CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1 Cơ sở lý luận về BHXH
1.1.1 Khái niệm BHXH
Theo ILO: “BHXH là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình
thông qua một loạt các biện pháp công cộng để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội
do bị ngừng hoặc bị giảm nhiều về thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động,
tuổi già và chết, việc cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con.”
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, tập 1: “BHXH là sự bảo đảm thay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử
tuất dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH,
có sự bảo hộ của Nhà nƣớc theo pháp luật, nhằm bảo đảm an toàn đời sống của NLĐ
và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội”.
Theo Khoản 1, Điều 3 Luật BHXH năm 2014: “BHXH là sự bảo đảm thay
thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do
ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”.
Theo Khoản 2, Khoản 3, Điều 3 Luật BHXH năm 2014, có 2 loại hình
BHXH:
+ BHXH bắt buộc là loại hình BHXH do Nhà nƣớc tổ chức mà NLĐ và
ngƣời SDLĐ phải tham gia.
+ BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nƣớc tổ chức mà ngƣời tham gia
đƣợc lựa chọn mức đóng, phƣơng thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và
Nhà nƣớc có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH để ngƣời tham gia hƣởng chế độ
hƣu trí và tử tuất.
1.1.2 Đối tượng của BHXH và đối tượng tham gia BHXH
BHXH ra đời vào những năm giữa thế kỷ 19 khi mà nền công nghiệp và kinh
tế hàng hóa bắt đầu phát triển mạnh mẽ ở các nƣớc châu Âu. Từ năm 1883, ở nƣớc

15
phổ (CHLB Đức ngày nay) đã ban hành Đạo luật Bảo hiểm xã hội. Một số nƣớc châu
Âu và Bắc Mỹ mãi đến cuối năm 1920 mới có đạo luật về BHXH mặc dù ra đời từ
rất lâu. Tuy nhiên, đối tƣợng của BHXH vẫn có nhiều quan điểm khác nhau gây tranh
cãi, đôi khi còn có sự nhầm lẫn giữa đối tƣợng của BHXH và đối tƣợng tham gia
BHXH.
1.1.2.1 Đối tượng của BHXH
BHXH là một hệ thống bảo đảm khoản thu nhập bị giảm hoặc mất do giảm,
mất khả năng lao động, mất việc làm vì có các nguyên nhân nhƣ ốm đau tai nạn, tuổi
già. Chính vì vậy, đối tƣợng của BHXH là phần thu nhập của NLĐ bị biến động hoặc
giảm, mất đi do gặp phải những rủi ro ngẫu nhiên, bất ngờ xảy ra.
Đối tƣợng của BHXH không chỉ là các khoản thu nhập theo lƣơng mà bao
gồm các khoản thu nhập khác ngoài lƣơng nhƣ: thƣởng, phụ cấp… cho NLĐ có nhu
cầu đóng góp thêm để đƣợc hƣởng mức trợ cấp BHXH.
1.1.2.2 Đối tượng tham gia BHXH
Đối tƣợng tham gia của BHXH là NLĐ và ngƣời SDLĐ. Họ là những ngƣời
trực tiếp tham gia đóng góp tạo nên quỹ BHXH với một khoản phần trăm nhất định
so với tiền lƣơng của NLĐ theo quy định của luật BHXH. Tuỳ theo điều kiện phát
triển kinh tế - xã hội của mỗi nƣớc mà đối tƣợng này có thể là tất cả hoặc một bộ
phận những NLĐ nào đó trong xã hội.
Trong thời kỳ đầu khi triển khai BHXH, hầu hết các nƣớc chỉ áp dụng đối với
những ngƣời làm công ăn lƣơng để đảm bảo mức đóng góp ổn định, đảm bảo an toàn
quỹ BHXH. Hiện nay, khi nền kinh tế phát triển, nhu cầu sử dụng NLĐ trong và ngoài
doanh nghiệp nhà nƣớc tăng lên nhiều thì đối tƣợng tham gia BHXH và đối tƣợng
của BHXH cũng đƣợc mở rộng. Vì vậy, đối tƣợng tham gia của BHXH bao gồm:
+ Đối tƣợng bắt buộc tham gia BHXH: NLĐ và ngƣời SDLĐ phải tham gia
BHXH một cách bắt buộc với mức đóng và mức hƣởng BHXH theo quy định của
luật BHXH.

16
+ Đối tƣợng tự nguyện tham gia BHXH: Áp dụng cả với ngƣời làm công ăn
lƣơng và NLĐ không làm công ăn lƣơng, rhƣờng là do sự đóng góp của NLĐ cùng
với sự giúp đỡ của ngân sách Nhà nƣớc.
1.1.3 Đặc điểm của BHXH
Thứ nhất, BHXH là hoạt động chia sẻ rủi ro của cộng đồng theo nguyên tắc
“số đông bù số ít” và nguyên tắc “tiết kiệm chi tiêu”:
+ Theo nguyên tắc “số đông bù số ít”: Rủi ro của một hoặc một số ngƣời sẽ
đƣợc chia sẻ cho nhiều ngƣời tham gia BHXH cùng gánh chịu, đây là nguyên tắc
mang tính đặc thù của hoạt động BHXH. Theo cách đó, những rủi ro trong cuộc sống
nhƣ: ốm đau, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, chết sớm là gánh
nặng cho bản thân và gia đình của số ít những ngƣời không may sẽ trở nên nhẹ bớt
khi đƣợc san sẻ cho nhiều ngƣời. Nói cách khác, đó chính là sự thể hiện tính tƣơng
hỗ của cộng đồng - những thành viên trong xã hội thông qua việc bù trừ rủi ro qua
quỹ BHXH. Nhờ điều này mà tính xã hội của BHXH đã đƣợc thể hiện rất rõ nét, đó
là cộng đồng chung tay góp lại để chăm lo cho những cá nhân không may gặp rủi ro.
Vì vậy, BHXH muốn thật sự thành công thì phải đảm bảo đƣợc nguyên tắc này và
đòi hỏi phải thu hút đƣợc đông đảo NLĐ tham gia làm cho nguồn quỹ BHXH dồi
dào thì khi NLĐ gặp rủi ro phần bồi hoàn nhờ đó sẽ có điều kiện tăng lên.
+ Theo nguyên tắc “tiết kiệm chi tiêu”: Ngƣời tham gia BHXH phải “để
dành” một khoản thu nhập bằng việc đều đặn đóng góp khoản “để dành” vào quỹ
BHXH lúc có thu nhập để đƣợc hƣởng trợ cấp lúc tạm thời hoặc vĩnh viễn mất khả
năng lao động.
Thứ hai, BHXH thực hiện phân phối lại thu nhập của các thành viên trong
xã hội theo chiều dọc và chiều ngang:
+ Phân phối lại theo chiều ngang chỉ thể hiện trong nội bộ những ngƣời đƣợc
hƣởng quyền trợ cấp. Đó là sự phân phối giữa những ngƣời khỏe mạnh và ngƣời ốm
đau hoặc những ngƣời không may gặp tai nạn nghề nghiệp; giữa những ngƣời đang
làm việc và ngƣời nghỉ việc; giữa những ngƣời chƣa có con và những ngƣời có gánh
nặng gia đình.

17
+ Phân phối lại thu nhập theo chiều dọc là sự chuyển giao tài sản, sức mua
của những ngƣời có thu nhập cao cho những ngƣời có thu nhập thấp thông qua việc
hình thành và sử dụng quỹ BHXH.
Thứ ba, BHXH là thực thi chính sách xã hội, đảm bảo an toàn và hiệu quả
xã hội, không nhằm mục đích kinh doanh.
+ Thay thế hoặc bù đắp những khoản thu nhập bị mất để đảm bảo nhu cầu
sinh sống thiết yếu cho NLĐ và gia đình họ.
+ Chăm sóc sức khỏe và chống lại bệnh tật của bản thân NLĐ.
+ Đảm bảo điều kiện sống tối thiểu để NLĐ không lâm vào túng quẫn, góp
phần bảo đảm hạnh phúc gia đình và an toàn xã hội.
Thứ tƣ, BHXH phải theo nguyên tắc có đóng, có hƣởng, quyền lợi tƣơng
ứng với nghĩa vụ, đảm bảo sự công bằng và bền vững của hệ thống BHXH. Nguyên
tắc có đóng, có hƣởng thể hiện bản chất kinh tế của hoạt động bảo hiểm đó là NLĐ
muốn đƣợc hƣởng chế độ BHXH thì cần phải tự nguyện tham gia đóng góp vào quỹ
BHXH theo quy định của pháp luật. Nguyên tắc này biểu hiện tính minh bạch, công
bằng, bình đẳng giữa các đối tƣợng tham gia đóng góp xây dựng quỹ bảo hiểm. Nghĩa
là, muốn đƣợc hƣởng quyền lợi bảo hiểm trƣớc hết phải là những ngƣời tham gia
bảo hiểm, có nghĩa vụ đóng phí bảo hiểm, quỹ BHXH không chi trả chế độ trợ cấp
cho ngƣời không tham gia đóng góp xây dựng quỹ,
Thứ năm, BHXH thực hiện phân phối trên cơ sở mức đóng góp vào quỹ
BHXH, tỷ lệ đóng góp và mức hƣởng trợ cấp có mối quan hệ chặc chẽ với tiền lƣơng
(thu nhập) của ngƣời đƣợc hƣởng bảo hiểm. Ở hầu hết các nƣớc trên thế giới, khoản
đóng góp của NLĐ đƣợc tính theo tỷ lệ % với tiền lƣơng của họ.
1.1.4 Vai trò của BHXH
- Đối với NLĐ:
BHXH là một trong những chính sách an sinh - xã hội của Nhà nƣớc, góp
phần ổn định cuộc sống cho NLĐ khi gặp rủi ro, khắc phục những khó khăn thông
qua các khoản trợ cấp đƣợc chi trả bằng nguồn quỹ BHXH. Trong cuộc sống hàng
ngày, khi NLĐ không may gặp rủi ro nhƣ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động, bệnh

