phát hiện về giới liên quan đến phụ nữ A Lưới...

1. ĐánhgiánhucầugiớinhómphụnữA Lưới
PhạmVũThiên*
LêThịKim Thoa**
NguyễnThịNgọcHà*
*CCIHP; ** HộiLHPN huyệnA Lưới
Lưuý chongườiđọc:
Hìnhchỉlàminh họavàthôngtin nàykhôngmangtínhđạidiệnchotoànbộcộngđồngA Lưới, nhưngtấtcảnhưngcâuhói, câuchuyệnđềucóthậtvàdo nhómphụnữcủachươngtrìnhthựchiện

2. Giớithiệu
•Chúngtôithấy, chúngtôinóilàmộthoạtđộngcủaphụnữA Lưới, cùngkểnhữngcâuchuyệnvềphụnữA Lướivềcuộcsống, giađình, laođộng, vànhữngđiềuphụnữquantâmtừđóvậnđộngngườidân, ngườinamgiới, cácban ngànhđoànthểtrongcộngđồng, thôn, xãvàhuyệnvềnângcaovịthếchophụnữ.

3. Mụctiêu
•TìmhiểucácvấnđềcủanhómphụnữA Lướivềcuộcsống, laođộng, raquyếtđịnhvàvấnđềbìnhđẳng, bấtbìnhđẳnggiữaphụnữvànamgiới

4. Phươngpháp
•Đánhgiánhucầugiớivớinhómphụnữđãsửdụngcácphươngphápnghiêncứuđịnhtính, baogồm: Phỏngvấn, thảoluậnnhómvàphântíchtrườnghợpvớithànhviêntrongtổhợpdệtzèngtạithịtrấnA Lưới
•Sốlượngchịemthamgiathảoluậnmỗilầnkhôngvượtquá15 ngườiđểcơhộitraođổiđồngđềugiữacácthànhviên

5. Câuhỏichính
•Thựctrạngvềbìnhđẳnggiớicủachịemtronglaođộng, quyềntiếpcậnđếnnguồnlực, quyềnraquyếtđịnh, cơhộihọctậpcácvấnđềliênquanđếnhônnhân, chămsócsứckhỏe, bạolựcgiới
•Nhữngyếutốnàogópphầnlàmtăngsựbấtbìnhđẳnggiới, ảnhhưởngđếncuộcsốngvàcơhộicủachịem

8. Ngườiphụnữvànamgiớilàmnhữngviệcgìtrongmộtngày? 3-4h
•Nấucám, nấuăn, vàdệtZèng(nếucónghềdệt)
4-5h
•Manghàngrachợbán
•Đibộgùihàngrachợ
7-15h
•Đilàmruộng, làmnương
•ThườngkhôngăntrưaMộtsốngườichồngdậysớmcùngvợ, nhiềungườingủđếnkhiđilàmmớidậy
Chồngsiêngthìđilàm, khôngsiêngthìnằmngủtiếp, hoặcđichơi, điuốngrượu

9. 11h
•Mộtsốchịemvềnhànấuăn13h
•Chịemtiếptụcđilàmđồng/ nương, hoặcđicủi16-17h
•Bắtđầuvềnhà, làmviệcnhà, nấuăn
•Nấucámheo
Đànôngxemtivi
Mộtsốtiếptụcđilàmchiều, nhiềungườiở nhàNam thanhniênthườngđiđábanh, hoặcngồinóichuyệnvớinamgiớikhác

10. 17-18h
•Ăntốicùnggiađình18-22h
•Giặtgiũ; choheoăn
•Chămsóccon, chocon học
•DệtZèng22-23h
•Đingủ
Vềăntốivớigiađình, hoặcđinhậuĐichơi, hoặcxemtiviĐingủ

11. … chịemmình…
…phảidậysớm
•Mìnhdậysớm3-4giờphảidậyrồi,phảirènlửa(nhómbếp),nấucámheo…xongbắtđầunấucơm,nhiềuviệclắm…nếunấurượucũngphảidậysớm,vừanấuvừalàmZèng,…
•Manghàngđibánthìcũngphảidậysớm,đisớm,4-5giờphảiđirồi…bánhàngxonglà6-7giờvềrồiđilàm(ruộng/nương)
…thườngkhôngăntrưa
•Đilàmnếulàmgần,ítviệcthì12giờvề,cònđixathìđisángđếnchiều(2- 3giờ)mớivề…nhưđilàmsắn,đirừng…mìnhthườnglàănsángrồiđilàm,trưakhôngăngì,nhặt(háiquả)đượcgìthìăn,khôngthìnhịnquagiờhếtđóimà…Ngườidântộcmìnhlaođộngnhiềuthìngàyănhaibữathôi…sángănlúc6-7giờ,chiềuănlúc5-6giờ

