goed duurzaam aanbesteden kan werken en wat het dan oplevert. In welke zin verschilt het van andere aanbestedingsmethodes, wat komt er bij kijken en wat levert het extra op?
Hoe digitaal zal een corporatie zijn in 2040? Nu denkt u wellicht, hoezo digitaal, een corporatie bezit vastgoed en haar doelstelling is de verhuur van sociale huurwoningen, wat is daar digitaal aan?
U heeft vast gehoord over digitale transformatie. Simpel gezegd gaan wij als maatschappij steeds meer gebruik maken van digitale mogelijkheden waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan. Deze zijn er zeer zeker ook voor corporaties!
Het adagium "meten is weten" is wellicht wel actueler dan ooit. Met behulp van sensoren valt van alles te meten. Sensoren die bovendien continue informatie kunnen delen, welke u vervolgens kunt combineren met andere data en kunt analyseren. Hierdoor kunt u onderbouwd keuzes maken over activiteiten.
Wij hebben een boekje samengesteld ter inspiratie.
In deze paper wordt beschreven wat duurzaamheid en de business modellen die hier uit ontstaan voor invloed heeft op de rol van de communicatieprofessional.
Het geeft handvatten om je bedrijf/organisatie door de duurzaamheidstransitie heen te loodsen.
Boekbespreking: Zakendoen in de nieuwe economie Jan Wietsma
Zakendoen in de nieuwe economieWietsma, J.Tijdschrift Administratie, 2014Begin dit jaar werd het boek Zakendoen in de nieuwe economie Zeven vensters op succes gekozen tot managementboek van het jaar 2014. Hierin legt de auteur Marga Hoek uit hoe organisaties en individuen een bijdrage kunnen leveren aan een nieuwe en duurzame economie. Nu is er over een duurzame economie al heel wat geschreven. In veel gevallen ging het om visionaire verhalen. in andere gevallen ging het vaak over triviale zaken. Wat ontbrak was de samenhang. Het is een verdienste van Marga Hoek dat zij die samenhang aanbrengt, waardoor het boek ook voor administrateurs zeer lezenswaardig is. Daarbij zet het aan tot denken over de wijze waarop het bedrijf waarvoor u werkt een bijdrage zou kunnen leveren aan het inrichten van die nieuwe economie.
Archiview is in 1991 opgericht door Jack van der Palen. Na zijn studie tot bouwkundig ingenieur volgde hij de de opleiding technische bedrijfskunde aan de Hanzehogeschool te Groningen. De opleiding tot architect heeft hij gevolgd aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam. Hij studeerde af op het Project Children’s Space, een organisch vormgegeven kinderdagverblijf.
Sinds 1995 is Archiview gevestigd aan de Pottebakkersrijge in Groningen. Een winkelpand aan de gracht in Groningen werd omgebouwd tot architectuurwinkel. Laagdrempelig en zonder afspraak kun je je hier laten informeren over de werkwijze van een architect of laten adviseren rondom bouw- of verbouwplannen. Al snel wisten particulieren en ondernemers ons te vinden.
Bewust is afgezien van specialisatie in één bepaalde richting. De tegenstellingen van aan de ene kant kleinschalige en fijn gedetailleerde architectuur, en andere kant geavanceerde, technische, grootschalige projecten geven een gevarieerd opdrachtenpakket.
Een gezond gebouw is aanpasbaar en flexibel, duurzaam gebouwd, februari 2016DWA
Wat maakt een gebouw gezond en hoe valideer je dat je zo’n gebouw hebt neergezet? DWA-directeur gaat in op diverse aspecten m.b.t. het realiseren van gezonde gebouwen.
Presentatie Moniek Hendriks tijdens 2e bijeenkomst NRP Circulair - WoonbedrijfNRP
Moniek Hendriks liet zien waarom het Eindhovense Woonbedrijf zich met recht een koploper op het gebied van circulariteit mag noemen. Vier jaar geleden alweer hebben zij hun grondstoffengebruik van hun bedrijfsvoering in kaart gebracht en een strategie opgesteld om de kringlopen te sluiten. “Alle grondstoffen en gebouwen, zo is de bedoeling, komen uit of keren terug in gezonde kringlopen, waarbij vrijkomend afval dient als bouwsteen voor een volgend leven”, aldus Hendriks. Daarbij liet Moniek niet alleen zien hoe ze de materiaalstromen in kaart hebben gebracht, maar ook hoe ze daarmee vervolgens zijn omgegaan. Heel concreet en in nauwe samenwerking met lokale en regionale partners. Aan de hand van voorbeelden lichtte zij haar verhaal toe; niet alleen voor gebouwen die Woonbedrijf in bezit en beheer heeft, maar ook als het gaat om de interne bedrijfsvoering. Daarbij gaat het er niet alleen om te sturen op harde, maar vooral ook op zachte waarden, om kennis en ervaring te delen, en om verhalen te vertellen. Bovenal gaat het vooral om doen!