18
nghề nghiệp, già yếu hay tử tuất - những rủi ro luôn rình rập NLĐ ở khắp mọi lúc mọi
nơi. Đặc biệt, khi xã hội ngày càng phát triển thì những rủi ro này sẽ xảy ra càng nhiều
hơn, khi rủi ro xảy ra làm tinh thần và nguồn thu nhập của NLĐ cũng sẽ bị giảm sút.
Lúc này, dựa trên cơ sở mức đóng BHXH mà trƣớc đó NLĐ đã đóng góp vào quỹ
BHXH, cơ quan BHXH sẽ góp phần ổn định đời sống của NLĐ bằng cách thay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập bị giảm sút hoặc mất đi, tạo cho NLĐ điều kiện thuận
lợi giúp họ ổn định phần nào cuộc sống và yên tâm công tác. Hoặc khi NLĐ hết tuổi
lao động, họ không thể đi làm để kiếm thêm thu nhập thì BHXH dựa trên nguyên tắc
có đóng có hƣởng sẽ chi trả tiền lƣơng hƣu cho NLĐ theo tỷ lệ quy định hiện hành
của Nhà nƣớc đến khi chết.
- Đối với ngƣời SDLĐ:
Trƣờng hợp NLĐ không may gặp tai nạn rủi ro, ốm đau, thai sản nguồn thu
nhập bị giảm sút thì BHXH sẽ thay đơn vị SDLĐ trả một khoản tiền trợ cấp trong
khoảng thời gian NLĐ không đi làm tạm thời. Nhƣ vậy, BHXH đã góp phần làm
giảm gánh nặng cho đơn vị khi NLĐ không đi làm việc và nhờ đó còn giúp NLĐ có
điều kiện nhanh chóng quay trở lại tham gia vào quá trình sản xuất.
- Đối với xã hội:
Với tƣ cách là một trong những chính sách kinh tế - xã hội của Nhà nƣớc, hoạt
động BHXH đem lại sự an toàn và hiệu quả cho xã hội, đặc biệt trong việc phục hồi
năng lực làm việc, khả năng sáng tạo của sức lao động. Hệ thống BHXH phát triển sẽ
hỗ trợ cho thị trƣờng lao động phát triển tốt hơn từ đó đảm bảo quyền lợi về an sinh
xã hội cho NLĐ, giảm gánh nặng ngân sách Nhà nƣớc trong việc hỗ trợ ngƣời cao
tuổi không có thu nhập từ lƣơng.
BHXH đã thực hiện việc phân phối giữa những ngƣời có thu nhập cao với
những ngƣời có thu nhập thấp; giữa những ngƣời khỏe mạnh, có việc làm với những
ngƣời không may gặp tai nạn rủi ro, bị mất việc làm. Nhờ đó, BHXH đã góp phần
quan trọng làm giảm bớt khoảng cách giàu nghèo trong xã hội, góp phần đảm bảo
thực hiện công bằng xã hội, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh quốc gia.

19
- Đối với nền kinh tế:
Khi NLĐ gặp rủi ro đã có cơ quan BHXH chi trả các khoản trợ cấp, do vậy
không làm ảnh hƣởng đến tình hình tài chính của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, với vị
trí là một quỹ tiền tệ tập trung, hoạt động đầu tƣ quỹ BHXH tác động không nhỏ đến
quá trình phát triển kinh tế - xã hội góp phần tạo ra những cơ sở sản xuất kinh doanh
mới, việc làm mới, tạo công ăn việc làm, góp phần giải quyết tình trạng thất nghiệp,
tăng thu nhập cá nhân cho NLĐ nói riêng và tăng tổng sản phẩm quốc nội cũng nhƣ
tổng sản phẩm quốc dân nói chung.
1.1.5 Chức năng của BHXH
- Đảm bảo ổn định đời sống kinh tế cho NLĐ và gia đình họ khi bản thân
NLĐ bị giảm hoặc mất khả năng lao động.
- Tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những NLĐ tham gia
- Gắn lợi ích giữa ngƣời SDLĐ, NLĐ và Nhà nƣớc.
- Đảm bảo an toàn xã hội, gắn NLĐ với xã hội.
1.1.6 Nguyên tắc của BHXH
BHXH ra đời nhƣ một thực tế khách quan, hoạt động không vì mục tiêu lợi
nhuận mà theo những nguyên tắc đã đƣợc quy định trong văn bản pháp luật. Nội
dung cụ thể trong từng Chƣơng, Điều của Luật phải đảm bảo tuân thủ thủ và thể hiện
đƣợc những nguyên tắc cơ bản đã đƣợc quy định. Năm nguyên tắc của BHXH đƣợc
quy định tại Điều 5, Luật BHXH năm 2014 nhƣ sau:
Một, mức hƣởng BHXH đƣợc tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng
BHXH và có chia sẻ giữa những ngƣời tham gia BHXH.
Nguyên tắc này đƣợc thể hiện trên các mặt sau: có đóng BHXH thì đƣợc
hƣởng chế độ; thời gian tham gia đóng BHXH nhiều, mức đóng góp cao thì mức trợ
cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, lƣơng hƣu, trợ cấp tử tuất
và trợ cấp thất nghiệp đƣợc hƣởng với mức cao và ngƣợc lại. Nguyên tắc chia sẻ của
BHXH đƣợc thể hiện ở tất cả các chế độ, nhƣng rõ nét nhất là ở các chế độ: ốm đau,
thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và trợ cấp thất nghiệp.

20
Hai, mức đóng BHXH bắt buộc đƣợc tính trên cơ sở tiền lƣơng tháng của
NLĐ. Mức đóng BHXH tự nguyện đƣợc tính trên cơ sở mức thu nhập tháng do
NLĐ lựa chọn.
Theo nguyên tắc này, nếu ngƣời lao động tham gia BHXH bắt buộc thì phải
đóng BHXH theo một mức xác định sẵn còn nếu tham gia BHXH tự nguyện thì đóng
BHXH theo mức mà ngƣời đó lựa chọn.
Ba, NLĐ vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc vừa có thời gian đóng BHXH
tự nguyện đƣợc hƣởng chế độ hƣu trí và chế độ tử tuất trên cơ sở thời gian đã đóng
BHXH. Thời gian đóng BHXH đã đƣợc tính hƣởng BHXH một lần thì không tính
vào thời gian làm cơ sở tính hƣởng các chế độ BHXH.
Với nguyên tắc này, giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện có sự liên
thông, đảm bảo cho ngƣời tham gia BHXH khi hết tuổi lao động có nhiều cơ hội
đƣợc hƣởng chế độ hƣu trí do thời gian đóng BHXH đƣợc tính bằng tổng thời gian
đóng BHXH của 2 loại hình. Tuy nhiên theo quy định của Luật BHXH thì trong cùng
một thời điểm, ngƣời lao động chỉ đƣợc tham gia đóng BHXH bắt buộc hoặc BHXH
tự nguyện.
Bốn, Quỹ BHXH đƣợc quản lý tập trung, thống nhất, dân chủ, công khai, minh
bạch; đƣợc sử dụng đúng mục đích và đƣợc hạch toán độc lập theo các quỹ thành
phần. Các nhóm đối tƣợng thực hiện chế độ tiền lƣơng do Nhà nƣớc quy định và chế
độ tiền lƣơng do ngƣời SDLĐ quy định.
Nguyên tắc này quy định quỹ BHXH đƣợc quản lý thống nhất và hạch toán
theo các quỹ thành phần trên cơ sở công khai, minh bạch, sử dụng đúng mục đích
nhằm đảm bảo cho việc quản lý, đầu tƣ quỹ có hiệu quả và phục vụ cho công tác hạch
toán, đánh giá tình hình cân đối quỹ để có điều chỉnh về chính sách cho phù hợp, đảm
bảo cân đối thu – chi, điều chỉnh kịp thời khi các quỹ thành phần tạm thời bị mất cân
đối, không ảnh hƣởng đến quyền lợi của ngƣời tham gia BHXH.
Năm, Việc thực hiện BHXH phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp
thời và đầy đủ quyền lợi của ngƣời tham gia BHXH.