12. … phảithứckhuya…
•Phụnữởđịaphươngemkhôngdámđingủsớm,toànthứckhuyađểdệtchiếu.Cónhữngkhiphảithứcđến11–12hđêm,sánghômsaulạidậysớm…
…lúcnàocũnglàmviệc…
•Khônglúcnàolàđượcnghỉcả,chồngthìkhônggiúpviệcnhà.Chồngcũngkhôngchămcon.Mìnhmàốmmệt,khôngđilàmmộthômthôithìchồngđãnóilà:“Ởnhàđểănbámchồngà?”
… thườngngủmuộn…
•LàmZèngrồiviệcnhà, nếudệtthìtranhthủbuổitốidệt… 9 giờrưỡi, 10 giờkém, cókhimuộnhơnmớiđingủ…
… chị em mình…

13. •…dậymuộn…
•…hiếmkhihoặcthườngkhônglàmviệcnhà…Thảoluậnnhómchothấy,trongsốchịemthamgiathảoluậnchỉcó02/ 10ngườicóchồngcùngdậysớmvàlàmviệcmỗingày
•“Chiềuvợnấuănthìchồngkhônggiúpgìhết,đilênhànàynhàkhác…lúcđóivềtìmcơm,tìmcanh,khôngthấycócơmthìđáthúng,đụngnia,chửibới…mìnhphảiđilàmvềrồilạibịmắng”,…hoặc“chồngcónhưngkhôngnhờgìhết…ănchơithôi,làmruộngthìcóemvớichịgáichồnglàm…”(nữ…33tuổi)
… thường…

14. •…rảnhrỗihơn…trongkhoảngthờigianchịemlàmviệc
•…nhậu,uốngrượubuổichiều,buổitối(thậmchícủabuổisáng).Quãngthờigiansau19htối,đànôngdànhthờigianchonhậu,uốngrượu,trongkhiphụnữvừaphảiloviệcnhà, vừaphảichămcon,choconhọc…
•“Đànôngkhôngphảilàmviệcnhà.Việcnhàlàviệccủaphụnữ.Đànôngítphảilàmhơncònchỉtoànrượubia,nhậunhẹtthôi…”
•“Việcchămconlàviệccủavợ,chồngchịchỉuốngrượuthôi. Làmđượcbaonhiêulàđổvàouốngrượuhết…”
… thường…

15. … kiêngkỵ… của
•Kiênggiặtđồ,đặcbiệtđồchovợ…dườngnhưhiếmngườiđànôngnàochịulàmngaycảkhivợốm,vợsinhcon:“chồngđilàmbảovệ… lúcvềthìcũnglàmvớivợ…cólươngcũngđưachovợ…duynhấtlàngườichồngtựgiặtquầnáocủachồng(đâylàmộtngườichồngđượcchịemcoilàngườitiếnbộ,cótráchnhiệmvàsẻchiavớivợ), vợgiặtquầnáocủavợvàcon…”
•“Khivợốmthìcóthểcóanhgiặt…nhưngkhivợđếnkzthìkhônggiặt…cóngườichồngvợđaulàvẫnmặckệkhônggiặtlàkhônggiặt…”
•“Mìnhbịtainạn,bịthươngởtay…khôngthểgiặtđồđược…suốt3tháng,chồngkhônggiặtgiúp,mìnhđãphảigiặtbằngchân…”

16. •“Chồngchịthayquầnáoralàvứtđấy,toànchịphảigiặt. Khôngbaogiờanhgiặtquầnáochovợvàchocon.Ngàychịsinhbé,chịvẫntựgiặtđồ…”
•Giảithíchviệckiênggiặtđồ,quanniệmcủangườidânchorằng...namgiớigiặtđồnhưvậysẽbịđaubệnhkhônggiặtđược..."đồ"củaphụnữđượccoilàdơ,khôngsạch..."mẹchồngnói,đểchồnggiặtthìchồngđau...cókhiphảicúngmớihết...nênkhôngđượcđểchồngphảigiặt"
… kiêngkỵ… của

17. ...laođộngphụ... làmviệcvặt...
•“Làmruộng,chỗdễthìngườitacầy(thuêmáycầycầy),cònlại(chỗkhó,ruộnghẹp,khôngcầymáyđược)thìchịemmìnhcốmàcuốc,…”
•...việcđồngáng,phụnữthườngvẫnlàm,vớinhiềuchịchỉcóphunthuốctrừsâulàcácchịkhônglàm:“phunthuốctrừcontraiphun,cònkhôngcóconthìnhờhàngxómgiúp…”vì: “khôngquenphun,màngườichịbịcaohuyếtáp,mìnhnhờngườiphunđitheobịcaohuyếtápsaygầnchết…”

18. •“... cònđicủi… còncôngviệcchuyênmônrồi… khôngthìlấygìmàđun…” mỗigùithườngnặngdễđến40-50 kg, vớicácchịthìgùicủiđólà... “Khôngsaođâuem, con gáiở đâylênrừnglàmtừbé. Cácchịquenrồi…”
...laođộngphụ... làmviệcvặt...