Vastgoedjournaal artikel wanneer treft de bouw een totale disruptie interview...Willem Adriaanssen
“Wanneer treft de bouw een totale disruptie?”
Enkele vragen aan Willem Adriaanssen, partner bij HEVO, over zijn ambities voor het vakgebied. Dit is het eerste interview in een serie met toonaangevende spelers uit de vastgoed wereld.
Auteur: Leon Teunissen
De balans tussen een comfortabel en een bijna energieneutraal gebouw Fmm nr 2...Willem Adriaanssen
De balans tussen een comfortabel en een bijna energieneutraal
gebouw
Naar verwachting wordt in het Bouwbesluit geëist dat vanaf 2018 nieuwe overheidsgebouwen bijna
energieneutraal zijn, en vanaf 2020 ook alle andere nieuwe gebouwen. Maar hoe zorg je ervoor dat
die gebouwen ook comfortabel voor de eindgebruikers zijn en dat de onderhoudskosten te dragen
zijn? Willem Adriaanssen en Rob Kersten van HEVO zetten hun visie hierover uiteen.
Duurzaam bouwen en aanbesteden sportaccommodaties seminar bouwstenen voor soc...Willem Adriaanssen
Duurzaam bouwen en aanbesteden sportaccommodaties seminar bouwstenen voor sociaal 13 10 2016 presentatie Hevo Willem Adriaanssen over slim aanbesteden. Wat een slimme bouworganisatievorm, contractvorm en manier van aanbesteding is hangt sterk van de context van het project. Integrale contractvormen bieden wel mooie mogelijkheden om een optimale prijs-kwaliteit verhouding te realiseren, gecombineerd met gegarandeerde duurzame prestaties in de gebruiksfase.
De routekaart van HEVO voor Duurzaam maatschappelijk vastgoed, helpt gemeenten en maatschappelijke organisaties om grip te krijgen op hun vastgoedportefeuille en deze duurzaam te ontwikkelen.
Duurzaamheidswaarde duurzaam vastgoedbeleid overstijgt het gebouw artikel HE...Willem Adriaanssen
Duurzaam vastgoedbeleid
overstijgt het gebouw
Het energiegebruik in de bebouwde omgeving is verantwoordelijk voor circa 35%
van de CO2-uitstoot in Nederland. Veel gemeenten en maatschappelijke organisaties
staan voor een belangrijke keuze: gaan ze voor een ‘beleid van duurzaam vastgoed’
of voor een ‘duurzaam vastgoedbeleid’?
Pps netwerk sport 12 november 2015 realisatie van duurzame sportaccomodaties...Willem Adriaanssen
Pps netwerk sport 12 november 2015. Realisatie van duurzame sportaccommodaties presentatie HEVO Van strategische huisvestingsvisie naar succesvolle realisatie van een kwalitatieve en duurzame sportaccommodatie.
Gezocht: een vrijwilliger voor Fondsenwerving voor de Technische school In Gu...Willem Adriaanssen
Ben jij de vrijwilliger die meehelpt om de Technische School in Guatemala draaiende te houden?
Sinds de start in 2010 gaan ongeveer 160 leerlingen per jaar naar de Technische school voor een beroepsopleiding in de richting autotechniek, computertechniek of koken.
In Januari start het nieuwe schooljaar en daar is nog veel geld voor nodig ,omdat de leerlingen maar een deel zelf kunnen betalen.
Help jij mee in de fondsenwerving voor dit schooljaar?
De inzet van vrijwilligers is harder nodig dan ooit.
De Nederlandse Overheid geeft namelijk in 2016 nog minder uit aan ontwikkelingshulp, zodat we vrijwel alle gelden zelf binnen moeten halen met acties en werving bij fondsen.
Meer informatie op www.florayuda.nl. Aanmelden als vrijwilliger via willem@florayuda.nl !
Bent u degene die een leerling een beurs geeft om in januari te starten met h...Willem Adriaanssen
Helpt u de leerlingen van de Technische School in Guatemala met de laatste Stap naar Zelfredzaamheid?
