Gotowość szkolna. Rozwój sfery fizycznej, poznawczej, emocjonalno-społecznej.

1. Gotowość szkolna
Rozwój sfery:
fizycznej, poznawczej i
emocjonalno - społecznej
Opracowała: mgr Anna Wolska – psycholog szkolny SP3 w Zielonce

2. Człowiek rozwija się w ciągu całego życia.
Ścieżka rozwoju każdego człowieka jest odmienna od
pozostałych.
Psychologowie starają się jednak odkryć prawidłowości
rozwoju, wyodrębnić etapy, wskazać kryzysy, jakie
mogą wynikać ze zmian, takich jak np. rozpoczęcie
nauki w szkole.

3. W teorii rozwoju psychospołecznego E. Eriksona (1997) na wiek
przedszkolny przypada taki etap rozwoju, który niesie ze sobą
między innymi, wewnętrzny konflikt między inicjatywą
a poczuciem winy. Żeby rozwiązanie tego konfliktu było korzystne
dla dalszego rozwoju, dzieciom potrzebna jest przestrzeń do
eksploracji, realizowania własnych pomysłów,
nawiązywania kontaktów.
Młodszy wiek szkolny wiąże się z wewnętrznym kryzysem między
poczuciem kompetencji a poczuciem niższości. W tym okresie
rozwojowym z tego punktu widzenia dzieciom potrzebne są
wymagania na miarę ich możliwości, pochwały
i przekonanie, że potrafią sobie poradzić z zadaniami, które
są przed nimi postawione.

4. Charakterystyka rozwojowa dzieci:
- silna więź z rodziną
- potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji, stałości środowiska
- odporność psychofizyczna zależna od pory dnia, pory roku,
pogody
- krótki czas skupienia uwagi
- poznawanie świata poprzez działanie, w „całościowy” sposób
- myślenie konkretne i konkretno – obrazowe
- ćwiczenie zmysłów i ich integracji
- duża aktywność fizyczna, ruch, manipulacja
- pytania jako przejaw ciekawości
- egocentryzm, jako cecha rozwojowa, potrzeba uwagi, bycia
w centrum
- duża wrażliwość uczuciowa, rola uczuć w poznawaniu
i przeżywaniu świata
- intensywny rozwój wyobraźni, odtwarzanie w zabawie sytuacji
i ról społecznych
- potrzeba warunków dla własnej inicjatywy

5. Podjęcie przez dziecko obowiązku szkolnego wiąże się
z początkiem nowego, bardzo ważnego etapu w życiu.
Przechodząc z wieku przedszkolnego w wiek wczesnoszkolny ulega
zmianie podstawowa forma działalności dziecka. Dotąd była to
zabawa. Teraz będzie nauka.
Osiągnięcia w nauce będą podstawowym kryterium oceny
dziecka.
Jednak, aby dziecko mogło sprostać wymaganiom szkolnym
i w pełni się rozwijać, musi osiągnąć dojrzałość szkolną.
Każdy rodzic powinien wiedzieć, na czym polega dojrzałość
szkolna.

6. Dojrzałość (gotowość) szkolna to
osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju
intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki jest
niezbędny do sprostania wymaganiom szkoły –
wg B. Wilgockiej - Okoń

7. Ocena gotowości szkolnej dziecka
powinna zawierać cztery aspekty
rozwoju:
ROZWÓJ
FIZYCZNY
ROZWÓJ
PERCEPCYJNO-
MOTORYCZNY
ROZWÓJ
UMYSŁOWY
ROZWÓJ
EMOCJONALNO
- MOTYWACYJNY
ROZWÓJ
SPOŁECZNY

8. ROZWÓJ FIZYCZNY I JEGO
WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE
SZKOLNE
Koordynacja i sprawność ruchowa,
sprawność narządów zmysłu,
odporność na choroby i zmęczenie
oraz sprawność manualna
mają ogromne znaczenie w nabywaniu takich
umiejętności szkolnych jak:
zdobywanie wiedzy, czytanie, pisanie i
komunikacja.