19. •“... Giađìnhkhókhăn, chồngchỉchơi, nhậunhẹt, vợphảilàmhếtđểnuôicon, nuôichồng, nhànướccho11 triệuxóanhàtạm… mìnhcũngphảiđứngralàmnhà…”
•“Chồngemtronggiađìnhkhôngbaogiờlàmviệcnhà, việckhókhănkhổcực. Việcđólàcủađànbàcon gái”
...laođộngphụ... làmviệcvặt...

20. •vànhững"việckhôngtên" tronggiađình… theoquanniệmcủanhiềungườilàviệccủaphụnữnhưviệcnhà, làmvườn, chănlợn, chăngà, chămsóccon cái… cũngđềulàcôngviệccủachịemmình...
•Mộtngàythìchịemlàm14 –16 tiếng... tínhtheosốthángthìphụnữkhôngcóthángnàonghỉ... cònnamgiới... bận, vấtvả... nhưngchỉbậntừtháng3 đếntháng10
...laođộngphụ... làmviệcvặt...

21. xâynhà...
xâytổấm

22. xâynhà...
•Ngườiphụnữthamgiavàhầuhếtcáccôngviệctạorasảnphẩmvàthunhậpcủagiađình:
–Làmruộng, làmrẫy
–Làmvườnvàchănnuôi
–Nấurượu
–VàlàmZèng(dệtthổcẩm) đểkiếmthêmtiềnchogiađình
•Nguồnthutừlaođộngcủaphụnữlànguồnthuchínhcủagiađìnhvớinhiềuphụnữ... khingườichồnglườilaođộnghoặcốm, bệnh
xâytổấm

23. •Namgiớicũngđilàm,kiếmthunhập,nhưnghầuhếtnhữngkhoảnchitiêugiađìnhđềudocácchịxoayxở.
“Chồngchịđilàmkiếmđượcbaonhiêutiềnlàđổvàouốngrượuhết”
"Chồngchịkhôngđưatiềnchochịnuôicon.Tiềnhọccủabélà375ngàn/thánglàchịphảitựlo.Cáckhoảntiềnkhácnhưtiềnnướcrửabát,xàphòngcũnglàtựchịlo.Anhkhôngđưachochị”.
xâynhà...
xâytổấm

24. •“Nóichunglàkhôngnghenhữngsựthậtngoàiđờithìmìnhtựnghĩmìnhlàphụnữ,thânphậnmìnhthếrồinênphảigánhvácviệcgiađìnhthôi”
•“Tronggiađìnhônganhconôngbác,có14đứacon.Bàchịvợnhưmộtcáimáysinhđẻ.Cònôngchồngrangoàichỉuốngrượu,khônglàmgì,vềnhàthìđòicơmnước,hầuhạ,muốnăngìphảiđượcnấy,vợphảiđivayđimượn,…Địnhkiếnấycónhiềunhấtởcácvùngnôngthôn…”
•“Từbécácbàcácmẹđãdạylà:Làcongáilàphảinhẹnhàng, nấuăn,dọndẹpnhàcửa.Lấychồngthìphảihiếuthuậnvớinhàchồng,bamẹchồng”
... nóivề“thânphận”

25. •Ngàyxưađibộ,ngàynaycóxemáy,ngườinamsướngquá… nênlười…
•HồixưakiếmRượukhókhăn,muốnuốngrượuđuốc…câymọclên…phảichọcrađểlấykhó,ít,nhưnggiờrượubianhiềudễ…Cácôngchồngcóđiềukiệnnhậunhẹtdễdànghơn...
•Nhiềuquángame/ quánchat, con cáihưhỏngdo rứa…
•Tâmlýưachơi, ưahưởngthụ, khôngưalàm… trongkhivợhàngngàyvẫnđilàm...
lýgiảitạisaonamgiớilười...

26. Sảnxuấtnôngnghiệp:
•Cày: Chủyếulànam
•Gieocấy: Chủyếulànữ
•Làmcỏ, bónphân: Nữlàmnhiềuhơnnam
•Phunthuốcsâu: Nữlàmnhiềuhơnnam
•Thu hái: Nữlàmnhiềuhơnnam
•Phơithóc: Nữlàmnhiềuhơnnam
•Chănnuôi: Nữlàmchính
và... ailàmviệcnhiều...