Voor € 33,- per maand kunnen deze leerlingen in 2 jaar hun opleiding afronden en zelf hun inkomen verdienen!
In Januari start het nieuwe schooljaar en daar is nog veel geld voor nodig ,omdat de leerlingen maar een deel zelf kunnen betalen.
Helpt u mee om dit mogelijk te maken?
Uw steun is harder nodig dan ooit. De Nederlandse Overheid geeft steeds minder geld aan medefinancieringsorganisaties, die de Technische school al sinds de start in 2010 steunen met allerlei succesvolle projecten.
Meer informatie op www.florayuda.nl. Aanmelden als donateur via willem@florayuda.nl !
Meerwaarde maatschappelijk vastgoed via Design-Demolish-Build-maintain-energy...Willem Adriaanssen
MFC Atria wordt een nieuw multifunctioneel centrum in Leusden waarin onder andere drie
basisscholen, een gymzaal en buitenschoolse opvang zullen worden gehuisvest. De bestaande
gebouwen moeten worden gesloopt en de infrastructuur rondom de kavel wordt vernieuwd inclusief
een parkeerterrein met kiss & ride-zone. Inmiddels is de, door HEVO georganiseerde, Europese DDBME-aanbesteding (Design,
Demolish, Build, Maintain & Energy) met een looptijd van 20 jaar na oplevering succesvol verlopen. Deze innovatieve manier van aanbesteden op duurzame waarde geeft opdrachtgevers veel extra kwaliteit en geeft de bouwconsortia betere mogelijkheden om hun toegevoegde waarde te leveren.
Artikel hevo adriaanssen gebruiksplezier in toekomstbesteding vastgoed voor u...Willem Adriaanssen
Gebruiksplezier in toekomstbestendig vastgoed
De huidige leegstand in onder andere kantoren, bedrijfsruimten en winkels bewijst dat er in het verleden onvoldoende gewerkt is aan het realiseren van toekomstbestendig vastgoed. Uiteraard is die toekomst niet geheel te voorspellen, maar je kunt wel anticiperen op veranderingen in de vraag en behoefte aan huisvesting. Als logisch vervolg op de duurzaamheidsgolf wordt nu hard gewerkt aan het realiseren van circulaire huisvesting met betaling op basis van prestaties. Het transformeren van bestaand vastgoed is daarbij een logische stap, waarbij gebruik wordt gemaakt van de waarde van de toegepaste materialen en systemen. Hergebruik van onderdelen van gebouwen verrast gebruikers vaak positief, maar desondanks zijn veel organisaties nog verslaafd aan nieuw. Uiteindelijk is huisvesting voor een organisatie een middel om doelen te bereiken. Gebruikers moeten daar optimaal in functioneren en de huisvesting met plezier gebruiken. Dat levert hogere gebruikers prestaties op en de organisatie zal niet willen vertrekken. De vastgoedmanager moet hier veel beter op sturen en zorgen voor slim gebruik van de huisvesting. Dit geeft o.a. een goede match van vraag en aanbod van voorzieningen en een hoge bezetting. Door gebouwen “vitaal” te houden, kan een veranderende vraag goed ingepast worden en levert het gebouw goede prestaties.
Om bestaand vastgoed toekomstbestendig te maken is het nodig om met stakeholders in een creatief proces te komen tot de optimale oplossing. Door “financieel engineering” wordt een sluitende business case gecreëerd, die gerealiseerd wordt op basis van prestatiecontracten. In die complexe materie de balans vinden vraagt om een nieuwe rol; de Huisvester.
Design-Demolisch-Build-Maintain-Energy nieuwbouw brede school mfc atria Leusd...Willem Adriaanssen
De integrale aanbesteding voor de nieuwbouw van MFC Atria van circa 2.950 m2 bvo met de onderdelen Design-Demolish-Build-Maintain-Energy is succesvol verlopen.
Het contract heeft een looptijd van bijna 22 jaar, met een exploitatieperiode van 20 jaar.
HEVO organiseerde de Europese aanbesteding volgens de methode van Best Value Procurement. Selectie op Best Value Procurement houdt in dat er grotendeels is geselecteerd op de kwaliteit van de ingediende plannen, de samenwerking, duurzaamheid en Total Cost of Ownership. Vier consortia dienden een complete inschrijving in van bijzonder hoge kwaliteit.