21
Với nguyên tắc này, việc thực hiện BHXH đối với NLĐ phải đƣợc nghiên cứu
để quy định cụ thể về hồ sơ, quy trình, thời hạn giải quyết sao cho phù hợp, tạo điều
kiện thuận lợi nhất cho NLĐ, ngƣời SDLĐ khi tham gia BHXH và khi giải quyết
hƣởng các chế độ BHXH.
1.1.7 Các chế độ BHXH
Theo Công ƣớc 102 của ILO, có 9 chế độ BHXH bao gồm: chăm sóc y tế, trợ
cấp ốm đau, trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp, trợ cấp gia đình, trợ cấp thai sản, trợ cấp tàn tật và trợ cấp tử tuất (trợ cấp mất
ngƣời nuôi dƣỡng) [32].
Công ƣớc cũng nêu rõ: Những nƣớc phê chuẩn công ƣớc này phải áp dụng
tối thiểu 3 chế độ, trong đó phải áp dụng một trong các chế độ: trợ cấp thất nghiệp,
trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, trợ cấp tàn tật hoặc trợ
cấp tử tuất. Việc áp dụng bảo hiểm xã hội trên của quốc gia khác nhau thƣờng cũng
rất khác nhau về nội dung thực hiện tùy thuộc vào nhu cầu bức bách của riêng từng
nơi trong việc đảm bảo cuộc sống của ngƣời lao động, ngoài ra, còn tùy thuộc vào
khả năng tài chính và khả năng quản lý có thể đáp ứng.
Việt Nam tuy chƣa phê chuẩn Công ƣớc 102 nói trên, nhƣng thực tế đã lần
lƣợt áp dụng hầu hết các chế độ quy định trong Công ƣớc.
Theo Khoản 1, Điều 4 Luật BHXH năm 2014 quy định các chế độ của BHXH
bắt buộc bao gồm: Chế độ ốm đau, chế độ thai sản, chế độ tai nạn lao động và bệnh
nghề nghiệp, chế độ hƣu trí và chế độ tử tuất.
Theo Khoản 2, Điều 4 Luật BHXH năm 2014 quy định các chế độ của BHXH
tự nguyện bao gồm: Chế độ hƣu trí và chế độ tử tuất.
1.2 Quản lý nhà nƣớc về thu BHXH bắt buộc
1.2.1 Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về BHXH bắt buộc
1.2.1.1 Xuất phát từ đòi hỏi của sự phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa
Đƣờng lối phát triển kinh tế của đất nƣớc đã đƣợc Đảng ta khởi xƣớng từ Đại
hội VI, tiếp tục đƣợc khẳng định qua các Đại hội VII, VIII, IX và Đại hội X. Đó là

22
đƣờng lối phát triển kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý
của nhà nƣớc.
Trong những năm qua, nền kinh tế thị trƣờng ở nƣớc ta đang đƣợc hình thành
một cách rõ nét, sự phát triển của các thành phần kinh tế trở nên mạnh mẽ. Cùng với
sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế thì nhà nƣớc đóng vai trò quan
trọng giúp cho mục tiêu phát triển kinh tế không đi chệch mục tiêu xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ, đa dạng và phức tạp của nền kinh tế thị trƣờng đã
đặt ra nhiều thách thức nhƣ: sự lựa chọn, đào thải lao động của thị trƣờng dẫn đến
mất việc làm và thất nghiệp của NLĐ; sự biến động phức tạp của thị trƣờng và sản
xuất kinh doanh khiến NLĐ gặp phải những rủi ro ốm đau, tai nạn lao động, bệnh
nghề nghiệp ngày một gia tăng. Để bảo vệ lợi ích của NLĐ, nhà nƣớc ta cần tăng
cƣờng vai trò quản lý của mình đối với chính sách hỗ trợ khi NLĐ gặp các rủi ro trên
– chính sách BHXH. Trong đó, việc tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc đòi hỏi vừa quản
lý, vừa kiểm soát đƣợc các hoạt động BHXH nhƣng không làm hạn chế sự phát triển
của xã hội nói chung và phải tạo điều kiện cho sự phát triển của xã hội. Trong đó, vấn
đề quản lý hoạt động BHXH phải đƣợc tiến hành gắn liền với sự phát triển kinh tế,
hài hoà với tiến bộ và công bằng xã hội. Điều đó có nghĩa là vấn đề tăng cƣờng quản
lý nhà nƣớc không chỉ nhằm vào việc thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế mà còn nhằm vào
việc đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội. Vì vậy, tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc đối
với hoạt động BHXH là một yêu cầu cấp bách, tất yếu, khách quan đặt ra từ chính đòi
hỏi của nền kinh tế thị trƣờng.
1.2.1.2 Xuất phát từ yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
dân, do dân và vì dân
Để xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải tiến hành
đồng bộ nhiều biện pháp, trong đó cần phải xây dựng và hoàn thiện hệ thống tổ chức
của các cơ quan nhà nƣớc. Vì vậy, tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động
BHXH là một mục tiêu nhằm thực hiện yêu cầu xây dựng nhà nƣớc của dân, do dân
và vì dân. Việc tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động BHXH với mục đích
tạo ra một cơ chế, chính sách công bằng, dân chủ đáp ứng nguyện vọng

23
của đại đa số ngƣời lao động, đòi hỏi của xã hội, bảo vệ đƣợc quyền và lợi ích hợp
pháp của NLĐ khi tham gia BHXH.
Tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động BHXH nhằm xác định rõ
trách nhiệm của ngƣời SDLĐ và NLĐ trong việc đóng quỹ BHXH và trách nhiệm
của nhà nƣớc đối với hoạt động BHXH. Thông qua hệ thống luật BHXH làm phƣơng
tiện để nhà nƣớc quản lý, tổ chức thực hiện và kiểm tra giám sát để mọi quan hệ
BHXH hình thành, vận động và phát triển nhằm đạt mục tiêu vì lợi ích của nhân dân
lao động, phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động nhƣ đúng bản chất vốn có
của Nhà nƣớc Việt Nam.
1.2.1.3 Xuất phát từ yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực
Hội nhập kinh tế khu vực và kinh tế toàn cầu sẽ tác động mạnh mẽ tới toàn bộ
chính sách, pháp luật của Việt Nam, mà trƣớc hết trƣớc hết là chính sách pháp luật
về nhập khẩu, về đầu tƣ nƣớc ngoài. Theo đó, nhiều lĩnh vực, nhiều tổ chức và cá
nhân trong nƣớc đều bị lôi cuốn tham gia vào quá trình này nhƣ dịch vụ tài chính,
ngân hàng, dịch vụ kỹ thuật, công nghệ. Bên cạnh đó, điều kiện cơ sở hạ tầng, sử
dụng lao động, việc làm, tiền công, BHXH, an toàn lao động cũng cần phải đƣợc
quan tâm cải thiện, nâng cao chất lƣợng tạo thuận lợi cho phát triển.
Lĩnh vực BHXH cũng không nằm ngoài tiến trình đó. Luật BHXH cần đƣợc
hoàn thiện song song với việc tổ chức thực hiện các hoạt động BHXH một cách nhất
quán, đồng bộ nhằm theo kịp trình độ của các nƣớc trong khu vực và quốc tế, đồng
thời thực hiện thắng lợi chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội, mở rộng hợp tác kinh
tế quốc tế.
1.2.2 Khái niệm và vai trò của quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
1.2.2.1 Khái niệm quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tƣợng quản lý
nhằm chỉ huy, điều hành, hƣớng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của các cá nhân
hƣớng đến mục đích hoạt động chung và quy luật khách quan.
Thu BHXH là việc Nhà nƣớc dùng quyền lực của mình bắt buộc các đối tƣợng
đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho phép một số đối tƣợng đƣợc tự

24
nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phƣơng thức đóng phù hợp với thu nhập của
mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm chi trả cho các hoạt
động của BHXH.
Quản lý nhà nƣớc về thu BHXH là tác động có định hƣớng giữa chủ thể quản
lý và đối tƣợng quản lý trong hoạt động thu BHXH. Chủ thể quản lý là các cơ quan
Nhà nƣớc có thẩm quyền về BHXH và đối tƣợng quản lý là các doanh nghiệp và
NLĐ tham gia đóng BHXH nhằm đạt đƣợc mục tiêu đề ra. Trên cơ sở là các quy
định về quản lý thu để xác nhận chính xác số lao động, số tiền phải thu, số tiền đã
nộp, số tiền lãi, số tiền nợ, số tiền nộp thừa của NLĐ, đồng thời theo dõi mức đóng
BHXH của NLĐ từng thời điểm và kiểm tra việc chấp hành các quy định khác của
Nhà nƣớc về thu BHXH.
1.2.2.2 Vai trò của quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
Trong hệ thống BHXH, hoạt động thu BHXH đƣợc xem là trụ cột vì thu đóng
góp từ NLĐ và ngƣời SDLĐ là nguồn thu chủ yếu và quan trọng nhất cho quỹ BHXH
- quỹ này độc lập với Ngân sách Nhà nƣớc và để việc thực hiện đƣợc các chính sách
BHXH đƣợc thuận lợi hay không đều phụ thuộc vào nguồn quỹ này nhiều hay ít. Khi
NLĐ khi tham gia BHXH thì phải đóng góp một khoản vào quỹ BHXH, điều này là
một tất yếu vì dựa trên nguyên tắc có đóng có hƣởng, cơ quan BHXH sẽ căn cứ vào
mức đóng làm cơ sở để tính ra mức hƣởng khi giải quyết các chế độ có liên quan đến
NLĐ.
Đối tƣợng của thu BHXH còn là tiền nên khả năng xảy ra những sai phạm
trong công tác thu gây thất thu cho quỹ BHXH là rất lớn. Bên cạnh đó, thu BHXH
phải đảm bảo nguyên tắc thu đúng đối tƣợng, thu đủ theo quy định của pháp luật hiện
hành: rõ ràng, minh bạch nhằm đảm bảo tính công bằng và quyền lợi giữa những
ngƣời cùng tham gia BHXH.
Với vị trí trụ cột có thể thấy đƣợc tầm quan trọng của công tác thu trong hệ
thống BHXH và để đạt hiệu quả thì việc quản lý thu nhƣ thế nào là một nhiệm vụ
khó khăn đối với toàn ngành BHXH. Yêu cầu đặt ra là phải có quy định quản lý thu
chặt chẽ, hợp lý, khoa học và thống nhất trong cả hệ thống BHXH.