27. Làmthuê:Cảnamvànữcùngphảiđilàm
Chămsócgiađình:
•Lấynước: Chỉcónữlàm
•Lấycủi: Nữlàmnhiềuhơnnam
•Nấuăn: Chỉcónữlàm
Hoạtđộngcộngđồng:
•Họplàng: Cảnamvànữ
•Liênhoan, lễhội, hộilàng: nam
Việclàmphụtăngthunhập:Nữlàmnhiềuhơnnam
và... ailàmviệcnhiều...

28. •Xétvềthunhậpkiếmthêmthìcónhữnggiađìnhtuyngườinữkhốilượngcôngviệctuynhiềuhơnnhưngnhữngkhoảnkiếmđượclạiíthơn“NếutínhratiềnluônthìNamlàmthợnề,làmthuêthìthunhậpnamcaohơn.Chănnuôi,đanlátvànhữngcôngviệckhácthìphụnữlàmnhiềuhơnnhưngthunhậpmangvềlạiíthơn,lâucótiềnhơn”.
vàaicóthunhậpnhiều

30. •Cơhộiđihọccủaphụnữvànamgiớikhônggiốngnhau, con gáiítcơhộiđihọchơncon trai... “Tronggiađình, balàngườikeokiệtnhất. Banóirằngcon gáilàkhôngphảihọchànhnhiều, saunàykiểugìcũngđilấychồng” (nữ25 tuổi, nghỉnămlớp8)
•Bốmẹtôilúccònnhỏkhôngchotôiđihọc, tôichỉhọchếtlớp5. Vềnhàchồngtôiđihọcthêm. Tôikhôngđượcđihọclàdo bốtôikhôngchotôiđi: “Màykhônghọcđược, họcđếnthếthìphảinghỉngang, thìcũngvềlấychồnglàmchochồngchocon” (nữ>30 nghỉnămlớp5)
vàcơhộiđihọc?

31. •Cơhộiđihọckhôngchỉbịcảntrởtừgiađình... mộtphầnđếntừgiáoviênvàcáchhànhxửvớihọctrò(gái), tìnhtrạnghọctròbị"bạohành" khôngphảilàtrườnghợphiếmgặp, can thiệpvềtrẻkhuyếttậttạiA Lướinăm2011 cũngchứngkiếnnhữngtrườnghợptrẻbịgiáoviênđốixửkhôngcôngbằngkhitrẻlàgáivàchậmnhậnthức...
•"... chịđihọcmuộn... vàolớphọckhôngbiếtđánhvần, khôngbiếtlàmtính... côđánhsuốt, côgiáolấycuốnsáchđậpvàotay... khikhôngđánhvầnđược... chịnghĩ, mìnhở nhàkhôngbịcha mẹđánhmắng... đihọcbịđánh... chịbỏluôn... đếngiờvẫnkhôngbiếtchữ" (nữ>40 tuổi, bỏhọcnămlớp1)
vàcơhộiđihọc?

32. •Xétvềsựưutiên,contrailuônđượcưutiênhơncongái… nhiềuchịemchiasẻkhicònnhỏđãphảinhườngviệcđihọcchoanhtrai,emtrai...ởnhàđểgiúpviệcnhà,chămsócgiađình...
“Contraiđuađòinhiềuhơn.Contraiđihọcđòiphảicóxemáy,còncongáixeđạplàcaonhất.Bốmẹchiềucontraihơn”.
“Nhànghèomàcóhaiđứacon,mộttraimộtgáicùngđihọcmàchỉcóthểchomộtđứađihọcthìsẽchỉchođứacontraiđihọc.Đứacongáiphảiởnhàlàm”.
vàcơhộiđihọc?

34. •Nhữngđiềucácchịđượcbà, đượcmẹ, đượcngườilớndạyảnhhưởngrấtnhiềuđếnsuynghĩvàhànhđộngcủacácchị...
“… Mẹdặnlàcon gáithìphảihọccáchđiđứng, nóinăng, hiếuthảo”.
“... Hồixưamẹtôidạycon gáilàphảilễphép, làcon dâuphảiđốixửtốtvớinhàchồng, lễphépvớibốmẹchồng. Nếubốmẹchồngcónónggiậnthìphảiim”.
“... Ôngbàmìnhhay nóiphụnữlàphảinhịnđànông. Mìnhsinhrađãkhổrồi, phảichịuphảinhịn. Cóôngchồngđibồvềđánhvợ, vợvẫnnhịnnhục, vẫnphảichịulàm”
học... vềtráchnhiệmgiới