Meerwaarde
In een efficiënt proces met goed overleg en afstemming met gebruikers blijken de marktpartijen forse meerwaarde te kunnen realiseren door, op basis van de beschikbare budgeten voor investering, sloop, onderhoud en energieverbruik, te optimaliseren voor de gehele contractperiode. Deze meerwaarde is, zeker gezien de recente forse verhogingen van de eisen in het Bouwbesluit, opvallend.
Toepassing van de HEVO Prestatiemanager als middel om de complete vraagspecificatie te beheersen en vragen en wijzigingen inzichtelijk te houden, speelt hier een belangrijke rol in. Aannemers blijken duidelijk andere keuzes te maken als ze langjarig verbonden zijn aan en meedragen in de risico’s voor het gebouw en de gebouwprestaties.
Samenwerking als gunningscriterium
Vanwege de langjarige verbintenis maakte de kwaliteit van de samenwerking onderdeel uit van de gunningscriteria.
Deze aanbesteding bewijst dat integrale prestatiecontracten ook toepasbaar zijn voor kleinere projecten.
Circulaire huisvesting op weg
naar volgende stap
cradle-to-cradle
Tekst: Peter Bekkering
De circulaire economie maakt een stevige ontwikkeling door. Er zijn inmiddels voorbeelden van circulaire
gebouwen, bijvoorbeeld geïnspireerd door het Cradle-to-Cradle-gedachtegoed, maar dit zijn
nog uitzonderingen. Om van de circulaire economie een echt succes te maken, zijn ook nieuwe
businessmodellen nodig. Daarbij is ketensamenwerking essentieel.
Nieuwe businessmodellen in de circulaire economie, het slechten van barrières en creatief omdenken. HEVO propositie voor het kantoor in 2020 op basis van een circulair serviceconcept.
Producentverantwoordelijkheid, ketensamenwerking, flexibiliteit, restwaarde en de omschakeling van bezit naar gebruik.
Project nieuwe huisvesting stichting de Noorderbrug in Groningen aan de Laan corpus den Hoorn voor 100 mensen met niet aangeboren hersenletsel.
Verbouw kantoor naar zorgappartementen en dagbestedingscentrum. Integraal zorgdomoticasysteem.
Whitepaper hevo effectief vergaderen in de bouwsector; we doen het samenWillem Adriaanssen
De samenwerking in de bouwsector moet sterk verbeterd worden. Effectief vergaderen is daar een belangrijk onderdeel in. De whitepaper effectief vergaderen in de bouwsector geeft daar de handvatten voor. Je kunt echter alleen effectief vergaderen als je dat met elkaar doet. Hopenlijk levert deze whitepaper van HEVO hier een bijdrage aan.
Whitepaper hevo effectief vergaderen in de bouwsector; we doen het samen
Circulaire huisvesting artikel HEVO en Gispen in Fmm facility management magazine maart 2015 nr 2019 blz 24 28
1. 24
Karin Verploegen is als manager bij kantoorin-
richter Gispen International BV verantwoorde-
lijk voor alles wat met circulair en de circulaire
economie te maken heeft. Willem Adriaanssen
houdt zich als partner bij HEVO bezig met advies
over de huisvestingscyclus: het ontwerpen, rea-
liseren en exploiteren van gebouwen.
Adriaanssen raakte in 2009 als een van de velen
enthousiast over het Cradle-to-Cradle-concept
(C2C) en realiseerde inmiddels al een schoolge-
bouw volgens dit principe en paste het ook toe
bij de verbouwing van het eigen kantoor van
HEVO. In de jaren die volgden zag hij hoe C2C
langzaam maar zeker werd verbreed tot de circu-
laire economie. “Dat begrip raakte steeds meer
ingeburgerd, maar riep tegelijkertijd ook vragen
op: wat houdt de term precies in, hoe brengen
we het in de praktijk en wat betekent het voor de
manier waarop we met elkaar samenwerken,
voor de verhouding tussen eigenaar en gebrui-
ker van huisvesting en
voor de fabrikant van
producten in de huisves-
ting en inrichting?”
De belangrijkste vraag is
volgens Adriaanssen:
hoe sluiten we de kring-
loop op een manier die
niet alleen theoretisch is,
maar ook daadwerkelijk
in de praktijk gaat func-
tioneren? “Je ziet mo-
menteel wel een paar bij-
zondere en inspirerende
projecten, maar dat is
Circulaire huisvesting op weg
naar volgende stap
cradle-to-cradle
Tekst: Peter Bekkering
De circulaire economie maakt een stevige ontwikkeling door. Er zijn inmiddels voorbeelden van cir-
culaire gebouwen, bijvoorbeeld geïnspireerd door het Cradle-to-Cradle-gedachtegoed, maar dit zijn
nog uitzonderingen. Om van de circulaire economie een echt succes te maken, zijn ook nieuwe
businessmodellen nodig. Daarbij is ketensamenwerking essentieel.
niet voldoende. Er moet een versnelling komen,
zodat het doorsijpelt naar de mainstreamgebrui-
kers van huisvesting en uiteindelijk een nieuwe
standaard wordt.”