9. Na co warto zwrócić uwagę?
Czy dziecko lubi zabawy ruchowe?
Czy chętnie uczestniczy w zespołowych grach
ruchowych?
Czy jest w stanie zachować określoną pozycję przez
jakiś czas (spokojnie stać, siedzieć)?
Czy dziecko dobrze widzi i słyszy?
Czy męczy się szybciej niż rówieśnicy?

10. Przejawy obniżonej sprawności ruchowej
-trudności w utrzymaniu równowagi przy staniu i skakaniu
na jednej nodze
-ogólna niezręczność, mała wyćwiczalność w zakresie dużych
ruchów
-ogólne spowolneinie ruchowe
-brak koordynacji ruchowej i zakłócenie koordynacji
wzrokowo-ruchowej w zabawach, w których ruch odbywa
się pod kontrolą oka
-osiąganie z opóźnieniem różnych umiejętności z zakresu
samoobsługi, zabawy i sportu
-niski poziom prac plastycznych
-nieumiejętność rysowania znaków literopodobnych i figur
geometrycznych

11. Co może zrobić rodzic?
- Zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu, najlepiej na świeżym
powietrzu.
- Stwarzać okazje do spotkań z rówieśnikami, gier i zabaw
zespołowych.
- Nie lekceważyć sygnałów, które mogą świadczyć o tym, że
dziecko źle widzi lub słyszy.
- Organizaować zabawy z piłką, z własnym ciałem (bieganie,
pływanie, skakanie, chodzenie po krawężnikach, bieg z
przeszkodami, jazda na rowerze).
- Usprawniać motorykę małą przez:
wyciananie, malowanie palcami, pomoc w lepieniu pierogów,
zabawy z plasteliną, masą solną, majsterkowanie, kolorowanie,
zabawę zgniotkami.

12. ROZWÓJ PERCEPCYJNO-
MOTORYCZNY I JEGO WPŁYW NA
FUNKCJONOWANIE SZKOLNE
Aspekty sprawności manualnej,
orientacja przestrzenno-kierunkowa,
analiza i synteza wzrokowa,
analiza i synteza słuchowa
oraz analizator czuciowo - ruchowy
mają wpływ na takie umiejętności szkolne jak:
nabywanie wiedzy, czytanie, pisanie,
komunikacja, zdolności matematyczne,
ogolne funkcjonowanie w szkole.

13. Orientacja przestrzenno -
kierunkowa
Zdolność odróżniania
strony lewej od prawej oraz określania
relacji przestrzennych typu nad, pod, za.
Umożliwia piszącemu dziecku orientację na kartce
papieru oraz podjęcie decyzji, jak względem siebie
ułożyć elementy graficzne pisma, które jest przecież
zestawem kresek i kółek położonych względem siebie
w różnych relacjach przestrzennych.

14. Trudności w orientacji przestrzennej:
- nie opanowanie pojęć przestrzennych: góra-dół, nad-pod, tył-
przód, wyżej-niżej
-brak orientacji w schemacie własnego ciała
-nieustalonej stronności ciała (lateralizacja).
Co może zrobić rodzic?
-rozwijanie umiejętności przez inicjowanie zabawy w lustro
-wykonywanie przez dziecko prostych ruchów wg poleceń
słownych: idź dwa kroki w prawo, potem trzy do przodu
-wykonywanie tych samych poleceń przed lustrem
-tworzenie map, schematów
-slalomy, bieg z przeszkodami
-tworzenie kompozycji (mozaiki).

15. Znaczenie orientacji przetrzenno-
kierunkowej dla nauki matematyki,
pisania i czytania

pisanie liter 
nauka geometrii

rozwiązywanie grafów

16. Sprawność manualna
- Umiejętność odpowiedniego dostosowania siły nacisku
mięśni dłoni podczas pisania/rysowania.
- Zręczność, sprawność ruchów rąk.
- Wykonywanie ruchów ciągłych (pisanie).
- Zdolność do utrzymania kierunku ruchu.
Sprawność manualna związana jest ze
zdolnością posługiwania się narzędziami, takimi
jak przybory pisarskie oraz plastyczne
(ołówki, kredki, nożyczki), związana z ich
właściwym chwytem oraz skutecznym
stosowaniem.