35. •“Theoôngchakểlạithìngườiđànôngcóquyềntrongtấtcảmọiviệctrongnhà,phụnữphảinghetheo.Hiệnnayđãđượcphổbiếnvềbìnhđẳngtrongcảviệclớnlẫnviệcnhỏ.Tuynhiênởmộtsốvùngnúithìđànôngvẫntoànquyềnquyếtđịnh,kểcảviệcchitiêu”.
•Thựctếnhiềuchịemchorằngmìnhchẳngđượcaidặndòcụthểvềviệclàmcongáilàgì...làmcongáithìphảinhưthếnào...nhưngsựchứngkiếncuộcsống,côngviệccáchứngxửcủabà,mẹ,cácdì,chịem...đưaramộttừ"thânphậnmìnhnóthế"...vàđiềunàyđãmangđủýnghĩacủanó...
học... vềtráchnhiệmgiới

36. •Nhiềuchịemtiếptụcdạycongáivềsựnhẫnnhịn
•Mộtsốítchịem(cánbộhộiphụnữcơsở)đãtạođiềukiệnchocongái,đượcđihọcnhưcontrai,khuyếnkhíchconđihọcvàcôngtác..cónóiđếnbìnhđẳnggiới...nhưngchỉlàsốíttrongcộngđồng
dạylạichocon gái...

37. •Chịemchưađềcậpđếnviệcnày... trênthựctếcon traicủacácchị, sốngtronggiađìnhvớingườicha giatrưởng, nhữngngườimẹnhẫnnhụcvàthườngxuyênphảichịunhữngbấtcông, bạohànhtừphíangườicha,... mẹkhôngdámnóigìvớicon traivềnhữngđiềuđóvàbàihọclớnnhấtvẫnlàsựnhẫnnhịncủabảnthânchịem, phụcvụchồng, phụcvụluôncảcáccon trai... liệunhữngngườicon trai(vịthànhniên/ thanhniên) tronggiađìnhsẽhọcđượcgì?
dạycon trai... vềtráchnhiệmgiới?

39. •Chịemgầnnhưphảichịutráchnhiệmhoàntoàntrongviệcnuôidưỡngvàchămsóccon cái. Đànôngthườngkhôngchịutráchnhiệm“Chồngchịkhôngbaogiờchămcon, cũngkhôngđưatiềnđểchochịnuôicon"... “Nhàchịcó3 con, nhưngchồngchỉtoànnhậunhẹtvàđánhđậpchị, khônggiúpđượcgìchochị…”
•vànhiềuchịemchịutráchnhiệmluônvềviệcthấthọccủacon“Mấyđứaconnhàchịtoànphảinghỉhọcvìchịkhôngcótiềnchonóđihọc..."
làngườichămsóctrẻ...

41. •Trongcácgiađình,ngườichămsócsứckhỏechophụnữkhôngaikhácchínhlàbảnthâncácchị
•Phụnữlàngườisinhcon,vàvẫncótrườnghợpphụnữbịtáchkhỏigiađìnhtrongthờikzsinhđẻ“Tôithấycáiviệcsinhconđẻcáitrongcácgiađình,cónơingườivợsinhnở,mẹchồngkhôngchochồngchămsóc,khôngchogiặtgiũchovợcon.Mộtsốnơiphụnữsinhnở,lúcmẹconcầnchồngnhấtthìhọlàmmộtcáichòitáchbiệtra, rấtlàkhôngđúng.NgườivợphảitựsinhconmộtmìnhởChòisaunhà,táchriêngra.Cónhữngnơinằm5ngày5đêm.Cónhữngnơilênđếncảtháng...”hoặc"...nhiềunhàkhônglàmchòinữanhưngquâytáchraởsaunàyđểchongườiphụnữởđó"
vàviệcsinhđẻ...

42. •Saukhisinh, chịemthườngchỉnghỉmấyngày, nhiềuthìđược1 tháng(nếukhôngrơivàomùavụ) rồilạiphảiđilàmbìnhthường
•Trườnghợpmộtchịbịthailưu“Nằmviệnvìthaichếtlưunhưngchồngvànhàchồngchẳnggiúpchịđượclàbao, chịvẫnphảitựđi, tựvề, tựlo chomìnhtiềnviệnphícũngvậy, phảilàmđểtrả...”
•Vềphòngtránhthai… ngườithựchiệncácbiệnphápphòngtránhlàphụnữ, bởiđànông“khôngchịudùngbao, mànếuđểôngấydùngbao, chẳngmay ôngấysay rượuôngấylạilàmhỏng, mìnhlạilàngườigánhchịu...”
vàchămsócsứckhỏesinhsản...

