Presentatie door Sabine Denissen op Heemkunde Actueel (14 november 2015) tijdens de sessie 'Heemkunde en zorg'

1. 1 - 18/11/2015
Dementievriendelijke rondleidingen
De Schatkist van mijn
Verleden

2. 2 - 11/18/2015
Kennismaken met
de Rupelstreek

3. 3 - 18/11/2015
01/05/2015 4-Werven-Provincie Antwerpen
5 gemeenten
3 musea
2 bezoekerscentra
1 beschermd dorpsgezicht
Landschappelijke relicten:
tunnels, bruggen, poorten,
industriële panden,…

4. 4 - 11/18/2015
Klei-ontginning heeft
landschap en mens gevormd

5. 5 - 18/11/2015
Klei heeft het landschap gevormd
1. kleiput en klei-ontginning
2. verbindingsstraat tussen de vijf gemeenten (ondertunneld)
3. steenbakkerijen: productieplaatsen en droogloodsen
4. arbeiderswoningen, klein steegjes
5. steenovens met los- en laadkades
6. transport over de Rupel

6. 6 - 18/11/2015
400 jaar baksteen…
• Zware manuele arbeid
• Grauwe streek met grijze klei en diepe putten
• Kilometersrijen droogloodsen
• Zwaveldampen van de steenovens
• Kleine arbeiderswoningen tussen de schoorstenen
• Lintvorming langsheen rivier: watertransport

7. 7 - 18/11/2015
Bloei, verval en heropbloei
Eind jaren 70: instorting van de
steenbakkerijnijverheid
• Verwaarlozing op grote schaal
• Verval van industriële panden
• Kleiputten gebruikt als
stortplaatsen voor chemisch afval
NU spontaan nieuwe natuur
• Unieke fauna en flora
• Nog 1 werkende steenbakkerij –
duurzaam
• Toeristische meerwaarde

8. 8 - 18/11/2015
Klei heeft de mens gevormd
• Zware manuele arbeid: geharde mensen
• Seizoensarbeid man - vrouw
• Grote sociale verschillen: steenbakkers –
steenarbeiders
• Stakingen en sterke opkomst socialisme
• Sterke sociale verbondenheid
• Oraal erfgoed: verhalen, liederen, legendes
• Feesten: Sinte Pieter, kermissen, jaarmarkten
Zeer sterke gemeenschappelijke
geschiedenis

9. 9 - 11/18/2015
De Schatkist van mijn
Verleden

10. 10 - 18/11/2015
Erfgoeddag Helden 2012
• Inspiratie: Erfgoeddag 2012: HELDEN –
reminiscentieproject met ouderlingen en
kleinkinderen, Magi Oerlemans
• Grote rijkdom aan verhalen!
• Zeer positieve reactie op gezellig
samenzijn in heemkundige omgeving:
ook voor de kleinkinderen!
• Persoonlijk contact: verhaal kunnen
vertellen = aandacht
• Moet iets te beleven zijn: muziek, iets
drinken, animatie…
• Positieve ervaring: waarde van
reminisceren
• Opportuniteit om dit verder uit te
bouwen!

11. 11 - 18/11/2015
Voorbereiding
• Bepaal een coördinator: iemand moet project trekken
• Selecteer je expertise-team: theoretische omkadering,
operationele tips, communicatie…
• Regionaal Expertisecentrum Dementie (Orion, Wilrijk)
• Toeristische organisatie
• Voorzitter gidsenvereniging
• Voorzitter museum/musea
• Dementie Vlaanderen
• Mensen met expertise op het veld: Huis Perrekes
• Zoek een draagvlak: intensief dus moet lonend zijn
• Bij het publiek: herinneringen, belevenissen bij grote groep (lokale)
ouderlingen zijn de basis  bepaalt het thema en het succes
• Bij toerisme en de musea: de wil om het te promoten
• Bij de gidsen: wie wil de expertise aanleren?
• Bij de Woon- en Zorgcentra (WZC), Rust- en Verzorgingstehuizen
(RVT’s): (proef)rondleidingen en expertise

12. 12 - 18/11/2015
Aanpak
• Zoek enthousiaste gidsen
• Niet iedereen gaat tot einde mee
(met 8 gidsen, nog 4 over!)
• Vormingssessie voor de gidsen
(Regionaal dementiecentrum)
• Inzage in ziekte
• Hoe omgaan met deze mensen?
• Kies een sterk verhaal!
• Ga niet te breed, beperk het thema!
• Thema met veel zintuigelijke
mogelijkheden: visueel, klank,
proeven, voelen
• Leven van vroeger (lange
termijngeheugen is sterkst)
 Museum Rupelklei: visuele tableaus
 Heemmuseum Heymissen:
‘kijkkamers’

13. 13 - 18/11/2015
Uitvoering
• Volg een goedwerkend voorbeeld als
inspiratie
Zinneprikkelende wandeling in Hasselt
• Onderzoek of je het financieel rond
krijgt: rondleidingen kosten meer
wegens kleine groep
• Laat de gidsen samen een rondleiding
uitwerken, als groep ben je creatiever
• Organiseer één of meerdere
proefrondleidingen, met WZC of RVT
waar je contacten mee opbouwt
• Evalueer rondleiding én gids en stel
bij tot het werkt!
• Start je promotiemachine op!
• Ook papieren flyers
• Ook gezinnen

14. 14 - 18/11/2015
Feedback gidsen
Wat werkt niet?
• Gids die zijn/haar ingestudeerde
verhaal kwijt wil
• Eénrichtingscommunicatie
• Rechtstreeks confronteren
• Groep behandelen als kinderen
• Te snel wisselen van onderwerp;
teveel verplaatsen – verlies van
aandacht!
• Té actuele thema’s
• Grote groepen (meer dan 10p.)
• Groepen met enkel mensen met
zware dementie
• Langer dan 90 min
Wat werkt wel?
• Interactie: beleving is belangrijker
dan verhaal!
• Luister, nodig uit maar forceer niet.
• Behandel hen als volwassenen
• Gebruik zintuigelijke prikkels:
proeven, muziek/zingen, ruiken…
• Selecteer een paar plekken en blijf
hier even – leg uit wanneer je naar
een andere plaats gaat
• Verhalen uit het verleden
• Kleine groepen (5 - 7 pers. +
begeleiders)
• Gemengde groep, ≠ stadia
• Kortere rondleiding maar sluit
feestelijk af (koffie en taart)

15. Bedankt
DEPARTEMENT VRIJE TIJD
Streekbeleving Rupel
De Schorre
Schommelei 1/6, 2850 Boom
T 03 880 76 16, M 0475 33 02 22,
www.provant.be