17. Ćwiczenie sprawności manualnej
Proponowanie dziecku
różnych form aktywności
plastycznej (np.
malowanie palcami,
szerokimi pędzlami na
dużych arkuszach
papieru).
Zwracanie uwagi na
prawidłowe trzymanie
przyborów
piśmienniczych.

18. Analiza i synteza wzrokowa i słuchowa
Kompetencja umysłu,
polegająca na rozkładaniu na podstawowe elementy,
docierających do mózgu wrażeń słuchowych
(wszelkich odgłosów, dźwięków mowy)
i wrażeń wzrokowych
(obrazów otoczenia, figur złożonych, pisma)
oraz ponownym ich syntetyzowaniu i interpretowaniu,
warunkująca opanowanie umiejętności
czytania i pisania.

19. Analizotor czuciowo-ruchowy
Zdolność do odbioru i przetwarzania bodźców czuciowych,
ich rozumienia i reagowania na nie odpowiednią
aktywnością ruchową.
Istotna podczas: pisania – dostosowania nacisku ręki, utrzymania
prawidłowej pozycji ciała, funkcjonowania w grupie (np.
grupowe gry i zabawy ruchowe).
Dla prawidłowego funkcjonowania dziecka
w szkole niezbędna jest wzajemna integracja
procesów analizy i syntezy wzrokowej
i słuchowej oraz czuciowo – ruchowej, która
warunkuje skuteczne nabywanie umiejętności
czytania i pisania.

20. Wyrównywanie deficytów analizy i syntezy
wzrokowej
Przejawy obniżonej sprawności
wzrokowej:
- zauważanie małej ilosci
szczegółow na obrazkach-
opis jest ubogi
- trudności w rozpoznawaniu
przedmiotów na obrazkach
- złe odwzorowywaniu figur
geomatrycznych i ich
układów.
Co może zrobić rodzic?
-Inicjowanie zabawy w
szukanie par obrazków,
szukanie róznic w obrazkach.
-Odszukiwanie w rzeczywistości
przedmiotu przedstawionego
na obrazku symbolicznie.
-Wspólne składanie obrazka z
kilku części, układanie
postaci ludzkiej.
- Wspólne układanie puzzli, gra
memo, gra karciana Piotruś
lub Dooble.

21. Wyrównywanie deficytów analizy i
syntezy słuchowej
Przejawy obniżonej
sprawnosci słuchowej:
-nieumiejętność rozróżniania
dźwięków
-niewyodrębnianie dźwięków z tła
-nie mozność ustalenia skąd
pochodzi dźwięk
-nieumiejętność powtórzenia
krótkiej sekwencji dźwięków
-niewyklaskiwanie rytmów
- nie słyszenie co jest na początku
i na końcu słowa
Co może zrobić rodzić?
- Nauka rozpoznawania głosów
zwierząt, przedmiotów,
instrumentów.
-Nauka sekwencyjnego wydawania
dźwięków na różnych przedmiotach.
-Rozpoznawanie piosenek z bajek.
- Zabawa w układanie rymów do słów.
-Szukanie nazw zwierząt na w, k, p.
-Zabawa na kończenie słów
rozpoczynających się na konkretną
sylabę.
-Pod obrazkiem dziecko układa tyle
przedmiotów, ile słyszy sylab.

22. ROZWÓJ UMYSŁOWY I JEGO
WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE
SZKOLNE
Uwaga, pamięć,
myślenie oraz mowa
mają wpływ na takie umiejętności szkolne, jak
nabywanie wiedzy, czytanie, pisanie i ogólne
funkcjonowanie szkolne.

23. Uwaga i pamięć
Uwaga
zdolność kierowania uwagi
na wybrany obiekt
(zgodny z poleceniem
nauczyciela) – uwaga
dowolna
i skupiania jej przez
określony czas – trwałość
uwagi
to kompetencje niezbędne
dla funkcjonowania
dziecka podczas zajęć w
szkole i nauki.
Pamięć
zdolność do
zapamietania
informacji,
przechowywania ich
oraz do swobodnego
ich wydobywania w
dowolnym momencie.