43. •Thườngthìcácchịítcócơhộiquantâmđếnsứckhỏe. Nguyênnhâncóthểkểđến:
–Đờisốngkinhtếkhókhăn,nênnếucóđauốmcũngkhôngcótiềnmàkhámchữa,tẩmbổ
–Nếucóốmmệt,khôngđilàmđượcthìsẽđói,khôngcógìănnêncũngkhôngdámnghỉngơi
–Cómộtsốnguyênnhânkhácnhư:làmviệcquásức,thiếuăn,…
ítcóđiềukiệnlo sứckhỏebảnthân

44. sứckhỏecủa
•"Chồngchịbịtai nạnmấynămrồi... mìnhphảichạytiềnlo thuốcthang... sautai nạnvẫnđilạiđược, nhưngtừấyanhấyở nhànhưngtừđóanhấynói, anhấykhônglàmviệcđược.. nhưngcáigìlàmđược, anhấyđềubảolàcủaanhấy... hàngngàyvẫnphảinấuănphụcvụ, rồiphảicóthêmcútrượu... "
•"Chồngemcũnghay ốmbệnh... đaulưng, đauxương... nhữngngàyấylàanhấynghỉlàm... rồiphảithuốcthang... cònemcũngbịđaulưng, đauxương, đaudạdày... emvẫnphảicốđilàmkhôngcóthìnhàchẳngcógìmàăn... "

46. "Quyền" vềtàisản
•"Vídụhaivợchồngcãinhauthìôngchồnghaynói:“Màymàkhôngưataonóithìmàyđivềvớibốmẹmày.Đấtđainhàcửakhôngbaogiờtaochiachomày”
•“Tàisảnchỉcónamgiớilàmracònnữgiớithìkhônglàmratàisản”.

47. Quyềnđứngtênchủhộ...
•“Namgiớicóquyềnđứngtênchủhộ,nữgiớithìkhông”...
•Trongcuộcthảoluậnchịemrấtquantâmđếnquyềnbìnhđẳngcụthểvàđơngiảnlàphụnữcũngphảiđượclàchủhộ.. vìchủhộlànắmgiữtàisảnngangbằngvớichồng,làngườiđượcđứngravayvốnngânhàng...cáimàhiệnnaycácchịchưathểcóđượckhingườichồnglàchủhộ

48. Quyềnvềviệcsinhđẻ...
•“Mộtchịsinhhaiđứacongáinhưngchồngkhôngvừalòng. Sinhthêmvẫncongái,đẻđứathứ4mớiđượccontrai.Lýcủaanhtalà:“Màyđẻracongáilàchomày,cònkhôngđẻcontraithìtaomấtdònggiốngcủatao”.Vậylàchịấyvẫnphảicốđẻ...”

49. Quyềnraquyếtđịnh...
•Trongcôngviệcgiađìnhítkhicácchịđượccósựtraođổivớichồng“Thườngthìcácôngchồngthườngtựquyếtđịnhchứkhônghỏiý kiếnvợ..."

50. Kiểmsoáttiềnvàchi tiêu
•Cónhữnggiađìnhngườiđànôngkiểmsoátchi tiêuvàgiữtiền: “Cómộtgiađìnhvợchồngtrẻ, nhưngôngchồnguốngsay vềđánhđậpvợ, đuổivợ, đòitiềnvìchorằngtiềnlàcủachồng, củađànông”
•Hoạtđộngvayvốnphụnữnghèo, vớinguồnkinhphí30 triệu/ hộchịemlàngườiđứngtênvay, nhưngkhitiềnđượcmangvềgiađình, ngườichồngsẽquảnlývàquyếtđịnhsửdụng(cánbộphụnữthịtrấnA Lưới)
•Nhiềutrườnghợpngườivợđihọpvề, cótiềnhỗtrợ, tiềnăntrưangườichồngcũnghỏingay... trongkhichồngcóngânquỹriêngvàgiấuvợ

51. Tiềndànhdụmriêngcủa
•Chịemthamgiaphỏngvấnthìđềukhôngaicókhoảntiềndànhdụmriêng,vì“khôngđủănthìlàmsaocótiềnđểdành?”và"cóđồngnàothìcũngdùngchogiađình...khôngcódư,còncónhiềutiềnthìchồngsẽgiữluôn"
•Hầunhưcácchịkhôngdámsắmsửagìchobảnthân.Quầnáođềulàquầnáocũhoặcđượccho...

