COMENTARIO DE SANTA SOFÍA DE CONSTANTINOPLA FEITO POLA PROFE (MINIMOS PARA EXAMEN)

1. Santa Sofía de Constantinopla
Esta obra é Santa Sofía de Constantinopla. Os seus autores son Antemio de
Tralles e Isidoro de Mileto. Atópase en Istambul, Turquía e data do ano 537
d.C. polo que pertence á arquitectura do período bizantino.
Na época na que foi feita esta construción o contexto histórico caracterizábase
porque no referente á política, o Imperio Bizantino organízase seguindo a
estruturas romanas, onde o emperador ostentaba tódolos poderes (tamén o
relixioso). A economía baseábase principalmente na agricultura e a gandaría,
aínda que no s. VI d.C. desenvolveuse un próspero comercio polo
Mediterráneo. A sociedade bizantina organizábase en estamentos de forma
piramidal, no máis alto o emperador, pasando por funcionarios, agricultores,
gandeiros ou comerciantes para chegar o estamento máis baixo, os escravos.
Na arte cabe destacar a forte influencia oriental (China, India) que se vai
asentar sobe unhas estruturas básicas tomadas do mundo clásico.
As características xerais da arquitectura bizantina son:
• Adecuación dos edificios ao culto relixioso e á liturxia.
• Materiais pobres que amosan austeridade nos exteriores dos mesmos.
• Interiores luminosos rompendo co modelo tardorromano (pesados e
carentes de luz no interior).
• Estruturas lixeiras e máis esveltas nas que se abren ocos e ventás para
iluminar os interiores.
• Gran peso da luz interior –carácter simbólico (celestial ou espiritual).
• Cubertas con grandes cúpulas (influencia oriental) .
• Uso de arcos de medio punto.
• Uso de bóvedas de canón nos teitos interiores.
• Decoración interior rica en mosaicos, mármores de vivas cores... que
enriquecen os interiores dando maxestuosidade e elegancia aos
edificios austeros nos exteriores.
• Pasa por tres etapas ben diferenciadas:
• Primeira Idade de Ouro: 525- 567. Época de Xustiniano. Dura ata
as primeiras revoltas iconoclastas.
• Segunda Idade de Ouro: 867- 1204. Vai dende o triunfo sobre os
iconoclastas ata a toma de Constantinopla polas cruzadas.
Dinastía Macedonia.
• Terceira Idade de Ouro: 1261- 1453. Remata coa toma de
Constantinopla polos turcos. Dinastía dos Paleólogos.
• Elementos arquitectónicos:
• Columnas:
o Fuste: Cilíndrico con lixeiro éntase central e prefiren sen arestas.
o Capitel:
 Corintios:
 Simples: follas de acanto.
 Compostos (acanto e volutas).

2.  Teodosio:
 Follas máis planas.
 Acabado a Trépano (horadado).
• Muros:
o Dinámicos.
o Relación equilibrada masa-vanos ( arcos de medio punto).
o Tipos:
 Mampostería con sillares zona oriental.
 Mampostería con ladrillos e pedra irregular.
o Muros austeros, con poucos adornos - Reflexan estrutura interna.
• Cubertas:
o Substitución de cubertas de madeira por cubertas de
mampostería:
 Espazos lonxitudinais: bóvedas de canón.
o Espazos cuadrangulares.
 Antes: octógono e trompas.
 Agora: cúpula sobre pechinas.
• Arcos:
o Arquería (medio punto) apoiada en columnas illadas.
o Capitel presenta maior superficie de contacto.
 Intercalando anacos de arquitrabe.
 Colocando un cimacio.
• Materiais:
o Sillares ben labrados: Sobre todo en Siria e Palestina.
o Ladrillos:
 Módulo de anchura de muros (entre 75 e 80 cm.).
 Especialmente empregados en cubertas.
 Exteriores: Nús ou con algún adorno.
o Mármore:
 Columnas, xambas, linteis, frisos.
 Zonas interiores: Decoración polícroma- luxo.
Se nos paramos a analizar a obra en sí podemos decir oseguinte:
- Esta obra arquitectónica é a basílica de Santa Sofía que posteriormente
foi convertida en mesquita polos musulmáns. É un edificio relixioso
porque sempre tivo como función a de realizar actos relixiosos e adorar
a un Deus.
- Na antigüidade tiña unha función relixiosa ( como xa se explicou no
parágrafo anterior) e na actualidade conserva esa función máis a función
turística que adquiriu nos últimos anos, xa que pode ser visitada para

3. admirar as súas características artísticas. Ademais ten unha función
cultural xa que amosa rasgos da cultura dunha civilización pasada.
- Os materiais usados foron pedra e ladrillo para os muros, mármore de
cores para as columnas e o pavimento ou pranchas de cobre no interior.
- A técnica construtiva utilizada é a superposición de sillares de mármore
ou ladrillos, dependendo da zona da basílica, unidos mediante
argamasa.
- A planta é unha fusión de planta lonxitudinal con planta centralizada
rematada nun ábside. Internamente divídese en tres naves lonxitudinais;
a central, máis ancha, está separada das laterais por columnas. A
enorme cúpula (de 31 metros de diámetro) apóiase en catro grandes
pilares que, a través de catro triángulos curvilíneos (pechinas) permiten
o paso da planta cadrada á circular. Pero os empuxes que esta cuberta
xera diríxense tamén en sentido lateral, para o que se colocan bóvedas
de carto de esfera, cuxos empuxes son, á súa vez, recibidos por outras
menores de igual forma e por dúas bóvedas de canón, contrarrestadas
tamén por grosos contrafortes. Solucionado o problema de empuxes e
do paso do cadrado ao círculo grazas ás pechinas, esta enorme cúpula
foi tamén posible porque na súa construción empregáronse tanto pedra
porosa como tella, para facela menos pesada e porque o seu tambor se
tallou totalmente con fiestras, co que se alixeirou aínda máis. Esta
solución aos problemas de empuxes das cúpulas chámaselle Diálogo
tectónico de tendencia centrífuga ( Bruno Zevi).
- Nos tipos de cuberta destacamos a gran cúpula central xa mencionada,
as catro bóvedas de esfera e as dúas bóvedas de canón. No que se
refire o tellado interno está totalmente abovedado.
- No exterior observamos 4 grandes contrafortes dous a cada lado que
posúen unha función suxeitante.
- Santa Sofía posúe numerosos ventás, situadas principalmente nas
cúpulas, para entrada de luz no interior e xogar así coa claridade e os
distintos tons lumínicos.
- Está basílica contén unha porta principal de entrada e numerosas
portas a dependencias anexas que foron engadidas posteriormente.
- Na decoración podemos dicir que no exterior non existe xa que esta
construción da un aspecto pobre por fóra pero no interior está ricamente
decorada. Destacan elementos de diversa índole: arquitectónicos
(columnas, arquerías), escultóricos (relevos a bisel e trépano dos
capiteis das columnas), mosaicos (visible parcialmente na cúpula e nos
pavimentos). Posteriormente os musulmáns quitaron todas as imaxes
relixiosas debido a súa doutrina e colocaron grandes círculos decorados
con inscricións en árabe.
- Na simboloxía observamos o xogo de luz que se da no interior para
mostrar que “Deus está presente dentro da basílica”.
- Noutras características podemos destacar os catro minaretes, un a cada
lado e que son de orixe musulmán e polo tanto, posteriores.