24. Ćwiczenie uwagi i pamięci
Przejawy obniżonych funkcji :
-nieumiejętność powtórzenia
sekwenji ruchów
-nieumijętność powtórzenia co było
na obrazku
-dziecko nie potrafi powiedzieć co
widziało na dwóch obrazkach
pokazywanych jednocześnie i po
kolei
-nie odtwarzanie wzoru, który
zniknął z pola widzenia
-nie skupienie uwagi na tym, co
ważne
Co może zrobić rodzic?
-Gra memo.
- Zwiększanie pojemności pamięci
dziecka przez zwiększanie ilosci
zapamiętywanych wyrazów.
-Zadawanie pytań do obrazka
eksponowanego wcześniej.
-Zabawa w detektywa „co
zniknęło?“
-Odtwarzanie, naśladowanie
sekwencji ruchów
-Czytanie dzieciom książek i
słuchanie ze zrozumieniem.

25. Myślenie
Myślenie dziecka przekraczającego próg szkoły
powinno charakteryzować się możliwością
operowania informacjami tak, aby rozumiało
proste pojęcia, zasady, reguły i prawidłowości.
Powinny pojawić się także początki
umiejętności wnioskowania.
Niezbędny jest również pewien zakres wiedzy
o otaczającym dziecko środowisku
– rodzinie, relacjach czasowych itp.

26. Jak wspierać rozwój myślenia u dziecka?
- Proponować dziecku gry planszowe.
- Nie wyręczać, dać dziecku szansę, aby samo znalazło
rozwiązanie problemu.
- Proponować gry/zabawy, polegające na tworzeniu
klas (np. dzielenie zbioru obrazków na grupy:
zwierzęta, rośliny itp.)
-Bawić się z dzieckiem w porównywanie obiektów pod
względem wielkości, liczebności itp.
-Układać obrazków według sekwencji wydarzeń.
-Uzupełniać element w szeregu.
-Rozwiązywać rebusy, zagadki.

27. Mowa
Mowa czynna:
- dziecko powinno posługiwać się mową wiązaną,
-dysponować odpowiednim zasobem słów i pojęć,
-mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym
i gramatycznym,
-formułować komunikaty tak, aby mogło zostać
zrozumiane.
Mowa bierna:
-dziecko powinno posiadać odpowiedni zasób słów
i pojęć, a także poziom rozumienia mowy,
który pozwalać będzie dziecku
odbierać i właściwie interpretować
komunikaty nadawane przez innych.

28. Jak wspierać rozwój mowy
u dziecka?
-Jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem.
-Słuchać tego, co dziecko ma do powiedzenia.
-Czytać dziecku książki.
-Zachęcać dziecko do opowiadania o tym, co
usłyszało, co je zainteresowało.
-Zwracać uwagę na poprawność artykulacyjną
mowy dziecka.

29. ROZWÓJ EMOCJONALNO-
WOLITYWNY I JEGO WPŁYW NA
FUNKCJONOWANIE SZKOLNE
Panowanie nad emocjami,
poczucie obowiązku,
umiejetność pokonywania trudności,
motywacja poznawcza, empatia
wpływa na takie umiejętności szkolne jak
nabywanie wiedzy, relacje rówieśnicze oraz
relacje z dorosłymi.

30. Panowanie nad emocjami oraz poczucie
odpowiedzialności
Dziecko rozpoczynające
naukę w szkole zaczyna
-panować nad swoimi
uczuciami,
-stopniowo uczy się radzić
sobie emocjonalnie z
sytuacją oceny,
-adekwatnie, dojrzale
reagować na sukcesy i
porażki – zarówno
własne, jak i
rówieśników.
Dziecko, przekraczające próg
szkoły
-rozumie w pewnym zakresie
znaczenie obowiązku i
odpowiedzialności za
siebie
np.:
-pamięta o konieczności
odrobienia lekcji,
-przygotowania do
kolejnego dnia w szkole,
-ćwiczy czytanie, mimo, że
wolałoby się bawić.

31. Umiejętność pokonywania trudności
Dziecko dojrzałe do szkoły
próbuje pokonywać trudności:
-podejmuje wysiłek, mimo niechęci,
- szuka rozwiązania zadania, nawet jeśli nie domyśli się
go w pierwszej chwili,
- jeśli jest niezadowolone z efektów swojej pracy, nie
zniechęca się, podejmuje kolejne próby.