25
1.2.3 Nội dung quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
1.2.3.1 Quản lý đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Theo Khoản 1, Điều 38 Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 09/09/2015 của
Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam quy định về Quản lý thu BHXH, BHYT,
BHTN; Quản lý sổ BHXH, BHYT đã đề cập đến quản lý đối tƣợng tham gia BHXH
bắt buộc, BHYT, BHTN nhƣng trong phạm vi nghiên cứu của luận này, tác giả chỉ
đi sâu vào phân tích quản lý đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc.
Để thực hiện công tác quản lý đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc thì,
BHXH tỉnh, huyện có trách nhiệm:
+ Lập danh sách các đơn vị trên địa bàn; thông báo, hƣớng dẫn đơn vị kịp
thời đăng ký tham gia, đóng đủ BHXH cho NLĐ theo quy định của pháp luật.
+ Định kỳ 3 tháng hoặc đột xuất, báo cáo UBND cùng cấp, cơ quan quản lý
lao động địa phƣơng tình hình chấp hành pháp luật về BHXH của các đơn vị trên địa
bàn. Các trƣờng hợp đơn vị vi phạm pháp luật về đóng BHXH: không đăng ký tham
gia hoặc đăng ký đóng BHXH không đủ số lao động, không đúng thời hạn theo quy
định của pháp luật, cơ quan BHXH lập biên bản, kiến nghị xử lý theo quy định.
NLĐ có đồng thời từ 02 Hợp đồng lao động trở lên với nhiều đơn vị khác
nhau thì đóng BHXH theo Hợp đồng lao động giao kết đầu tiên.
NLĐ làm việc theo Hợp đồng lao động trong đơn vị sự nghiệp của Nhà nƣớc
nếu thuộc đối tƣợng thực hiện chế độ tiền lƣơng do Nhà nƣớc quy định thì tiền lƣơng
tháng đóng BHXH bắt buộc là tiền lƣơng theo ngạch, bậc, cấp bậc quân hàm và các
khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vƣợt khung, phụ cấp thâm niên nghề (nếu
có). NLĐ thực hiện chế độ tiền lƣơng do đơn vị quyết định thì tiền lƣơng tháng đóng
BHXH là tiền lƣơng tháng đóng BHXH. Từ 01/01/2016, tiền lƣơng tháng đóng
BHXH là mức lƣơng và phụ cấp lƣơng theo quy định của pháp luật lao động.

26
Đơn vị chuyển địa bàn, chấm dứt hoạt động, giải thể, phá sản phải đóng đủ
BHXH cho NLĐ đến thời điểm di chuyển, chấm dứt hoạt động, giải thể, phá sản để
làm căn cứ chốt sổ BHXH giải quyết chế độ cho NLĐ.
Đơn vị đƣợc tạm dừng đóng vào quỹ hƣu trí và tử tuất thì hết thời hạn đƣợc
tạm dừng đóng, đơn vị tiếp tục đóng BHXH theo phƣơng thức đã đăng ký và đóng
bù cho thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hƣu trí và tử tuất. Trong thời gian đƣợc tạm
dừng đóng, nếu có NLĐ nghỉ việc, di chuyển hoặc giải quyết chế độ BHXH thì đơn
vị đóng đủ tiền BHXH và tiền lãi chậm đóng (nếu có) đối với NLĐ đó để chốt sổ
BHXH.
NLĐ không làm việc và không hƣởng tiền lƣơng từ 14 ngày làm việc trở lên
trong tháng thì không đóng BHXH tháng đó. Thời gian này không đƣợc tính để
hƣởng BHXH, trừ trƣờng hợp nghỉ việc hƣởng chế độ thai sản. NLĐ nghỉ việc
hƣởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng theo quy định của pháp
luật về BHXH thì không phải đóng BHXH.
NLĐ nghỉ việc hƣởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng
theo quy định của pháp luật về BHXH thì đơn vị và NLĐ không phải đóng BHXH,
thời gian này vẫn đƣợc tính là thời gian tham gia BHXH.
1.2.3.2 Quản lý tiền thu BHXH
BHTN; Quản lý sổ BHXH, BHYT, có 2 hình thức đóng tiền BHXH:
+ Chuyển khoản: Chuyển tiền đóng vào tài khoản chuyên thu của cơ quan
+ Tiền mặt: Nộp trực tiếp tại Ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nƣớc. Nếu đơn
vị, ngƣời tham gia nộp cho cơ quan BHXH thì trƣớc 16 giờ trong ngày, cơ quan
BHXH phải nộp toàn bộ số tiền mặt đã thu vào tài khoản chuyên thu tại ngân hàng
hoặc Kho bạc Nhà nƣớc.

27
1.2.3.3 Quản lý nợ BHXH
Theo Điều 40 Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 09/09/2015 của Tổng Giám
đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam quy định về Quản lý thu BHXH, BHYT, BHTN; Quản
lý sổ BHXH, BHYT, căn cứ vào kết quả đóng BHXH bắt buộc của tháng trƣớc, cán
bộ quản lý thu tiến hành quản lý nợ theo quy trình nhƣ sau:
Bước 1: Phân loại nợ
Nợ BHXH đƣợc phân loại thành:
+ Nợ chậm đóng: thời gian nợ dƣới 1 tháng.
+ Nợ đọng: thời gian nợ từ 1 tháng đến dƣới 3 tháng.
+ Nợ kéo dài: thời gian nợ từ 3 tháng trở lên và không bao gồm các trƣờng
hợp nợ khó thu.
+ Nợ khó thu gồm 4 trƣờng hợp:
TH1: Đơn vị không còn tại địa điểm đăng ký kinh doanh;
TH2: Đơn vị đang trong thời gian làm thủ tục giải thể, phá sản; đơn vị có chủ
là ngƣời nƣớc ngoài bỏ trốn khỏi Việt Nam; đơn vị không hoạt động, không có ngƣời
quản lý, điều hành.
TH3: Đơn vị chấm dứt hoạt động, giải thể, phá sản theo quy định của pháp
luật.
TH4: Nợ khác; đơn vị nợ đang trong thời gian đƣợc tạm dừng đóng vào quỹ
hƣu trí và tử tuất; đơn vị đƣợc cấp có thẩm quyền cho khoanh nợ.
Bước 2: Thu thập hồ sơ xác định nợ
Đối với nợ chậm đóng, nợ đọng, nợ kéo dài thì hồ sơ xác định nợ bao gồm:
Thông báo kết quả đóng BHXH và Biên bản đối chiếu thu nộp BHXH.
Đối với nợ khó thu thì hồ sơ xác định nợ sẽ tùy thuộc vào từng trƣờng hợp:
TH1: Hồ sơ xác định nợ là văn bản xác nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã.
TH2: Hồ sơ xác định nợ là văn bản của cơ quan có thẩm quyền xác nhận
tình trạng doanh nghiệp.
TH3: Hồ sơ xác định nợ là văn bản của cơ quan có thẩm quyền về việc chấm
dứt hoạt động, giải thể doanh nghiệp; quyết định tuyên bố phá sản của Tòa án

28
TH4: Nếu đơn vị đang trong thời gian đƣợc tạm dừng đóng thì phải có quyết
định cho phép tạm dừng đóng của cơ quan có thẩm quyền, còn nếu đơn vị đang đƣợc
khoanh nợ thì phải có văn bản của cơ quan có thẩm quyền cho phép khoanh nợ
Bước 3: Tổ chức thu nợ tại BHXH huyện, BHXH tỉnh
- Trách nhiệm của cán bộ Phòng/Tổ quản lý thu:
+ Hằng tháng thực hiện đôn đốc đơn vị nộp tiền theo quy định
+ Trực tiếp đến đơn vị để đôn đốc; gửi văn bản đôn đốc 15 ngày một lần đối
với đơn vị nợ từ 2 tháng tiền đóng, đối với phƣơng thức đóng hằng tháng; 4 tháng,
đối với phƣơng thức đóng hằng quý; 7 tháng, đối với phƣơng thức đóng 6 tháng
một lần. Sau 2 lần gửi văn bản mà đơn vị không nộp tiền, chuyển hồ sơ đơn vị đến
Phòng/Tổ Khai thác và thu nợ tiếp tục xử lý.
+ Hằng tháng, chuyển báo cáo chi tiết đơn vị nợ cho Phòng/Tổ Khai thác và
thu nợ để quản lý, đôn đốc thu nợ và đối chiếu.
- Trách nhiệm Phòng Khai thác và thu nợ:
+ Tiếp nhận hồ sơ do Tổ Quản lý thu chuyển đến, phân tích, đối chiếu với dữ
liệu trong ứng dụng quản lý nợ, lập kế hoạch thu nợ và thực hiện các biện pháp
đôn đốc thu nợ đối với từng đơn vị nợ.
Đối với đơn vị nợ kéo dài:
+ Lập biên bản đối chiếu thu nộp BHXH (Mẫu C05-TS). Trong thời hạn 30
ngày kể từ ngày lập biên bản, nếu đơn vị không nộp tiền thì phối hợp với Phòng Kiểm
tra báo cáo Giám đốc ra quyết định thanh tra đóng BHXH xử lý vi phạm theo quy
định. Sau khi kết thúc thanh tra, nếu đơn vị không nộp tiền, lập văn bản báo cáo
UBND cùng cấp và cơ quan có thẩm quyền để áp dụng các biện pháp cƣỡng chế
theo quy định của pháp luật.
+ Nếu chủ đơn vị là ngƣời nƣớc ngoài vi phạm pháp luật có dấu hiệu bỏ
trốn thì phối hợp với cơ quan có thẩm quyền để có biện pháp ngăn chặn bỏ trốn.
+ Thông báo danh sách đơn vị cố tình không trả nợ trên các phƣơng tiện
thông tin đại chúng.