Van lineair naar circulair
Bij een circulaire economie wordt niet langer ge-
dacht in de traditionele lineaire keten: grondstof
– product – product afgeschreven – product ver-
nietigd. “In een circulaire economie maak je op
een slimme manier gebruik van grondstoffen en
producten. Wanneer het product niet meer vol-
doet, organiseer je hergebruik: hoe breng je (de-
len van) het product of de grondstoffen van het
product in de vorm van een nieuw hoogwaardig
product terug in de keten, en hoe organiseer je
die keten daarvoor?”
Adriaanssen ziet daarbij het C2C-concept als
theoretisch kader: het denken in een theoreti-
sche en biologische cyclus en het zich realiseren
dat als iets aan de voorkant op een verkeerde
manier is gemaakt – bijvoorbeeld door het ge-
bruik van giftige stoffen – het altijd een negatief
effect zal hebben aan de achterkant. Toch is er
de afgelopen jaren in het denken over duur-
zaamheid wel wat veranderd, aldus
Adriaanssen: “Aanvankelijk lag de nadruk erg
op CO2-uitstoot en energie. Inmiddels zijn we tot
de conclusie gekomen dat energie slechts een
tijdelijk probleem is, omdat er voldoende alter-
natieven zijn voor de fossiele brandstoffen, zoals
zonne-energie. We moeten alleen nog technisch
oplossen hoe we die goed kunnen opslaan en
bufferen. Het fundamentele probleem is veel
meer dat de grondstoffen van onze aarde eindigKarin Verploegen
2. Facility Management Magazine | maart 2015 | 25
zijn. De afgelopen 150 jaar hebben we die grond-
stoffen zodanig gebruikt dat er uitputting dreigt.
In een circulaire economie kiezen we voor een
andere aanpak door de C2C-principes toe te pas-
sen.” Verploegen vult aan: “Bij ons staat een cir-
culaire economie voor een houdbare economie:
proces, technisch en financieel. Daarbij richt
C2C zich vooral op het technische aspect en op
het productieproces. De circulaire economie
voegt daar een dimensie aan toe: de financiële
haalbaarheid. Proces is voor ons niet alleen het
productieproces, maar ook ketensamenwerking.
Bovendien betekent het streven naar waardebe-
houd dat je ook anders moet gaan kijken naar
concurrentie.” Adriaanssen: “Kort samengevat
kun je stellen dat C2C zich vooral focust op Pla-
net en People, terwijl de circulaire economie ook
het aspect Profit erbij betrekt, omdat dat er on-
losmakelijk mee verbonden is.”
Transparant
Om ervoor te zorgen dat de circulaire economie
de nieuwe standaard wordt, moet volgens
Verploegen eerst brede bewustwording ontstaan
over het probleem en daarna Profit in balans
worden gebracht met Planet en People. “Ver-
schillende disciplines moeten gaan samenwer-
ken en zich daarbij in een hoogcompetitieve
markt transparant opstellen. Vanuit een gedeeld
startpunt – de circulaire economie – moet er ver-
volgens lef worden getoond om nieuwe initiatie-
ven, ondanks de risico’s en moeilijkheden, in de
praktijk te brengen. Daarna moeten er lessen
worden getrokken uit deze praktijkcasussen om
circulaire huisvestingsconcepten verder te ont-
wikkelen en uiteindelijk te komen tot een nieu-
we standaard.”
Om ervoor te zorgen dat partners c.q. disciplines
gaan samenwerken, moet er een ander verdien-
model komen, aldus Adriaanssen: “Nu betaalt
een opdrachtgever om zaken te bezitten, straks
betaalt hij om zaken te gebruiken. Voor het ge-
bruik geldt dan een prestatieafspraak. In die
prestatieafspraak worden alle zaken genoemd
die nodig zijn voor een effectief huisvestingscon-
cept of voor een ‘inbouwpakket’ van een ge-
bouw: binnenwanden, plafonds, vloerafwer-
king, meubels, ICT, catering, afvalmanagement
enzovoort. De klant doet daarin niet meer de in-
vestering aan de voorkant. Die investering leidt
namelijk tot inkoopgedrag: het zo goedkoop mo-
gelijk inkopen. Bij een prestatieafspraak is het
uitgangspunt anders: de klant wil met een x-
aantal mensen en een x-aantal voorzieningen zo
effectief mogelijk werken en betaalt daarvoor.
