In opdracht van Flanders DC Kenniscentrum onderzocht Professor Jan Lepoutre samen met onderzoeker Jacob Vermeire aan de Vlerick Leuven Gent Management School de ondernemingszin bij kinderen in het lager onderwijs. Ze kwamen tot enkele verrassende resultaten!

1. Zit de nieuwe Steve Jobs in de klas?
Naar een betekenisvol stimuleren van ondernemingszin in het basisonderwijs
Flanders DC Kenniscentrum

2. Flanders DC - Missie
Ondernemend Vlaanderen Creatief Vlaanderen
Creatiever maken Ondernemender maken
Flanders DC Kenniscentrum

3. Flanders DC – Bedrijven
Flanders DC Kenniscentrum

4. Flanders DC – Onderwijs
4
Flanders DC Kenniscentrum

5. Flanders DC – Algemeen Publiek
5
Flanders DC Kenniscentrum

6. Het kader
 Doel: meer ondernemerschap via onderwijs
 2009: Effecto
 Effectiviteit van ondernemerschapsonderwijs in secundair onderwijs
 Uitgebreide bevraging in Vlaanderen
 Ondernemerschapsintentie en predictoren
 2010: Uitbreiding naar lager onderwijs
 Effectiviteit van ondernemershapsonderwijs in lager onderwijs
 Kwalitatieve verdieping + bevraging
 Ondernemend gedrag en predictoren
 Implicaties voor basisonderwijs
 2011: Focus secundair onderwijs
 2012: Focus hoger onderwijs
6| Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

7. De vraag van Flanders DC
 Hoe effectief zijn ondernemerschapstimulerende initiatieven in
lager onderwijs vandaag?
7| Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

8. 8| Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

9. Moet ook ondernemerschapsonderwijs starten op jonge leeftijd?
 Does it make sense? Ondernemer vs pianist
 Wat willen we stimuleren?
 Hoe kunnen we stimuleren?
 Ondernemerschap vanuit een ontwikkelingspsychologisch
perspectief
9| Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

10. 1. Heeft ondernemerschapsonderwijs zin in het lager onderwijs?
 Predictoren van ondernemerschap:
 Genetica
 Persoonlijkheid
 Ondernemend gedrag op jonge leeftijd
 Ondernemende “mindset” op jonge leeftijd
 Invloed vanuit de omgeving:
• Leeftijdsgenoten “peers”
• Leerkrachten
• Ouders
10 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

11. 11 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

12. 1. Heeft ondernemerschapsonderwijs zin in het lager onderwijs?
 Genetica
 Vrouwelijk ondernemerschap kan tot 60% verklaard worden door
genetische factoren, belang van omgeving.
 Geen unieke voorspellers (cf. IQ)
 Waarschijnlijk overschatting door foute assumpties
 Indirecte effecten
12 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

13. 1. Heeft ondernemerschapsonderwijs zin in het lager onderwijs?
 Persoonlijkheid
 Big Five
• Vindingrijkheid (+)
• Consciëntieusheid (+)
• Emotionele stabiliteit (+)
• Extraversie (+)
• Altruïsme (-)
 Interactie persoonlijkheid en omgeving: cumulatieve continuïteit
(Bandura, 1986; Caspi, Elder & Bem, 1987; Harris, 1995)
 Impact omgeving
13 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

14. 1. Heeft ondernemerschapsonderwijs zin in het lager onderwijs?
 As the twig is bent, the tree is inclined
 Neurobiologische plasticiteit
 Ondernemende “mindset” is moeilijk aan te leren
14 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

15. 2. Stimuleren van ondernemend gedrag bij kinderen
15 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

16. 2. Stimuleren van ondernemend gedrag bij kinderen
 Methodologische problemen
 Ondernemerschapsintenties
 Intuïtie & extrapolatie
 Retrospectieve technieken
 Ondernemend gedrag in puberteit
 Creatief gedrag: spelletjes bedenken, tekenen, timmeren,…
 Leidinggevend gedrag: woordvoerder, kapitein, …
 Commercieel gedrag: dingen verkopen, ruilen, …
 Non-conformistisch gedrag
(Duckworth & Schoon, 2009; Schmitt-Rodermund, 2004; Zhang & Arvey, 2009)
 Cumulatieve continuïteit + Reality check
16 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

17. 3. Hoe kunnen we ondernemend gedrag stimuleren?
 Klik om de modelstijlen te bewerken
 Tweede niveau
• Derde niveau
Vierde niveau
Vijfde niveau
17 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

18. 3. Hoe kunnen we ondernemend gedrag stimuleren?
 Verre voorspellers
 Cultuur (cf. STORE)
 Schoolomgeving
• Invloed leerkracht
• Klaspraktijk vs ondernemerschapsprogramma
 Familie
• Generationeel
• Ouderschapsstijl
• Geboorte rangorde
 Leeftijdsgenoten ‘peers’
• Groepsocialisatietheorie
• Lange termijn effecten
• Sterke filter
18 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

19. 3. Hoe kunnen we ondernemend gedrag stimuleren?
 Dichte voorspellers
 Motivatie
• Behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid
• Autonoom vs gecontroleerde motivatie
 Geloof in eigen kunnen
 Gepercipieerde subjectieve normen
 Persoonlijkheidstrekken
• Vrij stabiel
• Sterk beïnvloed door peers
19 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

20. 3. Hoe kunnen we ondernemend gedrag stimuleren?
 Exploratieve test in 3 lagere scholen
 149 Leerlingen (4e, 5e, 6e) en hun leerkrachten
 Focus op 4 categorieën van ondernemend gedragingen
 Aangepaste vragenlijsten
20 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

21. 3. Hoe kunnen we ondernemend gedrag stimuleren?
 Dichte voorspellers
 Geloof in eigen kunnen
 Autonome motivatie
 Subjectieve normen als linking pin (cf. Cullen et al., 2001)
• Via ondernemende klaspraktijk en achtergrond leerkracht
 Controlevariabelen
 Jongens nemen meer de leiding (of zeggen dat)
 Kinderen in 4e jaar sterkste non-conformistisch
 Geen effect van geboorte rangorde
21 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

22. Conclusie en aanbevelingen
 Stimuleren van autonome motivatie (Vansteenkiste et al., 2007)
 Concreet:
• Geef tips (ipv oplossingen) wanneer kinderen in moeilijkheden zitten
• Geef kinderen de tijd om hun mening te geven
• Geef kinderen de tijd om zelf problemen op te lossen, etc.
 Stabiel over tijd en ruimte
 Beloon geen intrinsiek gemotiveerd gedrag
 Geef aan wat mag en niet mag
22 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

23. Conclusie en aanbevelingen
 Stimuleren van geloof in eigen kunnen (Vansteenkiste et al., 2007)
 Concreet:
• Bevorder interne locus of control
• Creëer leersituaties (actief of door observatie)
• Geef specifieke en constructieve feedback
 Naar een ondernemende klaspraktijk
 Continuïteit vs ondernemerschapsprogramma’s
 Focus meer op leerkrachten en significante anderen
 Kracht van de media
23 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

24. Conclusie en aanbevelingen
 Invloed van leeftijdsgenoten
 Samen ondernemende activiteiten beleven (cf. Tulley & Spiegler)
 Iedereen kan iets!
 Identificeer ondernemende voortrekkers
 Promoten van ‘moeilijk’ gedrag
 Transactioneel gedrag
 Non-conformistisch gedrag
24 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

25. Q&A
 Shoot!
25 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

26. 26 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

27. 27 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

28. 28 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |

29. 29 | Flanders DC Kenniscentrum | 19-10-2010 |