29
Đối với nhóm nợ khó thu: Sau khi hoàn thiện hồ sơ xác định nợ và thực hiện
thu nợ, Phòng khai thác và thu nợ lập danh sách đơn vị mất tích, đơn vị không còn
hoạt động và đơn vị không có ngƣời quản lý, điều hành, đơn vị chấm dứt hoạt động,
đơn vị giải thể, phá sản chuyển cho Tổ Quản lý thu để thực hiện chốt số tiền phải
đóng và tiền lãi chậm đóng đến thời điểm đơn vị ngừng hoạt động; mở sổ theo dõi và
xử lý nợ theo hƣớng dẫn riêng.
Bước 4: Đánh giá, báo cáo tình hình nợ, thu nợ
Hằng quý, Phòng Khai thác và thu nợ lập báo cáo đánh giá tình hình thu nợ
gửi BHXH cấp trên.
1.2.3.4 Thanh tra, kiểm tra đóng BHXH
Thanh tra
Ba cơ quan thực hiện chức năng thanh tra về BHXH theo Điều 13, Luật
BHXH 2014 gồm:
+ Thanh tra lao động - thƣơng binh và xã hội thực hiện chức năng thanh tra
chuyên ngành về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH theo quy định của
pháp luật về thanh tra.
+ Thanh tra tài chính thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về quản
lý tài chính BHXH theo quy định của pháp luật về thanh tra.
+ Cơ quan BHXH thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng
BHXH.
BHTN; Quản lý sổ BHXH, BHYT thì BHXH tỉnh, huyện phải tổ chức việc thanh tra
đóng BHXH đối với các đơn vị trên địa bàn hàng năm. Đối tƣợng thanh tra bao gồm:
+ Đơn vị đã đƣợc cơ quan BHXH kiểm tra phát hiện vi phạm pháp luật về
BHXH nhƣng chƣa khắc phục trong thời hạn quy định.
+ Đơn vị chƣa đƣợc kiểm tra nhƣng có dấu hiệu vi phạm pháp luật về đóng
BHXH.

30
- Nội dung, kế hoạch, phƣơng pháp thanh tra đƣợc thực hiện theo Văn bản
quy định của Chính phủ và hƣớng dẫn của BHXH Việt Nam.
Kiểm tra
BHTN; Quản lý sổ BHXH, BHYT, công tác kiểm tra đóng BHXH đƣợc thực hiện
nhƣ sau:
- Nội dung kiểm tra:
Hằng năm BHXH tỉnh, BHXH huyện tổ chức kiểm tra việc chấp hành pháp
luật BHXH đối với các đơn vị tham gia BHXH trên địa bàn thông qua tình hình đóng
BHXH nhƣ số lao động, tiền lƣơng làm căn cứ đóng, chuyển tiền đóng BHXH; hồ
sơ đăng ký tham gia, đóng BHXH của đơn vị, NLĐ.
- Phƣơng pháp kiểm tra:
Căn cứ tình hình cụ thể của địa phƣơng và kế hoạch kiểm tra do BHXH Việt
Nam giao hằng năm, BHXH tỉnh, BHXH huyện lập kế hoạch kiểm tra đối với các
đơn vị đang tham gia BHXH; Báo cáo UBND cùng cấp để có kế hoạch phối hợp với
các cơ quan có thẩm quyền hoặc thành lập đoàn kiểm tra để tổ chức thực hiện.
- Các bƣớc tiến hành:
Bƣớc 1: Kiểm tra, đối chiếu giữa bảng kê hồ sơ đăng ký và hồ sơ điều chỉnh
đơn vị gửi cơ quan BHXH, các thông báo kết quả đóng của đơn vị và NLĐ do cơ
quan BHXH gửi hàng tháng, hàng năm với chứng từ đóng BHXH tại đơn vị nhƣ
danh sách lao động trong biên chế, danh sách trả lƣơng, hợp đồng lao động,...
Bƣớc 2: Kiểm tra giấy tờ làm căn cứ truy thu; điều chỉnh các yếu tố về nhân
viên; điều chỉnh làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.
Bƣớc 3: Lập biên bản kiểm tra.
Bƣớc 4: Giải thích, hƣớng dẫn đơn vị khắc phục các sai sót, nhầm lẫn trong
quá trình đóng BHXH theo đúng quy định pháp luật.
Bƣớc 5: Kiến nghị thanh tra, xử lý theo quy định pháp luật đối với những
trƣờng hợp vi phạm pháp luật về BHXH nhƣ trốn đóng; đóng không đúng tiền

31
lƣơng NLĐ, thu tiền NLĐ nhƣng không đóng, đóng không đủ số tiền phải đóng; khai
man, giả mạo hồ sơ thì lập biên bản và kiến nghị thanh tra, xử lý theo quy định pháp
luật.
- Kế hoạch kiểm tra:
+ Kiểm tra định kỳ: Hằng năm, BHXH tỉnh xây dựng kế hoạch và thực hiện
kiểm tra thấp nhất đạt 25% số đơn vị, cơ quan quản lý đối tƣợng trên địa bàn.
+ Kiểm tra đột xuất: Căn cứ tình hình đóng BHXH; truy đóng BHXH; số
lƣợng đơn vị, doanh nghiệp, số ngƣời thuộc diện tham gia BHXH; số đơn vị, số
ngƣời tham gia BHXH tiền lƣơng đóng BHXH để lập kế hoạch và tiến hành thanh
tra, kiểm tra đột xuất tại đơn vị theo quy định pháp luật.
1.2.3.5 Quy định khởi kiện
Trƣờng hợp đơn vị nợ kéo dài đến 4 tháng (hoặc 3 tháng đối với doanh nghiệp
có quy mô lớn, số tiền nợ lớn) mà cơ quan thẩm quyền chƣa thanh tra, xử lý
vi phạm thì phải lập hồ sơ, khởi kiện ra tòa án dân
sự. Tiêu chí để khởi kiện:
+ Đơn vị nợ từ 3 tháng và số nợ BHXH 300 triệu trở lên;
1.2.3.6 Tính lãi chậm đóng và lãi truy thu BHXH
Tính lãi chậm đóng
Theo Công văn số 1379/BHXH-BT ngày 20/04/2016 của Tổng Giám đốc Bảo
hiểm xã hội Việt Nam quy định về việc hƣớng dẫn thi hành tính lãi chậm đóng, truy
thu BHXH, BHYT, BHTN và thu BHXH tự nguyện thì đơn vị chậm đóng BHXH bắt
buộc từ 30 ngày trở lên, kể từ ngày phải đóng theo quy định thì phải đóng số tiền lãi
tính trên số tiền BHXH bắt buộc chƣa đóng.
- Các trƣờng hợp truy thu:

32
+ Truy thu do trốn đóng: Trƣờng hợp đơn vị trốn đóng, đóng không đủ số
ngƣời thuộc diện bắt buộc tham gia, đóng không đủ số tiền phải đóng theo quy định,
chiếm dụng tiền đóng BHXH đƣợc cơ quan BHXH, cơ quan có thẩm quyền phát hiện
từ ngày 01/01/2016 thì ngoài việc truy thu số tiền phải đóng theo quy định, còn phải
truy thu số tiền lãi tính trên số tiền, thời gian trốn đóng và mức lãi suất chậm đóng.
+ Truy thu đối với NLĐ sau khi chấm dứt hợp đồng lao động về nƣớc truy
đóng BHXH cho thời gian đi làm việc ở nƣớc ngoài theo hợp đồng lao động chƣa
đóng: trƣờng hợp sau 6 tháng kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động về nƣớc mới
thực hiện truy đóng BHXH thì số tiền truy thu BHXH đƣợc tính bao gồm số tiền phải
đóng BHXH theo quy định và tiền lãi truy thu tính trên số tiền phải đóng.
+ Truy thu do điều chỉnh tăng tiền lƣơng đã đóng BHXH cho NLĐ: trƣờng
hợp sau 6 tháng kể từ ngày ngƣời có thẩm quyền ký quyết định hoặc HĐLĐ (phụ lục
HĐLĐ) nâng bậc lƣơng, nâng ngạch lƣơng, điều chỉnh tăng tiền lƣơng, phụ cấp
tháng đóng BHXH cho NLĐ mới thực hiện truy đóng BHXH thì số tiền truy thu
BHXH đƣợc tính bao gồm số tiền phải đóng BHXH theo quy định và tiền lãi truy
thu tính trên số tiền phải đóng.
+ Các trƣờng hợp khác theo quy định của cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền.
- Tiền lƣơng làm căn cứ truy thu, tỷ lệ truy thu:
Tiền lƣơng làm căn cứ truy thu là tiền lƣơng tháng đóng BHXH đối với ngƣời
lao động theo quy định của pháp luật tƣơng ứng thời gian truy thu, tiền lƣơng này
đƣợc ghi trong sổ BHXH của ngƣời lao động.
Tỷ lệ truy thu: tính bằng tỷ lệ (%) tiền lƣơng tháng làm căn cứ đóng BHXH,
BHYT, BHTN từng thời kỳ do Nhà nƣớc quy định.
1.2.4 Các chỉ tiêu cơ bản để đánh giá công tác quản lý nhà nước về thu BHXH
bắt buộc
1.2.4.1 Tỷ lệ đơn vị và lao động tham gia BHXH
Tỷ lệ đơn vị tham gia BHXH là tỷ lệ phần trăm đơn vị tham gia đóng BHXH
so với số đơn vị hiện đang hoạt động trên địa bàn quận.