Bij zo’n prestatieafspraak zorgt een regisseur er-
voor dat de benodigde faciliteiten slim en opti-
maal aanwezig zijn. Dat heeft ook een verande-
ring in de relatie met fabrikanten tot gevolg. Die
moeten namelijk worden gezien als partners die
verbonden blijven met de gebruiker. En een part-
ner behandel je nu eenmaal anders dan iemand
met wie je eenmalig een contract sluit over een
aankoop. In feite ga je als gebruiker en leveran-
cier in de circulaire economie een partnership
aan gebaseerd op het gebruik en de levenscyclus
van een product. Daarmee wordt het veel meer
een dienstverleningscontract dan een koopon-
derhoudscontract.”
Out of the box
Om toe te groeien naar betalen voor gebruik is
het belangrijk dat er out of the box wordt ge-
interview
‘In een circulaire economie kiezen
we voor een andere aanpak door de
C2C-principes toe te passen’
Willem Adriaanssen
3. 26
dacht, vindt Verploegen: “Nu is bijvoorbeeld in-
ventaris nog fiscaal aftrekbaar. In een circulaire
economie zou je kunnen denken aan koopcon-
structies met retourwaarde, sale en leaseback of
een pay-per-use. Of je zou bij een meerjarencon-
tract voor meubilair een fasering kunnen ma-
ken, bestaand en nieuw meubilair combineren,
waarbij je passende afspraken maakt voor re-
tour. Welke optie ook wordt gekozen: het wordt
in ieder geval maatwerk.” Ook Adriaanssen is er-
van overtuigd dat er in een circulaire economie
uiteindelijk verschillende verdienmodellen
naast elkaar zullen bestaan: “Het koopmodel
met restwaardegarantie, zodat een organisatie
weet welke afschrijvingen moeten worden toege-
past. En als andere uiterste het betalen voor ge-
bruik. En natuurlijke talloze tussenvormen.”
Welke optie wordt gekozen zal volgens Adriaans-
sen ook afhangen van de markt waarin wordt ge-
opereerd. “Zo zullen overheden, die goedkoop
kunnen lenen en die bovendien vaak omvangrij-
ke kantoren bezitten, eerder kiezen voor eigen-
dom inclusief restwaarde c.q. retourgarantie,
terwijl een kantoorgebruiker die een gebouw van
een belegger huurt en beschikt over een goede
cashflow, juist geholpen wordt met betalen voor
gebruik omdat hij dan snel kan schakelen.” Hij
wijst erop dat de best lopende herhuisvestings-
projecten van kantoren momenteel vaak busi-
nesscentra zijn, waarbij niet een groot vast kan-
toor wordt aangeboden, maar werkplekken met
flexibiliteit op dagbasis.
Of er nu gekozen wordt voor koop inclusief rest-
waarde c.q. retourgarantie of voor betalen voor
gebruik, in beide gevallen wordt volgens
Adriaanssen hetzelfde doel bereikt: “Verbinding
houden met de fabrikant. En het feit dat je be-
noemt dat de grondstoffen in je product waarde
hebben.”
De concepten voor circulaire gebouwen richten
zich momenteel vooral op bestaand kantoren-
vastgoed, waarvan er momenteel een groot over-
schot is – en dat daarmee een enorme hoeveel-
heid grondstoffen vertegenwoordigt.
Adriaanssen: “Daar moeten we echt iets mee, ter-
wijl gebruikers niet in de rij staan. Tegelijkertijd
zie je dat de alternatieve broedplaatsen steeds
populairder worden, maar dat die vaak nog geen
goede huisvesting hebben. Daarom zou er dus
een match kunnen zijn van circulaire huisves-
tingsconcepten met die leegstaande kantoren.”
Adriaanssen ziet dat er in business-to-business
bij kantoren nog steeds vaak automatisch wordt
gedacht aan nieuwbouw, terwijl op andere ter-
reinen in de consumer-to-consumermarkt – zo-
als Marktplaats – een tweede, derde of vierde
gebruik al algemeen geaccepteerd is. Verploegen
vult aan: “We moeten anders gaan nadenken
over ‘nieuw’. Als wij van twee bestaande tafels
een dubbele opstelling maken met een wand er-
tussen is deze oplossing voor de klant nieuw.