53. Tảohôn
•Tảohônkháphổbiếnvớikhoảngthờigian15-20 nămvềtrước... khiđónhiềuchịemlấychồngở tuổi16-17 vàtảohôncũnghay gắnliềnvớicưỡng-éphônnhântừgiađình, cộngđồng...
•“Chịlấychồngnăm16 tuổi, giađìnhhaibênthỏathuậnđểbắthaianhchịphảicướinhau. Chịchốngcựthìbịbốmẹđánhmắng, épphảilấy”...“ vợchồngvớinhaucóbamặtcon rồi, chịkhổlắm, khổkhôngcònaikhổhơnđượcnữa...”

54. Nạn"ép" hôn...
•"Chịlúcđó14-15 tuổi, chẳngbiếtyêuđươnglàgì... anhấygửithư... chịdâunóilàthếnàothìphảitrảlờichongườita... rồianhấysang nhàđặtvấnđề... rồiđibộđội... hơnnămsauanhấyvề... chịtừchốinhưnggiađìnhkhôngcho, bảnthâncứsợảnhhưởngđếngiađình... rồinhậnlờikhitrướcsợsaunàykhôngcướiđượcai... thếlàthôiđành... màcóyêugìđâu..."

55. Hônnhânlàgiảithoát...
•Nhiềuchịemở đâylấychồngkhôngvìtìnhyêu"Chịmonglấychồngsẽđỡkhổ, nhưngnhànghèo... khôngailấy, ở nhàthìphảilo choanhbịbệnh, anhcũngkhôngthươnghay đánhđậphaichịem... nênquyếtđịnhcóngườihỏilànhậnlờilấy, chỉsauhaingày... dùcóthoángbiếtmặtanhấy... nhưngcóbiếtlàngườinhưthếnàođâu, saurồicuộcsốngcủachịvẫnrấtcơcực, khổvẫnhoànkhổ..."

56. vàhônnhâncủangườitrẻ...
•Nhiềuchịem(nhómtrẻ20-25)cũngbướcvàocuộcsốnggiađìnhsớmvìthấycuộcsốngởnhàquákhổ(đặcbiệtkhicácchịemnàylàngườichứngkiến/nạnnhâncủabạolựcgiađình), thấycuộcsốngcơcực,quyếtđịnhlấychồngsớm,nhưngcuộcsốngsauhônnhâncũngrấtvấtvả(22tuổi-2con)

57. Lâulâuchồnguốngmộtlầnnhưngkhimôuốnglàhay bạolực… mìnhkhôngngạinóivìlàviệcthật… bạolựcđánhđậpcũngcó, đạpcũngcó, cólầntúmtócđạpvàngười, cólầnôngnóilàônggiết… Điuốngvềkhôngnóicáichi ôngcũnggâychuyện

58. Lànạnnhâncủabạolựcthểchất
•“Chồngchịcứmỗilầnuốngsay làcócớđánhchị, chịvềnhàbuồnlắm…”
•“…Anhấychémchịmấylần, giờchânchịvẫncònsẹo…”
•"Bởitừxưađànôngđánhvợcon làchuyệnbìnhthường, nênbâygiờđànôngđánhvợlàchuyệnthườngtình. Cònnếuchuyệnphụnữđánhđànôngthìlàkhôngcónếtna. Dònghọchưacóchuyệnđóbaogiờ”.

59. Lànạnnhânbạolựctinhthần
•"Ai cũngđãtừngbịchồngchửimắng, sinhsự, nhấtlàsaukhiuốngsay. Đặcbiệtlàthườngviệcbaolựctinhthầnluôngắnliềnvớibạolựcthểchất. Bởinhữngcâuchửimắngítkhiđếnđơnthuần, màthườngđikèmnhữngcáitát, cúđấm,…"
•Việcthờơ, saonhãng, bỏmặcvợcon,… cũngcóthểđượcliệtkêvàohìnhthứcbạolựctinhthầnvàđâylàđiềumàchịemđốimặthàngngàykhingườichồngthiếuquantâm“Chịvớibéđitậphuấn, khôngkịpvềnấucơm. Chồngchịvềtựnấurồiănhếtcơm, hếtcanh, khôngđểphầnvợcon chútnàokhiếnchịrấttứcvàuấtức”.

