Ομήρου Οδύσσεια α 109-173

1. ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ραψωδία α, στιχ. 109-173 Η Αθηνά στην Ιθάκη
 Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε τέσσερις σκηνές. Πως ξεχωρίζουμε τις σκηνές;
O όρος σκηνή είναι έννοια ευρύτερη: παρουσιάζει ένα μέρος της δράσης που έχει ενότητα. Bασικά κριτήρια για τη
διάκριση των σκηνών είναι: α. η αλλαγή τόπου, β. η αλλαγή προσώπων, γ. η αλλαγή τόπου και προσώπων, δ. η
διαφοροποίηση του χρόνου.
1η
σκηνή: στιχ. 109-115 «Προετοιμασία της Αθηνάς στον Όλυμπο και αναχώρηση»
 Ποια εικόνα διακρίνουμε σ΄αυτή τη σκηνή; (έχει στοιχεία ανθρωπομορφισμού);
Mε τον όρο εικόνα, στη λογοτεχνία, εννοούμε την περιγραφή που προκαλεί στον αναγνώστη ή στον ακροατή την
εντύπωση ότι βλέπει μπροστά του αυτό που περιγράφεται. Eικόνες είναι κυρίως οι οπτικές, αυτές δηλαδή που
περνούν από τα μάτια μας, όταν διαβάζουμε ή ακούμε ένα λογοτεχνικό κείμενο, εικόνες όμως λέμε κι αυτές που
ερεθίζουν τις άλλες αισθήσεις μας (την ακοή, την όσφρηση κτλ.), οπότε (αντίστοιχα) τις χαρακτηρίζουμε
ακουστικές, οσφρητικές κτλ.
Διαβάζουμε τα σχόλια 1 και 2 (το κοντάρι προοικονομεί τη μνηστηροφονία)
2η
σκηνή: στιχ. 116-142 «Ο αύλειος χώρος των ανακτόρων της Ιθάκης»
 Πώς φτάνει η Αθηνά στην Ιθάκη; Σε ποιο σημείο του παλατιού στέκεται πρώτα; (δείτε την εικόνα του
μυκηναϊκού ανακτόρου)
 Ποια μορφή πήρε η Αθηνά; Πώς λέγεται αυτός ο τρόπος εμφάνισης;
Η μεταμόρφωση ενός θεού σε άνθρωπο ονομάζεται ενανθρώπιση. Όταν εμφανίζεται με τη θεϊκή της υπόσταση
τότε έχουμε θεϊκή επιφάνεια.
Στο τέλος της ενότητας θα καταλάβουμε για ποιο λόγο μεταμορφώθηκε η Αθηνά.
 Να σχολιάσετε την εικόνα με τους μνηστήρες. Τι εντύπωση σας προκαλεί η συμπεριφορά τους; Αξίζει να
τιμωρηθούν; (προοικονομία)
Αγέρωχος= υπερήφανος / υπερόπτης, ποιο ταιριάζει στους μνηστήρες;
Κήρυκες: σχόλιο 5. (τι είδους εικόνα έχουμε εδώ);
 Γιατί στους κρατήρες με το κρασί έβαζαν και νερό;
 Ποιος είδε πρώτα την Αθηνά; Που καθόταν και τι συλλογιζόταν; Ποια επίθετα ταιριάζουν στον Τηλέμαχο;
Η εικόνα του Τηλέμαχου / εικόνα των μνηστήρων (αντίθεση)
 Τι χαρακτήρα καθρεφτίζει ο τρόπος υποδοχής της Αθηνάς-Μέντη από τον Τηλέμαχο;
Ο Τηλέμαχος αγνοεί ότι είναι η θεά Αθηνά, ενώ εμείς το ξέρουμε. (επική ειρωνεία)
Παλλάδα: σχόλιο (τυπικό επίθετο)
3η
σκηνή: στιχ. 143-161 «Ο Τηλέμαχος και η Αθηνά»
 Προσέχουμε τη λεπτομερή περιγραφή με τα επίθετα που χρησιμοποιεί ο ποιητής. Υπογραμμίστε τα.