Hetzelfde geldt voor de herinrichting van een
pand: dat kan ook het gevoel van nieuw oproe-
pen. Het gaat namelijk om de kwaliteit. De
Dutch Design meubels van sloophout zijn een
mooi voorbeeld hoe kwaliteit en hergebruik
prachtig kunnen samengaan.”
Facility manager
In de circulaire economie is volgens Adriaanssen
een belangrijke rol weggelegd voor de facility
manager. “Omdat je er niet bent met het ontwer-
‘Welke optie ook wordt gekozen: het
wordt in ieder geval maatwerk’
Lyceum Schravenlant in Schiedam is het eerste voorbeeld van een school
voor voortgezet onderwijs in Nederland die is gebouwd volgens het Cradle-
to-Cradle-concept.
4. Facility Management Magazine | maart 2015 | 27
pen en realiseren van een circulaire gebouwop-
lossing. Je moet het namelijk ook in de hele be-
drijfsvoering verder brengen en doorvertalen.
Want juist daar heb je de kortste cycli als je kijkt
naar de materiaalstromen. Zo heb je bij afvalma-
nagement die cyclus op dagbasis. Bij inrichting
en meubilair gaat het om een termijn van een
aantal jaren en bij gebouwen om een nog lange-
re termijn. De facility manager is daarnaast be-
langrijk omdat hij jaar in jaar uit de contacten
onderhoudt met de partners in het concept. En
hij signaleert wat er moet gebeuren en wanneer
er contact moet worden opgenomen.” Verploe-
gen knikt instemmend. “De facility manager is
voor mij een onmisbare schakel om de circulaire
economie daadwerkelijk vorm te geven in een
organisatie. Hij moet enerzijds communiceren
naar de eindgebruiker en anderzijds naar de le-
verancier wat de eindgebruiker verwacht en
waaraan een product functioneel moet voldoen.
Want hij is als geen ander op de hoogte van de
gebruikerstevredenheid en eventueel verande-
rende behoeften. Bovendien volgt hij de ontwik-
kelingen, bijvoorbeeld rond circulaire verlich-
ting, en kan hij deze op een geschikt moment
toepassen om de mate van duurzaamheid of ge-
bouwprestaties te verhogen.”
De facility manager heeft volgens Adriaanssen
verschillende argumenten waarmee hij de direc-
tie kan overtuigen om te kiezen voor circulaire
huisvestingsconcepten. “Allereerst kostenreduc-
tie en kwaliteit, omdat er gestuurd wordt op een
totaalconcept in plaats van op losse onderdelen.
Daarnaast zijn het milieueffect en de verminder-
de CO2-uitstoot interessant omdat bedrijven
graag op dit terrein willen scoren en ‘goed’ wil-
len doen. Bovendien is inmiddels gebleken dat
bedrijven die duurzaamheid hoog in het vaandel
hebben beter presteren. Omdat ze beter aanslui-
ten bij de maatschappelijke behoeften, innova-
tiever zijn en omdat ze het doorvertalen in de
dienstverlening aan hun klanten.”
Sturen op een totaalconcept betekent ook sturen
op Total Cost of Ownership in plaats van op in-
koopprijs. Adriaanssen: “Een facility manager
moet kijken naar de waarde die wordt geleverd
in relatie tot de gebruikersbehoefte en of hij zich
die kan permitteren.”
MVO Trendrapport
Onlangs verscheen het tweejaarlijkse MVO
Trendrapport dat zeven trends benoemt:
- Van winst naar waarde;
- Fossiel op zijn retour;
- Smart sustainability;
‘Flexibiliteit en maatwerk, de balans
daarin vinden is een uitdaging’
Het HEVO-kantoor in ’s-Hertogenbosch is optimaal ingericht om tijd- en plaatsonafhankelijk werken te faciliteren.
5. 28
- Het potentieel van het teveel;
- Duurzaamheid verkoopt niet;
- Revolutie in de handelsketen;
- Gezondheid en duurzame inzetbaarheid.
Alle zeven trends sluiten volgens Adriaanssen
goed aan bij de uitgangspunten van de circulai-
re economie. “Neem het potentieel van het te-
veel. Zowel bij commercieel als bij maatschap-
pelijk vastgoed hebben we een enorm overschot.
