Tradución ao galego dunha presentación do prof. Tomás Pérez Molina, onde se amosan as principais características da arquitectura románica

1. A ARTE ROMÁNICA A ARQUITECTURA: CARACTERÍSTICAS XERAIS

5. A ARTE ROMÁNICA E AS SÚAS TIPOLOXÍAS ARQUITECTÓNICAS CASTELOS MOSTEIROS IGREXAS “ Os bispos e os nobres, que eran os novos señores feudais, comezaron pronto a exercer o seu poder fundando abadías e mosteiros.” E. H. Gombrich

6. Na arte románica, todo o conxunto arquitectónico responde a unha concepción unitaria : a escultura e a pintura están supeditadas á construción arquitectónica As principais creacións arquitectónicas desta época son os mosteiros e as igrexas. Dentro das igrexas destaca a tipoloxía Denominada ”igrexas de peregrinación”

9. O CLAUSTRO ROMÁNICO Trátase dun patio adosado ao templo , arredor do cal se constrúe unha galería cuberta sostida por arcos de 1/2 punto que descansan sobre columnas, polo xeral pareadas. O claustro, ricamente decorado, ten cada vez máis importancia como espazo para a meditación espiritual Os capiteis das columnas adoitan decorarse con pasaxes evanxélicas con abundantes motivos simbólicos.

12. O TEMPLO ROMÁNICO: VOLUMES EXTERIORES E SECCIÓN INTERIOR reconstrución da Igrexa abacial de Cluny O exterior da igrexa, cuxos muros posúen escasos vans e contrafortes, lémbranos unha fortaleza ( a Igrexa como castelo de Deus ou a fortelza da Fe cristiá), cuxa portada principal, na fachada oeste (símbolo da porta da Xerusalén celestial) , aparece flanqueada por unha ou dúas torres

14. A PLANTA DO TEMPLO ROMÁNICO Basilical Cruz latina Poligonal

15. A PLANTA DO TEMPLO ROMÁNICO: A CRUZ LATINA Eixe lonxitudinal : o camiño cara a Deus A cabeceira adoita ser semicircular. A nave do transepto acentúa a separación entre o espazo dos fieis e o espazo sagrado do presbiterio

16. Planta basilical de tres ou cinco naves rematadas con ábsidas semicirculares, de influencia romana e que segue a tradición paleocristián

17. Aínda que tamén poden atoparse outras plantas poligonais , como a da igrexa de Eunate (Navarra), relacionadas coa orde dos Templarios e con ritos funerarios Estas plantas seguen os modelos de planta centralizada típicos da Antigüidade

18. O TEMPLO ROMÁNICO CON PLANTA EN CRUZ LATINA: ELEMENTOS CONSTITUÍNTES DO EDIFICIO O corpo lonxitudinal estrutúrase nunha nave central secundada por dúas ou máis naves laterais máis baixas O espazo interior articúlase a partir de tramos , espazos definidos, Polo xeral por unha unidad de bóveda

19. CABECEIRA transepto PORTADA PRINCIPAL CORPO LONXITUDINAL presbiterio xirola ábsida absidiolo ou capela radial ciborio cruceiro portada lateral torre arcadas tribuna OS ELEMENTOS CONSTITUÍNTES DENDE O EXTERIOR

20. Baixo o presbiterio adoita situarse a cripta, un espazo circular, abovedado, que permite entrar por un lado e saír polo outro. Este recinto acollía os sepulcros ou as reliquias e era tan importante que chegou a condicionar a reordenación da igrexa. As reliquias eran moi veneradas ; procedían de Roma e os mosteiros adoitaban posuílas tras pagar altos prezos por elas. Era tal o fervor que, ás veces, para velas, os fieis debían agardar días enteiros A CRIPTA