33
Cách tính:
Chỉ tiêu này phản ánh mức độ bao phủ của hệ thống BHXH đối với các đơn
vị đang hoạt động trên địa bàn quản lý.
Tỷ lệ lao động tham gia BHXH là tỷ lệ phần trăm lao động tham gia BHXH
so với tổng số lao động hiện đang làm việc trên địa bàn quận.
Cách tính:
Chỉ tiêu đơn vị và lao động tham gia BHXH phản ánh mức độ bao phủ của hệ
thống BHXH đối với các đơn vị đang hoạt động và lao động đang làm việc trên địa
bàn.
1.2.4.2 Tỷ lệ nợ đóng BHXH bắt buộc
Tỷ lệ nợ đóng BHXH bắt buộc là tỷ lệ phần trăm tổng số tiền nợ đóng BHXH
so với tổng số tiền BHXH phải thu.
Cách tính:
Chỉ tiêu này phản ánh đƣợc tình hình thu tiền BHXH của cơ quan BHXH có
hiệu quả không; ngoài ra còn phản ánh tình hình nộp tiền BHXH của đơn vị có kịp
thời và đúng quy định không.
1.2.4.3 Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH
Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu BHXH là tỷ lệ phần trăm của tổng số tiền
BHXH thu thực tế so với số thu đƣợc giao theo kế hoạch.

34
Cách tính:
Chỉ tiêu này phản ánh mức độ hoàn thành kế hoạch thu trong năm của cơ quan
BHXH.
1.2.4.4 Tỷ lệ đơn vị được thanh tra, kiểm tra
Tỷ lệ đơn vị đƣợc thanh tra, kiểm tra là tỷ lệ phần trăm của số đơn vị đƣợc
thanh tra, kiểm tra so với tổng số đơn vị hiện đang tham gia BHXH.
Cách tính:
Chỉ tiêu này phản ánh tình hình thanh tra, kiểm tra về lĩnh vực BHXH của các
DN hiện đang tham gia BHXH trên địa bàn.
1.2.5 Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
1.2.5.1 Chính sách tiền lương, tiền công
Hàng năm, Chính phủ thƣờng có các văn bản điều chỉnh tăng mức lƣơng tối
thiểu vùng đối với NLĐ. Khi điều chỉnh tăng mức lƣơng tối thiểu vùng đồng nghĩa
với mức tiền lƣơng tháng đóng BHXH cũng tăng theo, điều này sẽ gây khó khăn cho
những DN tự quyết định mức tiền lƣơng cho LĐ vì họ phải bỏ ra thêm một số tiền
nữa để đóng BHXH cho NLĐ. Trƣờng hợp DN đang gặp khó khăn về tài chính thì
họ sẽ tìm cách gian lận trong tham gia BHXH cho NLĐ, chậm nộp tiền hoặc chây ỳ
không nộp tiền, nhƣ vậy công tác quản lý thu BHXH sẽ gặp không ít khó khăn; nếu
cán bộ làm công tác quản lý thu không biết cách xử lý hoặc xử lý không khéo léo sẽ
khó đảm bảo đƣợc nguyên tắc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời đảm bảo an toàn và tăng
trƣởng quỹ BHXH.
1.2.5.2 Tốc độ tăng trưởng kinh tế
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, việc sản xuất kinh doanh của các DN
sẽ thuận lợi, nhiều DN mới đƣợc thành lập hoặc sẽ đƣợc mở rộng quy mô hoạt

35
động. Khi DN kinh doanh có lãi họ sẵn sàng tham gia BHXH cho NLĐ để phòng
trƣờng hợp NLĐ không may gặp tai nạn rủi ro, ốm đau, thai sản nguồn thu nhập bị
giảm sút thì BHXH sẽ thay đơn vị SDLĐ trả khoản tiền trợ cấp trong khoảng thời
gian NLĐ không đi làm tạm thời. Nhƣ vậy khi DN làm ăn hiệu quả thì việc trốn đóng
hoặc chậm đóng BHXH sẽ ít xảy ra, điều này sẽ tạo điều kiện cho công tác quản lý
thu đƣợc thực hiện dễ dàng và hiệu quả hơn,
1.2.5.3 Trình độ cán bộ làm công tác quản lý thu BHXH
Thu BHXH là nghiệp vụ quan trọng trong hệ thống BHXH và quản lý thu là
công việc nhạy cảm dễ xảy ra sai phạm vì đối tƣợng của nó là tiền. Do đó để thực
hiện tốt công tác quản lý thu yêu cầu đặt ra cho các chuyên quản thu BHXH phải có
đạo đức nghề nghiệp, phải đảm bảo năng lực về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có
tinh thần trách nhiệm, hiểu biết nhiều lĩnh vực và nhiệt tình với công việc, tâm huyết
với nghề thì công tác quản lý thu mới đạt hiệu quả cao và ngƣợc lại.
1.2.5.4 Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật BHXH
Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về BHXH đƣợc thực
hiện thƣờng xuyên và có hiệu quả sẽ kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm
pháp luật về BHXH. Ngoài ra, thanh tra, kiểm tra còn làm giảm thiểu tình trạng trốn
đóng, chậm nộp và nợ đọng tiền BHXH của DN; nâng cao đƣợc tính tự giác chấp
hành pháp luật về BHXH của DN, tạo điều kiện cho công tác quản lý thu BHXH hoạt
động có hiệu quả hơn.
1.2.5.5 Sự hiểu biết của NLĐ và người SDLĐ về chính sách BHXH
NLĐ và ngƣời SDLĐ chƣa thật sự hiểu hết đƣợc vai trò của BHXH trong
đời sống nên đã cố tình trốn đóng, không tham gia BHXH. Tính đến hết ngày
31/12/2016, cả nƣớc có 12,9 triệu NLĐ tham gia BHXH bắt buộc, chiếm khoảng
24,1% lực lƣợng lao động [5]. Đồng thời, theo thông tin từ BHXH Việt Nam công
bố tại buổi Tọa đàm "Gỡ vƣớng trong khởi kiện trốn đóng bảo hiểm xã hội" ngày
08/05/2017, cả nƣớc chỉ có khoảng 235.000/500.000 doanh nghiệp tham gia BHXH,
chiếm khoảng 47% [8]. Vì vậy, nếu SDLĐ am hiểu về chính sách BHXH thì sẽ tự
nguyện đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho DN mình để bảo vệ quyền

36
lợi NLĐ đồng thời bản thân NLĐ nếu hiểu rõ quy định pháp luật thì sẽ biết tự bảo vệ
mình khi quyền lợi bị xâm phạm, qua đó tạo điều kiện để công tác quản lý thu BHXH
đạt hiệu quả cao.
1.3 Kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về thu BHXH bắt buộc của các nƣớc
trên thế giới và một số địa phƣơng ở Việt Nam
1.3.1 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc của các nước trên
thế giới
1.3.1.1 Đức
Quản lý nhà nƣớc về thu BHXH bắt buộc
Đức là nƣớc có lịch sử phát triển BHXH sớm nhất, năm 1850 dƣới thời Thủ
tƣớng Bismark đã ban hành đạo luật BHXH đầu tiên trên thế giới, nhiều Bang đã
thành lập quỹ ốm đau và yêu cầu công nhân phải đóng góp để dự phòng khi bị giảm
thu nhập vì bệnh tật. Từ đó, xuất hiện hình thức bắt buộc đóng góp, lúc đầu chỉ có
giới thợ tham gia, dần dần các hình thức bảo hiểm mở rộng ra cho các trƣờng hợp rủi
ro nghề nghiệp, tuổi già và tàn tật. Đến cuối những năm 1880, ASXH (lúc này là
BHXH) đã mở ra hƣớng mới, tham gia BHXH là bắt buộc, không chỉ NLĐ đóng góp
mà giới chủ và Nhà nƣớc cũng phải thực hiện nghĩa vụ của mình (cơ chế ba bên);
tính chất đoàn kết và san sẻ lúc này đƣợc thể hiện rõ nét: mọi ngƣời, không phân biệt
già - trẻ, nam - nữ, ngƣời khỏe - ngƣời yếu mà tất cả đều phải tham gia đóng góp.
Hệ thống BHXH của Đức đã phát triển khá lâu đời với bốn loại bảo hiểm cơ
bản là: BHYT (1883); Bảo hiểm tai nạn (1884); Bảo hiểm hƣu trí (1889); Bảo hiểm
thất nghiệp (1927) và Bảo hiểm chăm sóc y tế dài hạn (1995).
Không giống nhƣ những nƣớc phát triển khác, hệ thống an sinh xã hội Đức
không theo mô hình tập trung dƣới sự quản lý nhà nƣớc mà là một hệ thống phức
hợp bao gồm các cơ quan cung cấp dịch vụ xã hội ở tầm quốc gia và các cơ quan độc
lập ở bang và địa phƣơng. Các cơ quan này một số là của nhà nƣớc, một số bán công,
một số do công ty tƣ nhân quản lý hoặc tự nguyện.

