3. II.ERREPUBLIKA: LEHENENGO PAUSOAK
Alderdi politikoak.
• Faxistak:
– JONS.
– FALANGE.
• Eskuinekoak:
– Karlistak.
– Renovación española (alfonsinoak).
– CEDA
• Erdikoak:
– Partido Republicano Radical.
• Ezkerrekoak:
– Partido radical socialista.
– Acción republicana.
– Izquierda Republicana (aurreko bien batasuna).
• Proletarioenak:
– PSOE
– PCE
– Anarkistak
• Nazionalistak:
– EAJ
– Partido Galeguista
– Lliga catalana.
– Esquerra republicana de Catalunya.
4.
5.
6. 1931ko apirila: Hauteskunde orokorrak:
errepublikarrak eta sozialistak hiri handi gehienetan irabazi
zuten.
1931ko apirilaren 14a: II.Errepublika aldarrikatzen da.
7.
8.
9.
10. 1931ko konstituzioa
Errepublikaren definizioa: “klase
guztietako langileen elkartea,
demokratikoa, aurrerakoia eta
deszentralizatua”.
• Boto eskubidea emakumeentzat.
• Autonomien gaia.
• Erlijioaren gaia.
• Hiritarren eskubideak.
• Jabetza pribatuko eskubidearen murrizketa
(nazioaren ekonomiaren mesedetan).
• Botereen antolaketa berria.
http://www.youtube.com/watch?v=vFYgsaf-xYc
11.
12. ERREFORMA MILITARRA
• Azañak bultzatutako erreforma.
• Bi helburu nagusi:
– Ejertzitoa botere exekutiboaren (gobernuaren)
menpe jartzea.
– Ofizial kopurua gutxitzea (21 milatik, 8 milara;
estatuaren aurrekontuetara egokitzeko asmoz).
13. ERREFORMA ERLIJIOSOA
• Erreformaren helburua: Elizaren boterea eta
eragina gutxitzea.
• Koalizio errepublikar-sozialistak baldar jokatu zuen
puntu honetan: katolikoak erasotuak sentitu ziren.
• Errepublika Jainkoaren kontrako sistema bezala
ikusi zuten batzuek; onartezinak iruditzen
zitzaizkien:
– Dibortzioaren onarpen konstituzionala.
– Erlijio hezkuntzaren obligazioaren amaiera.
– Ikasgeletatik gurutzeak kentzea.
– Jesuiten ordenaren disoluzioa.
14. HEZKUNTZAREN ERREFORMA
• Espainia modernizatzeko gai klabea.
• Konstituzioaren arabera: lehen hezkuntza
derrigorrezkoa, doakoa eta mixtoa izango da.
http://youtu.be/WjEjO-aVBo0 (“La lengua de las mariposas”)
• Errepublikar-sozialisten neurriak:
– Hezkuntza gastuetako aurrekontuak %50 handitu
ziren.
– 13.500 eskola eraiki zituzten.
– Bigarren hezkuntza hobetu zuten.
– Unibertsitate mailako ikerkuntza bultzatu zuten.
15. NEKAZARITZAREN ERREFORMA
• Nekazaritzaren arazo nagusienak:
– Latifundismoa.
– Lurrik gabeko jornalero kopuru handia.
• Nekazaritza erreformaren helburuak:
– Helburu soziala:
• Nekazariei lurrak eman Errepublikaren alde jarri daitezen.
• Lurrak emanez iraultzak eta istiluak sahiestu.
– Helburu politikoa:
• Lur jabe handien botere ekonomikoa gutxitu (errepublikaren etsaiak ziren eta…).
– Helburu ekonomikoa:
• Nekazaritzaren ekoizpena hobetu.
• Nekazarien errentak hobetuz kontsumoa bultzatu.
• 1932ko Erreforma agrarioaren Legea:
– Espainiako Handien lurrak desjabetu egin ziren (indemnizaziorik gabe).
– Latifundioak, alokatutako lurrak eta landu gabekoak desjabetzeko eskubidea onartzen da
(Estatuaren indemnizazioarekin).
– Desjabetutako lurrak Estatuaren eskuetara pasatzen ziren; ondoren nekazarien artean banatuko
dira.
• Erreformaren ondorioak: http://youtu.be/it5jX2girps (“Tierra y libertad”)
– Aldaketak oso poliki gertatu ziren.
– Jornaleroak: dezepzioa: konponbide iraultzaileak bilatu zituzten ; anarkismoarekin lerrokatu ziren.
26. 13. TESTUA: CLARA CAMPOAMOR DIPUTATUAK GORTE
KONSTITUZIOGILEETAN EMANDAKO HITZALDIA (1931-09-01)http://www.youtube.com/watch?v=jAqSJTFumC4
Utzi iezaiozue emakumeari den bezalakoa izaten, hura ezagutu eta
epaitzeko; errespeta ezazue gizaki izateagatik duen eskubidea; (…) eta eskubide
konstituziogilea, herri zibilizatuen arau juridiko gisa, gero eta hurbilago badago
askatasunaren kontzeptutik, ez ezaguzue arrazoitzat aipatu izaki desberdinen
arteko desberdintasunaren printzipio aristoteliko zaharkitua (…). Utzi
iezaiozue emakumeari Zuzenbidean aritzen, hasieran hanka-sartzeak eta
zalantzak izanda ere, horrela bakarrik heziko baita hartan.
(…) Konstituzio honen garaia eta espiritua kontuan hartuta, oso poztu
nau mundu zibilizatuan orain arteko konstituziorik onena, libreena eta
aurreratuena izango dela pentsatzeak. Gainera, nire ustez, behin-behineko
Gobernuaren dekretuak monarkiako hogei mendek aitortu ez ziotena aitortuko
dio emakumeari, Errepublika ezarri eta hamabost egunean. Uste dut hau
izango dela emakumearen [sufragio] eskubidea onartuko duen lehen latindar
herrialdea; lehen aldiz entzungo da latindar ganbera batean emakumearen
ahotsa, emakumea bera bezain xumea, baina egiaren aurak ekarri nahi
dizkiguna; eta harro-harro sentitzen naiz, nire Espainia izango baita
emakumearen askatasunaren bandera jasoko duen herrialdea (…). Eta honela
diotsuet, legegizonak: (…) ez ezazue onartu beste latindar nazio batek, datozen
egunetan, guk baino lehenago ezartzea bere Konstituzioaren buruan
emakumearen askatasuna, zuen kidearen askatasuna.
Espainiako Errepublikaren Gorte Konstituziogileen saioen egunkaria;
1931ko irailaren 1eko saioa.
27. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa
balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako
konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala
ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen
konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea
berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi
sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat
neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko
neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek
zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun
demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza
moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon
behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