Σ΄αυτή τη σκηνή πραγματοποιείται ο θεσμός της φιλοξενίας. (πολιτιστικό στοιχείο)
Το τυπικό της φιλοξενίας των αρχαίων χρόνων έχει ως εξής.
 εγκάρδια υποδοχή και πρόσκληση σε γεύμα (134-139),
 εξαιρετικές περιποιήσεις (λουτρό, γεύμα) (143-161),
 μετά το γεύμα, ερωτήσεις για την ταυτότητα του ξένου (139-140),
 λουτρό και ανταλλαγή δώρων, που θα προταθούν στο τέλος της φιλοξενίας (α 344-353).

2. Γιατί ο θεσμός της φιλοξενίας ήταν τόσο σημαντικός;
Ο θεσμός της φιλοξενίας: πρόκειται για ένα θεσμό της ομηρικής και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας
που ήταν αναγκαίος και απαραίτητος, καθώς δεν υπήρχαν οργανωμένα μέσα συγκοινωνίας και επικοινωνίας των
ανθρώπων, αλλά ούτε και ένα οργανωμένο σύστημα υποδοχής και διαμονής των ξένων.
Το πόσο σημαντικός ήταν ο θεσμός αυτός για τους αρχαίους Έλληνες το υποδηλώνει και το επίθετο του Δία (Ξένιος)
Η φιλοξενία οδηγούσε συχνά στην απόκτηση στενών δεσμών φιλίας, γεγονός που εξυπηρετούσε τις συμμαχίες
αρχόντων-ευγενών.
Αυτός που φιλοξενεί ονομάζεται ξενιστής, ενώ με τη λέξη ξένος δηλώνεται είτε αυτός που έρχεται από άλλη χώρα,
είτε ο φίλος, ο μουσαφίρης (ο ξενιζόμενος).
 Σήμερα πιστεύετε πως θα φιλοξενούσαμε ένα ξένο με τον ίδιο τρόπο; Αν όχι, γιατί;
4η
σκηνή: στιχ. 162-173 «Οι μνηστήρες στη μεγάλη αίθουσα»
 Για ποιο λόγο αλλάζει εδώ η σκηνή;
 Παρατηρείστε πως περιγράφεται η συμπεριφορά των μνηστήρων και χαρακτηρίστε τους. Εκτός από τα
επίθετα του ποιητή ποια άλλα νομίζετε ότι τους ταιριάζουν; Να δικαιολογούνται οι χαρακτηρισμοί.
 Ποιος ο ρόλος του Φήμιου στο παλάτι; Τι φανερώνει η φράση ¨από ανάγκη¨ ;
Στοιχεία υλικού πολιτισμού:
 Να γράψετε δίπλα στα πρόσωπα που αποτελούν το υπηρετικό προσωπικό τις υπηρεσίες που προσφέρει το
καθένα και τα σκεύη που χρησιμοποιούνται. Να προσέξετε και τις εικόνες του βιβλίου.
Κήρυκες(123,164) ……………………………………......................................................................................................................
Κήρυκας(161-171)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Παιδόπουλα πρόθυμα(124-126)…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Μια παρακόρη(154-158)………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η σεβαστή κελάρισσα(157)………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ο τραπεζάρχης(159-160)………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Δούλες(165)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Έφηβοι(166)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Προσέξτε τα παρακάτω επίθετα και σκεφτείτε σε ποια πρόσωπα της ενότητας αντιστοιχούν.
 Να καταγραφούν τα έπιπλα που αναφέρονται στην ενότητα. Θεωρείτε ότι είναι ενδεικτικά μια πλούσιας -
βασιλικής κατοικίας;
Κατζελάκης Δημήτριος
Ευαίσθητος, αλαζόνες, δυναμική, άβουλος, φαντασμένοι, υπερόπτες, φιλόξενος,
αφιλόξενοι, αποφασιστική, σκεφτικός, αγενείς, μοναχικός, δειλός,