60. •Ngườinamgiớicóthểcóquanhệngoàivợngoàichồng,phụnữvẫnphảichịu...vàđôikhiđặtđiềutiếnglàmtổnthươngphụnữlạiđượcchínhngườitrongcộngđồngsửdụng,...vànghiễmnhiênkhôngchorằngđiềuđólàmtổnthươngtrầmtrọngđếntâmlýcủangườiphụnữ,ngườimẹ...
•Ngườiphụnữluônbịđổlỗinếucóvấnđềgìxảyravớigiađình,vớicon"Việcchămsócconcáiởđâygầnnhưngườichỉcóngườivợlàm.Vìvậynếucóxảyrachuyệngìvớiconthìcácchịchắcchắnsẽphảinhậntráchnhiệm,vàchắcchắnlàphảinhậncảsựtráchmắngtừchồng"(dùngườichồngkhônghềchămcon)
Lànạnnhânbạolựctinhthần(tiếp)

61. Lànạnnhânbạolựctìnhdục
•“Nămchịmangbầuđứacon đầutiênđược3 tháng, chồngchịđòiquanhệ, chịkhôngcho, anhấycầmdaodívàocổchị…”
•Nhiềuôngchồngmuốncócon trai, làmmọicáchđểbắtvợphảiđẻcon trai: “Màyđẻracon gáilàchomày, cònkhôngđẻcon traithìtaomấtdònggiốngcủatao”.Chửibới, rasứcép, bắtvợphảiđẻcon traibằngđược...

62. Lànạnnhâncủabạolựcvềkinhtế
-Ngườiđànôngluôntựchomìnhquyềnquyếtđịnhtấtcảvềchi tiêuvàkinhtếgiađình
-Cónhữngngườichồnghàngthángkhônghềđưatiềnchovợđểnuôicon
-Cónhữngchịphảilo hoàntoàntấtcảcáckhoảnchi tiêutronggiađình, khôngnhậnđượcbấtkìsựhỗtrợnàotừphíangườichồng

63. làmgìvớibạolực
•chủyếulàimlặng, nhẫnnhịn...
•nhiềuchịthấykhổquá, nhưngvìcon cáinênvẫnđànhnghiếnrăngchịuđựngđểmongcon khôngkhổ
•chịemthườngkhôngdámnóichuyệnbịbạohànhrangoài, khônglàmđơnhoặcyêucầuhộiphụnữ, chínhquyềngiúpđỡcũngnhưkhôngbiếtrõmìnhsẽđượchỗtrợgì... cóquyềnlợigì...
•cánbộphụnữđịaphươngcóbiếtvềtìnhtrạngbạolựcnhưngcũngchưacóhướngxửlýcụthểvớitìnhtrạngbạolực

64. Trợgiúpcủagiađình
•Phầnlớncácgiađìnhlớn, họhàng, làngxómvẫnchorằngbạolựcgiađìnhlàviệcriêng... nênkhôngaican thiệpvào"chuyệngiađình"
•tronggiađình, nhữngngườicon làngườichứngkiếnvàcũnglànạnnhânvàchưacóđượcsựtrợgiúpgìchomẹ(chịemtrongnhóm) đểgiảmthiểuhànhđộngbạolực... thườngchỉdừngở mứcđộcảnhbáonguycơ"... mẹchạyđi, trốnđi, banhậuxỉnrồiđấyđangvềđấy..."
•Ngườilớntronggiađình, cộngđồngchưađóngvaitròcụthểtrongviệcgiảmthiểusựbấtbìnhđẳnggiớicũngnhưbạolựcgiới

66. Áplựctừpháttriểnkinhtếxãhội
•Sựpháttriểnmanghànghóa, dịchvụđếnvớiđịaphương, đivàotừngthônxóm... đờisốngkinhtếcóvẻkhởisắc... nhữngvớinhữngchịemnghèotạiA Lưới, sựpháttriểnkinhtếxãhộilàkhárõ, cụthể:
•áplựcchocon đihọc... khôngcóngườilàmgiúpviệcnhà, chănthảgiasúc, lấycủi.... vàviệcđồng, nươngrẫy
•áplựchànghóa, vậtchất: con hàngxómcócáibánh, hộpsữa, bộquầnáomới... chịemcũngphảicốđểcon khôngcónhiềuthìcũngcóchútít... chochúngnókhỏibuồn, khổ

67. Áplựctừpháttriểnkinhtếxãhội(tiếp)
•Áplựctừmặthàngrượubia... ngàytrướcđểlàmrarượu... phảiđilấynhựacâyĐoác... khônglấyđượcnhiều, rồiphảiủ rượu, cũngkhônghềnhanhvàítngườilàmđược... nênlượngrượuít, giờquánhiềurượu... cácanhchỉbỏra10 nghìnlàuốngđược... uốngrồisay, rồilườilaođộng, rồigâysựvớivợcon... Chịemchỉướcao... tạisaocấmđượcpháomàkhôngcấmđượcrượu... cấmđượcrượuthìchịemcũngnhẹgánhđượcnhiều...
•Xemáylàphươngtiệnđilại, dầntrởthànhthôngdụngvàphổthông, vớichịemcónónhiềukhicũnglàáplựckhimìnhnghèo... mìnhkhó,.. màchồnglạithíchbằnganhbằngem...