37
Từ đó, có thể thấy, hệ thống BHXH ở Đức có sự phân chia ra việc quản lý và
thực hiện các chế độ, không có các tổ chức BHXH thực hiện cùng một lúc nhiều chế
độ, mà thông thƣờng mỗi tổ chức chỉ chịu trách nhiệm thu, chi cho một chế độ nhất
định. Điểm đáng lƣu ý ở nƣớc này là những công chức Nhà nƣớc (những ngƣời
đƣợc đề cử vào bộ máy quản lý nhà nƣớc) không phải đóng BHXH, nhƣng họ đƣợc
nhận lƣơng hƣu khi hết tuổi lao động. Khoản chi này đƣợc lấy từ nguồn thu thuế để
trả.
Với đặc điểm là một hệ thống phức hợp, nhiều tổ chức sẽ cùng tham gia thực
hiện các chế độ BHXH, trong đó việc tham gia của tổ chức BHXH tƣ nhân giúp cho
hoạt động BHXH hiệu quả hơn, NLĐ có cơ hội đƣợc thụ hƣởng các chế độ BHXH
tốt hơn.
Tỷ lệ thu BHXH ở Đức năm 2016 là: 39,76% mức tiền thu nhập hàng tháng.
Trong đó: ngƣời SDLĐ đóng 19,33%, NLĐ đóng 20,43%.
Biểu đồ 1.1. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc tại Đức
Nguồn: [34]

38
Trong đó:
Biểu đồ 1.2. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của chủ SDLĐ tại Đức
Nguồn: [35]
Biểu đồ 1.3. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của NLĐ tại Đức
Nguồn: [36]
Xử lý các hành vi vi phạm về lĩnh vực BHXH
Dẫn chứng về cơ quan Bảo hiểm hƣu trí Liên bang Đức (Deutsche
Rentenversicherung Bund “DRV Bund”), tổ chức thực hiện các chế độ hƣu trí cho
các đối tƣợng là công chức viên chức và NLĐ Đức. Các khoản đóng bảo hiểm sẽ
đƣợc sử dụng vào các chế độ nhƣ: BHYT, chăm sóc dài hạn, hƣu trí... DRV Bund
đƣợc giao quyền giám sát ngƣời SDLĐ và thực hiện các chế tài đối với các trƣờng
hợp cố ý vi phạm đóng BHXH nhƣ cƣỡng chế nộp các khoản nợ quá hạn và phạt 1%
lãi suất mỗi tháng hoặc chuyển hồ sơ lên cơ quan Công tố và truy cứu trách nhiệm
hình sự đối với các trƣờng hợp gian lận.

39
1.3.1.2 Mỹ
Năm 1935, Mỹ ban hành đạo luật đầu tiên về ASXH, với mục đích tạo ra một
mạng lƣới bảo đảm an toàn tài chính cho NLĐ và gia đình của họ, đạo luật này quy
định về thực hiện chế độ bảo vệ tuổi già, chế độ tử tuất, tàn tật và trợ cấp thất nghiệp.
Do đó, tùy từng hoàn cảnh NLĐ có thể hội đủ điều kiện để hƣởng quyền lợi trợ cấp
ASXH dù ở bất cứ độ tuổi nào không nhất thiết phải là ngƣời hết tuổi lao động.
Tại Mỹ, đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc là tất cả các đơn vị SDLĐ và
ngƣời lao động bao gồm cả lao động tự do, Quốc hội Mỹ quy định đóng góp BHXH
là một loại thuế (an sinh xã hội) đƣợc chuyển cho Cơ quan An sinh xã hội Mỹ sử
dụng để chi trả các chế độ hƣu trí, tàn tật và tử tuất.
Tỷ lệ thu BHXH ở Mỹ năm 2016 là: 21,3%. Trong đó, đơn vị SDLĐ đóng:
13,65%, NLĐ đóng: 7,65%.
Biểu đồ 1.4. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc tại Mỹ
Nguồn: [34]

40
Trong đó:
Biểu đồ 1.5. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của chủ SDLĐ tại Mỹ
Nguồn: [35]
Biểu đồ 1.6. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của NLĐ tại Mỹ
Nguồn: [36]
Xử lý các hành vi vi phạm về lĩnh vực BHXH
Trƣờng hợp ngƣời SDLĐ chậm đóng BHXH sẽ phải chịu lãi suất chậm nộp
là 2% khi trễ 1-5 ngày; 5% khi trễ 6-15 ngày; 10% khi trễ trên 16 ngày; 15% khi trễ
sau 10 ngày kể từ khi Sở Thuế vụ gửi thông báo [31].
Điều 1106 (a) Đạo luật An sinh Xã hội Hoa Kỳ - SSA (Social Security Act)
quy định các vi phạm hành chính sẽ bị xử phạt không quá 1.000 đô la Mỹ và/hoặc
một năm tù bao gồm: công bố thông tin khai thuế, hồ sơ, tài liệu, báo cáo hoặc các
giấy tờ khác của NLĐ, trừ trƣờng hợp đƣợc phép theo quy định hoặc pháp luật liên
bang.

41
Cũng theo quy định của SSA, hầu hết các vi phạm BHXH bị xử lý hình sự
liên quan đến báo cáo sai sự thật hoặc che giấu tình trạng tài chính cá nhân (42 USC
§ 138A (1) - (3)), báo cáo sai sự thật hoặc che giấu công việc để tiếp tục nhận trợ cấp
tàn tật, thay đổi tình trạng hôn nhân, và lạm dụng quyền của ngƣời thụ hƣởng đại
diện (42 USC § 408). SSA quy định chế tài hình sự đối với việc lập báo cáo sai để
đƣợc hƣởng lợi ích bảo hiểm hoặc có đƣợc lợi ích cao hơn hay việc sử dụng mã số
BHXH giả để có đƣợc lợi ích bảo hiểm.
Ở Singapore, NLĐ và DN bao gồm cả NLĐ bán thời gian, lao động tạm thời
và lao động tự kinh doanh đều phải đóng góp hàng tháng cho Quỹ Phòng xa Trung
ƣơng - CPF (Central Provident Fund); ngƣời nƣớc ngoài thƣờng trú tại Singapore
cũng phải đóng góp cho CPF dựa trên thời gian ở tại Singapore, tuổi và thu nhập.
Tỷ lệ thu BHXH của Singapore năm 2016 là 37% mức thu nhập hàng tháng.
Trong đó: ngƣời SDLĐ đóng 17%, NLĐ đóng 20%.
Biểu đồ 1.7. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc tại Singapore
Nguồn: [34]

42
Trong đó:
Biểu đồ 1.8. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của chủ SDLĐ tại Singapore
Nguồn: [35]
Biểu đồ 1.9. Tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của NLĐ tại Singapore
Nguồn: [36]
Xử lý các hành vi vi phạm về BHXH
CPF là cơ quan quản lý chƣơng trình bảo hiểm hƣu trí quốc gia, quản lý và phát
hiện các vụ vi phạm về đóng góp hàng tháng của NLĐ và đơn vị SDLĐ. Các đơn vị
SDLĐ có 14 ngày để thực hiện việc đóng góp cho tháng trƣớc đó. Trƣờng hợp ngƣời
SDLĐ chậm đóng BHXH sẽ phải chịu lãi suất chậm nộp là 1,5% mỗi tháng hoặc 5 đô la
Mỹ (phụ thuộc vào khoảng nào cao hơn) đối với các khoản chƣa đóng, chậm đóng (Điều
9 (1), Chƣơng 36 Tỷ lệ đóng góp, Đạo luật CPF) [33]. Ngƣời SDLĐ thực hiện trích
lƣơng của NLĐ để đóng BHXH nhƣng thực tế không đóng vào CPF trong thời gian luật
định sẽ phải chịu một khoản phạt không vƣợt quá

43
10.000 đô la Mỹ hoặc hình phạt tù không quá bảy năm hoặc cả hai (Điều 7 (3),
Chƣơng 36 Tỷ lệ đóng góp, Đạo luật CPF).
1.3.2 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc của một số địa
phương
1.3.2.1 Thành phố Hà Nội
Theo báo cáo tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2017, trong năm 2016,
BHXH Hà Nội đã phát triển thêm 7.805 đơn vị với số lao động tăng mới khoảng hơn
80.600 ngƣời. Số ngƣời tham gia BHXH, bao gồm cả BHXH tự nguyện khoảng hơn
1.457.600 ngƣời, tăng khoảng 8,1% so với năm 2015. Tính đến ngày 31/12/2016,
BHXH Hà Nội thu đƣợc 29.179 tỷ đồng, đạt 102% so với kế hoạch BHXH Việt Nam
giao và tăng 20% so với năm 2015, trong đó: thu BHXH, BHYT là 27.534,5 tỷ đồng;
thu lãi phạt chậm đóng: 109,5 tỷ đồng [10].
Đối tƣợng tham gia và số thu năm 2016 tăng là do BHXH thành phố luôn chú
trọng đến công tác phát triển, mở rộng đối tƣợng tham gia BHXH, nhất là tập trung
chủ yếu ở khu vực ngoài Nhà nƣớc nhằm tăng trƣởng quỹ BHXH, góp phần ổn định,
bền vững chính sách ASXH.
Để thực hiện tốt công tác thu, BHXH thành phố Hà Nội và các đơn vị trực
thuộc đã chủ động phối hợp với các ban, ngành, cơ quan, đơn vị doanh nghiệp, trƣờng
học tổ chức giới thiệu, tuyên truyền về Luật BHXH, thu hút đông đảo các tầng lớp
nhân dân, NLĐ tham gia. Cơ quan BHXH đã tuyên truyền BHXH với nhiều hình thức
sáng tạo nhƣ: lồng ghép nội dung trong các hội nghị, xây dựng các chuyên trang,
chuyên mục trên báo, đài; tăng thời lƣợng phát sóng trên đài truyền thanh các quận,
huyện, xã, phƣờng, thị trấn; sử dụng panô, áp phích, khẩu hiệu ở các nơi công cộng
Năm 2016, BHXH Thành phố đã phối hợp thực hiện 1.774 cuộc kiểm tra, đôn
đốc nợ BHXH trên địa bàn Hà Nội với số tiền trên 250 tỷ đồng, sau kiểm tra đôn đốc,
thu hồi 141,4 tỷ đồng; phát hiện 2.991 lao động thuộc đối tƣợng tham gia