21. ALZADO DO TEMPLO ROMÁNICO O emprego de cubertas de pedra abovedada , máis resistentes ao lume cás de madeira, supuña importantes desafíos técnicos que tiñan que resolver As bóvedas de pedra exercen dous tipos de presión: vertical e lateral O peso vertical é absorbido polos muros interiores e o lateral polos grosos muros exteriores e os contrafortes que os reforzan, todos eles con profundos cimentos

22. Vans (permiten a entrada de luz) Tribuna (segundo andar sobre as naves laterales) Arcadas Os muros interiores que se abren á nave central teñen dous niveis (arcadas e tribuna) ou tres niveis ( arcadas, tribuna e xanelas) . No primeiro nivel as arcadas descenden en piares cruciformes ou columnas que imprimen un ritmo característico ao espazo interior A tribuna , galería situada sobre a nave lateral, ábrese tanto á nave central como ao exterior e proporciona luz Indirecta á nave central, polo xeral en semipenumbra

23. OS SISTEMAS DE CUBERTA: XERALIDADES A nave central adoita se cubrir con BÓVEDA DE CANÓN As naves laterais con BÓVEDA DE ARESTA A xirola con BÓVEDA DE ARESTA As ábsidas cúbrense con BÓVEDAS DE CUARTO DE ESFERA O cruceiro adoita cubrirse con CÚPULA sobre trompas ou pechinas

24. OS SISTEMAS DE CUBERTA E SOPORTES NO TEMPLO ROMÁNICO: A BÓVEDA DE CANÓN Grosos muros de carga Contrafortes exteriores Arcos feixóns Bóveda de pedra Vans estreitos e abucinados O desenvolvemento das bóvedas de pedra é un dos grandes logros do Románico. As bóvedas de canón sobre arcos feixóns, de reforzo, Convértense na alternativa ás cubertas de madeira, húmidas e inflamables Arcos formeiros

25. A BÓVEDA DE ARESTA (o cruzamento de dúas bóvedas de canón xenera este tipo de bóveda) A nave central adoita estar cuberta con bóveda de canón, mentres que as laterais están con bóveda de aresta

26. OS SISTEMAS DE SOPORTES INTERNOS As pesadas bóvedas de pedra sostéñense por medio de grosos muros , reforzados exteriormente por contrafortes, grosos piares e columnas O típico pilar románico ten a sección cadrada ou rectangular, en cuxas frontes atopamos adosadas semicolumnas que recollen o peso dos arcos feixóns que sosteñen a bóveda e dos arcos formeiros . Os primeiros aparecen volteados en sentido transversal ao eixe da nave, e os segundo en sentido lonxitudinal Exteriormente os pilares correspóndense cos contrafortes A evolución do piar tendeu á complexidade a medida que se lle ían adosando pilastras e columnas, dando lugar a piare de sección cruciforme ou poligonal . Os capiteis utilízanse coma soporte para, por medio de relevos, narrar pasaxes bíblicas

27. Van abucinado A necesidade de construír grosos muros para soster a pesada cuberta de pedra, impedía abrir grandes vans ; por isto, o abucinamento dos vans foi unha solución orixinal e práctica para iluminar os escuros interiores do templo románico

28. O ARCO DE MEDIO PUNTO: ELEMENTOS QUE O CONSTITÚEN

29. A ANIMACIÓN EXTERIOR DO MURO NA IGREXA ROMÁNICA, un exemplo A austeridade ornamental era a norma no exterior do edificio; porén, algúns elementos arquitectónicos e, sobre todo, a decoración escultórica das fachadas, contribúen a animar tanta sobriedade Igrexa de San Tirso, en Sahagún (León). S. XII

30. A ANIMACIÓN DEL MURO PILASTRAS ADOSADAS ARCOS CEGOS GALERÍAS de arcadas de medio punto Faixa de pequenos arcos cegos ou lombardos

31. O PÓRTICO ROMÁNICO

32. A FACHADA OU PORTADA DO TEMPLO ROMÁNICO pórtico abucinado arquivoltas Columnas adosadas tímpano parteluz