32. Motywacja poznawcza
Dziecko gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole jest
-dociekliwe,
-zainteresowane poznawaniem świata,
-nabywaniem wiedzy,
-potrafi na dłużej zainteresować się określoną
treścią,
-pragnie pogłębiać swoją wiedzę w danej dziedzinie.
Na tym etapie pojawiają się pierwsze
sprecyzowane zainteresowania.

33. Empatia
Dziecko zaczyna
uświadamiać sobie uczucia innych osób,
co z kolei stanowi podstawę dla kształtowania się
dojrzałych uczuć i relacji społecznych,
takich jak współczucie, przyjaźń.
Dlatego należy podkreślić,
iż rozwój emocjonalno – motywacyjny
ma bardzo istotny wpływ na
funkcjonowanie społeczne dziecka.

34. Wspomaganie rozwoju emocjonalnego
Problemy w rozwoju
emocjonalnym przejawiają
się w:
-braku panowania nad
emocjami
-przejawia zachowania
agresywne
-jest nadmiernie bierne,
hałaśliwe, powolne, ciche
- nie radzi sobie z rozstaniem
Co może zrobić rodzić?
- Rozmawiać z dzieckiem o
uczuciach.
-Uwrażliwiać dziecko na potrzeby i
uczucia innych osób poprzez
rozmowy oraz prezentowanie
właściwych postaw społecznych.
-Powierzać dziecku obowiązki
i odpowiedzialne zadania
(dostosowane do wieku).
-Rozbudzać w dziecku ciekawość
poznawczą poprzez bogactwo
doświadczeń, muzea, kino
intelektualnych i kulturalnych...
(książki, wystawy, muzea,
kino, teatr, wycieczki).

35. ROZWÓJ SPOŁECZNY I JEGO
WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE
SZKOLNE
Poczucie przynależności do grupy,
rozumienie zasad i norm społecznych,
motywy prospołeczne
oraz porównywanie siebie z innymi
wpływają na kształtowanie właściwych relacji
zarówno z dorosłymi, jak i rówieśnikami.

36. Poczucie przynależności do grupy
Dziecko uświadamia sobie, że jest częścią
grupy/klasy,
dzięki temu komunikaty
kierowane przez nauczyciela do klasy odbiera jako
skierowane także do siebie.
Rozumienie zasad i norm społecznych
Dziecko dojrzałe do szkoły zaczyna
rozumieć zasady i normy społeczne
oraz staje się zdolne do ich przyswajania i
przestrzegania,
co stanowi istotny aspekt funkcjonowania szkole.

37. Motywy prospołeczne
Dziecko kieruje się nie tylko własnym dobrem,
ale także dobrem drugiej osoby/grupy,
staje się zdolne do działania na rzecz drugiej
osoby/grupy.
Porównywanie siebie z innymi
Zdolność do porównywania siebie z innymi stanowi
podstawę dla określania siebie na tle grupy
oraz kształtowania się samooceny dziecka.

38. Wspomaganie rozwoju społecznego
Dziecko niedojrzałe społecznie:
- nie umie współpracować w
grupie
- zwraca na siebie cały czas
uwagę
- nie potrafi się dzielić ani
ustąpić
- nie potrafi czekać na swoją
kolej
Co może zrobić rodzic?
- Dawać dziecku jak najwięcej
okazji do kontaktów z
rówieśnikami
- Stwarzać dziecku okazje do
radzenia sobie w różnych
sytuacjach społecznych.
- Inspirować dziecko do do
zachowań prospołecznych
(działania na rzecz innych).
- Rozmawiać z dzieckiem o jego
uczuciach związanych z
przeżytymi sukcesami oraz
porażkami.
-Bawić się z dzieckiem w
przewidywanie zdarzeń.

39. Pamiętając, że jako rodzice jesteśmy
wzorem do naśladowania dla swoich
dzieci, starajmy się, aby sposób w jaki
my wyrażamy emocje
był akceptowany społecznie
i godny do naśladowania przez nasze
dzieci.
Życzę sukcesu
we wspieraniu Państwa dzieci
na ścieżce edukacyjnej.