44
BHXH bắt buộc nhƣng chƣa đăng ký đóng. Phối hợp liên ngành, Sở LĐTB & XH,
Liên đoàn Lao động Thành phố thực hiện thanh kiểm tra tại 384 đơn vị SDLĐ với số
tiền nợ BHXH, BHYT là 129,3 tỷ đồng, sau thanh tra đã thu hồi đƣợc 84,7 tỷ đồng.
Năm 2016, BHXH Thành phố bàn giao 109 đơn vị nợ cho tổ chức công đoàn để khởi
kiện bảo vệ quyền lợi cho ngƣời lao động, trong đó, tổ chức công đoàn đã khởi kiện
đối với 9 đơn vị [11].
Cũng trong năm 2016, BHXH Thành phố Hà Nội xác định một trong nhiệm
vụ trọng tâm là thu hồi nợ đọng, đảm bảo quyền lợi NLĐ. Do vậy, BHXH Thành phố
Hà Nội đã tập trung phối hợp với tổ chức Công đoàn trên địa bàn, đẩy mạnh khởi
kiện ra Tòa các đơn vị cố tình chây ỳ để nợ đọng BHXH kéo dài với số tiền lớn để
giảm nợ đọng BHXH.
1.3.2.2 Thành phố Đà Nẵng
Sau bốn năm triển khai Nghị quyết 21-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa XI) về
tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo
hiểm y tế (BHYT) giai đoạn 2012 - 2020, công tác BHXH, BHYT của Đà Nẵng có
nhiều chuyển biến tích cực. Theo báo cáo tại Hội nghị cán bộ, công chức, viên chức
năm 2015: Trong năm 2016, TP. Đã Nẵng đã khai thác mới đƣợc 1.079 đơn vị,
11.619 ngƣời tham gia BHXH bắt buộc. Tổng số thu BHXH, BHYT, BHTN :
3.947.929 triệu đồng, đạt 103,4% kế hoạch BHXH Việt Nam giao; Tổng số tiền nợ
BHXH, BHYT, BHTN 122.651 triệu đồng, chiếm tỷ lệ 3,21% so với kế hoạch thu
đƣợc BHXH Việt Nam giao [9].
Để bảo đảm quyền và nghĩa vụ của NLĐ và ngƣời SDLĐ, đơn vị đã phối hợp
với các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, thanh tra tại 530 đơn vị SDLĐ. Qua
kiểm tra, đã kiến nghị thu hồi tổng số nợ BHXH, BHYT hơn 135 tỷ đồng. Đến giữa
tháng 12/2016, đã thu hồi đƣợc 77 tỷ đồng. BHXH thành phố Đà Nẵng cũng đã yêu
cầu các đơn vị làm thủ tục đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho 737 lao động
đang làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ ba tháng trở lên; xử

45
phạt vi phạm hành chính về BHXH đối với 6 đơn vị với tổng số tiền xử phạt là 82,305
triệu đồng.
Để đạt đƣợc những kết quả nhƣ vậy là nhờ sự phấn đấu không ngừng của
toàn thể cán bộ, viên chức BHXH TP. Đà Nẵng. Cơ quan BHXH đã tăng cƣờng thực
hiện khảo sát mức độ hài lòng của tổ chức, công dân, căn cứ vào kết quả khảo sát
nhằm cải tiến lề lối làm việc, nâng cao tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân
dân của cán bộ, viên chức BHXH thành phố Đà Nẵng.
Cơ quan BHXH thành phố đã chủ động phối hợp với các ngành liên quan tổ
chức triển khai thực hiện Chƣơng trình hành động của Thành ủy, Kế hoạch của
UBND thành phố và công tác kiểm tra, giám sát. Thƣờng xuyên đổi mới phƣơng
thức hoạt động nâng cao chất lƣợng dịch vụ BHXH, BHYT. Tích cực phối hợp với
các ban, ngành chức năng có liên quan đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tiến hành
hoạt động thanh tra, kiểm tra, phát hiện và khắc phục kịp thời những yếu kém, hạn
chế nhằm quản lý tốt quỹ BHXH, BHYT.
1.3.3 Bài học từ kinh nghiệm quản lý nhà nước về thu BHXH bắt buộc
Từ kinh nghiệm của một số nƣớc và một số địa phƣơng về quản lý thu BHXH
bắt buộc có thể vận dụng để tăng cƣờng quản lý thu BHXH bắt buộc ở Việt Nam,
Tp.HCM và Quận Gò Vấp. Cụ thể:
1.3.3.1 Bài học từ kinh nghiệm quản lý nhà nước về thu BHXH của các nước trên thế
giới
So với tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của một số nƣớc trên thế giới thì tỷ lệ thu
BHXH bắt buộc của Việt Nam ở mức trung bình. Tuy nhiên, có sự chênh lệch nhiều
giữa tỷ lệ đóng của NLĐ và ngƣời SDLĐ; NLĐ đóng 8%, ngƣời SDLĐ đóng 18%;
trong khi đó ở một số nƣớc nhƣ Đức và Singapore thì tỷ lệ đóng giữa NLĐ và ngƣời
SDLĐ tƣơng đƣơng với nhau, thậm chí NLĐ còn phải đóng cao hơn cả ngƣời SDLĐ.
Ở một số nƣớc, giữa cơ quan BHXH và cơ quan thuế có mối quan hệ chặt chẽ
với nhau, mức tiền lƣơng đóng thuế cũng chính là mức tiền lƣơng đóng BHXH.

46
Nhƣ vậy, sẽ hạn chế đƣợc các trƣờng hợp đóng BHXH không đúng với mức lƣơng
thực tế, làm giảm nguồn thu.
Chế tài xử lý vi phạm BHXH đƣợc quy định rõ ràng. Ví dụ, ở Singapore,
ngƣời SDLĐ chậm đóng BHXH sẽ phải chịu lãi suất chậm nộp là 1,5% mỗi tháng
hoặc 5 đô la Mỹ. Ở Mỹ, các trƣờng hợp trốn đóng hoặc gian lận đều bị xử lý nặng
bằng cách phạt từ 2 - 15% trên tổng số tiền chậm nộp, nếu trốn đóng thì tùy theo mức
độ có các biện pháp xử lý khác nhau, nặng nhất là chủ DN có thể bị xử phạt ở tù.
Sự phân chia rõ ràng trong quản lý và thực hiện các chế độ BHXH, không để
một tổ chức cùng lúc thực hiện nhiều chế độ, mỗi tổ chức chỉ thực hiện và chịu trách
nhiệm cho một số chế độ nhất định. Bên cạnh đó, khi có nhiều tổ chức BHXH cùng
tham gia thực hiện các chế độ BHXH bao gồm cả các tổ chức BHXH tƣ nhân sẽ tránh
đƣợc việc độc quyền, giúp cho hoạt động BHXH hiệu quả hơn.
Hệ thống thanh tra, kiểm tra tại các nƣớc đƣợc tiến hành liên tục mỗi tháng,
kịp thời phát hiện DN chậm đóng BHXH để từ đó áp dụng mức thu lãi hoặc biện pháp
xử lý phù hợp. Trong khi đó tại Việt Nam, khi DN chậm đóng 1 tháng chỉ tiến hành
nhắc nợ, thậm chí có khi chủ doanh nghiệp bỏ trốn hoặc khi NLĐ nghỉ việc không
nhận đƣợc sổ BHXH thì khi đó cơ quan BHXH mới biết đơn vị SDLĐ nợ tiền BHXH.
1.3.3.2 Bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý thu của các địa phương có thể vận dụng
tại BHXH quận Gò Vấp
Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH; sự phối hợp đồng
bộ giữa các cấp, ban ngành có liên quan nhƣ phối hợp với Cục thuế để lấy danh sách
đơn vị đóng thuế nhƣng chƣa tham gia BHXH nhằm khai thác đơn vị mới tham gia
BHXH.
Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra liên ngành để phát hiện kịp thời
những trƣờng hợp trốn đóng và nợ BHXH.

47
Phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tổ chức những cuộc gặp gỡ, đối thoại trực
tiếp để nắm rõ và hiểu đƣợc tâm tƣ nguyện vọng, những khó khăn của đơn vị SDLĐ
và NLĐ trong công tác quản lý thu BHXH.
Thành lập các Tổ thu nợ chuyên đi đốc thu BHXH và khởi kiện ra Tòa án đối
với những doanh nghiệp chây ỳ, cố tình trốn đóng BHXH.

48
TÓM TẮT CHƢƠNG 1
Trong chƣơng 1, tác giả trình bày cơ sở lý luận về BHXH liên quan đến khái
niệm, đối tƣợng, đặc điểm, chức năng, vai trò và các chế độ của BHXH bắt buộc.
Tiếp đến, tác giả trình bày những nội dung trong quản lý nhà nƣớc về thu BHXH bắt
buộc về quản lý đối tƣợng, quản lý thu, quản lý nợ, công tác thanh tra, kiểm tra và
khởi kiện DN; một số chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý thu BHXH.
Từ kinh nghiệm quản lý nhà nƣớc về thu BHXH của một số nƣớc trên thế
giới nhƣ Đức, Singapore và Mỹ và tại các địa phƣơng nhƣ thành phố Hà Nội và
thành phố Đà Nẵng, tác giả rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, thành phố Hồ
Chí Minh mà cụ thể là quận Gò Vấp về công tác quản lý nhà nƣớc về thu BHXH bắt
buộc.

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI.docx

Similar to CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (11)

CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI.docx