Dat betekent dat we slim moeten nadenken hoe
we dat kunnen inzetten zodat het wel mensen
trekt. Het betekent vastgoed op goede plekken
gebruiken, maar ook afscheid nemen van slech-
te gebouwen op verkeerde plekken die geen kan-
sen meer bieden.”
Maar hoe ontwerp je een gebouw volgens de cir-
culaire principes? Adriaanssen: “Door in de pro-
grammeerfase goed te kijken naar de vraag en
naar de behoeften zodat je een effectief huisves-
tingsconcept ontwikkelt. Veel traditionele kan-
toren werden ontworpen vanuit het gegeven dat
iedere medewerker een aantal vierkante meters
of een eigen kamer moest hebben. De heden-
daagse medewerker is echter niet altijd op kan-
toor. Het betekent dat je in het ontwerp gaat stu-
ren op effectief gebruik van een gebouw, op de
pieken en dalen in aanwezigheid, en op het
communiceren over aanwezigheid. Met als ge-
volg dat bijvoorbeeld op dalmomenten bepaalde
afdelingen niet hoeven te worden schoonge-
maakt.”
Omdat je niet kunt weten hoe een gebouw in de
toekomst zal worden gebruikt, pleit
Adriaanssen ervoor een gebouw zodanig te ont-
werpen dat het in de toekomst aanpasbaar is.
“Met bijvoorbeeld verplaatsbare wanden, maar
ook met een mooie mix van werkplekken, zodat
je in de toekomst niet veel hoeft aan te passen.
Bovendien is er al flexibiliteit als je een werk-
plek zodanig ontwerpt dat medewerkers er tijd-
en plaatsonafhankelijk kunnen werken.” Ver-
ploegen ziet daarbij nog wel een
spanningsveld: “Enerzijds wil je bij het ont-
werp standaardisatie omdat je daardoor flexi-
bel wordt. Anderzijds wil je maatwerk om de
goede oplossing te vinden. Het ene hoeft het
andere niet uit te sluiten, maar ik zie het vin-
den van een balans wel als een uitdaging.”
Ook interessant op fmmacademy.nl
Masterclas Facilitair duurzaamheidsplan in één dag
> www.fmmacademy.nl
Adriaanssen noemt nog een reden om flexibili-
teit in te bouwen bij het ontwerp van gebouwen.
“Het maakt het mogelijk in de toekomst nieuwe
of bestaande duurzame technologieën in te voe-
gen, zoals een nieuwe generatie zonnepanelen,
die je verder brengen naar je einddoel, mis-
schien zelfs tot aan het punt dat een gebouw
energieproducerend wordt.”
Inspirerende voorbeelden
Inmiddels zijn er al inspirerende voorbeelden
van circulaire gebouwen. Adriaanssen: “Gispen
is bezig met een mooi project in Duiven waarbij
de opdrachtgever heeft aangegeven: wij willen
in de bestaande huisvesting toe naar een nieuwe
manier van werken, naar een nieuwe uitstraling.
Zij hebben vervolgens de markt gevraagd hen
daarbij goed te huisvesten en te faciliteren en
om het huisvestings- en inrichtingsconcept over-
al door te trekken.” Verploegen: “Het mooie bij
dat project is dat men partners zoekt om de juis-
te oplossingen te realiseren in plaats van dat al-
leen naar de prijs wordt gekeken. Er wordt echt
gewerkt vanuit een inspirerende visie. De weg
en de zoektocht naar juiste oplossingen is daar-
om bijna nog mooier en inspirerender dan het
uiteindelijke resultaat.”
Een tweede inspirerend project voor
Adriaanssen is het stadskantoor van Venlo, dat
momenteel gebouwd wordt. “Daar worden bij-
zondere, natuurlijke oplossingen toegepast.
Onder meer om met planten de luchtkwaliteit
zodanig te optimaliseren dat de lucht die ze
achterlaten beter is dan de lucht die ze binnen-
krijgen. Daarmee creëren ze meerwaarde voor
de omgeving.”
Adriaanssen hoopt dat deze voorbeelden andere
mensen inspireren om ook aan de slag te gaan
met circulaire huisvestingsconcepten onder het
motto ‘het is elders bewezen dat het kan, dus
het kan bij mij ook’. “Daarom is het belangrijk
dat er op flinke schaal meegewerkt wordt, om de
ontwikkelingen te versnellen. Uiteindelijk zullen
zulke projecten ertoe leiden dat in het streven
naar een circulaire economie de lat elke keer
weer een stukje hoger wordt gelegd en er essen-
tiële stappen worden gezet.”